Search results

1

„Jam pieśnią krzyczał swą, czyjeście wnuki...” Profetyzm w liryce Feliksa Batoryna

100%

Kliabanau D.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 35(2)

155-181

PL

Belarusian poet Feliks Batorin is the author of many poems on philosophical and civic topics. A characteristic feature of these poems is that they draw inspiration from religious thought founded on the Judeo-Christian tradition. They contain numerous Old Testament allusions and evangelical reminiscences. Batorin’s poems are also characterized by their allegoric quality, and their parabolic, metaphorical, and creative synthesis of biblical themes and folkloristic motifs. Biblical motifs began to appear in Felix Batorin’s poetry in the 1980s, during a period of social and political transformation in Belarus. Reflecting on the reality, the poet often turns to the motif of prophetism and the figure of the prophet, which might prove conducive to trying to find answers to important questions - both universal and resulting from Belarusian historical and cultural specificity. The drama of being a prophet results from the overwhelming feeling of loneliness arising from opposing the society in order to fulfil the mission which has been entrusted to a prophet. The tragedy of the poet-prophet lies in the fact that he is aware of his weakness and helplessness in the struggle against the individual for the individual, in his attempts to reach the morose society. The destructive activities of the oppressive communist system against the culture, language and identity of Belarusians turned out to have serious consequences for the society of the post-Soviet Belarus. That is why it cannot be surprising that pessimism resounds in prophetic works of Felix Batorin. However, despite pessimism, there is still hope in his poetry – the hope to reverse the fate of the nation and homeland.

2

Часопіс “Узвышша” 1944 года як архіўны рарытэт

84%

Hardziyenka N.

Roczniki Humanistyczne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 7: Slawistyka

149-157

PL

W artykule przedstawiona została historia powstania jedynego znanego dziś egzemplarza czasopisma „Uzwyszsza”, który był przygotowywany do druku w Mińsku w 1944 roku, w czasie okupacji niemieckiej. Jego inicjatorem było Białoruskie Stowarzyszenie Kulturalne założone w 1944 roku. Głównym redaktorem wydania był pisarz Jurka Wićbicz, były członek stowarzyszenia literackiego „Uzwyszsza”, działającego w BSRR w latach 1926-1931, co wpłynęło na fakt, że odrodzone w czasach okupacji czasopismo literackie także otrzymało nazwę „Uzwyszsza” i było postrzegane przez twórców jako kontynuacja tego represjonowanego przez władze radzieckie ugrupowania i periodyku. Czasopismo „Uzwyszsza” w 1944 roku nie zostało jednak opublikowane. Zachował się tylko jeden znany na dzień dzisiejszy niepełny numer przeznaczony do korekty, który przechowywany jest w Białoruskim Państwowym Archiwum-Muzeum Literatury i Sztuki. Jego treść pozwala ocenić specyfikę procesu literackiego w okresie okupacji niemieckiej.

EN

Text of the article is dedicated to the history and description of a single known issue of the magazine “Uzvyshsha” which was going to publish in Minsk in 1944, during the German occupation. This almost unknown for specialists periodical was created by Belarusian Cultural Association, founded in 1944. The chief editor of the magazine was a writer Yuri Vitbich, a former member of the Literary Association “Uzvyshsha” acting in the Byelorussian SSR in 1926-1931. That`s why the revived during the occupation literary magazine was also called “Uzvyshsha” and was seen by the creators as a continuation of the periodical had been earlier repressed by the Soviet regime. Magazine “Uzvyshsha” wasn`t published in 1944. There is only one non completed copy assigned for proofreading. It is in Belarusan State Archive-Museum of Literature and Art. The magazine`s content permits to study features of the literary process during the German occupation.

RU

Тэкст артыкула прысвечаны аднаўленню гісторыі стварэння і апісанню адзінага вядомага на сёння асобніка часопіса “Узвышша”, які рыхтаваўся да друку ў Мінску ў 1944 г. у часе нямецкай акупацыі. Стваральнікам гэтага амаль невядомага спецыялістам выдання выступіла Беларускае культурнае згуртаванне, заснаванае ў 1944 г. Галоўным рэдактарам стаў пісьменнік Юрка Віцьбіч, былы сябра літаратурнага аб’яднання “Узвышша”, што дзейнічала ў БССР у 1926—1931 гг. Апошняе і перадвызначыла тое, што адроджаны ў часы акупацыі літаратурны часопіс таксама атрымаў назву “Узвышша” і ўспрымаўся стваральнікам як працяг таго, рэпрэсаванага савецкімі ўладамі таварыства і часопіса. Часопіс “Узвышша” ў 1944 г. не паспеў пабачыць свет. Застаўся толькі адзіны вядомы на сёння няпоўны нумар, прызначаны для карэктуры, які захоўваецца ў Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва. Яго змест дазваляе ацаніць асаблівасці літаратурнага працэсу ў часы нямецкай акупацыі.

3

Rozważania biblistyczne w naukowym dorobku Ryszarda Łużnego na temat duchowości

84%

Woźniak A.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 7: Słowianoznawstwo

65-86

EN

This article deals with the problems researched by Professor Ryszard Łużny in the field of Biblical studies. R. Łużny was the first Polish expert in Russian studies - or in fact in Slavic studies - to initiate literary reflection upon the Bible in the mid-1970s. When Łużny began his research, Poland was going through serious reforms, changes and substantial revisions of the political system. The author of this article focuses on depicting contexts which contributed to R. Łużny's literary Biblical studies. This latter activity translated onto a variety of his actions: his publications and his organization of scientific conferences. All these concentrated on the relation between literature and the Bible, beginning with reflection on the Russian verbal, folklore literature and ending with his studies on the Russian literature of the 20th century. The article also shed light on R. Łużny's works on Ukrainian and Belarusan literatures between the 16th and the 18th century in the context of their relation to the Bible. The basic exponents of how Łużny understood literary Biblical studies are presented. These included: (1) The Bible as an archetype of literary art, (2) the Bible as a model for poetics, (3) the Bible as a model for Christian ethics .

4

Актуалiзацыя спадчыны Уладзiслава Сыракомлi на сучасным этапе

84%

Варабей М.

Białorutenistyka Białostocka

|

2016

|

vol. 8

PL

Dziedzictwo W. Syrokomli jest zróżnicowane gatunkowo i tematycznie, dlatego staje się bogatym źródłem badań. Biografia, eseje, niektóre teksty poetyckie zostały szeroko omówione w pracach naukowców białoruskich i obcych. Aktualizacja zagadnień dotyczących współczesnych badań nad twórczością W. Syrokomli pozwoli wypełnić lukę w studiach nad historią literatury białoruskiej XIX wieku i historią ówczesnego białorusko-polskiego pogranicza kulturowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na poematy historyczne i gawędy W. Syrokomli.

EN

W. Syrokomla’s heritage is diverse in genres and subjects. Therefore, it becomes a rich source of research. His biography, essays, some poetic texts are widely discussed in the works of Belarusian and foreign researchers. Updating of the issues concerning the research on W. Syrokomla’s heritage eliminates the gaps in the study of the 19th century Belarusian literature and Belarusian-Polish cultural borderland. A particular attention should be paid to W. Syrokomla’s historical poems and drawn-out stories.

5

Адольф Черный и белорусская литература

84%

Черны М.

Białorutenistyka Białostocka

|

2014

|

vol. 6

RU

Марцел Черны - Прага

PL

Adolf Czerny (1864–1952) jest pierwszym tłumaczem białoruskiego utworu literackiego – wiersza Jakuba Kołasa (1882–1956) „Kraju rodzinny sercu miły” – na język czeski. Głównym celem pracy tłumacza było przybliżenie czeskiemu odbiorcy współczesnej literatury białoruskiej, w tym utworów Jakuba Kołasa i Janka Kupały. W artykule omówiono metodę tłumaczeniową Czernego, jego zainteresowanie literaturą białoruską w szerszym kontekście slawistycznej działalności autora.

EN

The author analyses translations of Belarusian literature and texts on Belarusian issues prepared by the Czech journalist, poet, slavist and interpreter Adolf Černý (1864–1952). Although we can call him a pioneer in the Belarusian studies in Czech Republic, his name is associated rather with his work for the magazine “Slovanský přehled” (“Slavonic Review”, founded in 1898) and with his translation activities and the Sorabian studies. He knew Belarus from his own experience (he visited it in 1889 and 1897). He published articles about Belarus in the magazines “Svĕtozor”, “Čas” and “Slovanský přehled”. He was the first to translate into the Czech language a poetry of the Belarusian classics Jakub Kolas and particularly Janka Kupala. The study focuses on Černy’s translation method and directs its interest at the Belarusian studies in the broader aspect of the author’s activities related to the Slavonic studies.

6

Miejsce twórczości Uładzimira Karatkieviča w dyskursie o tożsamości Białorusinów

67%

Wielg T.

Studia Białorutenistyczne

|

2020

|

vol. 14

EN

The main goal of U. Karatkievič’s literary output was always to revive and reinforce the sense of national identity in Belarusians. In earlier times, there had been no writer in Belarusian literature who would devote his whole output to the history of his nation. In his works, Karatkievič described their successes and failures and showed their attempts to gain independence and form the foundations of the Belarusian national identity to his reader. In the 1950s and 1960s, it was not easy to promote and disseminate the true history of Belarus, the beauty of the Belarusian language and the Belarusian national identity in the USSR. Karatkievič was often stigmatised and punished for his activity in this respect. This paper presents the impact of the writer’s output on the formation of Belarusian national identity. Karatkievič’s struggle with the stagnation or even backwardness of the Brezhnev era clearly manifested itself in his protest and fight for respect for the Belarusian language, the history of his homeland and the protection of nature and monuments of an immaterial culture. The writer saw the inseparable unity between those apparently different problems. Caused by such factors as the deliberate distortion of historical memory, social oblivion leads to the denationalisation and blurring of national self-awareness. Manipulating the past and enforcing the oblivion of various inconvenient historical events destroys the identity of societies. This is what Uladzimir Karatkievič wanted to oppose and did oppose with his works.

PL

Głównym celem twórczości U. Karatkeviča pozostawała zawsze próba ożywienia i wzmocnienia poczucia tożsamości narodowej Białorusinów. W literaturze białoruskiej nie było wcześniej pisarza, który całą swoja twórczość poświęcił dziejom własnego narodu. Pisarz opisywał w swoich utworach wzloty i upadki Białorusinów, pokazywał ich próby uzyskania niepodległości, kształtował w swoim czytelniku podstawy białoruskiej tożsamości narodowej. W latach 50. i 60. XX w. w ZSRR nie było łatwo promować i propagować prawdziwą historię Białorusi, piękno języka białoruskiego i białoruską tożsamość narodową. Za swoje działania w tej dziedzinie Karatkevič był często piętnowany i karany. Artykuł przedstawia wpływ twórczości pisarza na kształtowanie białoruskiej tożsamości narodowej. Zmagania Karatkieviča z zastojem, a wręcz wstecznością ery Breżniewa najwyraźniej wyczuwalne były w jego proteście i walce o szacunek dla języka białoruskiego, historii własnej ojczyzny oraz ochrony przyrody i zabytków kultury materialnej. Pisarz widział nierozerwalną jedność pomiędzy tymi na pierwszy rzut oka różniącymi się problemami. Niepamięć społeczna, której jedną z przyczyn jest celowe zaburzanie prawdy historycznej doprowadza do wynarodowienia i zatarcia narodowej samoświadomości. Manipulowanie przeszłością i przymuszanie do zapominania o różnych niewygodnych wydarzeniach historycznych unicestwia tożsamość społeczeństw. Temu właśnie przeciwstawić się chciał i przeciwstawiał się swoja twórczością Uładzimir Karatkievič.

RU

Галоўнай мэтай творчасці У. Караткевіча заўсёды была спроба адраджэння і ўмацавання пачуцця нацыянальнай ідэнтычнасці беларусаў. У беларускай літаратуры не было раней пісьменніка, які б усю сваю творчасць прысвяціў гісторыі ўласнага народа. У сваіх творах пісьменнік апісваў узлёты і падзенні беларусаў, паказваў іх спробы атрымаць незалежнасць, фарміраваў у свайго чытача аснову беларускай нацыянальнай ідэнтычнасці. У 1950-я і 1960-я гады ў СССР было няпроста прасоўваць сапраўдную гісторыю Беларусі, прапагандаваць прыгажосць беларускай мовы і беларускую нацыянальную ідэнтычнасць. Караткевіча, які свядома дзейнічаў у гэтым накірунку, неаднаразова кляймілі і каралі. У артыкуле паказаны ўплыў творчасці пісьменніка на фарміраванне беларускай нацыянальнай ідэнтычнасці. Змаганне Караткевіча з застоем і заняпадам брэжнеўскай эпохі найбольш выразна выявілася ў яго рашучых пратэстах у абарону беларускай мовы, гісторыі Бацькаўшчыны, помнікаў прыроды і архітэктуры. Пісьменнік бычыў непарыўную сувязь паміж гэтымі, на першы погляд рознымі, праблемамі. Грамадская абыякавасць, адной з прычын якой з’яўляецца мэтанакіраванае фальшаванне гістарычнай памяці, прыводзіць да знікнення нацыянальнай самасвядомасці народа. Маніпуляцыя мінуўшчынай і прымусовае сціранне з памяці розных гістарычных падзей, невыгодных для пануючай ідэалогіі, знішчае нацыянальную ідэнтычнасць. Супраць гэтага і змагаўся сваёй творчасцю Уладзімір Караткевіч.

7

"We mgle" Wasila Bykawa: trzy tezy gramatyki intrygi narracyjnej powieści

67%

Жук І.

Studia Białorutenistyczne

|

2015

|

vol. 9

EN

Obviously, Vasil Bykov persistently carries out regular „escapes” in the so-called „guerrilla” prose. Haw it can be interpreted, and what aesthetic decisions are arising from consists the central issue of this article. So, the separate ways of narrative techniques of the writer’s story In the fog are considered. The special attention is given to the semantic effect of „stranger” words and system of kontrapunkts. All this is combined in a certain type of management of the artistic text, wich the author proposes to call as a grammar of narrative intrigue.

PL

Nie ulega wątpliwości, że Wasyl Bykau konsekwentnie ucieka w stronę tzw. prozy partyzanckiej. Z czego to wynika i w jaki sposób wpływa na kształt artystyczny utworu – oto temat artykułu prezentującego, na przykładzie powieści We mgle, wybrane chwyty narracyjne pisarza (semantyczny efekt pustego wyrazu i system kontrapunktów), tworzące de facto nowy typ konstrukcji tekstu artystycznego, określanej przez autora artykułu jako gramatyka intrygi narracyjnej.

RU

Відавочна, што Васіль Быкаў настойліва ажыццяўляе рэгулярныя “ўцёкі” у т.зв. “партызанскую” прозу. Чым тое можа быць вытлумачана, і якія эстэтычныя рашэнні з таго вынікаюць – цэнтральная праблема дадзенага артыкула. На прыкладзе аповесці “У тумане” разглядаюцца асобныя прыёмы наратыўнай тэхнікі пісьменіка. Найперш, эфект семантычны “чужога” слова і сістэмы контрапунктаў. Усё гэта аб’ядноўваецца у пэўны тып кіравання мастацкім тэкстам, што аўтар артыкула прапануе называць граматыкай наратыўнай інтрыгі.

8

Без вiны пакараныя: “Споведзь” Ларысы Генiюш

67%

Саковiч А.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

vol. 7

PL

Wartykule przeprowadzono analizę autobiograficznej powieści „Spowiedź” Łarysy Hieniusz. Autorka ukazuje w niej w znacznym stopniu w sposób emocjonalny „świat łagru”, bezpodstawne przetrzymywanie większości więźniów łagrów, bez winy ukaranych, których jedynym “przewinieniem” była bezgraniczna miłość do swojej ojczyzny. Szczególną uwagę zwrócono na kobiecy dyskurs w przekazie przeżyć, odczuć, wrażeń oraz innych gorzkich doświadczeń osoby, która trafiła w tryby sprawnie funkcjonującego „sowieckiego” aparatu śledczego i łagrów.

EN

The article contains an analysis of the autobiographical novel of Łarysa Hieniusz “The Confession”. The author shows ’the world of a labour camp’ in a highly emotional way, unfounded detention of most prisoners, punished without guilt whose only offence was an unbounded love of their homeland. A particular attention was paid to women’s discourse to convey feelings, emotions, and bitter experiences of a person who got into a well-functioning Soviet investigative organisation and labour camps.

9

Жанр трыялету ў паэзіі Гальяша Леўчыка і Алеся Петрашкевіча

67%

Флейта Г.

Białorutenistyka Białostocka

|

2014

|

vol. 6

XX

Ганна Флейта - Гродна

PL

Trudno przecenić rolę gazety „Nasza Niwa” w procesie kształtowania się literatury białoruskiej czasów najnowszych. Oprócz przyszłych klasyków na stronach gazety swoje teksty publikowało wielu autorów, których twórczość zasługuje na szczególną uwagę. Galiasz Lewczik nie tylko sam pisał triolety lecz także tłumaczył je z innych języków. gatunek ten zajmował też istotne miejsce w twórczości Alesia Pietraszkiewicza. W artykule omówiono triolety w poezji Galiasza Lewczika i Alesia Pietraszkiewicza. Wskazano na dydaktyczny charakter utworów G. Lewczika i zbliżenie do narodowych źródeł trioletów A. Pietraszkiewicza.

EN

The role of “Nasha Niva” newspaper in the development of Belarusian literature in modern time cannot be underestimated. In the newspaper texts of past and future authors are published. Galyash Lyevchik wrote triolets and translated them from other languages. The genre of triolet occupied an important place in Ales Pyetrashkyevich’s poetry. The article discusses Galyash Lyevchik’s and Ales Pyetrashkyevich’s triolets. Didactic character of Lyevchik’s poetry and national values of Pyetrashkyevich’s triolets are emphasized.

10

WIESZCZ – BŁAZEN – LEGENDA: TRAJEKTORIA AUTORSKA ANATOLA SYSA

59%

Kowalow S.

Porównania

|

2018

|

vol. 23

|

issue 2

107-126

EN

The article is dedicated to a complicated trajectory of the outstanding Belarusian poet Anatol Sys (1959-2005), whose unusual fate intrigues readers no less than his poetry, and makes researchers search for new explanations of metamorphoses in his life and creative work. From the memoirs of contemporaries, academic articles and works of art an extremely controversial image of the writer arises: a leader of the generation, a fighter with Communist ideology, a prophet of the national revival, a Genius; a disgusting poet, a jester, an alcoholic, a freak, a boor. There have been various assessments of Sys’s personality and the place of his work in the history of the Belarusian literature which “in the opinion of the author, originate for the following three reasons: 1) the extraordinary and contradictory nature of the poet; 2) the nature of the interval the time in which Sys lived and which falls into three epochs: stagnant Soviet (before 1984), transition-renaissance (1985-1992), and Lukashenko’s (since 1994); 3) a complex trajectory of the poet’s life and creative path which can be divided into three stages: initial, revival and Bohemian (“infernal”). Even during his life, the personality of Anatol Sys began to acquire myths and legends, and after his death, his best works entered the canon of the national literature of the 20th century.

PL

Аrtykuł jest poświęcony złożonej trajektorii autorskiej Anatola Sysa (1959-2005), którego niezwyczajny los intryguje czytelnika nie mniej niż jego utwory poetyckie i wymusza na badaczach poszukiwanie wciąż nowych sposobów interpretacji jego artystycznych i życiowych metamorfoz. Ze wspomnień przyjaciół, artykułów naukowych i utworów artystycznych wyłania się sprzeczny wizerunek pisarza: głos pokolenia, przeciwnik ideologii komunistycznej, prorok odrodzenia narodowego, Geniusz, poeta obrzydliwy, błazen, alkoholik, wyrodek, cham. Owa różnorodność i odmienność interpretacji w ocenie osobowości Anatola Sysa oraz miejsca, które jego twórczość zajmuje w historii literatury białoruskiej, uzasadniona jest zdaniem autora artykułu trzema przyczynami: 1) niezwykłą i sprzeczną naturą poety; 2) specyfiką krótkiego okresu, w którym żył Anatol Sys, obejmującego trzy epoki: radziecką (do 1984 roku), epokę reform i odrodzenia narodowego (1985-1992) і epokę Alaksandra Łukaszenki (od 1994 roku); 3) złożoną trajektorią życiowej i twórczej drogi poety, w której można wyróżnić trzy okresy: wczesny, patriotyczny i przeklęty (okres przynależności do cyganerii artystycznej). Jeszcze za życia Anatola Sysa jego osoba zaczęła obrastać w mity i legendy, a po śmierci poety jego najlepsze utwory weszły do kanonu literatury narodowej XX wieku.

11

Rosyjskojęzyczna literatura Białorusi: ekspansja czy tradycja wielokulturowości?

59%

Kavalou S.

Porównania

|

2014

|

vol. 15

257-266

EN

More and more publications devoted to the phenomenon of „multilingualism” in Belorussian literature are appearing nowadays.This fact is highly connected with the intensive development and the problem of Russian-language literature’s national identity in modern Belarus in an attempt to answer the question: what culture – Russian or Belarusian – does it belongto? Another important problem is whether modern Russian-language literature of Belarus harmsthe development of literature in Belarus? Detailed research of this question shows that it is not the Russian-language literature that is harmful, but social, political and economic conditions in which both elements exist and which support the development of the Russian-language art in Belarus: expulsion of Belarusian language from the sphere of active use to the phere of the cultural reservations, identification of non-state publications as the ones that resiststate policy, powerful influence of the Russian book market, etc.

PL

W ostatnim czasie pojawia się coraz więcej publikacji poświęconych fenomenowi „wielojęzyczności” literatury białoruskiej. Jest to związane z intensywnym rozwojem literatury rosyjskojęzycznej we współczesnej Białorusi i z problemem jej narodowej tożsamości,poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie: do jakiej kultury ona należy – rosyjskiej czy białoruskiej?Inne zasadnicze pytanie: czy współczesna rosyjskojęzyczna literatura Białorusi nie stanowizagrożenia dla rozwoju narodowej literatury białoruskojęzycznej? Badanie powyższego problemuprowadzi do wniosku, że zagrożeniem dla rozwoju współczesnej literatury białoruskojęzycznejnie jest literatura rosyjskojęzyczna, ale te społeczno-polityczne i ekonomiczne warunki,w których isnieją obydwie literatury i które sprzyjają wzrostowi twórczości rosyjskojęzycznej naBiałorusi: eliminacja języka białoruskiego ze sfery aktywnego wykorzystania do sfery kulturowej,utożsamienie przez władze niepaństwowych białoruskojęzycznych publikacji z opozycyjnymi,wpływ potężnego i pociągającego autorów rosyjskiego rynku wydawniczego itd.

12

Вобраз “іншага” ў беларускай літаратуры XVI–XVIII стагоддзяў

59%

Brazgunou A.

Acta Albaruthenica

|

2022

|

issue 22

185-199

PL

W artykule, na przykładzie najważniejszych zabytków pisanych (Peregrynacja М.К. Radziwiłła, diariuszy S. Maskiewicza, E. Pielgrzymowskiego, T. Billewicza, J. Charkiewicza), przeanalizowano cechy prezentacji wizerunku „innego” w literaturze białoruskiej doby Renesansu i Baroku. Ustalono, że średniowieczne rozumienie odmienności, zdeterminowane przez dogmat cheścijański, w literaturze XVI–XVIII wieku jest stopniowo zastępowane subiektywnym postrzeganiem, co oznacza, że decydujące znaczenie ma opinia konkretnej osoby, a nie zbiorowości. Wskazuje to na rosnącą rolę zasady autorskiej i zburzenie poetyki literatury tradycjonalizmu refleksyjnego.

BE

У артыкуле на прыкладзе найбольш значных помнікаў пісьменства (Пэрэгрынацыя М.К. Радзівіла, дыярыушы С. Маскевіча, Г. Пельгрымоўскага, Т. Білевіча, Ю. Харкевіча) разгледжаны асаблівасці прэзентацыі вобраза “іншага” ў беларускай літаратуры Адраджэння і Барока. Вызначана, што сярэднявечнае, дэтэрмінаванае хрысціянскай дагматыкай разуменне іншасці ў літаратуры XVI–XVIII стст. паступова змяняецца суб’ектыўным успрыняццем, г. зн., вырашальнае значэнне набывае меркаванне канкрэтнага чалавека, а не калектыву. Гэта сведчыць пра ўзрастанне аўтарскага пачатку і разбурэнне паэтыкі літаратуры рэфлексійнага традыцыяналізму.

EN

In the article, the features of the presentation of the image of the Other in the Belarusian literature of the Renaissance and Baroque epoch are considered based on the example of the most significant written monuments (Pilgrimage by M.K. Radziwiłł, diaries of S. Maskiewicz, E. Pielgrzymowski, T. Billewicz, J. Charkiewicz). It has been established that the medieval understanding of otherness, determined by Christian dogma, in the literature of the 16th – 18th centuries is gradually being replaced by subjective perception, which means that the opinion of a particular person, and not of a collective, becomes important. This testifies to the growth of the author’s principle and the destruction of the poetics of the literature of reflective traditionalism.

13

Мастацкая канцэптасфера як анталагічная перадумова і экзістэнцыйны праект нацыянальнага прыгожага пісьменства

59%

Shauliakova-Barzenka I.

Acta Albaruthenica

|

2022

|

issue 22

269-283

PL

Literatura jako estetyczny „zakrzep” kultury, sposób wymawiania światopoglądu w obrazie werbalnym utrwala własną ontologię w formie sfery pojęciowej. Jednym z podstawowych parametrów pojęcia „koncept literacki” jest wartościowość aksjologiczna jako historycznie i kulturowo uwarunkowana zdolność do bycia wielowymiarowym wykładnikiem idei światopoglądowych, składników światopoglądu, wartości itp.; Autorka proponuje typologię pojęć literackich jako hierarchię powszechnych, narodowych, ogólnych, jednostkowych jednostek literackich. Podstawowymi parametrami sfery pojęciowej literatury narodowej są zdefiniowane historyczność, ontologia, polifonia, znakowanie etno-kulturowe. Konceptosfera literatury narodowej konsoliduje wyniki ogólnej ewolucji literackiej i nowych zjawisk artystycznych, jawi się jako przestrzeń do utrwalania i generowania pojęć.

BE

Мастацкая славеснасць як эстэтычны “згустак” культуры, спосаб прамаўлення светапогляду і светаадчування ў славесным вобразе замацоўвае ўласную анталогію ў выглядзе канцэптасферы. Адным з асноватворных параметраў літаратурна-мастацкага канцэпта вызначана аксіялагічная валентнасць як гістарычна і культурна абумоўленая здольнасць быць шматмерным выразнікам светапоглядных ідэй, кампанентаў светаадчування, каштоўнасцяў і г. д.; прапанавана тыпалогія літаратурных канцэптаў як іерархіі ўніверсальных, агульнанацыянальных, агульналітаратурных, індывідуальна-аўтарскіх адзінак. Базавымі параметрамі канцэптасферы мастацкай літаратуры вызначаны гістарычнасць, анталагічнасць, паліфанічнасць, нацыянальная (этнакультурная) маркіраванасць. Мастацкая канцэптасфера кансалідуе вынікі агульналітаратурнай эвалюцыі і новыя мастацкія феномены, паўстае прасторай захавання і генерыравання канцэптаў.

EN

Literature as an aesthetic “bundle” of culture, a way of pronouncing the worldview in a verbal image fixes its own ontology in the form of a conceptual sphere. One of the fundamental parameters of the literary concept is defined axiological valence as a historically and culturally conditioned ability to be a multidimensional exponent of worldview ideas, components of this worldview, values, etc.; we propose a typology of literary concepts as a hierarchy of universal, national, general literary, and individual units. The basic parameters of the conceptual sphere of national literature are defined historicity, ontology, polyphony, end ethno-cultural marking. The conceptosphere of nationsl literatures consoledates the results of general literary evolution and new artistic phenomena, as well as appearing as a space for the preservation and generation of concepts.

14

Między ideologią a wyobraźnią literacką: spór o jednostkę i jej miejsce w historii (na przykładzie noweli Łaska Księcia Hieronima Uładzimira Arłoua)

59%

Kliabanau D.

Acta Albaruthenica

|

2023

|

issue 23

177-192

PL

Władze Białorusi demonstrują bardzo specyficzne podejście do kwestii pamięci historycznej oraz podejmują próby weryfikacji historii i wartościowania dziedzictwa narodowego. Oficjalna propaganda patrzy na historię Białorusi przez pryzmat zachodniorusizmu i idei trójjedności narodu rosyjskiego. Uładzimir Arłoŭ w swoich utworach koncentruje się na tworzeniu obrazu historii przez pryzmat ludzkich zachowań, zasad moralności oraz wyborów dokonywanych w określonych okolicznościach – zarówno przez bezpośrednich uczestników, jak i naoczynych świadków wydarzeń. W opowiadaniu Łaska księcia Hieronima (1987) centralną staje się kwestia zderzenia człowieka z władzą, konieczność dokonania wyboru w obliczu presji i zachowaniu własnej tożsamości – przynależności do „swoich” reprezentowanych przez Iwana Karpacza i wyraźnie przeciwstawionych pod kątem wyznawanych wartości „obcym” reprezentowanych przez księcia Hieronima Radziwiłła.

BE

Беларускія ўлады дэманструюць спецыфічны падыход да праблематыкі гістарычнай памяці і актыўна спрабуюць змяніць вобраз нацыянальнай гісторыі і культурнай спадчыны. Афіцыйная прапаганда разглядае айчынную гісторыю праз прызму ідэалогіі заходнерусізму і ідэі трыадзінага рускага народа. Уладзімір Арлоў у сваіх літаратурных творах канцэнтруецца на стварэнні вобразу гістарычных падзей праз прызму паводзінаў людзей – непасрэдных удзельнікаў і сведкаў здарэнняў, іх маральна-этычных прынцыпаў, выбару, які яны робяць у тых ці іншых акалічнасцях. У аповесці Мілась княза Гераніма (1987) цэнтральнаю тэмаю з’яўляецца праблема сутыкнення чалавека з уладаю, неабходнасць выбару ў сітуацыі ціску з боку ўлады і захавання чалавечага аблічча – прыналежнасці да “сваіх”, якіх прадстаўляе ў аповесці Іван Карпач, і выразнае супрацьстаянне з пункту гледжання маральных каштоўнасцяў “чужым”, якіх сімвалізуе вобраз Гераніма Радзівіла.

EN

Belarusian authorities have a very specific perception of historical memory and have made a number of attempts trying to verify national history and to question the value of some parts of the national heritage. Official propaganda looks at the history of Belarus through the prism of West Russianism and the idea of the trinity of the Russian nation. Uładzimir Arłoŭ in his literary works focuses on creating an image of history through the prism of human behavior, moral principles and choices which were made in specific circumstances – both by direct participants and eyewitnesses of history. In the novel Prince Hieronim's Grace (1987), the main theme is the clash between the individual and the authorities. It forces the individual to make a choice in the face of pressure and the desire to maintain one's own identity – belonging to "our own people" represented in the novel by Ivan Karpač and clearly contrasted in terms of their values with "outsiders", represented by prince Hieronim Radziwiłł.

15

Literatura polska na łamach „Naszej Niwy” (1906–1915). Aspekt konceptualny i funkcjonalny

51%

Kohler G.-B.

Studia Białorutenistyczne

|

2016

|

vol. 10

EN

In relation to the question of by what means the Belarusian newspaper „Naša niva“ conceptualizes Belarusian national space, and, simultaneously, Belarusian national literature the article discusses the profiling and function of Polish literature and writers within the newspaper. An analysis of the corpus of translations and of the selection and evaluation of authors and literary phenomena reveals strategies of dissimilation (getting visible) and, more important, of appropriation of literary resources (gaining dignity). Discursive strategies of ikonifying and hybridizing discern representatives of Polish literature as either Polish ‘proper’ („close but alien“), or as Polish ‘improper’ (actually Belarusian). Thus, the presentation of Polish literature is part of „Naša niva“’s general strategy to conceptualize and establish a Belarusian literary tradition.

PL

W artykule poddano analizie funkcjonowanie literatury i pisarzy polskich na łamach białoruskiej „Naszej Niwy” w kontekście pytania, za pomocą jakich środków gazeta konceptualizuje białoruską przestrzeń narodową oraz białoruską literaturę narodową. Analiza korpusu przekładów, dokonywanych wyboru i ocen polskich autorów oraz przedstawianych na łamach pisma fenomenów literackich ujawnia zjawiska dysymilacji i – co istotne – przyswojenia polskiego dyskursu literackiego (przejęcie wartości). Dyskursywne strategii ikonizacji oraz hybrydyzacji określają przedstawicieli literatury polskiej jako „prawdziwych” („bliskich lecz obcych”) albo jako „nieprawdziwych” (w istocie białoruskich). Taka prezentacja literatury polskiej jawi się jako charakterystyczna dla „Naszej Niwy” strategia konceptualizacji i porządkowania białoruskiej tradycji literackiej.

RU

В статье рассматривается презентация и функция польской литературы и польских писателей в белорусской газете „Наша нива” в связи со следующей проблемой: с помощью каких средств эта газета создает концепцию белорусского национального пространства и, одновременно, белорусскую национальную литературу. Анализ корпуса переводов, отбор и оценка польских авторов и литературных феноменов выявляет акты диссимиляции и, что более важно, присвоения литературных ресурсов (приобретение достоинства). Дискурсивные стратегии иконофикации и гибридизации определяют представителей польской литературы или как „настоящих” („близких, но чужих”), или как „ненастоящих” польских (то есть, на самом деле, белорусских). Таким образом, презентация польской литературы – это часть общей „нашенивской” стратегии концептуализации и конструирования белорусской литературной традиции.

16

Апавяданне аб іконніку і залатару ў станаўленні паэтыкі беларускага літаратурнага сюжэта

51%

Chukichova N.

Acta Albaruthenica

|

2022

|

issue 22

219-227

PL

W artykule podjęto próbę zrekonstruowania strukturalnych podstaw fabuły Opowiadania o ikonografie i złotniku – jednej z najbardziej artystycznych opowieści Maksima Bogdanowicza, w której archetypiczny trójdzielny schemat wątku cyklicznego, choć zachowany, został znacząco zmieniony i na nowo zinterpretowany. Kanoniczna jego „strata” przejawia się w makrofabule jako model artystyczny sytuacji indywidualnej i konkretno-historycznej, archetypowe „poszukiwanie” przedstawia punktowe linie możliwych rozwiązań fabularnych, a otwarty finał pojawia się po raz pierwszy w miejscu „zysku”. Oczywista modyfikacja uniwersaliów fabularnych, która następuje w toku tego rodzaju wtórnego rozgrywania artystycznych kodów wypowiedzi, może hipotetycznie oznaczać jeden punkt chronologiczny fundamentalnie ważny dla zrozumienia ewolucji białoruskiego narodowego myślenia artystycznego – początek formowania się kolejnego historycznego typu fabuły w literaturze białoruskiej.

BE

У артыкуле здзейснена спроба рэканструявання структурнай праасновы сюжэта Апавядання аб іконніку і залатару – аднаго з самых высокамастацкіх апавяданняў Максіма Багдановіча, у якім хоць і захавана, але істотна перайначана і пераасэнсавана архетыпная трохчленная схема цыклічнага сюжэта. Кананічная для яе “страта” ўвасабляецца ў макрасюжэце як мастацкая мадэль індывідуальнай і канкрэтна-гістарычнай сітуацыі, архетыпны “пошук” уяўляе пункцірныя лініі магчымых сюжэтных рашэнняў, а на месцы “набытка” ўпершыню паўстае адкрыты фінал. Відавочная мадыфікацыя сюжэтных універсалій, якая адбываецца ў ходзе такога кшталту другаснага разыграння мастацкіх кодаў выказвання, гіпатэтычна можа азначаць адзін прынцыпова важны для разумення эвалюцыі беларускага нацыянальнага мастацкага мыслення храналагічны пункт – пачатак фармавання ў беларускай літаратуры яшчэ аднаго гістарычнага тыпу сюжэта.

EN

In the article, an attempt has been made to reconstruct the archaic plot structure of Story about the Iconographer and the Goldsmith – one of the most highly artistic of Maksim Bogdanovich’s stories, in which the archetypal tripartite scheme of the cyclical plot has been significantly changed and reinterpreted. The canonical for its “loss” is embodied in the macroplot as an artistic model of an individual and historical situation, the archetypal “search” is represented as dotted lines of possible plot solutions, and for the first time instead of “gain” an open finale appears. The obvious modification of plot universals, which occurs in the process of this kind of secondary playing of artistic codes of expression, hypothetically can mean one chronological point that is fundamentally important for understanding the evolution of Belarusian national artistic thinking - the beginning of the formation of one more historical plot type in Belarusian literature.

Refine search results

„Jam pieśnią krzyczał swą, czyjeście wnuki...” Profetyzm w liryce Feliksa Batoryna

Часопіс “Узвышша” 1944 года як архіўны рарытэт

Rozważania biblistyczne w naukowym dorobku Ryszarda Łużnego na temat duchowości

Актуалiзацыя спадчыны Уладзiслава Сыракомлi на сучасным этапе

Адольф Черный и белорусская литература

Miejsce twórczości Uładzimira Karatkieviča w dyskursie o tożsamości Białorusinów

"We mgle" Wasila Bykawa: trzy tezy gramatyki intrygi narracyjnej powieści

Без вiны пакараныя: “Споведзь” Ларысы Генiюш

Жанр трыялету ў паэзіі Гальяша Леўчыка і Алеся Петрашкевіча

WIESZCZ – BŁAZEN – LEGENDA: TRAJEKTORIA AUTORSKA ANATOLA SYSA

Rosyjskojęzyczna literatura Białorusi: ekspansja czy tradycja wielokulturowości?

Вобраз “іншага” ў беларускай літаратуры XVI–XVIII стагоддзяў

Мастацкая канцэптасфера як анталагічная перадумова і экзістэнцыйны праект нацыянальнага прыгожага пісьменства

Między ideologią a wyobraźnią literacką: spór o jednostkę i jej miejsce w historii (na przykładzie noweli Łaska Księcia Hieronima Uładzimira Arłoua)

Literatura polska na łamach „Naszej Niwy” (1906–1915). Aspekt konceptualny i funkcjonalny

Апавяданне аб іконніку і залатару ў станаўленні паэтыкі беларускага літаратурнага сюжэта