Search results

1

O metaforyzacji pojęciowej w tekstach prawnych raz jeszcze. Przyczynek do metaforyzacji pojęciowej drugiego stopnia

100%

Falana-Jafra A.

tekst i dyskurs - text und diskurs

|

2021

|

issue 15

561-575

PL

Celem artykułu jest wyodrębnienie metafor drugiego stopnia występujących w aktach prawnych. Analizy prowadzone były w ramach kognitywnego paradygmatu językoznawczego. Istota metaforyzacji drugiego stopnia wyraża się w konstruowaniu konceptualizacji prawnych na kanwie konceptualizacji pokrewnych, już istniejących, i przebiega w kierunku od myśli ku słowu. Metaforyzacja ta stanowi wyraz procesów mentalnych, do których predysponowane są osoby posiadające wiedzę i doświadczenie w stosowaniu prawa. Jej efekty znajdują odzwierciedlenie na płaszczyźnie języka prawniczego, co przesądza o doniosłości praktycznej przeprowadzonych badań.

2

Wyrażenie „biały kruk” w dziejach języka polskiego

75%

Ignatowicz-Skowrońska J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2010

|

vol. 9

69-80

EN

The subject of description in this paper is the functioning of the expressions biały kruk in the history of Polish language. The expression has a long tradition of application in Polish language, although its complete metaphorisation took place as late as in the 19th century. The analysis of the functioning of the expression in 20th and 21st century texts convinces us that at present it is subject to numerous formal modifications and is broadening the scope of its meaning.

3

Tak zwana gramatyka kognitywna a problem stereotypu

63%

Kardela H.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1988

|

vol. 1

35–46

PL

W artykule autor zajmuje się głównymi założeniami gramatyki kognitywnej, omawia jej przydatność w opisie zjawisk metaforyzacji oraz proponuje analizę stereotypu językowego, ściśle wiążącego się z tymi zjawiskami. Metaforyzacja jest jednym z najważniejszych problemów, jakie bada gramatyka kognitywna. Metafory stanowią podstawowy środek wyrażania myśli i komunikowania się. Autor zajmuje się jedną z grup metafor, a mianowicie porównaniami. Przedstawia mechanizmy ich powstawania oraz formułuje zasadę łączliwości składniowej wyrażeń występujących w porównaniach. Gramatyka kognitywna dzieli zdania na bardziej lub mniej prototypowe. Im dalej dane zdanie znajduje się od prototypu na skali gradacyjnej, tym bardziej będzie ono „udziwnione” i przez to mniej akceptowalne. „Odejście” zdania czy frazy na skali gradacyjnej od jego (jej) prototypu zwiększa możliwość powstawania porównań i szerzej – metafor. Metafory rodzą się na peryferiach prototypu. W dalszej analizie autor przyjmuje, że stereotyp jest rodzajem prototypu. Przedstawia analizę stereotypów funkcjonujących w literaturze ludowej, które kogą być źródłem porównań. Rozpatruje dwa takie stereotypy: zmory i konia. Na koniec wysuwa hipotezę, że im bardziej dany stereotyp odszedł od swojego prototypu we współczesnym języku polskim, tym słabsze są uwarunkowania nałożone na reguły łączenia składniowego.

EN

The paper discusses the problem of a stereotype against the background of the so-called Cognitive Grammar as proposed and developed by R. Langacker, G. Lakoff and others. After a short presentation of the main assumptions of the Cognitive Grammar an analysis of comparisons involving stereotypes is attempted. It is claimed that the mechanism underlying comparisons and, indeed, all metaphorical uses of language, involves a departure of a word, sentence or a phrase from the centre of a prototype; it is on the periphery of the prototype that metaphors are created. A great deal of light, it seems, can be shed on metaphorization processes if a diachronic aspect of stereotype formation is taken into account. In the case at hand, three stereotypes of 'ghost', 'devil' and 'horse' functioning in Polish folk texts have been examined. A hypothesis has been put forward that the farther on the scale of the prototype a given stereotype has moved during the process of historical change, the greater should be the number of elements compared with which it can appear. In other words ,movement to the "periphery" allows a considerable relaxation of selectional restrictions and other conditions on well formedness. This is why it is possible to say in Polish: I have a devilish headache (a strong headache) but not: I have a horse-like headache (Le. a strong headache). In the former case the stereotype of the devil has undergone far greater changes in its historical development than the stereotype of the horse, or, to put it differently: the former is more peripheral on the prototype scale than the latter.

4

Канцэпт «дом» у паэзii Нiла Гiлевiча

63%

Навасельцава I.

Białorutenistyka Białostocka

|

2017

|

vol. 9

PL

W artykule omówiono cechy i wielopoziomową identyfikację pojęcia „dom” w poetyckim kontekście utworów Niła Hilewicza. Na poziomie językowym mentalny model „domu” reprezentowany przez pisarza jest ambiwalentny, odzwierciedla cechy kulturowe i elementy pojęciowe związane z językowym obrazem świata Białorusinów. Ponadto prezentuje zarówno wartości moralne i kulturowe, jak i cechy etniczne regionu, którego Hilewicz jest nieodrodnym synem.

EN

The peculiarities and multilevel identification of the “home” concept in the poetic context of Nil Ghilevich’s oeuvre are discussed. It is noted that the topos of home as the author’s individual mental-linguistic model is ambivalent. Not only does it reflect conceptual and sultural elements that are connected with the presentation of national linguistic picture of Belarusians world but it also describes moral and cultural values and ethnic features of the region the author comes from.

5

Antropocentryczne nacechowanie frazeologizmów z nazwami ptaków

51%

Burska-Ratajczyk B.

Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies

|

2021

|

issue 7

1-14

RU

В статье описана антропоцентрическая характеристика фразеологизмов, содержащих в своем составе видовые названия птиц. На основании представленного материала видно, что отношения между птицами и людьми, закрепленные в польской фразеологии, являются важными. Структурно разнообразные связи с «птичьим» компонентом образно характеризуют человека. Сосредоточенный в них опыт и наблюдения означают как положительные, так и отрицательные ценности, которые касаются не только внешнего вида, но также интеллекта, человеческого опыта и общих правил человеческого существования.

EN

This article describes anthropocentrically marked idioms with species names of birds in their structure. The material presented here shows the importance of the relationships between birds and humans as fixed in Polish phraseology. Structurally varied combinations of words containing a bird component serve as metaphorical characterizations of humans. Experiences and observations contained in them connote both positive and negative values. Those values concern not only the appearance of people, but also the intellect, human experience, and the general principles of human life.

PL

Artykuł opisuje antropocentryczne nacechowanie frazeologizmów, które zawierają w swej strukturze nazwy ptaków. Przedstawiony materiał pokazuje, że utrwalone w polskiej frazeologii relacje między ptakami i ludźmi są ważne. Zróżnicowane strukturalnie połączenia z ptasim komponentem w sposób metaforyczny charakteryzują człowieka. Doświadczenia i spostrzeżenia w nich skupione konotują zarówno pozytywne, jak i negatywne wartości, które dotyczą nie tylko wyglądu zewnętrznego, ale także intelektu, doświadczenia człowieka oraz ogólnych prawideł ludzkiej egzystencji.

6

Semantiko-simvoličeskaja paradigma cveta k kontekste slovoobrazovanija

51%

Vendina T. j. I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2000

|

vol. 12

189–203

PL

Autorka rozprawy Semantyczno-symboliczny paradygmat kolorów w aspekcie słowotwórczym koncentruje się na roli koloru w systemie etnokulturowym i usiłuje zbadać, które z konceptualnych kategorii barw znajdują odbicie w języku i taka jest ich symbolika. Przedmiotem badań jest rosyjskie słownictwo gwarowe, które różni się w dziedzinie nazw kolorów od rosyjskiego języka literackiego leksykalnie – por. gw. burnistyj ‘ryževatyj, bez černoty i ognenoj krasoty’, želtogorjačij ‘oranževyj’ – i semantycznie, por. ros. literackie bagrjanyj ‘vchodjaščij v blok krasnych cvetov’ i gw. bagrjanyj ‘pestryj, polosatyj’. Autorka skupiła uwagę na barwach: belyj, černyj, krasnyj, želtyj, zelenyj, sinij, goluboj i przeprowadziła analizę na trzech poziomach (rejestrach semantycznych): ontologicznym, metaforycznym, komunikatywnym. Kolor biały wykorzystywany jest na wszystkich rejestrach semantycznych i tworzy najbogatszy paradygmat semantyczno-symboliczny. Do tworzenia zoonimów wykorzystywane są wszystkie kolory, jednak w ich użyciach można zaobserwować pewne tendencje. Np. biała barwa służy najczęściej do określania zwierząt domowych, np. belucha ‘krowa maści białej’. Czarny kolor występuje przede wszystkim w nazwach dzikiego ptactwa, černedjucha ‘rodzaj kaczki’. Czerwony kolor przeważa z kolei w nazwach ryb, por. krasnucha ‘łosoś’, ‘płotka’. Podobne różnice obserwowane są również na poziomie metaforyzacji, np. z białym kolorem kojarzone są najczęściej semy ‘dobry’. ‘swobodny’, ‘czysty’, z zielonym – ‘młody’, z czerwonym – ‘piękny’, ‘szczęśliwy’, ‘dobry’.

EN

The article focuses on the role of colour in ethnocultural system. An attempt is made to find out which of the conceptual categories of colour are reflected in language and what is their symbolic value. In focus is Russian dialectal vocabulary, different from that used in the literary variety of the language in two respects: (1) lexically (cf. dialectal burnistyi ‘ryzhevatyi, bez chernoty i ogenoy krasoty’, zheltogorachiy ‘oranzhevyi’; and (2) semantically, cf. literary bagryanyi ‘vhodashchyi v blok krasnykh cvetov’ and dialectal bagryanyi ‘pestriy, polosatyi’. The article concentrates on belyi ‘white’, chernyi ‘black’, krasnyi ‘red’, zheltyi ‘yellow’, siniy ‘navy blue’, goluboy ‘blue’, and provides analysis at three levels (semantic registers): ontological, metaphorical and communicative. White is utilized at all semantic registers and provides the richest semantic-symbolic pattern. Although all the colours are used to form zoonyms, certain tendencies can be observed. For instance, white is used mainly to refer to domesticated animals, e.g. belukha ‘a cow of white colour’. Black is mainly present in the names of wild birds, e.g. chernedyukha ‘a kind of duck’. Red, in turn, is most frequent in the names of fish, cf. krasnukha ‘salmon, ‘roach’. Similar differences can also be observed at the metaphorical level, e.g. white is mainly associated with ‘good’, ‘free’, ‘pure’, green with ‘young’, red with ‘beautiful’, ‘happy’, or ‘good’.

7

Koncepcje metafory i metaforyzacji a pojęcie – komentarz do stanu badań

51%

Gołębiewska M.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2017

|

vol. 29/2

EN

The article aims to present some diverse concepts of metaphorization of colloquial language and scientific discourse. The starting point of scientific discourse is colloquial thinking – it uses logical argumentation, but also rhetorical figures, typical of everyday reasoning, such as metaphors. The point of reference is the Aristotelian definition of metaphor, which was contemporarily reinterpreted by 1) linguists (among others, Émile Benveniste and cognitive linguists) – the metaphorical sources of notions, the metaphor considered as the starting point of conceptualisation, 2) literary and cultural studies – the application of metaphor in the various cultural messages linked to the mythical thinking and the reasoning and argumentation by analogy – among others, Claude Lévi-Strauss and Edmund Leach, and in particular by 3) philosophers who characterised a metaphorization process as a specific kind of thinking, which conditions the regularity and systematicity of reasoning and imagining (Hans Blumenberg, Paul Ricoeur, Jacques Derrida). The article presents and compares the aforementioned statements, marking the distinctness between metaphor and metonymy, showing the necessity for this distinction in the research concerning: the role of metaphor in colloquial and scientific discourse, the relations between sense and metaphor, the connexions between truth, notion and metaphor. Additionally, I analyse the case of the metaphor of horizon, which is typical of the contemporary phenomenological and hermeneutical discourse.

Refine search results

2 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Białorutenistyka Białostocka

1 IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

1 Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

1 Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies

1 tekst i dyskurs - text und diskurs

1 Burska-Ratajczyk B.

1 Falana-Jafra A.

1 Gołębiewska M.

1 Ignatowicz-Skowrońska J.

1 Kardela H.

1 Vendina T. j. I.

1 Навасельцава I.

2 2021

2 2017

1 2010

1 2000