Search results

1

Interdyscyplinarny charakter pracy tłumacza na przykładzie przekładu neologizmów wykreowanych przez globalny kryzys finansowy XXI wieku

100%

Szczygłowska T.

Świat i Słowo

|

2019

|

vol. 33(2)

1-1

PL

Celem jest omówienie interdyscyplinarnego charakteru pracy tłumacza na podstawie przykładów angielskich neologizmów i ich polskich odpowiedników, pochodzących z dwóch książek o kryzysie gospodarczym 2007/08. Innowacyjny charakter nowej leksyki sprawia, że tłumacz zaangażowany w proces tłumaczenia musi zintegrować umiejętności, narzędzia i osiągnięcia z wielu różnych dziedzin nauki, aby stworzyć przekaz docelowy, który możliwie najdokładniej wyraziłby zamierzone znaczenie. Aby pokazać wielość, z których tłumacz podchodzi do tłumaczenia neologizmów ekonomicznych, analizę przeprowadza się na dwóch poziomach. Podkreśla się przy tym, że w odniesieniu do tekstu źródłowego należy zwrócić uwagę na identyfikację zarówno neologizmów, jak i mechanizmów językowych zaangażowanych w ich tworzenie. W odniesieniu do tekstu docelowego przeprowadzono kontrastowe badanie neologizmów angielskich i ich polskich odpowiedników, a także analizę translatologiczną mającą na celu ustalenie zastosowanej procedury tłumaczenia i określenie, w jakim stopniu pozwoliła ona zachować innowacyjny charakter pierwowzoru.

2

Neologizmy swoich epok. Słownictwo i frazeologia języka polskiego II połowy XX – początku XXI wieku świadectwem realiów życia i pracy

63%

Wysoczański W.

Język Polski

|

2022

|

vol. 102

|

issue 2

36-48

PL

Wychodząc z uznawania neologizmów za charakterystyczne „rejestratory epok”, obiektem rozpatrzenia czyni się nową leksykę języka polskiego II poł. XX – pocz. XXI w., traktowaną jako świadectwo konkretnego czasu społecznego. Przedstawiając − zgodnie z celem artykułu − realia życia i pracy w świetle słownictwa i frazeologii, ukazuje się określone sfery życia społecznego i okoliczności funkcjonowania w przestrzeni społecznej.

EN

Starting with the recognition of neologisms as characteristic “recorders of epochs”, the object of consideration is the new lexis of the Polish language of the second half of the 20th century through early 21st century, treated as a testimony to a specific social time. By presenting, in line with the aim of the article, the realities of life and work in the light of vocabulary and phraseology, it is to demonstrate the specific spheres of social life and the circumstances of functioning in the social space.

3

O nienotowanych w słownikach wyrazach z Mostu Królowej Jadwigi i jednym zapożyczeniu z języka niemieckiego

63%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2023

|

vol. 103

|

issue 2

66-81

PL

Przedmiotem artykułu są wyrazy z pierwszego tomu Mostu Królowej Jadwigi Jerzego Sulimy-Kamińskiego (rzeczowniki, np. półmieszczuch, czasowniki, np. powiecować, przysłówki, jak glistowato i tłusto), oraz prawdopodobne zapożyczenie z języka niemieckiego myrble (nazwa owoców jarzęba mączystego), nieobecne w słownikach polszczyzny ogólnej. Niektóre z tych wyrazów można uznać za neologizmy artystyczne (np. chmurowisko, wniebobrać), inne obecne są w korpusach językowych i pojawiają się w Internecie, co uzasadnia postulat odnotowania ich w uzupełnianym na bieżąco Wielkim słowniku języka polskiego PAN.

EN

The subject of the article are words from the first volume of Most Królowej Jadwigi by Jerzy Sulima-Kamiński (nouns, e.g. półmieszczuch [‘half-townsperson’], verbs, e.g. powiecować [‘attend mass meetings’], adverbs, such as glistowato [‘like a worm’] and tłusto [‘like in oil’]), and a probable loan word from German merble (the name of fruit from mealy rowan), absent in general Polish dictionaries. Some of these words can be considered to be artistic neologisms (e.g. chmurowisko [‘a cloud of clouds’], wniebobrać [‘take to heaven’]), and others are present in language corpora and appear on the Internet, which justifies the postulate of recording them in PAS Great Dictionary of the Polish Language, which is continuously updated.

4

Peryferyjność tłumaczonych literatur wyobrażeniowych. Polski kontekst a otwarte uniwersum Metro 2033 w potencjalnym przekładzie Otchłani Roberta J. Szmidta na język angielski

63%

Drab E.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2020

|

vol. 10

|

issue 1

97-111

EN

Polish speculative fiction occupies a peripheral position with regard to its English-language counterpart, which becomes visible in the context of the polysystem theory and the genre’s founding texts. On the example of Otchłań by Robert J. Szmidt, a novel from Dmitry Glukhovsky’s Metro 2033 universe, it is possible to show the features of a potential translation, focused on the strategy of foreignization, which would determine the peripheral character of the target text. These features are, among others: neologisms, word plays or references to Polish reality.

PL

Polskie literatury wyobrażeniowe zajmują pozycję peryferyjną względem swoich anglojęzycznych odpowiedników, co uwidacznia się w kontekście teorii polisystemu i fundamentalnych tekstów gatunku. Na przykładzie Otchłani Roberta J. Szmidta, powieści przynależącej do uniwersum Metro 2033 Dmitrija Głuchowskiego, możliwe jest wykazanie cech potencjalnego - egzotyzującego - tłumaczenia powieści, które decydowałyby o peryferyjnym charakterze tekstu przekładu. Wśród nich należy wymienić: neologizmy, gry słowne lub odniesienia do polskiej rzeczywistości.

5

Nazwy osób we współczesnej polszczyźnie (na materiale Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego)

63%

Senderska J.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/3

25–53

PL

Celem artykułu jest analiza nazw osób pod kątem wskazania najbardziej wyrazistych tendencji związanych ze wzbogacaniem słownictwa polskiego, tj. z tworzeniem nowych jednostek leksykalnych oraz z zapożyczaniem ich, albo tylko ich znaczeń, z innych języków. Materiał źródłowy pochodzi ze stron Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego, na których rejestrowana jest najnowsza leksyka polska. Nazwy osób stanowią ok. 690 jednostek leksykalnych, przy czym przeważającą większość (ok. 630 jednostek) stanowią neologizmy leksykalne, tj. nowe derywaty i composita oraz zapożyczenia i kalki leksykalne. Pozostałe jednostki to neologizmy semantyczne (neosemantyzmy i zapożyczenia semantyczne) oraz frazeologiczne (nowe frazeologizmy i kalki frazeologiczne). Obserwacja wyekscerpowanych neologizmów potwierdza niesłabnące oddziaływanie języka angielskiego na współczesną polszczyznę, nie tylko w zakresie leksyki, lecz także w zakresie systemu słowotwórczego.

EN

The aim of the article is to analyse people’s names in order to point out the most noticeable tendencies enriching Polish vocabulary, i.e. creating and borrowing new lexical items or only their meanings from other languages. The source material was excerpted from the website of the University of Warsaw Language Observatory (Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego), where the newest Polish lexis is registered. There are about 690 people’s names, an overwhelming majority of them (about 630) being lexical neologisms, i.e. new derivatives, compounds, loan words and loan translations. The remaining lexical items are semantic neologisms (with new meanings assigned to existing lexical items) and phraseological neologisms (new idioms and phraseological calques). The scrutiny of excerpted neologisms confirms that English still has a strong influence on contemporary Polish, not only in terms of lexis but also in terms of the derivational system.

6

Digitalizacja była, zanim zbudowano komputery. Z historii wyrazu digitalizacja w polszczyźnie

63%

Bobrowski J., Żmigrodzki P.

Język Polski

|

2021

|

vol. 101

|

issue 4

112-121

PL

Autorzy dowodzą, posługując się przykładami z korpusów i innych cyfrowych kolekcji tekstów, że wyraz digitalizacja, odnoszony dziś przede wszystkim do czynności i procesów związanych z techniką komputerową funkcjonował w polszczyźnie już przynajmniej od lat 30. XX wieku jako termin medyczny i oznaczał działanie na organizm pacjenta lekami z naparstnicy (łac. digitalis). Był jednak nieobecny w słownikach ogólnych polszczyzny. W latach 70. XX wieku wyraz został ponownie zapożyczony, z języka angielskiego, w znaczeniu ‘wytwarzanie cyfrowych kopii istniejących realnie obiektów’ i w tym znaczeniu występuje w tekstach języka polskiego do dziś, tworzą się także jego inne znaczenia.

XX

By using examples from corpora and other digital collections of texts, the authors prove that the word digitalizacja (‘digitization’), which nowadays refers mostly to activities and processes connected to computer technology, has functioned in the Polish language since at least the 1930s. In the past it was a medical term used to describe treating a patient with medication created with the plant digitalis. It was, however, absent in the general dictionaries of the Polish language. In the 1970s, the word was re-borrowed (from English) in the meaning of ‘creating digital copies of objects existing in real life’. In this meaning it persists in texts written in Polish up to this day. New meanings of the word are also emerging.

7

Zur Spezifik der adjektivischen Neologismen. Einige Bemerkungen anhand des ‘Wortwarte’-Korpus

63%

Dargiewicz A.

Prace Językoznawcze

|

2013

|

issue 15/1

7-19

EN

The present paper is devoted to the specificity of adjectival neologisms on the basis of observations made while analyzing the ‘Wortwarte’ electronic corpus, whose author is doctor Lothar Lemnitzer from Berlin-Brandenburg Academy of Sciences. This lexical corpus is updated on a nearly daily basis and provides a source of valuable information concerning German lexis for people learning the language as well as for linguists. It also encourages the researchers to pay more attention to new lexemes and to describe them. The adjectival neologisms listed in ‘Wortwarte’ are certainly worth attention. The empirical material for the paper, which comprises adjectival neologisms that were listed in 2012 and in January 2013, was subjected to both quantitative and qualitative analysis. The main conclusions are as follows: adjectival neologisms constitute 6% of the neologisms listed in ‘Wortwarte’ and in terms of quantity they prevail over verbal neologisms, although they are significantly fewer in comparison with nominal neologisms. However, it should be emphasized that the number of emerging adjectival neologisms in relation to neologisms derived from different parts of speech proves that the adjective enjoys a firm, stable status both among the lexemes existing in the German language and those emerging on a day-to-day basis. As far as the structure of adjectival neologisms is concerned, of particular importance is the fact that most of them are two- or multi-word compounds (in 2012 – 95%, in January 2013– 90% of all neologisms under analysis) which demonstrate a distinct tendency to form word series, e.g.: airbagfrei, ambientefrei, couchfrei, exzellenzfrei, fracfrei, gagfrei. Another interesting issue concerns the spelling of adjectival neologisms. More specifically, these neologisms reflect the overall tendency in the contemporary German language to opt for hyphenation. What this paper underlines is that the graphic-optical breaking of individual parts of a compound, by means of a hyphen, serves variouspurposes. The results of the analysis are presented using diagrams, which helped to order the data gathered, to visualize them and facilitate their interpretation.

8

Vanina Sumrova, Nowe feminatywa w języku bułgarskim, Wydawnictwo Bułgarskiej Akademii Nauk „Prof. Marin Drinov”, Sofia 2018, ss. 196.

63%

Satoła-Staśkowiak J.

Językoznawstwo

|

2019

|

vol. 13

243-251

EN

This investigation of Vanina Ivanova Sumrova is the first independent and complete study of a lexico-semantic group of neologisms in the Bulgarian language: the new terms denoting women that have appeared throughout the quarter century that has passed since 1989. The terms covered are more than 1.400; single-word terms as well as open or closed two-element compounds (of the type biznes sekretarka or bg mama), part of them until now unattested in studies or dictionaries. The terms are analysed from several points of view: morphology, semantics, stylistics, codification, sociolinguistics, social culturology, lexicography, and possibilities for future development; all contributing to the multifaceted character of the study.

PL

Recenzja dotyczy wydanej niedawno w Bułgarii książki Vaniny Sumrovej. Prowadzone przez autorkę badania są pierwszym niezależnym i kompletnym leksykalno-semantycznym zestawieniem grup neologizmów w języku bułgarskim, odnoszących się do nazw kobiet, ich działalności i ról społecznych. Są to głównie określenia, które pojawiły się w języku bułgarskim w ostatnim ćwierćwieczu, w sumie 1400 przykładów. Zgromadzony przez badaczkę materiał analizowany jest na kilku płaszczyznach: morfologicznej, semantycznej, stylistycznej, kodyfikacyjnej, socjolingwistycznej, kulturowej, społecznej, leksykograficznej i dotyczącej możliwości przyszłego rozwoju.

9

Role prefixoidů z klasických jazyků při obohacování slovní zásoby (nejen) češtiny na příkladu komponentů bio- a eko-

63%

Králová E.

Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

|

2022

|

vol. 31

1-11

EN

The word-formation components originating in the classical languages are both malleable and effective device of marking new facts resulting from rapidly occuring changes on the global scale. What seems to be a decisive factor here, are considerable requirements of contemporary language systems towards newly coined words, that relate to those words’ functionality and internationality. The newly formed words need to mirror the transient realities of life and meet the communicative needs of speakers who live in the reality characterised by fast civilisation changes. Both the word-building formants originating in Latin and those originating in Greek fulfill those requirements. Latin and Greek prefixoids, in addition to being highly productive, may be easily combined with word-building components of native and foreign origin. On the one hand, it is an advantageous situation from the viewpoint of a given language users, while on the other, the said situation creates a risk of abusing and exhausting the meaning of some words, which brings about the need to eventually replace them with others. The speakers who gradually broaden their lexicons by including the newly-formed words may, in the course of this process, utilise their preexisting knowledge and thusfar experience that on the conceptual level correspond to the usage of word-formation components originating in Latin and Greek. The author of the article has combined her linguistic knowledge pertaining to how prefixes and prefixoids originating in Latin and Greek function in the Czech language, with the research findings of language didactics. At the same time, the author indicates particular case where the English language influences the Czech language.

PL

Komponenty słowotwórcze z języków klasycznych są elastycznym i skutecznym narzędziem oznaczania nowych faktów będących wynikiem szybko postępujących zmian o zasięgu globalnym. Wymagania współczesnych systemów językowych co do wydajności, tj. funkcjonalności i internacjonalności, nowych słów są duże. Nowo powstające wyrazy muszą stanowić reakcję na zmieniające się realia życia i odpowiadać na potrzeby komunikacyjne użytkowników w rzeczywistości cechującej się szybkimi zmianami cywilizacyjnymi. Formanty słowotwórcze pochodzące zarówno z łaciny, jak i greki spełniają te warunki. Prefiksoidy łacińskie i greckie można łatwo łączyć z komponentami rodzimymi i obcymi, a jednocześnie są one bardzo produktywne. Z jednej strony to sytuacja korzystna z punktu widzenia użytkowników danego języka, z drugiej strony jednak pojawia się ryzyko nadużywania i stopniowego wyczerpywania znaczenia niektórych słów i konieczności zastępowania ich innymi. Rozmówcy, którzy stopniowo poszerzają swój zasób słów o nowe wyrazy i wyrażenia mogą w tym procesie wykorzystać swoją dotychczasową wiedzę i doświadczenia, które konceptualnie łączą się z wykorzystaniem komponentów słowotwórczych pochodzenia łacińskiego oraz greckiego. Autorka artykułu łączy wiedzę językową dotyczącą przedrostków i prefiksoidów pochodzenia łacińskiego i greckiego w języku czeskim z wiedzą z zakresu lingwodydaktyki, ukazuje przy tym zjawisko funkcjonowania w języku czeskim pewnych wpływów z języka angielskiego.

10

Wpływy obcojęzyczne na współczesny język słoweński

63%

Kern B.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

vol. LXII

39-48

PL

W artykule przedstawiono zmiany w języku słoweńskim w okresie ostatniego ćwierćwiecza, które były spowodowane wpływami obcojęzycznymi. Rozpatrzono je w kontekście zmian leksykalnych z uwzględnieniem potencjału słowotwórczego nowego słownictwa. W sposób szczególny zwrócono uwagę na przedstawienie tych zmian z perspektywy leksykograficznej (na podstawie opisu w Słowniku nowszego słownictwa języka słoweńskiego oraz w nowym wydaniu Słownika słoweńskiego języka literackiego). Jak się spodziewano, najwięcej zapożyczeń w języku słoweńskich pochodzi z języka angielskiego oraz w mniejszym stopniu z włoskiego, niemieckiego francuskiego, chorwackiego, serbskiego, a także japońskiego i arabskiego za pośrednictwem języka angielskiego.

EN

The article presents changes in the Slovene language in the period of last 25 years, influenced by foreign languages. Foreign languages’ influences are analized in the context of lexical changes (emphasis is put on the word-formational productivity of new vocabulary) and special attention is given to lexicographical pesentation of new vocbulary in Dictionary of Recent Vocabulary of Slovene Language and Slovene Literary Language Dictionary, new, 2nd edition. As expected the biggest influence on Slovene has English Language, at a lower rate also Italian, German, French, Croatian/Serbian and also Japanese and Arabic (last two through English).

11

O zapisanym słownictwie mniejszości seksualnych

63%

Dyszak A. S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2015

|

vol. 27

EN

Homosexual, bisexual, and transgender persons (collectively labelled sexual minorities) have created a characteristic sociolect, whose most conspicuous aspect is its lexis. The major criterion for identifying the words and expressions of the sociolect in relation to standard Polish is the former’s differential nature with regard to the latter. The present study collects and characterizes the otherwise dispersed lexis of the sociolect. Within the lexis, the most numerous group are (semantic and word-formational) neologisms, while (internal and external, esp. English) borrowings are not so frequent. It is concluded that the slang of Polish sexual minorities has above all an integrating function and facilitates expressive communication among the members of the group. It is also “professional”, in a certain understanding of the term, while its weakest function is that of blocking out-group communication.

PL

Środowisko osób homoseksualnych, biseksualnych i transgenderowych (nazywane ogólnie mniejszościami seksualnymi) wytworzyło typowy dla siebie język, w tym przede wszystkim słownictwo. Podstawowym kryterium wyodrębnienia wyrazów, wyrażeń i zwrotów specyficznych dla tego socjolektu jest ich dyferencyjność w stosunku do standardowego języka ogólnego. W artykule zebrano rozproszone w różnych zapisach (najczęściej internetowych) słownictwo charakterystyczne dla mniejszości seksualnych oraz dokonano jego charakterystyki. Stwierdzono, że większość stanowią neologizmy (semantyczne i słowotwórcze), mniej liczną grupę zaś – zapożyczenia (wewnętrzne – z polszczyzny potocznej – i zewnętrzne – z języka angielskiego).Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, ze slang polskich mniejszości seksualnych spełnia przede wszystkim funkcje spajającą to środowisko i pozwala na ekspresywne porozumiewanie się osób, które z nim się utożsamiają; cechuje go też swoista „zawodowość”, natomiast w najsłabszym stopniu ujawnia się w nim funkcja utajniania komunikacji.

12

Spremembe v leksiki in skladnji v sodobni slovenščini

63%

Žele A., Kern B.

Slavica Wratislaviensia

|

2017

|

vol. 165

461-469

EN

Because of the multifunctional expansion of texts and lexis are the borrow semantic-syntactic features of today’s lexems already a part of system of Slovenian language. Lexical changes, i.e. the properties and the capacity of word-formation/semantic change of modern lexemes, are analysed particularly from the perspective of a high degree of borrowing. In connection with a high degree ofborrowed word-formational propositions of neologisms one can note an increase in certain types of suffixes, largely observed in compounds; in connection with borrowed elements systemic unpredictability of formation is highlighted. From the standpoint of syntactic/valence changes the most frequent change is from monovalent verbs to divalent verbs, e.g. abstinirati glasovanje (‘to abstain voting’), blefirati veselje (‘to fake enjoyment’), diplomirati/magistrirati/doktorirati zgodovino (‘to BA/MD/PhD history’). In an increasingly more popular use of agglutinative words certain Slovene prefixes may only preserve their phase quality, e.g. zaasfaltirati, zamoralizirati, zmasakrirati, while others may indirectly express social changes, e.g. the prefix ‘pre-’ as in predefinirati ukaze (‘to predefine orders’). Greater individualisation is seen in the use of the pronominal prefix ‘sam-’ in increasingly more extended compounds such as samoaktualizirati potrebe (‘to selfmodernise the needs’) etc.

PL

W wyniku rozszerzenia wielofunkcyjności tekstowej i leksykalnej oraz wysokiego stopnia zapożyczeń w ramach właściwości znaczeniowo-składniowych dochodzi do zmian w systemie języka słoweńskiego. Zmiany leksykalne, tak zwane właściwości słowotwórczo-znaczeniowe, i potencjał słowotwórczy nowego słownictwa są analizowane przede wszystkim w kontekście wysokiego stopnia zapożyczania. W związku z tym, że podstawy (nowych) derywatów są w dużej mierze zapożyczane, można zauważyć znaczący wzrost użycia tylko niektórych prefiksów. Szczególnie częste są złożenia. Charakterystyczna jest jednocześnie nieprzewidywalność derywacji. W przypadku innowacji składniowych i walencyjnych najczęstsza jest zmiana czasowników jednowalencyjnych na dwuwalencyjne, na przykład abstinirati glasovanje (‘powstrzymywać się od głosowania’), blefirati veselje (‘udawać radość’), diplomirati/magistrirati/doktorirati zgodovino (‘ukończyć studia licencjackie/magister-skie/doktoranckie z historii’). W związku z coraz częstszym użyciem derywatów prefiksalnych niektóre słoweńskie przedrostki mogą wyrażać tylko fazowość, na przykład zaasfaltirati, zamoralizirati, zmasakrirati, podczas gdy inne pośrednio wskazują na zmiany społeczne, dla przykładu pre-: predefinirati ukaze (‘przedefiniować rozporządzenie’). Na większą indywidualizację wskazuje przyimkowy formant sam- w coraz bardziej powszechnych zrostach samoaktualizirati potrebe (‘samoaktualizować potrzeby’).

13

Отражение актуальных политических событий в современном медийном словотворчестве

63%

Ratsiburskaya L.

Annales Neophilologiarum

|

2015

|

issue 9

189-197

RU

В статье анализируются медийные новообразования, отражающие современную украинскую действительность: даются структурно-семантические и функциональные характеристики способов образования слов данной тематики. Описываются наиболее продуктивные узуальные и неузуальные способы: суффиксация, префиксация, сложение, смешанные аффиксальные и сложно-аффиксальные способы; контаминация, заменительное словообразование, голофразис. Неузуальные новообразования обладают особой экспрессивной оценочностью, которая может граничить с речевой агрессией. На базе ключевых слов и экспрессивных новообразований создаются новые словообразовательные гнезда, отражающие противоречивую картину мира современной украинской действительности.

EN

The article analyses media innovations, reflecting the contemporary Ukrainian reality, gives structural-semantic and functional characteristics of methods used for word formation on this subject. The most productive usual and non-usual methods are described: suffixation, prefixation, word compounding, mixed affixal and complex affixal means; contamination, substitional word-building and holophrases. Non-usual innovations possess a special expressive evaluation, which can be close to speech aggression. New word-building nests are created on the basis of key words and expressive innovations, reflecting a controversial worldview of the contemporary Ukrainian reality.

PL

Przedmiotem analizy są neologizmy prasowe odzwierciedlające współczesną rzeczywistość ukraińską. Zaprezentowano strukturalno-semantyczne i funkcjonalne charakterystyki technik słowotwórczych wykorzystywanych w leksemach odnoszących się do tej grupy tematycznej. Scharakteryzowano najbardziej produktywne uzualne i nieuzualne techniki derywacyjne: sufiksację, prefiksację, złożenie, mieszane sposoby (afiksalne i złożenie z sufiksacją); kontaminację, hybrydyzację. Nieuzualne sposoby derywacji charakteryzują się dużym ładunkiem ekspresji, graniczącej z agresją słowną. Na bazie słów kluczowych i neologizmów ekspresywnych powstają nowe gniazda słowotwórcze, odzwierciedlające skomplikowany obraz współczesnej ukraińskiej rzeczywistości.

14

O patocelebrytach i patointeligencji, czyli o nowych złożeniach z (produktywnym) członem pato-

63%

Cierpich-Kozieł A.

Język Polski

|

2022

|

vol. 102

|

issue 4

5-20

PL

Composita z członem pato- pełnią funkcję innowacji leksykalnej: w sposób pejoratywny nazywają nowe zjawiska społeczne lub określają osoby budzące powszechne oburzenie, wywołujące konsternację i/lub zainteresowanie. Ich produktywność wzrasta przede wszystkim za sprawą Internetu, w tym mediów społecznościowych. Celami artykułu są: omówienie wyekscerpowanych złożeń, prześledzenie chronologii ich pojawiania się w polszczyźnie, jak również opisanie znaczenia wybranych jednostek oraz określenie ich statusu formalnego.

EN

New Polish compound words formed with the prefix pato- [‘patho-’] undertake an innovative lexical function in communicating a pejorative meaning. They refer not only to new social phenomena but also to persons who provoke public outrage, cause widespread consternation and/or arouse interest. Undoubtedly, the Internet, including the social media, generates their productivity boost. The aim of the article is to excerpt such compounds and investigate their synchronic development in the Polish language. Furthermore, we shall comment on the meaning of some selected lexical units as well as define their formal status.

15

Néologie et traduction ou comment faire traverser la route à un écureuil

63%

Durieux C.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka

27-39

EN

In this paper, neology is considered in its relationship with translation. The purpose of this paper is to outline an appropriate methodology to manage the translation of neologisms and overcome the difficulty they present. The theme is illustrated by a concrete example (French/English) showing the relevance of document analysis to reach a satisfactory solution. The steps taken within the working method are focused on the use of new terms in context by specialists of the subject area, insofar as neologisms are integrated in language only when they are accepted by the community who is supposed to use them.

PL

Artykuł dotyczy problemu neologii w odniesieniu do tłumaczeń. Celem analizy jest ukazanie metodologii tak, aby przełamać opór, jaki stawiają tłumaczeniom neologizmy. Szczegółowe omówienie konkretnego przykładu (francuski/angielski) ukazuje konieczność odwoływania się do poszukiwań odpowiednich dokumentów, aby znaleźć właściwe rozwiązanie. Tę metodę, która wskazuje na potrzebę uwzględniania użycia terminów, potwierdza fakt, że integrowanie neologizmów do słownictwa wymaga akceptacji tych, którzy mają ich używać.

FR

Dans cet article, la néologie est considérée dans son rapport à la traduction. Le propos vise à mettre en évidence une méthodologie de nature à permettre de vaincre la résistance à la traduction qu’opposent les néologismes. À cet effet, le développement d’un exemple concret (français/anglais) montre le recours nécessaire à la recherche documentaire pour aboutir à une solution satisfaisante. Cette démarche, qui s’attache à s’en tenir à l’usage, se trouve confirmée par le fait que l’intégration de néologismes dans le vocabulaire est subordonnée à l’acceptation de ceux qui sont amenés à les utiliser.

16

Jak czasownik chajzerować wszedł do polszczyzny? O werbalnych derywatach odantroponimicznych i najnowszych tendencjach w zakresie apelatywizacji nazw własnych

63%

Galewska K.

Język Polski

|

2021

|

vol. 101

|

issue 4

100-111

PL

Artykuł jest poświęcony zjawisku tworzenia wyrazów pospolitych na bazie nazw własnych. Jego główny cel stanowi zaprezentowanie najnowszych derywatów odantroponimicznych, popularnych w mediach społecznościowych w 2020 roku. Omawiane neologizmy zostały przedstawione na tle nowych tendencji w zakresie apelatywizacji nazw własnych w polszczyźnie: procesów produktywnych już na przełomie wieków, jak również prawidłowości zaznaczających się dopiero w ostatnich latach. Należą do nich między innymi: zmiana treści konotowanych przez określone formanty tworzące derywaty odnazewnicze, wzrost aktywności imion jako podstaw derywacyjnych oraz znaczny przyrost czasowników odonimicznych. Leksemy takie jak januszować, chajzerować, górniakować czy kukizować wskazują na kształtowanie się modelu słowotwórczego w postaci antroponimicznego rdzenia i przyrostka tematycznego -ować. Świadczą one również o upowszechnianiu się mechanizmów słowotwórstwa analogicznego oraz nieprzeciętnej kreatywności językowej polskich internautów, której specyfika także stanowi przedmiot uwagi.

EN

The article concentrates on deriving common words from proper names. Its principal aim is to present the most recently created anthroponymic derivatives, popular among the social media users in 2020. The neologisms in question are analyzed against the backdrop of the latest tendencies concerning the appellativisation of proper names in Polish, that is processes productive at the turn of the last century, as well as the phenomena observable over the last few years. They include: modification of the semantic features of suffixes forming deonymic derivatives, more frequent usage of given names as bases for common words and the growing popularity of deriving verbs from proper nouns. The lexemes januszować, chajzerować, górniakować and kukizować are the indicators of establishing a new verbal model that consists of an anthroponym and the affix -ować. The lexical material under study shows how commonly Polish speakers use analogy in the word formation process and how creative they are in terms of coining new expressions, which is also discussed in the paper.

17

Nowa leksyka języka polskiego – jej źródła i tendencje rozwoju (wybrane zagadnienia)

51%

Dróżdż-Łuszczyk K.

Poradnik Językowy

|

2022

|

vol. 790

|

issue 1

71-88

EN

The author’s main thesis is that the processes of internationalisation and democratisation are characteristic of the contemporary Polish language. The main research subject presented in the paper concerns an intensive development of the Polish vocabulary. The author analyses the neologisms performing the nominative function. She presents words formed with Polish suffixes, productivity of foreign prefi xes, and series formed with borrowed morphemes.

PL

Główna teza postawiona przez autorkę jest równoważna ze stwierdzeniem, że procesy internacjonalizacji i demokratyzacji są charakterystyczne dla współczesnego języka polskiego. W artykule zaprezentowano intensywny rozwój leksyki, dokonujący się w języku polskim po roku 2003. Omówione zostały przede wszystkim neologizmy o funkcji nominatywnej. Przedstawiono procesy derywacji za pomocą sufiksów rodzimych oraz produktywność prefiksów zapożyczonych, a także serie neologizmów z cząstką zapożyczoną.

18

Bułgarskie, rosyjskie i czeskie przekłady nazw środków psychemicznych w Kongresie futurologicznym Stanisława Lema

51%

Fastyn M.

Przegląd Rusycystyczny

|

2019

|

vol. 2019

|

issue 4

RU

Автор делает анализ переводческих стратегий использованых переводчиками Футурологического конгресса Станислава Лема на болгарский, русский и чешский языки. Открыты значимые различия подбора стратегий - чешская переводчица, Г. Стахова, стремится максимально сохранить авторскую идею ставить перед читателем этимологические загадки - с большим успехом. Русский переводчик, К. Душенко, и болгарская переводчица С. Петрова выбрали другий подход, стремлясь к тому, чтоб сделать перевод максимально понятным для читателя. При таком подходе, к сожалению, достаточно много интеллектуальных вызовов теряется. Обнаружено тоже, что с очень высокой вероятностью Петрова была под большим влиянием русскоязычного перевода.

EN

The author analyses the translation strategies used by the translators of S. Lem’s The Futurological Congress to Bulgarian, Czech and Russian languages. The significant differences in the approach is noted - H. Stachová, who translated to Czech language, tries to preserve in all the circumstances the author’s idea of challenging the reader with ethymological puzzles - and succeeds in that task very well. The Russian translator, K. Dushenko and the Bulgarian translator, S. Petrova, choose different approach, trying to maximalize understandability for the target language reader. With this approach quite a lot of intellectual challenges disappear from the text. The other discovered fact is, that with very high probability S. Petrova must have been influenced by the Russian translation.

PL

Autor analizuje przekład autorskich neologizmów S. Lema, nazywających środki psychemiczne w Kongresie futurologicznym w bułgarskiej, czeskiej oraz rosyjskiej wersji językowej utworu. Przeprowadzona analiza pozwoliła na odkrycie zauważalnych różnic w wyborach strategii tłumaczeniowych między tłumaczką czeską, która za dominantę przyjęła jak największą wierność intencjom autora, a tłumaczami rosyjskim i bułgarskim, dla których dominantą było uprzystępnienie tekstu czytelnikowi, nawet kosztem sprzeniewierzenia się idei autora. Dodatkowo udało się wykryć, że tłumaczka bułgarska w swojej pracy musiała się posiłkować przekładem rosyjskim.

19

Język w czasach zarazy. O wpływie pandemii na system leksykalny języka polskiego i rosyjskiego

51%

Kuligowska K.

Acta Polono-Ruthenica

|

2020

|

vol. Tom 3 Nr XXV

109-126

PL

Celem artykułu jest prezentacja dynamicznych zmian w polskim i rosyj-skim systemie leksykalnym dokonujących się pod wpływem pandemii koronawirusa na świecie. Materiał badawczy zaczerpnięty został z polskich i rosyjskich czasopism, audycji radiowych i telewizyjnych oraz tekstów internetowych z pierwszej połowy 2020 roku. Jego analiza strukturalno-semantyczna pozwala na przedstawienie wpływu, jaki obecna sytuacja wywiera na polskie i rosyjskie słownictwo. Od momentu pojawie-nia się wiadomości o coraz liczniejszych zachorowaniach na COVID-19 w obu językach uaktywniły się wyrazy kluczowe, stanowiące bazę słowotwórczą dla powstających nie-mal każdego dnia neologizmów w postaci złożeń, kontaminacji i derywatów prostych. Część wyrazów zyskała zupełnie nowe znaczenie lub zgoła odmienne nacechowanie. Do ogólnej odmiany obu badanych systemów językowych przeniknęła duża liczba wyra-zów specjalistycznych, wywodzących się głównie z terminologii medycznej. Szerząca się epidemia nieodwracalnie zmieniła wiele aspektów życia współczesnego człowieka. Mocno odcisnęła swoje piętno także na systemie leksykalnym języka polskiego i rosyjskiego.

EN

The paper analyses the dynamic changes in the Polish and Russian lexi-cal system taking place under the influence of the coronavirus pandemic. The research material was excerpted from Polish and Russian magazines, TV news and internet texts from the first half of 2020. A structural and semantic analysis of neologisms demon-strated the impact that extralinguistic factors have on the language. Since the news about the increasing numbers of cases of COVID-19 appeared, keywords have been activated in both languages acting as a word-formation base for new compounds, contaminations and simple derivatives. Some common words have acquired a new meaning or a completely different connotation. A large number of specialist words, derived mainly from medical terminology, have penetrated the general variety of both language systems under study. The pandemic has irreversibly changed many aspects of contemporary life. It has also left a strong mark on the lexical system of Polish and Russian.

20

Norma językowa w polszczyźnie historycznej

51%

Luto-Kamińska A.

Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

|

2017

|

vol. 73

143-160

PL

W artykule przedstawiono dwa podejścia do normy językowej – w odniesieniu do polszczyzny nam współczesnej oraz do języka doby renesansu. Wiedzę poprawnościową dotyczącą języka, którym się na co dzień posługujemy, czerpiemy z licznych prac o charakterze normatywnym oraz własnego wyczucia językowego. W odniesieniu do polszczyzny historycznej brakuje nam takiej właśnie intuicji, nie dysponujemy też odpowiednimi poradnikami poprawnościowymi dotyczącymi języka okresu nas interesującego. Wśród tekstów z XVI wieku znajdziemy jednak nieliczne sądy na temat ówczesnej poprawności językowej. Pewne wnioski okazują się zaskakująco bliskie tym nam współczesnym.

EN

The paper presents two approaches to language norm with reference to contemporary Polish and the Polish of the Renaissance era. As for the language we use every day, we draw our knowledge of language correctness from plentiful normative works and from our own linguistic intuition. But as far as historical Polish is concerned, we do not have such linguistic intuition, and no proper language correctness handbooks concerning the language that was spoken in the period under discussion are available. Nevertheless, a few judgements on language correctness in 16th-century texts can be found. Some conclusions turn out to be surprisingly similar to those that can be drawn with respect to the language of our time.

Refine search results

Interdyscyplinarny charakter pracy tłumacza na przykładzie przekładu neologizmów wykreowanych przez globalny kryzys finansowy XXI wieku

Neologizmy swoich epok. Słownictwo i frazeologia języka polskiego II połowy XX – początku XXI wieku świadectwem realiów życia i pracy

O nienotowanych w słownikach wyrazach z Mostu Królowej Jadwigi i jednym zapożyczeniu z języka niemieckiego

Peryferyjność tłumaczonych literatur wyobrażeniowych. Polski kontekst a otwarte uniwersum Metro 2033 w potencjalnym przekładzie Otchłani Roberta J. Szmidta na język angielski

Nazwy osób we współczesnej polszczyźnie (na materiale Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego)

Digitalizacja była, zanim zbudowano komputery. Z historii wyrazu digitalizacja w polszczyźnie

Zur Spezifik der adjektivischen Neologismen. Einige Bemerkungen anhand des ‘Wortwarte’-Korpus

Vanina Sumrova, Nowe feminatywa w języku bułgarskim, Wydawnictwo Bułgarskiej Akademii Nauk „Prof. Marin Drinov”, Sofia 2018, ss. 196.

Role prefixoidů z klasických jazyků při obohacování slovní zásoby (nejen) češtiny na příkladu komponentů bio- a eko-

Wpływy obcojęzyczne na współczesny język słoweński

O zapisanym słownictwie mniejszości seksualnych

Spremembe v leksiki in skladnji v sodobni slovenščini

Отражение актуальных политических событий в современном медийном словотворчестве

O patocelebrytach i patointeligencji, czyli o nowych złożeniach z (produktywnym) członem pato-

Néologie et traduction ou comment faire traverser la route à un écureuil

Jak czasownik chajzerować wszedł do polszczyzny? O werbalnych derywatach odantroponimicznych i najnowszych tendencjach w zakresie apelatywizacji nazw własnych

Nowa leksyka języka polskiego – jej źródła i tendencje rozwoju (wybrane zagadnienia)

Bułgarskie, rosyjskie i czeskie przekłady nazw środków psychemicznych w Kongresie futurologicznym Stanisława Lema

Język w czasach zarazy. O wpływie pandemii na system leksykalny języka polskiego i rosyjskiego

Norma językowa w polszczyźnie historycznej