Search results

1

Borys Pasternak w polskiej konspiracji

100%

Mitzner P.

Colloquia Litteraria

|

2016

|

vol. 21

|

issue 2

181-188

PL

The paper focuses on the editorial history of the volume of poetry by Borys Pasternak entitled Siedem wierszy [Seven poems], which was published in Warsaw in 1940, that is during the German occupation of the city.

2

Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858 – lipiec 1860)

100%

Ramotowska F.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

223-245

EN

This is a part of an unfinished book Warsaw before January (its author, longtime archivist, professor of history, died in 2003 while writing this book). The hero of the book is Narcyz Jankowski, an officer in the tsarist army, who sold his property in May 1858, came to Warsaw to take part in the activities to liberate Poland. Quickly Jankowski won over to this idea several groups of young people descended from the students and the lower social strata. He organized secret meetings the so-called social teas and civilian circles. Young people who were participating in these meetings were given a patriotic readings, discussions, and military training. Jankowski got in touch with the Polish emigree groups in France, counting on their help and taking command of a future uprising by General Mierosławski. He also was hoping for favorable for Poland development of the events in Europe (among others the loss of Russia in the Crimean War, victory of Garibaldi in Italy). The Underground Committee was appointed as the chief authority and was named by General Mieroslawski Chapter of Warsaw. But soon there was a difference of opinion, then a split between the radical Jankowski and moderate Karol Majewski, who wanted to rise later after more thoroughly preparations. When Jankowski emigrated to France Majewski disbanded The Underground Committee. In July 1860, Jankowski returned to Poland. Then the Austrian authorities arrested him and transferred to the Russian, while those sentenced him to hard labor in Siberia. After 20 years he came back in the state of insanity. Dissolution of the Underground Committee was a terrible blow to the Polish national movement. Although it has not stopped its development, it has consolidated its long twofold negative character: the radical and moderate.

PL

Jest to fragment nieukończonej książki Warszawa przedstyczniowa (autorka, długoletnia archiwistka, profesor historii, zmarła w 2003 r. w trakcie jej pisania). Bohaterem tekstu jest Narcyz Jankowski, oficer armii carskiej, który sprzedał swój majątek i w maju 1858 r. przyjechał do Warszawy, aby włączyć się do działań mających na celu wyzwolenie Polski. Szybko zjednał do tej idei liczne grupy młodzieży wywodzącej się spośród studentów i niższych warstw społecznych. Organizował konspiracyjnie tzw. herbatki towarzyskie i kółka cywilne. Uczestnicząca w nich młodzież oddawała się lekturom patriotycznym, dyskusjom oraz szkoleniu wojskowemu. Jankowski nawiązał współpracę z polskimi ugrupowaniami emigracyjnymi we Francji, licząc na ich pomoc i objęcie dowództwa przyszłego powstania przez gen. Mierosławskiego. Liczył też na rozwój sprzyjających dla sprawy polskiej wydarzeń w Europie (były to m.in. przegrana Rosji w wojnie krymskiej, zwycięstwa Garibaldiego we Włoszech). Powołano jako władzę naczelną Komitet Konspiracyjny, który gen. Mierosławski nazwał Kapitułą Warszawską. Wkrótce jednak doszło do różnicy zdań, a następnie do rozłamu między radykalnym Jankowskim a działaczem umiarkowanym, Karolem Majewskim, który chciał przyszłe powstanie przygotować później i gruntowniej. Po wyjeździe Jankowskiego do Francji Majewski rozwiązał Komitet Konspiracyjny. W lipcu 1860 r. wracającego do kraju Jankowskiego aresztowały władze austriackie i przekazały rosyjskim, te zaś skazały go na katorgę na Syberii. Po 20 latach powrócił z niej w stanie obłąkania. Rozwiązanie Komitetu Konspiracyjnego było ciosem dla polskiego ruchu narodowego. Chociaż nie powstrzymało jego rozwoju, to jednak na długo utrwaliło jego niekorzystny dwutorowy charakter: radykalny i umiarkowany.

3

Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858 – lipiec 1860)

100%

Ramotowska F.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

223-245

PL

Jest to fragment nieukończonej książki Warszawa przedstyczniowa (autorka, długoletnia archiwistka, profesor historii, zmarła w 2003 r. w trakcie jej pisania). Bohaterem tekstu jest Narcyz Jankowski, oficer armii carskiej, który sprzedał swój majątek i w maju 1858 r. przyjechał do Warszawy, aby włączyć się do działań mających na celu wyzwolenie Polski. Szybko zjednał do tej idei liczne grupy młodzieży wywodzącej się spośród studentów i niższych warstw społecznych. Organizował konspiracyjnie tzw. herbatki towarzyskie i kółka cywilne. Uczestnicząca w nich młodzież oddawała się lekturom patriotycznym, dyskusjom oraz szkoleniu wojskowemu. Jankowski nawiązał współpracę z polskimi ugrupowaniami emigracyjnymi we Francji, licząc na ich pomoc i objęcie dowództwa przyszłego powstania przez gen. Mierosławskiego. Liczył też na rozwój sprzyjających dla sprawy polskiej wydarzeń w Europie (były to m.in. przegrana Rosji w wojnie krymskiej, zwycięstwa Garibaldiego we Włoszech). Powołano jako władzę naczelną Komitet Konspiracyjny, który gen. Mierosławski nazwał Kapitułą Warszawską. Wkrótce jednak doszło do różnicy zdań, a następnie do rozłamu między radykalnym Jankowskim a działaczem umiarkowanym, Karolem Majewskim, który chciał przyszłe powstanie przygotować później i gruntowniej. Po wyjeździe Jankowskiego do Francji Majewski rozwiązał Komitet Konspiracyjny. W lipcu 1860 r. wracającego do kraju Jankowskiego aresztowały władze austriackie i przekazały rosyjskim, te zaś skazały go na katorgę na Syberii. Po 20 latach powrócił z niej w stanie obłąkania. Rozwiązanie Komitetu Konspiracyjnego było ciosem dla polskiego ruchu narodowego. Chociaż nie powstrzymało jego rozwoju, to jednak na długo utrwaliło jego niekorzystny dwutorowy charakter: radykalny i umiarkowany.

EN

This is a part of an unfinished book Warsaw before January (its author, longtime archivist, professor of history, died in 2003 while writing this book). The hero of the book is Narcyz Jankowski, an officer in the tsarist army, who sold his property in May 1858, came to Warsaw to take part in the activities to liberate Poland. Quickly Jankowski won over to this idea several groups of young people descended from the students and the lower social strata. He organized secret meetings the so-called social teas and civilian circles. Young people who were participating in these meetings were given a patriotic readings, discussions, and military training. Jankowski got in touch with the Polish emigree groups in France, counting on their help and taking command of a future uprising by General Mierosławski. He also was hoping for favorable for Poland development of the events in Europe (among others the loss of Russia in the Crimean War, victory of Garibaldi in Italy). The Underground Committee was appointed as the chief authority and was named by General Mieroslawski Chapter of Warsaw. But soon there was a difference of opinion, then a split between the radical Jankowski and moderate Karol Majewski, who wanted to rise later after more thoroughly preparations. When Jankowski emigrated to France Majewski disbanded The Underground Committee. In July 1860, Jankowski returned to Poland. Then the Austrian authorities arrested him and transferred to the Russian, while those sentenced him to hard labor in Siberia. After 20 years he came back in the state of insanity. Dissolution of the Underground Committee was a terrible blow to the Polish national movement. Although it has not stopped its development, it has consolidated its long twofold negative character: the radical and moderate.

4

Między „Rochem” i „Szańcem”: ugrupowania narodowo‑chłopskie w konspiracji

100%

Tomasiewicz J.

Wieki Stare i Nowe

|

2016

|

vol. 11

|

issue 16

114-134

PL

The weakness of the Szaniec Group forced its members to seek allies. A chance to break away from isolation was perceived in the collaboration with the right wing of the popular movement. Związek Pracy Ludowej “Orka”, which as an organisation of intellectuals with a peasant background wanted to extend the influence of the popular movement on the city was supposed to become a partner. However, the populist ideas of “Orka” collided with the nationalism which postulated unconditional national solidarity. Nevertheless the plea to subject the countryside to national interests was responded to by the “Orka” activists not in a Marxist manner - by emphasising the primacy of class peasant interests - but by identifying the people with the nation and by demanding from other strata of the society the recognition of the hegemony of the peasants. The “Orka’s” pursuit to ensure the popular movement a leading role in the state eventually precluded an alliance with the nationalists and forced the Związek Pracy Ludowej to combine with “Roch”.

5

Marian Piotrowicz „Kometa” (1923–2019)

75%

Stefańska D.

Biuletyn Szadkowski

|

2020

|

issue 20

153-168

PL

Marian Piotrowicz związany był z Szadkiem poprzez fakt zamieszkania, edukację oraz działalność konspiracyjną w strukturach ZWZ–AK. Wstąpił do organizacji niepodległościowej działającej na terenie Szadku w marcu 1941 r. i przyjął pseudonim „Kometa”. W ugrupowaniu dowodzonym przez „Orlicza”, pozostawał do dyspozycji komendanta pełniąc obowiązki dowódcy plutonu z zadaniem transportu broni i amunicji. Jako najbliższy współpracownik komendanta wspierał go w poszukiwaniu i werbowaniu odpowiednich osób w szeregi konspiracyjne. Po wojnie w 1945 r. opuścił Szadek. Ukończył w Krakowie Akademię Górniczo-Hutniczą. Jako inżynier pracował w Przedsiębiorstwie Budowy Zakładów Przemysłu Węglowego w Bytomiu, w tym czasie zajmując się nauczaniem w szkołach górniczych. Po przejściu na emeryturę zaangażował się w tworzenie struktur organizacji kombatanckiej, został prezesem Okręgu Śląskiego ŚZŻAK. Był niestudzonym działaczem w krzywieniu idei Polskiego Państwa Podziemnego. W 1989 roku przyczynił się do integracji szadkowskiego środowiska kombatanckiego inspirując powołanie terenowego koła SZŻAK w Szadku.

EN

Marian Piotrowicz was connected with Szadek through living and receiving education in this town, and conspiratorial activity in the structures of the Union of Armed Struggle – Home Army. He joined an underground organization in Szadek in March 1941, under the pseudonym „Kometa”. In a group headed by „Orlicz” he had the function of platoon commander responsible for arms and munitions transport, and recruitment of new members. After the war, in 1945, he left Szadek and completed education in the Mining and Metallurgy School in Cracow. As an engineer, he worked in the Mining Industry Plant in Bytom. He also worked as a teacher in schools of mining. After retirement he was engaged in forming the structures of a combatant organisation. President of the Silesian District of the World Union of Home Army Soldiers, very active in promoting the idea of the Polish Underground State. In 1989 he contributed to the integration of the combatant community in Szadek by establishing the local association of the World Union of Home Army Soldiers in Szadek.

6

[recenzja] Krzysztof Woźniakowski: Marginalia i obrzeża. Szkice o zapomnianych konspiracyjnych tomikach poetyckich lat 1939–1945, Opole 2013

75%

Chwastyk-Kowalczyk J.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2015

|

vol. 8

|

issue 1(14)

146-152

EN

Review of the book that contains 10 essays, previously dispersed, written between 1999 and 2013 and published in the period 2001–2011. The author’s focus were small collections of poems chosen to represent authors who had been either completely or partially forgotten, or absent – at least in terms of their military activity – on the pages of even the most extensive historical and literary syntheses.

7

Ksiądz-legionista Józef Panaś w antysowieckiej konspiracji we Lwowie w latach 1939–1940

71%

Stawarz P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2020

|

issue 106

125-141

EN

This article to present the activities of Józef Panaś – a distinguished priest, brave legionnaire and soldier, as well as an activist of the peasant movement during the Second Polish Republic. He is a relatively unknown figure and takes up little space in the latest historiography. This study is a continuation of research conducted by the author of this article on individual human fatest inscribed in the turbulent and tragic history of the 20th century. The hero of this text is one of many Polish clergymen who first became a soldier-chaplain of the resurgent Polish Army and then an acivist of the peasant movement. Although the chaplain belonged to the supporting actors of the military and later political scene, his contribution to Poland’s regaining independence was significant. The article in question shows remarkable determination, courage, devotion to the affairs of the country and the fight its independence against the criminal invader. It is highly probable that the priest-legionnaire died at the hands of the NKVD in Aprl 1940. As a military man, he joined the death lists from Katyn and the thousands of towns where the Soviets murdered the Polish nation. The article describes in a synthetic way the life of Poles under Soviet rule. Moreover in the aforementioned study, various were presented in connection with the death of Józef Panaś.

PL

Artykuł ukazuje działalność Józefa Panasia – zasłużonego duszpasterza, odważnego legionisty i żołnierza, a także działacza ruchu ludowego w okresie Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to postać stosunkowo mało znana i w najnowszej historiografii zajmuje niewiele miejsca. Opracowanie to wpisuje się w ciąg badań prowadzonych przez autora dotyczących pojedynczych losów ludzkich wpisanych w burzliwe i tragiczne dzieje XX w. Bohater tego tekstu jest jednym z wielu polskich duchownych, który najpierw stał się żołnierzem-kapelanem odradzającego się Wojska Polskiego, a później działaczem ruchu ludowego. Mimo że należał do drugoplanowych aktorów sceny wojskowej, następnie zaś politycznej, to jego wkład w późniejsze odzyskanie przez Polskę niepodległości był znaczący. Artykuł ukazuje niezwykłą determinację, odwagę, oddanie sprawom kraju oraz walkę o jego niepodległość ze zbrodniczym okupantem. Z dużą dozą prawdopodobieństwa należy stwierdzić, że ksiądz-legionista poniósł śmierć z rąk NKWD w kwietniu 1940 r. Jako wojskowy dołączył do list śmierci z Katynia i tysięcy miejscowości, w których Sowieci dokonywali mordów na narodzie polskim. W opracowaniu nakreślono również w sposób syntetyczny życie Polaków pod sowieckim władztwem. Zaprezentowano ponadto różne wersje związane ze śmiercią J. Panasia.

8

Działalność kobiet w Polskiej Organizacji Wojskowej

63%

Pawlaczyk E.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2021

|

issue 2(16)

41-54

EN

The Polish Military Organisation (Polska Organizacja Wojskowa) was founded shortly after the outbreak of World War I to prepare cadres for service in the Polish Army to regain Polish independence. From the very beginning, there was a female unit in the organization. Focused on selected examples, the article aims to demonstrate the involvement of women in the fight for the rebirth of the motherland. Female members of the Polish Military Organisation showed great resourcefulness, dedication, courage and fortitude. They collaborated with men as couriers and liaison officers taking care of food supplies and transporting weapons. Moreover, they proved to be very skilled at gathering intelligence. In the interwar Poland, some of them served as members of Sejm and Senat, the two chambers of the Polish Parliament. Many worked socially or for charity after the war. The author intends to compare women’s participation in the struggle for independence in other countries which appeared on the map of Europe at the beginning of the 20th century.

PL

Polska Organizacja Wojskowa powstała krótko po rozpoczęciu I wojny światowej, aby przygotować kadry do służby w Wojsku Polskim na rzecz odzyskania niepodległości Polski. Od początku znajdował się w niej Oddział Żeński. Artykuł ma na celu poprzez przedstawienie sylwetek kilku kobiet pokazanie ich zaangażowania w organizacji konspiracyjnej o szerokim zasięgu podczas walk o odrodzenie Polski. Członkinie POW wykazywały się ogromną zaradnością, poświęceniem, odwagą i hartem ducha. Współpracowały z mężczyznami jako kurierki, łączniczki, dbały o aprowizację, transport broni, a także znakomicie sprawdzały się w wywiadzie. W II Rzeczypospolitej część z nich odnalazła swoje miejsce w sejmie lub senacie. Po wojnie wiele pracowało społecznie bądź charytatywnie. Autorka ma zamiar w dalszych badaniach zająć się porównaniem udziału kobiet w walce o niepodległość w innych państwach, które zaistniały na mapie Europy na początku XX wieku.

9

Sylwetki żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej w Szadku w okresie I wojny światowej

63%

Stefańska D.

Biuletyn Szadkowski

|

2019

|

issue 19

123-152

PL

W artykule zaprezentowano sylwetki żołnierzy związanych z szadkowską Polską Organizacją Wojskową, powstałą wiosną 1915 r. z inicjatywy Feliksa Szymańskiego. Są to najczęściej postacie mało znane, ale zasłużone w walce z okupantem i zaangażowane w działania prowadzące do odzyskania przez Polskę niepodległości. Informacje o tych osobach autorka zdobyła podczas badania źródeł archiwalnych, znajdujących się w Centralnym Archiwum Wojskowym Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie. W artykule nie zabrakło też sylwetek szkoleniowców, m.in. Jerzego Neugebauera czy Stanisława Fruzińskiego. Zaprezentowane biogramy stanowią ważne źródło informacji na temat działalności szadkowskiej komórki POW.

EN

The article presents the profiles of soldiers who belonged to the Szadek section of the Polish Military Organization, established in the spring of 1915 by Feliks Szymański. They are not widely known, but nevertheless are persons of great merit as regards the fight against the occupiers and engagement in actions aimed at the regaining of independence by Poland. The author found relevant information by studying archival sources in the Central Military Archive of the Military Historical Bureau in Warsaw. The article also presents the profiles of the instructors, such as Jerzy Neugebauer or Stanisław Fruziński.

10

Stanisław Tadeusz Wołowski (1845–1903). Płocczanin, uczestnik Powstania Styczniowego i emigrant

63%

Utkin J.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2021

|

issue 1(266)

25-32

EN

Stanisław Tadeusz Wołowski came from a Polish-English family from Płock. He got involved in the conspiracy between 1860 and 1863, emigrated, came back to the country at the end of his life. He was associated with the Warsaw painters community.

PL

Stanisław Tadeusz Wołowski pochodził z płockiej polsko-angielskiej rodziny. Angażował się w konspirację między 1860 i 1863 r., wyemigrował, pod koniec życia wrócił do kraju. Był związany z warszawskim środowiskiem malarskim.

11

CYGANIE, HIPISI I DZIENNIKARZE (ROMANTYZM I KONTRKULTURY1)

63%

Piwińska M.

Świat Tekstów. Rocznik Słupski

|

2020

|

vol. 18

289-302

PL

Tekst rozważa kilka interpretacji i ocen zjawiska kontrkultur. Rysuje związki współczesnych fal kontrkulturowych z XIX-wieczną cyganerią. Wskazuje odmienne inspiracje kontrkultur amerykańskich i europejskich. Zawiera szersze omówienie warszawskiej cyganerii (1838–1843) działającej w okresie największego terroru „nocy Paskiewiczowskiej”. Charakterystyka warszawskiej cyganerii w porównaniu z paryską – na zachodzie Europy cyganerie wiążą się z wizerunkiem żyjących poza i w opozycji do obyczaju, praw, stylu życia kultury panującej Cyganów-Romów. W Polsce „cyganie” wiążą się z wykluczonymi z tej kultury chłopami: „ludomania” krakowskiej cyganerii, radykalizm społeczny warszawskiej cyganerii. Polemizując z ocenami, które odmawiają kontrkulturom wartości, tekst podejmuje kwestie: kontrkultury a ruchy polityczne i kontrkultury a awangardy artystyczne. Kontrkultury nie są działaniem elit, profesjonalistów, polityków, artystów, choć czerpią inspiracje z kolejnych krytyk kultury. Wciąż pojawiające się pod różnymi nazwami ruchy młodzieżowe mogą być związane z polityką i sztuką, ale nie mieszczą się w nich. Są wyrazem dość powszechnego niepokoju egzystencjalnego i próbami odmiennego niż w kulturze panującej stylu życia. Mogą więc wyrastać z romantycznego postulatu „odrodzenia wewnętrznego człowieka”. Postulat ten pozostał w epoce niedookreślony, silnie emocjonalny, najdobitniej wyraża się w nim negacja. Postawy buntownicze kolejnych kontrkultur można uznać za czynnik dynamizujący kulturę europejską. Mają one także drugą, ciemną stronę – destrukcji i autodestrukcji.

EN

This text deliberates a number of interpretations and views concerning the phenomenon of counterculture. Outlines relations between contemporary countercultural movements and the XIXth century Bohemianism. Indicates various inspirations that accompanied american and european countercultures. Contains a wide coverage of the Warsaw bohème (1838–1843) and its activity during the great terror of “Paskiewicz night”. Identifies elements of Warsaw bohème in comparison with bohème in Paris. In the west of Europe, bohème has the image of Gypsies, Bohemians and Romes, who live in opposition to laws, customs, style of life requred in dominating culture. In Poland the “gypsies” appear as excluded from official culture peasants – “folkmania” in Cracow and social radicalism of Warsaw “gypsies”. Pollemizing with opinions which refuse counterculture appreciation, the above text undertakes questions of counterculture and political movements as well as artistic avant-garde. Countercultures are not an element of politics, professional art or elite, although they take inspiration from succeeding art critiques. Frequently appearing, under various names, youth movements are often related with politics and art, but not as their element. They are an expression of a common existential anxiety and are an attempt to lead an unconventional life. Some may have roots in the romantic “revival of internal life”. Romanticism left this postulate undefined, strongly emotional, with negation as its main distinction. Rebellious attitudes of following countercultures can be regarded as a dynamic factor to european culture. There also is another, dark side – destruction and autodestruction.

12

Paramilitarne struktury i działalność spiskowo-bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1918–1928

63%

Tomasiewicz, J., Grudka P.

Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka

|

2017

|

issue 2

91-110

PL

Polska Partia Socjalistyczna miała silne tradycje działalności paramilitarnej, sięgające 1904 r. Socjalistyczne formacje bojowe – Pogotowie Bojowe i Milicja Ludowa – odegrały istotną rolę walkach o niepodległość i granice. W późniejszym okresie partyjna milicja służyła do walki zarówno z prawicą (m.in. w czasie przewrotu majowego 1926 r.) jak i z komunistami. Milicja w Warszawie stopniowo uniezależniała się od partii i angażowała w działania kryminalne. Ostatecznie doprowadziło to do rozłamu w 1928 r. i utworzenia PPS – dawnej Frakcji Rewolucyjnej.

EN

The Polish Socialist Party (PPS) had a long and strong tradition of paramilitary activity since 1904. Socialist armed formations – the Fighting Emergency Squad and the Peoples’ Militia – were very active during the struggle for Independence and – afterwards – frontiers of the Second Republic of Poland 1917–21. In later period militia of the PPS fought both against rightists (especially in Józef Piłsudski’s coup d’état in 1926) and communists. The Warsaw branch of militia gradually became independent from the Party’s leadership and engaged in criminal activity. Finally militiamen split up and created so-called Former Revolutionary Fraction of PPS in 1928.

13

Konstanty Bolesław Witkowski ps. Müller – komendant Obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski 1941-1944

51%

Sitkiewicz D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

197-210

PL

Autor poddał analizie działalność oficera Wojska Polskiego, Konstantego Witkowskiego, w czasie drugiej wojny światowej komendanta obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski. Ten artykuł biograficzny ma za zadanie przybliżyć postać człowieka, który karierę wojskową roz-poczynał w okresie carskim, zdobywając wtenczas pierwsze szlify wojenne jako oficer 5. Dywi-zji Syberyjskiej, kontynuował ją jako żołnierz piechoty II Rzeczpospolitej, zaś jej zwieńczeniem okazała się funkcja komendanta obwodu Radzyń Podlaski Armii Krajowej. Jego antyniemiecka postawa nie znalazła zrozumienia wśród wkraczających latem 1944 r. na ziemie polskie no-wych okupantów – komunistów. Nowe stalinowskie władze RP potraktowały go jak wroga ustroju, skazując go na karę śmierci. Po kilku latach względnej swobody został aresztowany po raz drugi pod sfingowanym zarzutem współpracy z gestapo i skazany. Z więzienia wyszedł po odbyciu kilkuletniej kary. Po wyjściu z więzienia był strachliwy i małomówny.

EN

The author subjected the activity of a Polish Army officer, a commanding officer of the Home Army Radzyń Podlaski district during World War II ¬– Konstanty Witkowski – to an analysis. This biographical article aims to give a broad outline of a man who started his military career during the Tsarist period, gaining his first military experiences as an officer of the 5th Siberian Rifle Division, continued as an infantry soldier under the Second Polish Republic and ended as a commanding officer of the Home Army of the Radzyń Podlaski district. His anti-German attitude found no understanding among the new occupiers who entered the Polish territory in the summer of 1944 – i.e. the Communists. The new Stalinist authorities of the Republic of Poland treated him as an enemy of the regime and sentenced him to death. After a few years of relative freedom, he was arrested once again on trumped-up charges of collaboration with the Gestapo and sentenced. He was released after serving a few years in prison. Once he left prison, he was anxious and reticent.

14

Konspiracja i podziemie narodowe w powiecie siedleckim w latach 1939-1950

51%

Potyra-Kowalska J.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

211-248

PL

Artykuł opisuje formy działalności konspiracyjnej i zbrojnej poszczególnych polskich organi-zacji ruchu narodowego oraz specyfikę ich funkcjonowania w czasach okupacji niemieckiej 1939-1944 oraz w pierwszych latach okupacji sowieckiej 1944-1950. Autorka prezentuje linię programową tych formacji konspiracyjnych, zaś jako teren badań wybrała powiat siedlecki, gdzie podziemie narodowe działało w sposób bardzo aktywny, posiadając wielu sympatyków i szeroką bazę społeczną. Ramy chronologiczne artykułu wyznaczają początek oraz koniec podziemia narodowego zarówno w Polsce, jak i na terenie powiatu siedleckiego. Głównym celem pracy jest charakterystyka działalności konspiracji i podziemia szeroko pojętego obozu narodowego w powiecie siedleckim w czasie II wojny światowej i w latach tzw. II konspiracji, która oznacza działalność przeciwko sowieckiemu zniewoleniu.

EN

The article describes the forms of conspiratorial and armed activity of selected Polish nation-alist organizations and the specificity of its functioning during the Soviet occupation of 1944-1950. The author presents the program line of these underground formations, and as the research area she chooses the Siedlce poviat, where the nationalist underground operated very actively, having many supporters and a broad social base. The chronological framework of the article marks the beginning and the end of the national underground both in Poland and in the poviat of Siedlce. The main purpose of the work is the characteristic of the activity of the underground and nationalist underground in the Siedlce poviat during the Second World War and in the so-called Second Conspiracy, what stands for the activity against the Soviet enslavement.

15

Uljanow – człowiek bezdomny. Uwagi o książce Helen Rappaport

51%

Kuligowski P.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 20

|

issue 2

231-245

EN

Helen Rappaport in her book Conspirator: Lenin in exile proposes a new view of Lenin’s lifetime in exile, i.e., of the period 1902–1917, as the most important time in the Russian revolutionist’s life. This approach opens up a place for new interpretations, but also is combined with certain problems. To some extent, Rappaport succeeds in demythologizing Lenin and in showing him as a character whose features and outlook are in the process of being shaped. On the other hand, book contains many formulations that are poorly grounded in sources and sensational plots, which largely has ensured publicity for the book. In addition, Rapport does not give convincing answers to the question of how Lenin’s stay in different European countries influenced the evolution of his outlook. Rappaport’s book is limited in this respect to summarizing subsequent works of the Russian revolutionist, as well as to attempting to interpret them through the prism of his psychological features.

PL

Helen Rapport w swojej książce Conspirator: Lenin in Exile proponowała nowe spojrzenie na emigracyjny okres życia Lenina, to jest na lata 1902–1917, jako na czas najistotniejszy w życiu rosyjskiego rewolucjonisty. Ten sposób ujęcia zagadnienia otwiera przestrzeń dla nowych interpretacji, ale także wiąże się z określonymi problemami. Rappaport udało się do pewnego stopnia „odbrązowić” Lenina i ukazać go jako postać, której cechy i światopogląd wówczas dopiero się kształtowały. Z drugiej jednak strony, książka zawiera sporo słabo ugruntowanych źródłowo, lecz „sensacyjnych” wątków, które w dużej mierze zapewniły jej rozgłos. Rappaport nie dała również przekonujących odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób pobyt w różnych krajach Europy wpłynął na ewolucję światopoglądową Lenina, ograniczając się w tej sferze do referowania kolejnych prac rosyjskiego rewolucjonisty lub do prób przyjrzenia się im przez pryzmat jego cech psychologicznych.

16

Służba kobiet w strukturach wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego na przykładzie Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski i Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej

51%

Żuczkowski M.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2015

|

issue 2(26)

75-114

EN

The Service of Women in the Military Structures of the Polish Underground State. The Example of the Central Command of the Polish Victory Service and the General Headquarters of the Union for Armed Struggle – Home Army This text is an attempt to depict the broad theme of Polish women’ s involvement within the structures of the Polish Victory Service, the Union for Armed Struggle and the Home Army (SZP/ZWZ/AK) in years 1939–1945. In the first part, it discusses the involvement of women in the struggle for independence, and subsequently in its defence in the years 1914–1921. In the second part, it examines the tasks conducted under the auspices of the Women’ s Military Service and related organisations in the preparation of women for the upcoming war in defence of independence, finishing with a brief description of women’ s participation in the Polish campaign of 1939. The third part is devoted to the formal place of female soldiers both within the structures of the SZP-ZWZ-AK, and broadly – Polish Armed Forces in general. The fourth shows female soldiers’ involvement within the military structure of the Polish Underground State on specific individual examples.

17

Żydowscy artyści-komuniści w Grupie Krakowskiej (1932-1937)

45%

Cześniak-Zielińska M.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2012

|

vol. 2

|

issue 2

153-159

EN

The Krakow Group, established in 1932 by students of the Academy of Fine Arts in Kracow, was one of the most important artistic milieus in Poland in the 20th century. The Group had any strictly specific artistic program; however, many members have adhered to the abstraction coming from late cubism. The Group was connected with the famous avantgarde Cricot Theatre, and worked until 1937. Many members shared leftist outlook; some of them belonged to the Polish Communist Party, and a few of theirs works expressed theirs social-political attitudes of this time. Before the end of the German occupation, members of the Group assembled themselves around the conspiracy Tadeusz Kantor’s theatre. After the war, at the turn of the 1948/49, the Group organized in Kracow the First Exhibition of the Modern Art, but the event was soon closed by the communist authorities, reluctantly seeing the new trends in art. For many years this exhibition was the only one manife-station of the artistic avant-garde in post-war Poland. Officially, the Group was reactivated in 1957 (as the 2ndKracow Group). The artists continued pre-war artistic guidelines and traditions, becoming one of the most important artistic milieus in post-war Poland. Before 1939, as well as after 1945, the Jews and artists of Jewish origin played crucial role in the Group’s activity, both: artistic and political. Such artists like Jonah Stern, Sasha Blonder, Berta Grünberg, Erna Rosenstein, Moses Schwanenfeldare perceived the most important personalities in the modern Polish art of 20th century. I would like to present the Jewish artists of the Kracow Group with a special focus on political connotations in theirs works, as well as – in some cases – reminiscences of the Holocaust. The lecture will be illustrated by works from the state and pri-vate collections in Poland.

PL

Grupa Krakowska, założona w 1932 roku przez studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, była jednym z najważniejszych środowisk artystycznych w Polsce w XX wieku. Grupa nie miała ściśle określonego programu artystycznego, jednak wielu jej członków hołdowało abstrakcji wywodzącej się z późnego kubizmu. Grupa była związana ze słynnym awangardowym Teatrem Cricot i działała do 1937 roku. Wielu jej członków podzielało lewicowe poglądy; niektórzy należeli do Komunistycznej Partii Polski, a kilka ich prac wyrażało ówczesne postawy społeczno-polityczne. Przed końcem okupacji niemieckiej członkowie Grupy skupili się wokół konspiracyjnego teatru Tadeusza Kantora. Po wojnie, na przełomie lat 1948/49, Grupa zorganizowała w Krakowie I Wystawę Sztuki Nowoczesnej, ale impreza została wkrótce zamknięta przez władze komunistyczne, niechętnie patrzące na nowe tendencje w sztuce. Przez wiele lat wystawa ta była jedyną manifestacją awangardy artystycznej w powojennej Polsce. Oficjalnie Grupa została reaktywowana w 1957 roku (jako II Grupa Krakowska). Artyści kontynuowali przedwojenne założenia i tradycje artystyczne, stając się jednym z najważniejszych środowisk artystycznych w powojennej Polsce. Zarówno przed 1939, jak i po 1945 roku Żydzi i artyści pochodzenia żydowskiego odgrywali kluczową rolę w działalności Grupy, zarówno artystycznej, jak i politycznej. Tacy artyści, jak Jonasz Stern, Sasza Blonder, Berta Grünberg, Erna Rosenstein, Mojżesz Schwanenfeld, byli postrzegani jako najważniejsze osobowości w nowoczesnej sztuce polskiej XX wieku. Chciałabym przedstawić żydowskich artystów Grupy Krakowskiej ze szczególnym uwzględnieniem konotacji politycznych w ich twórczości, a także - w niektórych przypadkach – reminiscencji Holokaustu. Wykład będzie ilustrowany dziełami pochodzącymi z kolekcji państwowych i prywatnych w Polsce.

18

„Giganta opisać – zuchwałe rzemiosło…” Jak powstawała biografia prof. Józefa Kostrzewskiego (1885–1969), czołowego polskiego prehistoryka i muzeologa

45%

Prinke A.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2019

|

vol. 64

|

issue 1

97–112

EN

The article presents the sources of inspiration, assumptions and implementation of a long-term (2009–2018) project devoted to the biography of Professor Józef Kostrzewski, a leading 20th-century Polish prehistorian. This project was implemented by the author of the article as an employee of the Archaeological Museum in Poznań, and later, following retirement, as a worker in the Poznań Branch of the Archives of the Polish Academy of Sciences. As a result of an extensive archival and bibliographic query, a number of new facts about the life and work of the Professor were unearthed, especially regarding his activities outside the academic field of interest (including a number of social, patriotic and religious initiatives, often carried out within the underground movement, since Poland existed only as a partitioned land). The results obtained will be soon presented in a monograph entitled Żywot długi, pracowity i spełniony. Profesor Józef Kostrzewski (1885–1969) – prehistoryk, patriota, Europejczyk, which is underway since 2014 in co-authorship with Dr. Jarmila Elżbieta Kaczmarek.

19

Zasady stosowania kryptonimów i szyfrów w korespondencji służbowej Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK (1943/1944 r.)

38%

Jedynak M.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2016

|

vol. XVII (LXVIII)

|

issue 4 (258)

73-97

EN

The Home Army had a complex structure, which required securing efficient and safe communication, so that the enemies could not lay their hands on the transmitted information. In order to protect the confidential information, periodically-changed code names and ciphers were used in the correspondence. Dozens of dispatches and reports written down with these codes survived to the present moment. Many times their full decryption was impossible due to the lack of the key to the words masking the actual content. The published materials contain extremely rare office instruction, the rules of using the ciphers and the code names in the organizational documentation and complete code tables. The presented sources fill the gap in research that has existed so far, at the same time enabling taking full advantage of the remaining letters of HA.

RU

Армия Крайова имела сложную структуру, нуждавщуюся в исправной и безопасной связи так, чтобы передаваемая информация не попала в руки неприятеля. С целью охраны служебной тайны в корреспонденции применялись периодически изменяемые коды и шифры. До нашего времени сохранились десятки докладов и рапортов, записанных с их использованием. Полной расшифровке их много раз мешало отсутствие ключевых слов, примененных для маскировки настоящего содержания. Публикуемые материалы содержат необычайно редкие канцелярские инструкции, правила применения шифров и кодов в документации, а также полные кодовые таблицы. Представленные источники заполняют прежде существовавший пробел в научных исследованиях, позволяя одновременно полностью прочитать сохранившиеся письменные документы АК.

PL

Armia Krajowa posiadała złożoną strukturę wymagającą zapewnienia sprawnej i bezpiecznej łączności tak, aby przekazywane informacje nie wpadły w ręce nieprzyjaciół. W celu ochrony tajemnicy służbowej w korespondencji stosowane były zmieniane okresowo kryptonimy i szyfry. Do chwili obecnej przetrwały dziesiątki meldunków i raportów zapisanych z ich wykorzystaniem. Wielokrotnie ich pełne odczytanie uniemożliwiał brak klucza do wykorzystanych słów maskujących właściwą treść. Publikowane materiały zawierają niezwykle rzadką instrukcję kancelaryjną, zasady stosowania szyfrów i kryptonimów w dokumentacji organizacyjnej oraz kompletne tabele kodowe. Prezentowane źródła wypełniają istniejącą dotychczas lukę w badaniach, umożliwiając jednocześnie pełne korzystanie z zachowanych pism AK.

20

Myśl polityczna polskiego konspiracyjnego ruchu narodowego w czasie II wojny światowej

38%

Kurzawa P.

Świat Idei i Polityki

|

2017

|

issue 16

324-354

PL

Narodowcy byli jednym z liczniejszych polskich ruchów politycznych w trakcie II wojny światowej. Czynnie angażując się w walkę z okupantem, ponieśli dotkliwe straty, jednak nie przeszkodziło im to w stworzeniu znacznego dorobku z dziedziny myśli politycznej. Celem artykułu jest zaprezentowanie myśli politycznej polskiego ruchu narodowego w latach II wojny światowej. Zastosowane zostały metody historyczne, jakościowe oraz metoda porównawcza. Całość została podzielona na części, w których autor zajmuje się takimi zagadnieniami z myśli politycznej, jak: cele wojenne Polski, wizja granic państwa, stosunek do mniejszości narodowych, wizja ustroju politycznego, wizja gospodarki, wizja bezpieczeństwa kraju oraz oświata i wychowanie. Artykuł ma ukazać, jak bogaty jest dorobek tamtych pokoleń.

EN

Nationalists were one of the numerous Polish political movements during World War II. Actively engaging in the fight against the occupying forces, they suffered heavy losses, but does not prevent them in the creation of significant heritage in the field of political thought. The aim of the article is to present the political thought of Polish national movement during the Second World War. Historical, qualitative and comparative methods were used. The whole has been divided into several parts,, in which author examines the with issues of political thought as: Polish war aims, vision of state borders, ratio to national minorities, vision of the political system, economic vision, vision of national security, education and upbringing. The whole article has to show how rich the heritage of those generations.

Refine search results

Borys Pasternak w polskiej konspiracji

Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858 – lipiec 1860)

Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858 – lipiec 1860)

Między „Rochem” i „Szańcem”: ugrupowania narodowo‑chłopskie w konspiracji

Marian Piotrowicz „Kometa” (1923–2019)

[recenzja] Krzysztof Woźniakowski: Marginalia i obrzeża. Szkice o zapomnianych konspiracyjnych tomikach poetyckich lat 1939–1945, Opole 2013

Ksiądz-legionista Józef Panaś w antysowieckiej konspiracji we Lwowie w latach 1939–1940

Działalność kobiet w Polskiej Organizacji Wojskowej

Sylwetki żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej w Szadku w okresie I wojny światowej

Stanisław Tadeusz Wołowski (1845–1903). Płocczanin, uczestnik Powstania Styczniowego i emigrant

CYGANIE, HIPISI I DZIENNIKARZE (ROMANTYZM I KONTRKULTURY1)

Paramilitarne struktury i działalność spiskowo-bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1918–1928

Konstanty Bolesław Witkowski ps. Müller – komendant Obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski 1941-1944

Konspiracja i podziemie narodowe w powiecie siedleckim w latach 1939-1950

Uljanow – człowiek bezdomny. Uwagi o książce Helen Rappaport

Służba kobiet w strukturach wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego na przykładzie Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski i Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej

Żydowscy artyści-komuniści w Grupie Krakowskiej (1932-1937)

„Giganta opisać – zuchwałe rzemiosło…” Jak powstawała biografia prof. Józefa Kostrzewskiego (1885–1969), czołowego polskiego prehistoryka i muzeologa

Zasady stosowania kryptonimów i szyfrów w korespondencji służbowej Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK (1943/1944 r.)

Myśl polityczna polskiego konspiracyjnego ruchu narodowego w czasie II wojny światowej