Search results

1

Rdzenie strukturalnych ontologii czasoprzestrzeni — analiza i krytyka

100%

Luty D.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2016

|

issue 22

221-238

PL

W artykule przedstawiono propozycję analizy rdzeni stanowisk strukturalistycznych, w których interpretuje się ontologicznie ogólnorelatywistyczne czasoprzestrzenie. Określono również pojęcie skuteczności tych rdzeni. Skuteczność rdzeni została uznana za podstawę do oceny omawianych stanowisk. Omówiono cztery stanowiska z zakresu ontologicznego strukturalizmu czasoprzestrzennego, a każde z nich skrytykowano z perspektywy skuteczności ich rdzeni. Postawiono tezę, że omawiane rdzenie posiadają ograniczoną skuteczność oraz sformułowano postulat syntezy między wyłonionymi rdzeniami (lub przynajmniej ich aspektami). Na końcu wskazano sugestie dotyczące możliwych prób dokonania wspomnianej syntezy.

2

O podglądaniu fizyków przy pracy (nad kwantowaniem grawitacji)

75%

Lamża Ł.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 56

147-151

PL

Recenzja książki Wojciecha P. Grygiela, Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a spór o rzeczywistość, Copernicus Center Press, Kraków 2014, ss. 412.

3

Czasoprzestrzeń – część struktury czy strukturalny aspekt? Ontologia czasoprzestrzeni w kontekście umiarkowanego ontycznego realizmu strukturalnego

63%

Luty D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2016

|

vol. 52

|

issue 4

83-106

EN

The position called Moderate Ontic Structural Realism, presented by Michael Esfeld and Vincent Lam, is described and criticised. Three theses are proposed. First, that the regarded position is intertwined with treating Spacetime as a property (or aspect) of the gravitational field. Second, that the metaphysics of properties used in Moderate Ontic Structural Realism leads to unfortunate consequences such as abandoning the equality of heuristics of constructing representations of gravity in General Relativity. Finally, the third thesis is that Spacetime should be interpreted metaphysically as part of a wider gravitational structure. After a summary of Esfeld’s and Lam’s position, reference to the issue of the equality of heuristics is presented as a critical perspective. A criticism of Moderate Ontic Structural Realism is formulated and further postulates about the ontology of Spacetime are proposed. In conclusion, an answer to the question stated in the title is suggested: spacetime is a part of the structure.

PL

Opisane i skrytykowane zostaje stanowisko umiarkowanego ontycznego realizmu strukturalnego, zaproponowane przez Michaela Esfelda i Vincenta Lama. Postawione są trzy tezy: pierwsza, że odnośne stanowisko uwikłane jest w traktowanie czasoprzestrzeni jako własności (aspektu) pola grawitacyjnego; druga – wykorzystanie przez to stanowisko metafizyki własności generuje niepożądane konsekwencje w postaci odrzucenia równoważności heurystyk służących do budowania reprezentacji grawitacji w ogólnej teorii względności; trzecia, że czasoprzestrzeń powinna być metafizycznie interpretowana jako element szerszej struktury grawitacyjnej. Stanowisko Esfelda i Lama zostaje zrekonstruowane, odniesienie do zagadnienia heurystyk budowania reprezentacji grawitacji przedstawione jest jako perspektywa krytyczna, zrealizowana zostaje krytyka umiarkowanego ontycznego realizmu strukturalnego i przedstawione zostają z niej wnioski oraz dalsze postulaty dotyczące ontologii czasoprzestrzeni. Na pytanie postawione w tytule zostaje udzielona odpowiedź, że czasoprzestrzeń to część struktury.

4

Zagadnienia holizmu w kontekście relacjonizmu i strukturalizmu

51%

Luty D., Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2016

|

vol. 35 B (4B)

EN

Two positions in which the mode of existence of Spacetime is considered are reconstructed — relationism and structuralism (I discuss the version of structuralism one can find in the so-called Ontic Structural Realism). I present and describe the notion of gravitational nonlocalities, at which one arrives through the difficulties with formulating laws of energy conservation in General Relativity. I state and try to defend a thesis, that the above difficulty may rise two different „weak” holisms on the ground of each mentioned position.

5

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925

32%

Polak P.

Studia Historiae Scientiarum

|

2016

|

vol. 15

245–273

EN

A centenary of Einstein’s General Theory of Relativity brings forward some questions with regard to the impact of Einstein’s theory on philosophy. This theory, and the chronologically earlier Special Theory of Relativity, have had many important philosophical implications. In Poland they provoked interesting philosophical discussions before WWII. The history of those discussions reveals numerous noteworthy facts concerning the relationships between mathematics, physics and philosophy. A case study of the reception of the Special and General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925 focuses on the peculiar specificity of exact sciences and philosophy in Polish Galicia. The concept of “philosophy in science” coined by Michael Heller is particularly suitable for describing this specificity. The article begins with a short overview of the early reception of the Special Theory of Relativity in Kraków. Next, it shows how the discussions during the 10th and 11th Congresses of Polish Physicians and Natural Scientists (Lwów 1907, Kraków 1911) influenced the reception of the STR. What is also discussed are the roots of the specificity of the reception in Lwów, i.e. the influence of the considerations about the foundations of mechanics and a public philosophical debate around Einstein’s theories. In order to demonstrate how different the reception of these theories was in Kraków, a description is provided of a methodological debate between S. Zaremba and T. Banachiewicz. Some notes are also added about the concurrent styles of philosophy of science (philosophy of nature). The article ends with conclusions about the specificity of Kraków’s and Lwów’s styles of philosophy in science. This study reveals that in this period Einstein’s theories significantly stimulated philosophical considerations in Poland. These considerations have become an important supplement to the scientific activity in Kraków and Lwów.

PL

Setna rocznica sformułowania przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności jest doskonałą okazją do ponownego postawienia pytań o wpływ wspomnianej teorii na filozofię. Interesującą perspektywę oferują badania z zakresu historii nauki i historii filozofii, które pozwalają dokładniej przyjrzeć się procesowi recepcji wspomnianej teorii. Proces ten jest ważnym źródłem wiedzy o kształtowaniu się relacji nauk przyrodniczych i filozofii, gdyż poprzez analizę wskazywanych trudności i kontrowersji pozwala zidentyfikować wiele ukrytych założeń o charakterze filozoficznym, które trudno dostrzec na innych etapach rozwoju nauki. Dzięki temu analiza procesu recepcji nowych teorii naukowych staje się wyróżnionym przedmiotem analiz relacji matematyki, nauk przyrodniczych i filozofii. Z tych względów warto przyjrzeć się interesującym dyskusjom i polemikom, które miały miejsce w obrębie nauki polskiej. Szczególnie interesujące polemiki i dyskusje wokół teorii względności rozegrały się w Krakowie i we Lwowie przed rokiem 1925. Wspomniane ośrodki zostały wybrane również z tego względu, że w początkach XX wieku, wykorzystując możliwości polityczno-kulturalne powstałe w związku z istnieniem stosunkowo szerokiego zakresu autonomii Galicji, stały się one najważniejszymi centrami rozwoju nauki polskiej. Sytuacja ta zadecydowała również o połączeniu wymienionych ośrodków stosunkowo silną siecią powiązań, widocznych szczególnie na gruncie fizyki. W obu miastach powstała również specyficzna (choć z zachowaniem pewnych lokalnych odrębności) odmiana refleksji nad nauką, którą dogodnie jest określić przy pomocy pojęcia „filozofii w nauce” stworzonego przez M. Hellera. Opracowanie rozpoczyna się od krótkiego przybliżenia historii recepcji szczególnej teorii względności w Krakowie. W procesie tym najistotniejszą rolę odegrał August Witkowski, który już w 1905 roku docenił znaczenie pierwszych prac Einsteina. Kolejne punkty zwrotne w procesie recepcji teorii Einsteina wyznaczyły dwa kolejne Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich, które odbyły się kolejno we Lwowie w 1907 r. i w Krakowie w 1911 r. Pierwszy z nich zadecydował o popularyzacji idei relatywistycznych pośród przyrodników polskich, a kolejny – o popularyzacji ich wśród filozofów. Dla zrozumienia lokalnej specyfiki filozoficznych rozważań prowadzonych w ośrodku lwowskim odwołamy się do rozwoju recepcji wokół podstaw mechaniki. Zagadnienie to szczególnie mocno interesowało lwowskich uczonych z tej racji, że Lwów był do 1915 roku jedynym polskim ośrodkiem akademickim rozwijającym nauki techniczne i koncentrował w naturalny sposób większość polskich uczonych zajmujących się nauką mechaniki. To właśnie środowiska związane z lwowską Szkołą Politechniczną odegrały ważną rolę w późniejszych dyskusjach wokół szczególnej i ogólnej teorii względności. W dalszej kolejności szkicowo zaprezentowana zostanie lwowska polemika wokół teorii względności i dla kontrastu ukazana zostanie o wiele krótsza polemika rozgrywająca się w Krakowie. Szczególna uwaga zostanie poświęcona dorobkowi Zygmunta Zawirskiego, który w swej działalności podjął problematykę poruszoną w obu ośrodkach i przedstawił najbardziej interesujące rozważania ukazujące nowoczesną wizję filozofii uprawianej w ścisłym kontakcie z naukami przyrodniczymi. Prezentowany styl filozofii w nauce rozwijany w Krakowie i Lwowie został również skrótowo skonfrontowany z konkurencyjnymi filozoficznymi reakcjami na teorie Einsteina: z refleksją rozwijaną w obrębie Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (Kazimierz Ajdukiewicz) i z wybraną refleksją neoscholastyczną (Feliks Hortyński SJ, Ludwik Wrzoł SJ, Jan Stepa). Na tym tle lepiej można dostrzec specyfikę filozofii analizowanej w tym studium przypadku – najważniejsze uwagi na ten temat zostały zawarte w zakończeniu niniejszej pracy. Niniejszy artykuł ukazuje fakt, że szczególna i ogólna teoria względności Einsteina znacząco wpłynęły na rozwój refleksji filozoficznej w Polsce. Warto również zaznaczyć, że refleksja filozoficzna stała się w opisywanym okresie ważnym uzupełnieniem pracy naukowej przyrodników, co decyduje również o specyfice rozwoju ówczesnej nauki.

Refine search results

1 Humanistyka i Przyrodoznawstwo

1 Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

1 Studia Historiae Scientiarum

1 Studia Philosophiae Christianae

1 Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

3 Luty D.

1 Lamża Ł.

1 Polak P.

1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

4 2016

1 2014

Rdzenie strukturalnych ontologii czasoprzestrzeni — analiza i krytyka

O podglądaniu fizyków przy pracy (nad kwantowaniem grawitacji)

Czasoprzestrzeń – część struktury czy strukturalny aspekt? Ontologia czasoprzestrzeni w kontekście umiarkowanego ontycznego realizmu strukturalnego

Zagadnienia holizmu w kontekście relacjonizmu i strukturalizmu

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925