Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  nazwy osobowe
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Nazwiska, przezwiska i przydomki młynarzy i mieszkańców osad młyńskich dawnego starostwa brańskiego na Podlasiu w XVI-XIX wieku

100%
Złotkowski P.
Studia Białorutenistyczne
|
2015
|
vol. 9
EN
The paper presents a semantic and structural analysis of the anthroponyms of millers and inhabitants of mill villages of the Brańsk starosty in the Podlasie region in the 16th –19th centuries. The author also investigates the formation and stabilization of the personal names within this professional group. The text is complemented by dictionary of anthroponyms, based on archival materials containig a chronology of  names and their location.
PL
W niniejszym artykule poddano analizie semantyczno-strukturalnej antroponimy (nazwiska, przezwiska, przydomki) młynarzy i mieszkańców osad młyńskich dawnego starostwa brańskiego na Podlasiu w XVI–XIX wieku. Przedmiotem zainteresowania autora jest również proces kształtowania się i stabilizacji nazwisk badanej grupy zawodowej. Uzupełnieniem tekstu jest słownik antroponimów, oparty na wyekscerpowanym materiale źródłowym, w którym ukazano chronologię nazw osobowych oraz ich lokalizację.
RU
W niniejszym artykule poddano analizie semantyczno-strukturalnej antroponimy (nazwiska, przezwiska, przydomki) młynarzy i mieszkańców osad młyńskich dawnego starostwa brańskiego na Podlasiu w XVI–XIX wieku. Przedmiotem zainteresowania autora jest również proces kształtowania się i stabilizacji nazwisk badanej grupy zawodowej. Uzupełnieniem tekstu jest słownik antroponimów, oparty na wyekscerpowanym materiale źródłowym, w którym ukazano chronologię nazw osobowych oraz ich lokalizację.
2
Publication available in full text mode
Content available

Adaptacja obcych imion męskich do polszczyzny na podstawie "Odporu na odpowiedź kwestyj" Erazma Glicznera z 1579 roku

100%
Gozdek M.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2020
|
vol. 54
165-176
EN
The main aim of this article is description of the adaptation the men’s first names of foreign origin in Erazm Gliczner’s Odpór na odpowiedź kwestyj niektórych podanych o Kościele Powszechnym […] (Grodzisk Wielkopolski 1579) at the background of the old Polish language trends. In this publication we can see many personal names which was in our language from the beginning and personal names which were being adapted in second part of the XVI century. Gliczner was a well known person in the reformation community. In Odpór na odpowiedź kwestyi […] he got into a polemic with the Jesuits. Author in order to prove his convictions frequently referred to religious and lay persons. Foreign personal names in Polish language can be translocated, adapted and translated. All of this types are present in Gliczner’s book.  
PL
Głównym celem artykułu jest opis adaptacji obcych imion męskich w publikacji Erazma Glicznera pt. Odpór na odpowiedź kwestyj niektórych podanych o Kościele Powszechnym […] (Grodzisk Wielkopolski 1579) na tle tendencji, które występowały w dawnej polszczyźnie. W wybranym do analizy tekście występują liczne antroponimy, zarówno te obecne w naszym języku od samego początku, jak również te, które były przyswajane dopiero w czasie powstawania dzieła. Autor Odporu był znanym działaczem reformacyjnym, pełniącym funkcję superintendenta kościołów protestanckich w Wielkopolsce. W badanym dziele podjął polemikę z przedstawicielami kontrreformacji. Przedmiotem sporu uczynił pięć prawd wiary, które, jego zdaniem, zostały niewłaściwie zinterpretowane przez katolików. W celu udowodnienia swoich przekonań autor wielokrotnie przywoływał różne postacie z kręgów religijnych oraz świeckich. Na zapis imion wpływ miało także to, jakie osoby za ich pomocą były identyfikowane. W Odporze spotykamy wszystkie trzy wyróżniane przez badaczy sposoby oddania obcych imion: translokację nazwy, adaptację nazwy oraz tłumaczenie nazwy.
3
Publication available in full text mode
Content available

Mechanizmy kreacji onimów w literaturze dla dzieci (na przykładzie wybranych utworów)

100%
Dawidziak-Kładoczna M.
Onomastica
|
2015
|
vol. 59
341-354
EN
The article presents strategies to attract attention to names relating to the literary characters in selected children’s books. Proper names are often part of the plot. The proper names present characters and describe them. This means that they have semantic value. Names are often the result of language games, including various derivation processes. One of the most interesting formative mechanisms are all kinds of word-formation inspired by two principles. A complete understanding of the intention is almost always contextual. Animal characters are named after anthroponyms. This is a result of a tendency, fairly typical of children’s literature, to transmit all the characters’ traits and behaviors in a way which is relatable to man.
4
Publication available in full text mode
Content available

Stosunek Polaków litewskich do zapisu nazw osobowych w postaci oryginalnej

89%
Geben K., Titaniec E. J.
Poradnik Językowy
|
2024
|
vol. 810
|
issue 1
60-72
EN
The article aims at analysing the attitudes and motivations of a group of 100 Lithuanian Poles, mainly from culturally homogeneous Polish families, regarding the evaluation of the spelling and the changes in the spelling of personal names. The quantitative study is based on the analysis of an awareness questionnaire conducted among Lithuanian Poles aged 34–70. This article not only outlines the existing legal framework on this issue, but also explains the dominant attitudes of the Polish minority towards the prospect of transcribing the surnames and first names of Lithuanian national minorities according to the original phonetic sound, albeit without the inclusion of diacritical marks. The analysis of the questionnaires showed that 57% of the respondents expressed their willingness to take advantage of the opportunities offered by the proposed legislative changes, while 25% were against the changes. Among the motivations for change, the desire to preserve and cultivate the Polish language dominated. This article contributes to a deeper understanding of the dynamics of identity change in multi cultural societies with respect to atitudes towards language issues.
PL
Celem artykułu jest analiza postaw i motywacji 100 litewskich Polaków, pochodzących głównie z homogenicznych kulturowo polskich rodzin, w zakresie oceny zapisu i zmian w zapisie nazw osobowych. Badanie ilościowe opiera się na analizie kwestionariusza świadomościowego przeprowadzonego wśród litewskich Polaków w wieku 34-70 lat. Niniejszy artykuł nie tylko nakreśla istniejące ramy prawne dotyczące tej kwestii, ale także wyjaśnia dominujące postawy mniejszości polskiej w odniesieniu do perspektywy zapisu nazwisk i imion litewskich mniejszości narodowych zgodnie z oryginalnym brzmieniem fonetycznym, aczkolwiek bez włączania znaków diakrytycznych. Analiza ankiet wykazała, że 57% respondentów wyraziło chęć do skorzystania z możliwości, jakie dają proponowane zmiany legislacyjne, podczas gdy 25% było przeciwnych zmianom. Wśród motywów skłaniających do zmian dominuje dążenie do zachowania i kultywowania języka polskiego. Niniejszy artykuł przyczynia się do głębszego zrozumienia dynamiki zmian tożsamościowych  w społeczeństwach wielokulturowych ze względu na stosunek do kwestii językowych.
5
Publication available in full text mode
Content available

Etniczne i językowe zróżnicowanie osadnictwa na zachodnich obrzeżach Wielkiego Księstwa Litewskiego na podstawie spisu włościan w Inwentarzu starostwa tykocińskiego z 1573 roku

89%
Kondriatuk M., Filinowicz A.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 66
243-254
PL
W artykule przedstawiono zróżnicowany etnicznie i językowo proces osadnictwa zachodniej części dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, dziś województwa podlaskiego, obejmującego ziemie w ramionach rzeki Narwi i jej lewego dopływu – rzeki Śliny. Obszar ten był zasiedlany przez Słowian zachodnich i wschodnich oraz Litwinów. Podstawą opracowania jest rękopis Inwentarza starostwa tykocińskiego z 1573 roku sporządzony przez Łukasza Górnickiego, starostę tykocińskiego, sekretarza, bibliotekarza i pisarza króla Zygmunta Augusta. Na podstawie analizy spisu włościan 18 wsi i folwarków tego starostwa pokazano udział poszczególnych grup etnicznych i językowych w zasiedleniu terenu. Najliczniej zasiedlili ten obszar Słowianie zachodni i wschodni, a w nieco mniejszym stopniu Litwini i Jaćwingowie. Magnaci i namiestnicy litewsko-ruscy podlegający Trokom – Glińscy, Radziwiłłowie i Gasztołdowie – przenosili do dóbr ziemskich i królewskich na Podlasiu Litwinów i Białorusinów ze swoich posiadłości na Litwie i nad Niemnem. Badania nad przynależnością językową i etniczną włościan oparto na analizie ortografii i etymologii antroponimów.
EN
This paper presents the differing ethnic and linguistic character of the settlements of the western part of the former Lithuanian Grand-Duchy, today the Podlaskie Voivodeship, occupying the land between the river Narew and its tributary, the Ślina. The area was settled by Eastern and Western Slavs as well as Lithuanians. The basis of this research is the manuscript The Tykocin District Inventory of 1573, collated by Łukasza Górnicki, Starost of Tykocin, secretary, librarian and scribe to King Zygmunt August. On the basis of analysis of the record of the peasantry in 18 villages and farms of that district, a breakdown of the ethnic and linguistic composition of the area is given. The largest group were the Eastern and Western Slavs, with slightly fewer Lithuanians and Yotvingians. The Lithuanian-Russian governors under the authority of Trakai – the Glińskis, the Radziwiłłs and the Gasztołds – brought Lithuanians and Belarusians from their possessions in Lithuania and on the river Neman to the land and royal properties of Podlasie. Research on the ethnicity and language of the peasants is based on an analysis of the orthography and etymologies of anthroponyms.
6

Nazwy własne w Kronikach Jakuba Wędrowycza Andrzeja Pilipiuka

71%
Domaciuk-Czarny I.
Roczniki Humanistyczne
|
2018
|
vol. 66
|
issue 6: Językoznawstwo
29-42
EN
The nomenclature in The Chronicles of Jakub Wędrowycz is connected with the mimetic fiction, the realistic trend in literary onymy, and with the poetics of magical realism. The Chronicles, as an example of contemporary popular literature, falls into the category of grotesque, it exploits black humor and combines realism with supernatural occurrences; it also favors current events and intertextualities. The realistic onymic layer performs its typical functions: geographic names place the events on the Polish-Ukrainian borderland (Wojsławice, Stary Majdan, Uchanie), locate them in time (The Soviet Union, FRG), and perform the semantic function as well (Gallows gorge). Personal names and ethnonyms are also typical, their structure is governed by the probability rules, and they serve the pragmatic functions in the literary work in both the official and the colloquial language (compare Szkopy [Krauts], Germans, Semen Paczenko, Józef/Józwa, Maciuś [diminutive], Skorliński). Proper names in The Chronicles engage in word plays and they can be grotesque, humorous; they lighten the atmosphere of horror and mystery especially in the context of the protagonist’s—Jakub Wędrowycz’s doings and his characteristics.
PL
Nazewnictwo Kronik Jakuba Wędrowycza związane jest z fikcją mimetyczną, realistycznym nurtem onimii literackiej i z poetyką realizmu magicznego. Kroniki, jako przykład popularnej literatury współczesnej, podlegają kategorii groteski, wyzyskują czarny humor, łączą realizm ze zjawiskami nadnaturalnymi, preferują aktualność zdarzeń i odniesienia intertekstualne. Realistyczna warstwa onimiczna pełni w zbiorze swe typowe funkcje: nazwy geograficzne lokalizują akcję na pograniczu polsko-ukraińskim (Wojsławice, Stary Majdan, Uchanie), pełnią też funkcję lokalizacji w czasie (Związek Radziecki, RFN), semantyczną (wąwóz Szubienica). Nawy osobowe oraz etnonimy również są typowe, ich struktura podlega zasadzie prawdopodobieństwa, pełnią pragmatyczne funkcje w dziele literackim w oficjalnej lub potocznej odmianie językowej (por. Szkopy, Niemcy, Semen Paczenko, Józef/Józwa, Maciuś, Skorliński). Nazwy własne Kronik to formy uwikłane w gry językowe, groteskowe, humorystyczne, przełamujące nastrój grozy i tajemniczości w obliczu działań i charakterystyki głównego bohatera, Jakuba Wędrowycza.
7
Publication available in full text mode
Content available

Древние восточнославянские двучленные имена

71%
Sosnowski J.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 66
461-496
PL
Imiona dwuczłonowe, wśród których większość stanowiły imiona złożone, były niegdyś bardzo aktywnym i rozpowszechnionym elementem nazewnictwa osobowego Słowian (por. np. st.-rus. Izjaslavъ, Jaroslavъ, Svjatopolkъ, Volodimerъ, Vsevolodъ, Zavidъ). Ich niesłychana popularność w języku staroruskim zdecydowanie osłabła w XIV–XV w. Jednak nieliczne imiona i po tym okresie charakteryzowały się mniejszą lub większą częstotliwością użycia – chodzi tu szczególnie o dwa imiona: Bogdanъ i Volodimerъ/Volodimirъ (nie licząc skrócenia Borisъ od Borislavъ), por. jeszcze Bogdana ż., Nekrasъ, Nemirъ, Ratmirъ. W artykule scharakteryzowano dotychczasowe prace z zakresu antroponimii słowiańskiej (w tym również polskiej i rosyjskiej), poczynając od pierwszego naukowego ujęcia Franza Miklosicha z 1860 roku. Główną część artykułu stanowi alfabetyczny wykaz wschodniosłowiańskich imion dwuczłonowych wraz z ich lokalizacją źródłową. Za źródło posłużyły autorowi liczne opracowania z zakresu antroponimii i toponimii staroruskiej, rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej oraz odpowiednie słowniki zawierające nazwy osobowe. Alfabetyczny wykaz imion dwuczłonowych liczy ponad 500 nazw męskich i 42 żeńskie. Znaczna część tych nazw zachowała się w języku w formie podstaw toponimów; również te imiona zostały umieszczone w wykazie – są oznaczone asteriskiem, por. np. *Dorogobudъ i gród Dorogobužь.
EN
Two-part names, most of which were composites, were a very active and widespread element in Slavic personal naming in the past (cf. e.g. Old Russian Izjaslavъ, Jaroslavъ, Svjatopolkъ, Volodimerъ, Vsevolodъ, Zavidъ). Their exceptional popularity in Old Russian weakened decidedly in the 14th–15th centuries. However, a small number of names continued to be used to a greater or lesser extent – in particular two names Bogdanъ and Volodimerъ/Volodimirъ (not counting the short form Borisъ from Borislavъ), cf. also Bogdana f., Nekrasъ, Nemirъ, Ratmirъ. This work contains an overview of previous research on Slavic anthroponymy, including Polish and Russian, and beginning with the first scientific work of Franz Miklosich in 1860. The main part of the article is an alphabetical list of East Slavic two-parts names, along with the location of their source. The author used as sources many works on the anthroponymy and toponymy of Old Russian, Russian, Ukrainian, and Belarusian, as well as dictionaries of personal names. The alphabetical list of two-part names includes over 500 men’s names and 42 women’s names. A significant portion of such names remained in the language in the form of toponyms; these are also included in the list and are marked with an asterisk, cf. *Dorogobudъ and the city Dorogobužь.
8

Особові назви з суфіксом -ець у сучасній українській мові

71%
Goral A.
Roczniki Humanistyczne
|
2019
|
vol. 67
|
issue 7: Słowianoznawstwo
207-220
PL
Sufiks -ець jest jednym z najstarszych afiksów i występuje we wszystkich językach wschodniosłowiańskich, w tym także w języku ukraińskim. W artykule analizie poddano 216 nazw osobowych z tym formantem, wybranych z następujących źródeł: Słownika a tergo języka ukraińskiego (Odessa 1976), Nowego słownika języka ukraińskiego w czterech tomach (Kijów 1999), Wielkiego słownika współczesnego języka ukraińskiego (Kijów 1991-2001). Wśród badanych nazw najwięcej pochodziło od rzeczowników (110 słów), co stanowi 51 procent ogółu zebranego materiału. Znaczna większość rzeczowników z sufiksem -ець to derywaty mutacyjne.
EN
Suffix -ець – one of the oldest suffix, which is known to all Slavic languages, including Ukrainian. The analysis is based on 216 personal names with the suffix -ець selected from three sources, which is a Reverse Dictionary of the Ukrainian language (Odessa 1976), New Dictionary of the Ukrainian language in four volumes (Kyiv 1999), Great Dictionary of Modern Ukrainian (Kyiv 1991-2001). Among the analized names the most is derivatives from nouns, which is a group of 110 words (51 percent). A significant majority of nouns with suffix -ець – mutational type.
9
Publication available in full text mode
Content available

Przemianki, czyli miana towarzyskie jako znak inicjacji w polskich cechach rzemieślniczych

71%
Lech-Kirstein D.
Socjolingwistyka
|
2019
|
issue 33
231-242
PL
Przedmiotem artykułu są tzw. przemianki, czyli miana towarzyskie, które zostały wyekscerpowane z opolskiej księgi cechowej garncarzy z lat 1727-1820 znajdującej się w Archiwum Państwowym w Opolu. Temat ten jest ważnym uzupełnieniem ustaleń dotyczących polskiej antroponimii, gdyż jak twierdzą historycy, nazwy te, mające charakter przezwiskowy (np. Płaczybabka, Marionek, Fiolla, Goniwiecha), stawały się w późniejszym okresie oficjalnymi nazwiskami. Nazwy osobowe pokazane są na tle funkcjonowania grupy społecznej XVIII-XIX-wiecznych rzemieślników, w szczególności ukazana jest rola cechów w szkoleniu młodych fachowców oraz związane z tym zwyczaje. Przemianki są bowiem dowodem istnienia obrzędów przejścia w polskich cechach rzemieślniczych oraz reliktem dawnych obrzędów inicjacji.
EN
The subject of the paper are the so-called przemianki (social names), which were excerpted from the Opole guild book of potters from 1727–1820 available in the State Archives in Opole. This topic is an important supplement to the findings concerning the Polish anthroponymy, because, as historians claim, these names, which have a nickname character (e.g. Płaczybabka, Marionek, Fiolla, Goniwiecha), later became official surnames. The personal names are shown in the context of the functioning of the social group of the eighteenth- nineteenth-century craftsmen, in particular, the role of guilds in the training of young professionals and the associated customs are shown. The social names are the proof of the existence of rites of passage in Polish guilds and a relic of ancient rites of initiation.
10
Publication available in full text mode
Content available

Chińskie osobowe nazwy własne

71%
Klejnowski-Różycki D.
Nurt SVD
|
2014
|
issue 1
74-86
PL
Tworzenie nazwisk i imion w języku chińskim kieruje się odmiennymi regułami niż na Zachodzie. Sama kategoria „imienia” i „nazwiska” jest pewną kalką zachodniej koncepcji nazw osobowych nakładaną na język chiński. Zarówno tworzenie imion (名字 míngzì), jak i nazwisk (姓氏 xìngshì) oraz pseudonimów (号 hào) ma swoją tradycję. Chińczycy używają ok. 200 nazwisk i nieskończonej liczby imion. W tworzeniu osobowych nazw własnych istotnym elementem jest obraz znaku, który niesie ze sobą treści określające nazywaną osobę, a nie jedynie fonetyka. „Konwertowanie” imion i nazwisk europejskich na chińskie za pomocą fonetyka prowadzić może do szeregu nieporozumień znaczeniowych. Obraz znaku często komunikuje treści związane z charakterem, wrażliwością, pragnieniami, osobowością. Zostało to ukazane na przykładzie nazw Romana Malka (馬雷凱 Mǎ Léikǎi) i Dariusza Klejnowskiego-Różyckiego (柯達理 Kē Dálǐ).
EN
Creating names in Chinese is guided by rules different than in the West. The very category of a “name” and a “surname” is a kind of a carbon copy of the Western concept of personal names, applied to the Chinese. Both the formation of names (名字 míngzì) and surnames (姓氏 xìngshì) as well as nicknames (hào 号) has its own tradition. The Chinese use about 200 surnames and an infinite number of names. While creating personal names – the character image is an important element which carries the contents of defining a person called in a specific way, not only the phonetics. The “converting” of the European names into Chinese, using phonetics, can lead to a series of misunderstandings in meaning. The character image often communicates content related to the nature, sensitivity, desires and person’s personality. This has been shown on the example of Roman Malek (马雷凯 Mǎ Léikǎi) and Dariusz Klejnowski-Różycki (柯达 理 Kē Dálǐ).
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.