Search results

1

Konceptosfera liryki Jurija Kosacza

100%

Lis-Markiewicz P.

Studia Ukrainica Posnaniensia

|

2021

|

vol. 9

|

issue 2

135-151

UK

Особливості життєвого шляху Ю. Косача яскраво віддзеркалені в системі образів та мотивів його поетичного доробку. Результати аналізу дали можливість встановити чотири основні типи образів у творах, вміщених у збірках Мангаттанські ночі та Літо над Делавером. Ці образи розглянуто в межах чотирьох домінантних концептів: ЧУЖИНА, УКРАЇНА, МИСТЕЦТВО, СОЦІУМ. Узагальнити ставлення Ю. Косача до чужини можна за допомогою використаного самим автором епітета – ‘зла’. На відміну від ‘злої’ чужини, Батьківщина змальована автором як місце краси й величі. Концепт МИСТЕЦТВО втілений Ю. Косачем в образах відомих митців, персонажів художніх творів, а також архітектурних витворів. Концепт СОЦІУМ втілений в образах представників різних етнічних та соціальних груп, яким автор висловлює симпатію. Чотири згадані концепти можна легко виокремити. Проте три з них (ЧУЖИНА, УКРАЇНА, СОЦІУМ) віддзеркалюють, як митець слова сильно страждав на еміграції. Почував себе і чужим, і самотнім. Через свій статус іммігранта вважав себе теж представником нижчих прошарків населення, яким співчував і з якими ідентифікувався.

PL

Złożoność i szczególność drogi życiowej Kosacza znalazły wyraźne odzwierciedlenie w systemie obrazów i motywów jego twórczości poetyckiej. Wyniki analizy umożliwiły ustalenie czterech głównych typów obrazów w pracach wchodzących w skład zbioru wierszy Noce manhattańskie i Lato nad Delaware. Obrazy te rozpatrywane są w ramach czterech dominujących pojęć: ZAGRANICA, UKRAINA, SZTUKA, SPOŁECZEŃSTWO. Stosunek Kosacza do obczyzny można uogólnić za pomocą metafory użytej przez samego autora – ‘zło’. W przeciwieństwie do ‘złej’ obczyzny, ojczyzna jest przedstawiana przez autora jako miejsce piękna i wielkości. Koncepcję SZTUKI Jurij Kosacz przedstawia w portretowaniu znanych artystów, postaci z dzieł sztuki, a także dzieł architektonicznych. Koncepcję SPOŁECZEŃSTWA wyrażają wizerunki przedstawicieli różnych grup etnicznych i społecznych, którym autor współczuje i się z nimi utożsamia. Wspomniane cztery koncepcje można łatwo rozróżnić. Jednak trzy z nich (ZAGRANICA, UKRAINA, SPOŁECZEŃSTWO) odzwierciedlają cierpienie artysty na wygnaniu. Czuł się tam obco i samotnie. Ze względu na status imigranta uważał się także za przedstawiciela niższych warstw społecznych, z którymi z kolei się identyfikował i którym był przychylny.

2

Polska dola – rosyjska sud’ba

100%

Bartmiński J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2000

|

vol. 12

25–37

PL

Ostry kontrast między semantyką polskiego losu i rosyjskiej sud’by, jaki zarysowała Anna Wierzbicka w szkicu Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba” (w: Semantics, Culture and Cognition) wymaga zdaniem autora reinterpretacji pod dwoma względami: po pierwsze, w płaszczyźnie językowej, uwzględnienia innych ważnych pojęć, które funkcjonują także w polszczyźnie w ramach szerszej konceptosfery dla oznaczania egzystencjalnej sytuacji człowieka, przede wszystkim koncepcji doli, po drugie, w sferze socjokulturowych i historycznych korelatów konceptów językowych, brania pod uwagę raczej czynników społecznych niż mitycznego charakteru narodowego. Polska koncepcja losu, bliska łac. fortunie, ma konotacje szlachecko-romantyczne, wiąże się z grą, z losowaniem, szczęśliwym przypadkiem, z niewiadomą i odwagą ryzykowania. Dola, która od XIX wieku przyjmuje w połączeniach polska dola, chłopska dola konotacje negatywne – przedłuża semantykę łac. fatum, oznacza sytuację egzystencjalną daną z góry, z łaski Boga, trudną do zmiany. O ile polski los jest istotnie kontrastowy wobec ros. sud’by, o tyle polska dola, współcześnie wiązana w optyką „prostego człowieka”, nie partycypującego w profitach transformacji ustrojowej, jest z ros. pojęciem sud’by w dużym stopniu zgodna. Rozróżnienie losu i doli opiera się na ogólnokulturowym przeciwieństwie przypadku i konieczności, daru i przeznaczenia – przeciwieństwie obecnym w różnych kulturach.

EN

The sharp contrast between the semantics of the Polish los and Russian sud’ba, drawn by Anna Wierzbicka in Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba”, as well as in Semantics, Culture and Cognition, must be reinterpreted in two respects. First, on the linguistic plane, other important concepts, such as dola, must be taken into account, which function in a wider conceptual universe to refer to people’s existential situation. Second, in the sphere of sociocultural and historical correlates of linguistic concepts, social factors rather than a mythical national spirit should be placed in focus. The Polish idea of los, close to Latin fortuna, has noble-romantic connotations: it is associated with playing, drawing lots, good luck, the unknown and the courage of taking risks. Dola, which since the 19th c. has had negative connotations in expressions polska dola ‘the Polish fate’, or chłopska dola ‘the peasant fate’, is a continuation of the semantics of the Latin fatum and as such refers to a God-given situation, difficult to change. If the Polish los does indeed contrast with the Russian sud’ba, the Polish dola, now associated with „the simple people” who do not benefit from the political and economic transformation, is largely convergent with the Russian concept. The distinction between los and dola rests on a general cultural opposition of coincidence and inevitability, a gift and destiny, an opposition present in both cultures.

3

Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

100%

Bartmiński J., Sandomirskaja I., Telija V.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1999

|

vol. 11

25–49

PL

Autorzy przedstawiają pierwszą część analizy porównawczej pojęcia ojczyzny, w językach polskim i rosyjskim, zakładając, że to ogólnoeuropejskie pojęcie, wywodzące się z łac. patria, rozwija się w poszczególnych językach wariantywnie, odpowiednio do jego miejsca w całej „konceptosferze”, współtworzącej narodowy (polski, rosyjski) językowy obraz świata. Stawia się pytanie, co w pojmowaniu ojczyzny jest w obu językach zbieżne, co otwiera drogę do dialogu interkulturowego, a co kontrastowe. W języku polskim leksem ojczyzna ma bogatą, wielowymiarową treść bazową (wymiar przestrzenny, społeczny, kulturowy, instytucjonalny), która jest profilowana na poziomie społecznego dyskursu, uzyskując wykładniki w postaci zestawień typu ojczyzna domowa, ojczyzna lokalna, ojczyzna regionalna, mała ojczyzna, ojczyzna narodowa, ojczyzna publiczna. W języku rosyjskim jednemu polskiemu leksemowi odpowiadają trzy: rodina, otečestwo i otčizna. Rodina to przestrzeń oswojona przez człowieka jako jednostkę i naród, dominantą otečestwa jest wymiar instytucjonalny, państwowy, otčizna (zapożyczona z polskiego) to narodowe dziedzictwo historyczne i kulturowe. Najbliższa pol. ojczyźnie jest ros. rodina, a ich bliskość oparta jest na ogólnosłowiańskim micie ziemi-matki i prototypie domu jako miejsca rodzinnego. W polu semantycznym („konceptosferze”) ojczyzny w języku polskim szczególnie silny jest wymiar kulturowy, w rosyjskim – państwowy, co wynika z odmiennych historycznych dziejów obu narodów.

EN

The authors present the first part of a contrastive Polish-Russian analysis of the concept expressed in English alternatively as homeland, motherland, mother country, or fatherland. They assume that in specific languages there is a variable development, of this European concept, derived from Latin patria. The development is linked with the concept’s position in the ‘conceptual sphere’ (Lichaczew’s term), which contributes to the national (Polish, Russian) linguistic. picture of the world. The Polish lexeme ojczyzna is characterized by a rich multidimensional base content (the spatial, social, cultural, institutional dimensions), profiled at the level of social discourse, which results in expressions like ojczyzna domowa (lit. ‘home motherland’), ojczyzna, lokalna (‘local motherland’), ojczyzna regionalna (‘regional motherland’), mała ojczyzna (‘little motherland’), ojczyzna narodowa (‘national motherland’), or ojczyzna publiczna (‘public motherland’). The Polish word has three Russian counterparts: rodina, otechestvo and otchizna. Rodina refers to a space tamed by people as individuals and as a nation, in otechestvo the institutional state dimension is dominant, whereas otchizna, a borrowing from Polish, refers to national historical and cultural heritage. The latter is the closest Russian equivalent to the Polish ojczyzna, as they are both associated with the Slavonic myth of mother-earth and the prototype of the home as one’s place of origin. The cultural dimension in Polish and the state dimension in Russian are dominant in the semantic field (‘conceptual sphere’) of homeland/motherland, the difference resulting from different histories of the two nations.

4

Konceptualna sfera surżyka w ukraińskim dyskursie naukowym i medialnym

100%

Rysicz-Szafraniec J.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2022

|

vol. 6

|

issue 17

1-16

UK

Анотація: Статтю присвячено висвітленню питання концептуальної сфери українсько-російського змішаного мовлення суржик у науковому дискурсі та в медіатекстах з окремих ютуб-каналів і влогів, де порушувано досліджувану тему. З метою з’ясувати характер взаємин між обома дискурсами у площині концептуальної презентації суржику застосовано семантичний та арґументаційний методи аналізу. У підсумку виявлено, що на рівні вербалізації певних складників у межах концептосфери суржик медіатексти засвідчують відмінність порівняно до наукових текстів, особливо в наповненні таких концептів-складників, як мова, функції, оцінка та майбутнє.

EN

This text is dedicated to the presentation of the concept of the Ukrainian-Russian mixed language named surzhyk in scientific discourse and media texts published by certain YouTube channels and vlogs in which the subject was discussed. The semantic and then argumentative analysis of the speech act was used to obtain statements about the relationships between the two discourses at the level of conceptual representation of surzhyk. Comparing the conceptual filling of the field in scientific and media discourses reveals a difference in the verbalization of the conceptual elements of the studied sphere, such as language, functions, evaluation and future.

PL

Niniejszy tekst jest poświęcony przedstawieniu konceptosfery ukraińsko-rosyjskiej mieszaniny językowej surżyk w dyskursie naukowym oraz tekstach medialnych, wyeskcerpowanych z pewnych kanałów i vlogów YouTube’a, gdzie poruszano dany temat. W celu pozyskania wywodów o relacjach między obu dyskursami w płaszczyźnie konceptualnej prezentacji w nich surżyka użyto semantycznej a następnie argumentacyjnej analizy aktów mowy. Porównując konceptualne wypełnienie pola surżyk w dyskursie naukowym i medialnym, odnotowano różnicę w werbalizacji składowych konceptów badanej sfery pojęciowej, takich jak język, funkcje, ocena, przyszłość. Słowa klucze: surżyk, koncept, konceptosfera, dyskurs naukowy, dyskurs medialny.

5

Роль оппозиции свой/чужой в организации концептосферы «когнитивная деятельность»

88%

Руденко Е.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

vol. 19

203-210

PL

Artykuł poświęcony jest sposobom motywacji w nominacjach procesów mentalnych. W szczególności dotyczy zagadnienia metafory konceptualnej oraz zjawiska konkurowania różnych modeli konceptualizacji pojęć. Analiza prowadzona jest na materiale czasowników współczesnego języka białoruskiego i starobiałoruskiego. Punktem wyjścia jest założenie, iż nominacje procesów intelektualnych motywowane są przede wszystkim trzema znaczeniami: mieć, dawać, brać. W systemie nominacji działalności kognitywnej najbardziej rozpowszechnione jest trzecie z przedstawionych znaczeń. Artykuł zawiera ponadto zestawienie postulatów onomazjologii kognitywnej i kognitywnej onomazjologii diachronicznej. Omówione jest jednocześnie zjawisko konkurowania metafor konceptualnych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym. Wnioski autorki: modele konceptualne powtarzają się na różnych etapach rozwoju tego samego języka. Są one powtarzane również w językach pokrewnych, ale rzadko zastępują inne modele.

EN

The article deals with motivation in the naming of mental processes. In particular, it is concerned with conceptual metaphor and the competition of various models of conceptualization. The data are Byelorussian and Old-Byelorussian verbs. The starting point is the assumption that the naming of intellectual processes is primarily motivated by three meanings: ‘have’, ‘give’ and ‘take’. The last of the three is the most widespread in the system of the nomination of cognitive activity. The article also contains a juxtaposition of the postulates of cognitive onomasiology and diachronic cognitive onomasiology. A discussion is offered, too, of the competition between conceptual metaphors in the synchronic and diachronic aspect. The following conclusions are drawn: conceptual models reappear at different levels of development of a language. They also appear in related languages but rarely replace other models.

6

Мастацкая канцэптасфера як анталагічная перадумова і экзістэнцыйны праект нацыянальнага прыгожага пісьменства

88%

Shauliakova-Barzenka I.

Acta Albaruthenica

|

2022

|

issue 22

269-283

PL

Literatura jako estetyczny „zakrzep” kultury, sposób wymawiania światopoglądu w obrazie werbalnym utrwala własną ontologię w formie sfery pojęciowej. Jednym z podstawowych parametrów pojęcia „koncept literacki” jest wartościowość aksjologiczna jako historycznie i kulturowo uwarunkowana zdolność do bycia wielowymiarowym wykładnikiem idei światopoglądowych, składników światopoglądu, wartości itp.; Autorka proponuje typologię pojęć literackich jako hierarchię powszechnych, narodowych, ogólnych, jednostkowych jednostek literackich. Podstawowymi parametrami sfery pojęciowej literatury narodowej są zdefiniowane historyczność, ontologia, polifonia, znakowanie etno-kulturowe. Konceptosfera literatury narodowej konsoliduje wyniki ogólnej ewolucji literackiej i nowych zjawisk artystycznych, jawi się jako przestrzeń do utrwalania i generowania pojęć.

BE

Мастацкая славеснасць як эстэтычны “згустак” культуры, спосаб прамаўлення светапогляду і светаадчування ў славесным вобразе замацоўвае ўласную анталогію ў выглядзе канцэптасферы. Адным з асноватворных параметраў літаратурна-мастацкага канцэпта вызначана аксіялагічная валентнасць як гістарычна і культурна абумоўленая здольнасць быць шматмерным выразнікам светапоглядных ідэй, кампанентаў светаадчування, каштоўнасцяў і г. д.; прапанавана тыпалогія літаратурных канцэптаў як іерархіі ўніверсальных, агульнанацыянальных, агульналітаратурных, індывідуальна-аўтарскіх адзінак. Базавымі параметрамі канцэптасферы мастацкай літаратуры вызначаны гістарычнасць, анталагічнасць, паліфанічнасць, нацыянальная (этнакультурная) маркіраванасць. Мастацкая канцэптасфера кансалідуе вынікі агульналітаратурнай эвалюцыі і новыя мастацкія феномены, паўстае прасторай захавання і генерыравання канцэптаў.

EN

Literature as an aesthetic “bundle” of culture, a way of pronouncing the worldview in a verbal image fixes its own ontology in the form of a conceptual sphere. One of the fundamental parameters of the literary concept is defined axiological valence as a historically and culturally conditioned ability to be a multidimensional exponent of worldview ideas, components of this worldview, values, etc.; we propose a typology of literary concepts as a hierarchy of universal, national, general literary, and individual units. The basic parameters of the conceptual sphere of national literature are defined historicity, ontology, polyphony, end ethno-cultural marking. The conceptosphere of nationsl literatures consoledates the results of general literary evolution and new artistic phenomena, as well as appearing as a space for the preservation and generation of concepts.

7

ОКАЗІОНАЛІЗМИ ЯК ОСНОВА СИНЕРГЕТИКИ ІДІОСТИЛЮ МИКОЛИ ВІНГРАНОВСЬКОГО

75%

МІНІЧ Л.

Studia Ukrainica Posnaniensia

|

2020

|

vol. 8

|

issue 2

45-55

PL

Podstawą do stwierdzenia, że słowotwórcze leksemy innowacyjne są powszechne w poezji Mykoły Winhranowskiego jest ich systematyzacja i klasyfikacja. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią leksemy utworzone przez złożenie podstaw; utworzone za pomocą przyrostków jako formantów słowotwórczych; utworzone z wykorzystaniem jednocześnie przedrostków i przyrostków. Rzadko spotykane są neologizmy utworzone za pomocą wyłącznie przedrostków. W niniejszym artykule przedstawiono różne rodzaje okazjonalizmów poety, które autorka analizuje na podstawie wymienionej klasyfikacji. Istotną rolę odgrywa także postawa autorska Winhranowskiego, którą badaczka odbiera jako ważny aspekt psycholingwistyczny w procesie kształtowania indywidualnego stylu twórczego.

EN

The systematization and classification of neolexemes in Mykola Vingranovkyi’s poetry prove that the author used them for creating his own literary idiostyle. Among such kinds of words, the most widespread are formed by compounding the stems. The other variants of the poet’s words are formed by suffixation and also prefixal-suffixal derivatives. Much less common is to find neologisms formed by only prefixation. In the article, the researcher studies different types of occasional lexemes, analysis of which had been based on the aforementioned classification. In this case, the writer’s position is very important. The author shows how the psychoanalytical aspect of the poet’s outlook is present in his linguistic presentation of the world.

Refine search results

3 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

2 Studia Ukrainica Posnaniensia

1 Acta Albaruthenica

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

2 Bartmiński J.

1 Lis-Markiewicz P.

1 Rysicz-Szafraniec J.

1 Sandomirskaja I.

1 Shauliakova-Barzenka I.

1 Telija V.

1 МІНІЧ Л.

1 Руденко Е.

2 2022

1 2021

1 2020

1 2007

1 2000

1 1999

Konceptosfera liryki Jurija Kosacza

Polska dola – rosyjska sud’ba

Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

Konceptualna sfera surżyka w ukraińskim dyskursie naukowym i medialnym

Роль оппозиции свой/чужой в организации концептосферы «когнитивная деятельность»

Мастацкая канцэптасфера як анталагічная перадумова і экзістэнцыйны праект нацыянальнага прыгожага пісьменства

ОКАЗІОНАЛІЗМИ ЯК ОСНОВА СИНЕРГЕТИКИ ІДІОСТИЛЮ МИКОЛИ ВІНГРАНОВСЬКОГО