Search results

1

Pojęcie wolności w optyce dychotomii swoi–obcy w tekstach sowieckiego ideologicznego subdyskursu o kulturze lat 1953–1957

100%

Zemszał P.

Socjolingwistyka

|

2019

|

issue 33

113-125

PL

Pojęcie wolności należy do kluczowych pojęć społecznych i etyczno-moralnych w rosyjskiej lingwokulturze. Jego dychotomiczna struktura przejawia się w dwóch podstawowych realizacjach: воля i свобода. Zasadniczą kwestią dla zrozumienia jego funkcjonowania w warunkach totalitarnych jest uwzględnienie realnego stosunku nadawców do kwestii wolności oraz analiza retorycznego wykorzystania tego konceptu w tekstach propagandowych i dokumentalnych. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że tradycyjna dla rosyjskiej lingwokultury dychotomia свобода – воля uległa w ramach badanego dyskursu znaczącej reinterpretacji, która polegała w pierwszej kolejności na wyeliminowaniu drugiego z jej elementów jako konotującego brak ograniczeń i jednocześnie nacechowanego pozytywnie, a zatem, z punktu widzenia propagandy systemu, potencjalnie szkodliwego oraz aktualizacji trzech kategorii odpowiadających trzem zasadniczym zbiorowościom, o których mowa w dyskursie. Pierwszą z nich jest kategoria MY (SWOI), której odpowiada настоящая свобода, drugą – kategoria ONI (OBCY, wróg zewnętrzny, мнимая свобода), trzecią – ONI (OBCY, wróg wewnętrzny, произвол).

EN

The term of freedom belongs to crucial social, ethical and moral issues in the Russian languaculture. Its dichotomous structure is reflected in two basic embodiments: воля and свобода. An issue crucial for understanding its functioning in conditions of totalitarianism is taking into account the actual perception of freedom by senders, and an analysis of the rhetorical use of this concept in propaganda and documentary texts. On a basis of the analysed material it can be said that the dichotomy of свобода — воля, traditional for the Russian languaculture, underwent significant reinterpretation under the analysed discourse, first by elimination of its second components as implying a lack of restrictions, while having a positive meaning, and thus being potentially harmful from the system propaganda point of view, and then by updating the three categories corresponding to three basic groups mentioned in the discourse. US (FRIENDS ) is the first of these categories, to which настоящая свобода corresponds, THEM (STRANGERS , an external enemy мнимая свобода) form the second of these categories, while the third one describes THEM (STRANGERS ,an internal enemy, произвол).

2

Zjawy, kociaki i Milicja Obywatelska. Literackie i społeczne konteksty Strachów w Biesalu Jerzego Putramenta

84%

Dudziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

177-195

EN

The article looks at three aspects of the crime novel Strachy w Biesalu (Fears in Biesal, 1958) penned by Jerzy Putrament. In the first part of the text, the author describes how this work aligned with the process of changing the official stand on action novels, a shift that was characteristic of the post-Stalinist thaw. The second segment of the article features an analysis of the metafictional and pastiche protagonist of Putrament's novel, revealing and extracting themes related to mechanisms governing the convention of crime fiction. The final part reconstructs the social and cultural context of Fears in Biesal – the novel refers to the processes of women's emancipation and gender stereotypes associated with these processes that were characteristic of the second half of the 1950s.

PL

Artykuł stanowi próbę kulturowej analizy powieści kryminalnej Jerzego Putramenta Strachy w Biesalu (1958). Utwór osadzony został w literackim i społecznym kontekście epoki, co pozwoliło na scharakteryzowanie jego genezy, formy oraz recepcji. W toku analizy omówione zostały trzy główne aspekty dzieła Putramenta. W pierwszej części tekstu autor opisuje, w jaki sposób powieść wpisywała się w charakterystyczny dla okresu postalinowskiej odwilży proces przemiany oficjalnego stosunku do literatury sensacyjnej. Zaakceptowano wówczas powieść kryminalną jako gatunek rozrywkowy i oczekiwano, że sięgną po niego cieszący się uznaniem pisarze – wierzono bowiem, że zapewni to wysoki poziom powstającym w ten sposób utworów. W drugiej części artykułu analizie poddano metafikcjonalny i pastiszowy charakter powieści Putramenta, która dzięki licznym odwołaniom do metaforyki teatralnej ujawnia i tematyzuje mechanizmy rządzące konwencją kryminalną. W części ostatniej zrekonstruowany został społeczny kontekst Strachów w Biesalu – powieść odnosi się bowiem do charakterystycznych dla drugiej połowy lat 50. procesów emancypacji kobiet i wykorzystuje genderowe stereotypy związane z tymi procesami. Powieść Putramenta stanowi zatem także satyrę wykpiwającą środowisko artystyczne oraz młode, zafascynowane modą i kulturą Zachodu kobiety. Autor artykułu dowodzi jednak, że krytycznemu tonowi powieści towarzyszy także mimowolna fascynacja wyemancypowaną kobiecością.

3

Cenzura wobec tematu powstania warszawskiego w literaturze pięknej w latach 1956–1958

84%

Kloc A., Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, agnieszka_kloc@wp.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2013

|

vol. 22

|

issue 4

PL

Temat powstania warszawskiego od momentu jego zaistnienia podlegał licznym manipulacjom aż do całkowitego wyeliminowania w okresie stalinowskim. Dopiero okres liberalizacji kultury oraz zmniejszenie skali „represji” GUKPPiW doprowadziły do ponownego powrotu wspomnianego zagadnienia w literaturze. Właściwa analiza skupia się na wskazaniu odniesienia cenzury do kreowanego przez autorów obrazu powstania, ale również na określeniu poprzez przykłady wybranych utworów treści akceptowanych, odrzucanych i przeinaczanych przez cenzurę. Na podstawie konfrontacji dokumentów cenzorskich z tekstem wydanych dzieł określona została nie tylko stosowana przez GUKPPiW różnorodna głębokość ingerencji, ale również wskazano metody manipulacji danymi faktami historycznymi na takich płaszczyznach jak: ukazywanie przez twórcę wewnętrznego podziału żołnierzy biorących udział w powstaniu jako waleczne „doły” i „stojące z bronią u nogi” dowództwo, określanie nastawienia autora do Armii Ludowej, I Armii Wojska Polskiego, Armii Krajowej czy Armii Radzieckiej i jej bierności podczas powstania.

EN

Right from the beginning, the subject of the Warsaw Uprising was often manipulated or even entirely erased from public discourse under the Stalinist regime. It was only after the liberalization of culture and the easing of censorship-related repressions that the said topic returned in literature. The paper focuses on the censorship bureau’s approach to the image of the Uprising presented by writers. Moreover, it attempts to specify – on the basis of specific examples – the kind of content that was accepted, rejected or amended. The juxtaposition of censors’ documents and the content of the published works allows for the examination of the depth of censors’ interventions and their methods of manipulating historical facts. Those areas of special interest include: presentation of the division among the insurgents who were supposed to belong either to the brave ordinary soldiers or the passive leadership, as well as the attitude towards the People’s Army, the First Polish Army, the Home Army or the Red Army, with special regard for its passiveness during the Uprising.

4

Komisja Prasowa KC PZPR 1956–1957

84%

Przeperski M.

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

|

2016

|

issue 14

EN

In 1955–1956 the communist system underwent deep erosion, and one of the most important and evident signs of it was decreased control the party exercised over propaganda. This gave the press wide readership, and made some of journalists feel as representatives of the people. Władysław Gomułka’s coming to power began a process of consolidation of the system and regaining of stability – this applied to the whole system, including propaganda. The Press Committee of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party was meant as a concession to journalists: they were given a forum to formulate in which they could legally formulate their postulates for the price of loyalty to Gomułka. From the very beginning, however, the journalists who were members of the Press Committee and the party leaders had diverging interests. This made the actual activity of the Committee very limited. The political subjectivity of journalists was brutally challenged in the autumn of 1957, which was marked by a symbolic closure of the weekly Po Prostu. The Press Committee underwent a fundamental restructuring and its tasks changed. But a period of several months of its existence makes an important contribution to the political history of the press and propaganda in the Polish People’s Republic.

PL

Na podstawie obszernych kwerend archiwalnych przede wszystkim dokumentów KC PZPR i SDP autor przedstawia monograficzne ujęcie dziejów Komisji Prasowej KC PZPR w latach 1956–1957. Jej faktyczna aktywność była ściśle związana z bieżącą polityką wewnętrzną prowadzoną przez Władysława Gomułkę i stanowi ważny przyczynek do politycznej historii prasy i propagandy w PRL.

5

Lubelski Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej a październik 1956 r.

84%

Majchrzyk K.

Res Historica

|

2023

|

issue 56

939-968

EN

In October of 1956, the Polish People’s Republic went through a serious political crisis, which was partially caused by rivalry between fractions in the Central Committee of the Polish United Workers’ Party. The events in Warsaw influenced the lower party structures, namely the voivodeship committees. In the October period, the Lublin Voivodeship Committee of the Polish United Workers Party experienced turmoil and staff rotation. The text shows the processes that took place in the local center of power of the Lubelskie Voivodeship. It concerns personnel changes in the executive and the position of the first secretary. The analysis of the October events also takes into account characteristics of the processes that took place on the political map of Lublin.

PL

Październik 1956 r. przyniósł Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej poważny kryzys polityczny, który był spowodowany po części rywalizacją frakcji w KC PZPR. Wydarzenia w Warszawie wpłynęły na niższe ogniwa partyjne, jakimi były komitety wojewódzkie. Lubelski KW PZPR w okresie październikowym przeszedł zawirowania i rotacje kadrowe. Tekst ukazuje procesy, jakie miały miejsce w lokalnym centrum władzy województwa lubelskiego. Dotyczy on zmian personalnych na stanowisku I sekretarza oraz egzekutywy. Analizując październikowe wydarzenia, dodatkowo uwzględnia również specyfikę procesów zachodzących na mapie politycznej Lublina.

6

1956 – rewolucja w pół drogi

67%

Skórzyński J.

Zoon Politikon

|

2016

|

issue 7

367-395

XX

Odgórna liberalizacja systemu komunistycznego nastąpiła po śmierci Józefa Stalina w całym bloku sowieckim. W Polsce zmiany odbywały się pod silną presją społeczną, czego gwałtownym wyrazem był bunt robotników Poznania w czerwcu 1956 r. Na ruch wolnościowy składali się działacze robotniczy i studenccy, niepokorni dziennikarze, animatorzy Klubów Młodej Inteligencji, intelektualiści. Ich program obejmował zaniechanie represji, uwolnienie życia społecznego spod kontroli partii, zahamowanie kolektywizacji, równoprawne stosunki z ZSRR, Rady Robotnicze. W ruchu wolnościowym silne były także hasła narodowe i religijne. Społeczne poparcie dla powrotu do władzy Władysława Gomułki wiązało się z nadziejami na głęboką demokratyzację. Jednak zmiany roku 1956 zatrzymały się w pół drogi, utrzymując zasadnicze cechy systemu monocentrycznego.

EN

Top-down liberalization of communist sytstem in the whole soviet block took place after Joseph Stalin death. In Poland, the changes underwent under strong social pressure, which was reflected in the Poznan workers’ revolt in June 1956. The freedom movement consisted of workers and students, pro-freedom journalists, animators of the Young Intelligentsia Clubs, intellectuals. They wanted the government to stop the repressions and collectivisation, release of social life from party control, equal relations with the USSR, the Workers’ Council. Strong national and religious postulates were also present. Social support for the return to power of Władysław Gomułka was due to the hope of deep democratization. However, changes of 1956 stopped halfway, keeping core characteristics of monocenter political system.

7

Metaforyka związana z pojęciami światła i ciemności w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957 na materiale gazety „Prawda”

67%

Zemszał P.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2017

|

vol. 29

EN

Metaphors of light and darkness belong to the most salient ways of introducing and maintaining the Manichean division into US and THEM in many kinds of discourse, including the Soviet ideological discourse on culture in the period of de-Stalinisation. The present study investigates about 400 articles on cultural matters published in the years 1953--1957 in the newspaper Pravda, characterised, among others, by a confrontational stance connected with the political and cultural turning point of the period. It deals with the metaphors of light and darkness as these were used in the then Soviet cultural propaganda. The study reveals that the metaphors were used as a means of controlling the country’s cultural life and that their application was no different from old patterns employed already in Ruthenian writings. They were harnessed to express the categories crucial to the authors the central management of culture, the leading role of certain individuals and circles in creating culture, the superiority of OUR culture over THEIRS, etc. By referring to archetypical notions the author made sure that the propagandist tricks were effective.

PL

Metaforyka związana z pojęciami jasności i ciemności należy do najbardziej wyrazistych narzędzi służących wprowadzaniu i podtrzymywaniu manichejskiego podziału na swoich i obcych w wielu dyskursach, w tym również w sowieckim ideologicznym dyskursie o kulturze okresu tzw. odwilży. Analizie poddano około 400 tekstów o tematyce kulturalnej, publikowanych w latach 1953–1957 w gazecie „Prawda”, które charakteryzują się m.in. konfrontacyjnym charakterem związanym z przesileniem politycznym oraz kulturalnym w epoce poststalinowskiej. Artykuł jest próbą analizy funkcjonowania metaforyki związanej z pojęciami światła i ciemności w sowieckiej propagandzie kulturalnej tego okresu. Okazuje się, że metaforyka ta pełniła ważną rolę w próbach odgórnego sterowania życiem kulturalnym kraju oraz że sposoby jej zastosowania bynajmniej nie odbiegają od najdawniejszych wzorców znanych piśmiennictwu ruskiemu. W badanym dyskursie metafora światła i ciemności pozwalała na wyrażenie istotnych kategorii, na których promocji zależało jego autorom centralizm zarządzania kulturą, przewodnia rola określonych jednostek i środowisk kulturalnych w kreowaniu kultury, wyższość kultury swoich nad kulturą obcych itd. Poprzez odwołanie się do pojęć archetypowych nadawca zyskiwał gwarancję skuteczności tego typu oddziaływania.

8

Parodie, pastisze i recykling w prozie Stanisława Lema

67%

Gajewska A.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2014

|

vol. 57/114 z. 2

65-75

PL

Artykuł dotyczy pierwszego opublikowanego zbioru opowiadań Stanisława Lema, zatytułowanego Sezam z 1954 roku. Szczegółowa interpretacja cyklu skupia się na przedstawieniu strategii pisarskich stosowanych przez Lema, które umożliwiły sparodiowanie prozy produkcyjnej i antyimperialistycznej jeszcze w czasach stalinowskich. Autorka artykułu wskazała przy tym na politycznie wywrotowe znaczenie Sezamu, umieszczając zbiór wśród utworów zapowiadających odwilż. Ponadto w interpretacji opisane zostały środki stylistyczne (m.in. hiperbola) umożliwiające podjęcie gry z cenzurą, która nie dostrzegła w tym pierwszym zbiorze opowiadań ironicznego dystansu. Artykuł dowodzi, że krytyka imperialnej polityki USA w krótkich opowiadaniach Lema stała się jednocześnie krytyką zimnowojennej polityki ZSRR.

EN

The article analyzes ways in which Stanislaw Lem’s short stories collected in Sezam i inne opowiadania [Sesame and Other Stories] (first published in 1954) are a parody and satire on the imperialistic policies of both the USA and the Soviet Union. Parody and satire are discussed against a comparative background of specific examples of contemporary Polish and foreign literary works and with reference to the findings of Polish and international literary studies. As a result, the author postulates in the article that new politically subversive meanings of the stories unravel. Another issue considered in the analysis is Lem’s dexterous play with censorship by means of irony and parody (especially by hyperbolizing) thanks to which Polish censorship completely failed to decipher this double-dealing. The author comes to the conclusion that the criticism of imperial politics of the US in Lem’s short stories in question turns out to be a critique of the cold war politics of the Soviet Union as well.

9

Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957

59%

Sasanka P.

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

|

2022

|

issue 19

57-112

EN

This article attempts to present the attitudes of Warsaw workers between 1955 and 1957 and the functioning of party organisations in the industry during crisis time. The source base for the study, apart from the literature on the subject, was the archival material of the Polish United Workers’ Party (PZPR) of various levels, from factory units to voivodeship ones, mainly of ten large Warsaw factories (kept in the State Archives in Warsaw, branch at Milanówek). The subject of research was the behaviour and opinions of workers and the functioning of basic party cells and their evolution in the wake of the most important political events. The analysis also focused on the factors shaping the situation in Warsaw factories, the main stages of the crisis and the post-October ‘normalisation’ of workplace party cells, and the main models of attitudes of their members. The bottom-up perspective also made it possible to formulate conclusions about the sources of the crisis inside the PZPR, the course of factional fights, and the post-October PZPR leadership policy.

PL

Artykuł jest próbą przedstawienia postaw warszawskich robotników w latach 1955– 1957 oraz funkcjonowania organizacji partyjnych w przemyśle w momencie kryzysu. Podstawę źródłową badań, oprócz literatury przedmiotu, stanowiły materiały archiwalne PZPR różnych szczebli od zakładowego po wojewódzki, głównie dziesięciu dużych warszawskich przedsiębiorstw (są przechowywane w Archiwum Państwowym w Warszawie, ekspozytura w Milanówku). Przedmiotem badań były zachowania i opinie robotników oraz funkcjonowanie podstawowych organizacji partyjnych i ich ewolucja w rytm wyznaczany przez najważniejsze wydarzenia polityczne. Przedmiotem analizy były także czynniki kształtujące sytuację w warszawskich fabrykach, najważniejsze etapy kryzysu i popaździernikowej „normalizacji” zakładowych organizacji partyjnych, główne modele postaw ich członków. Oddolna perspektywa pozwoliła też na sformułowanie wniosków co do źródeł kryzysu wewnątrz PZPR, przebiegu walk frakcyjnych i polityki popaździernikowego kierownictwa PZPR.

10

Muzy w intymnym świetle. O przemianach w sztuce Odwilży i Października

51%

Hendrykowski M.

Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication

|

2009

|

vol. 7

|

issue 13-14

169-179

EN

The study assesses the changing nature of the Polish art in the period of liberalization after Stalin’s death. It includes detailed analysis of various (social, political, philosophical and especially aesthetic) implications for important issues such as: poetry, drama, cinema, peinture, sculpture, song, popular culture etc. Marek Hendrykowski provides case studies that lead to alternative ways of viewing current conceptual frameworks of aesthetics and its consequences for interdisciplinary reflexion on arts.

PL

Muses in the intimate light. Transformation of Arts in the Years of “Thaw” and “Polish October 56” The study assesses the changing nature of the Polish art in the period of liberalization after Stalin’s death. It includes detailed analysis of various (social, political, philosophical and especially aesthetic) implications for important issues such as: poetry, drama, cinema, peinture, sculpture, song, popular culture etc. Marek Hendrykowski provides case studies that lead to alternative ways of viewing current conceptual frameworks of aesthetics and its consequences for interdisciplinary reflexion on arts.

Refine search results

2 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

2 Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication

1 Res Historica

1 Socjolingwistyka

1 Zagadnienia Rodzajów Literackich

1 Zoon Politikon

2 Zemszał P.

1 Dudziński R.

1 Gajewska A.

1 Hendrykowski M.

1 Kloc A.

1 Majchrzyk K.

1 Przeperski M.

1 Sasanka P.

1 Skórzyński J.

1 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

1 agnieszka_kloc@wp.pl

2 2023

1 2022

1 2019

1 2017

2 2016

1 2014

1 2013

1 2009