Search results

1

Язык стихотворений русских заключённых как своеобразный социолингвистический документ тюремной действительности 80-90-ых гг. XX века

100%

Gojło B.

Acta Neophilologica

|

2007

|

issue IX

155-166

EN

The starting point for the considering were selected works collected by Luba Nebreniczna. The analysis involves description of the language mechanisms that appear on the way of reflecting the inprisonment reality in the poems. There are considered functions of the poems’ language and criminal argot importance for the culture. There are also discussed and characterized: stylistic, semantic, artistic way of expression, foreign words presence (taken from the dialects and colloquial speech). Usage of epithets, methaphors and comparisons is pointed out; rhymes and lines systems are described.

2

Ruská medievistika sovětského období jako badatelský problém

100%

Komendová J.

Dějiny - Teorie - Kritika (History - Theory - Criticism)

|

2009

|

vol. 6

|

issue 1

83-100

EN

This article is concerned with contemporary Russian research on Russian Mediaeval Studies in the Soviet era. Historians of Russian Mediaeval Studies faced repression in the twentieth century to an extent and for a length of time and in an intensity not experienced by historians in any other European country of those days. It is therefore understandable that researchers now look at the past of their own fi eld mainly through the lens of the history of repression. Though picture from outside the trampled field of scholarship (historians in particular and the fi eld in general), as well as victims of the totalitarian regime, is in many respects an accurate one, it has pushed to the background the fact that not only ideologists misused topics from history, but so did scholars themselves, who met this ‘social demand’ and actively took part in disciplining their own fi eld. These fundamental questions, however, have previously not been considered in Russian historiography to the extent they deserve.

CS

Článek se zabývá současným ruským výzkumem ruské medievistiky za sovětské éry. Historici z ruských medievistických studií se museli ve dvacátém století vyrovnávat s represemi, které co do rozsahu, časové délky a intenzity nezažily žádní historici v jiné evropské zemi té doby. Je tedy pochopitelné, že badatelé nyní sledují minulost vlastního oboru především jako dějiny represí. I když je zvenčí tento obrázek potlačovaného výzkumu (zvláště co se týkalo historiků a jejich oboru obecně), stejně jako obětí totalitního režimu, v mnoha ohledech správný, nutí nás to k náhledu, že nejen ideologové zneužívali témata z minulosti, ale též mnozí badatelé sami, kteří tak vycházeli vstříc „společenské objednávce” a aktivně participovali na disciplinaci vlastního oboru. Těmto zásadním otázkám se však ruská historiografie dosud nepostavila tak, jak by si zasloužily.

3

Agency, awakening, and the audiovisual: Developments in lateSoviet Latvian Broadcasting

88%

Kruk S., Chakars J.

Central European Journal of Communication

|

2010

|

vol. 3

|

issue 1(4)

53-65

EN

This study explores developments in Latvian broadcast media during the period known as the “awakening” that led up to the re-establishment of independence. It pays particular attention to the celebrated television program Labvakar (Good Evening). It argues that pre-existing patterns of political communication persisted through the period showing that while media practices and content were the product of social agency emanating from an elite group of intelligentsia and politicians, broadcasting was less successful at generating social agency at the grassroots, a precondition for and ideal of effective civic and public service communication.

4

Events of August ’91 as an Expression of Political Disobedience in the Process of Shaping Civil Conduct

75%

Jach A.

Kultura i Edukacja

|

2016

|

issue 4(114)

125-139

EN

Civil disobedience is the attitude which in the 20th century proved to be the only effective form of resistance to authoritarian regimes. So it was in the case of the events of August ’91 when the Soviet society objected to the activities of the State Committee on the State of Emergency. It would not have been possible without the reform programme known as perestroika initiated by the last USSR leader Mikhail Gorbachev. Thanks to perestroika and the accompanying glasnost transparency of sociopolitical life the previously apathetic and alienated Soviet society felt responsible for their own life and for the fate of the State. By opposing the rebels through passive resistance, the citizens proved to the leaders of their own country, to the world, and above all, to themselves that they were aware of their rights and responsibilities. The process of sociopolitical socialization stimulated the development of civil society in the Soviet Union.

5

Perestroika: a Sketch for a Portrait of the Erain the Social Memory of Russians

75%

Sadowski J.

Slavia Orientalis

|

2019

|

vol. LXVIII

|

issue 1

6

Попытка смены поколений партийно-советской номенклатуры как инструмент преодоления кризиса Коммунистической Партии Украины (1985–1991 гг.)

75%

Bojko O., Kuzmenko Y.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica

|

2021

|

vol. 26

|

issue 336

103-120

EN

The article aims at an in-depth analysis of the Communist Party of Ukraine crisis at the time of Perestroika (1985-1991). The consequences of the crisis are mass resignations, formation of fractions and platforms, regionalization and decentralization of party structures. Furthermore, the crisis contributes to continuing fall in authority of CPSU in general and of CPU in particular limiting its access to real levers of influence upon the transformational processes; the loss of control over the course of reforms; the growth of spontaneity, chaos and uncontrollability in the development of society. In order to overcome the crisis, the Communist Party makes an attempt at a generational change in the Soviet party nomenclature, which is supposed to significantly rejuvenate the political elite of the USSR and the Ukrainian SSR. However, the authors of the article, having analyzed archival documents, prove that in the Ukrainian SSR, a generational change does not take place, and the young cadres who come to power have no real influence. An attempt to change generations in the country's political elite fails and becomes the cause of internal political conflict.

7

Nieformalne grupy i ruchy społeczne w ostatnich latach ZSRR

63%

Kirwiel E.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2020

|

vol. 55

|

issue 2

159-177

EN

The article presents the genesis, structure and activity of informal groups and social movements in the last years of the USSR. The specifics of the functioning of the Informals (Russian: nеформалы, a term created in connotation to the formal structures of social consolidation) in social life outside the public space since the 1950s, when it concerned mainly the sphere of culture and science, were outlined. The issues of legalisation, activation and total politicisation of this movement from the mid-1980s, during the so-called perestroika. The Informals then emerged as active participants in political life in the state, representing a broad worldview spectrum of Soviet society.

RU

В статье представлены генезис, деятельность и специфика неформальных организаций и движений в последние годы существования СССР. Это был период новых возможностей в деятельности движений, которые до сих пор действовали вне официальной публичной сферы. Новая политика властей, провозглашенная руководством КПСС во главе с Михаилом Горбачевым в апреле 1985 года, оказала серьезное влияние на общественное сознание и вызвала широкую массовую активность в выработке альтернативных предложений во всех сферах развития общественной жизни. Это привело к возникновению и развитию неформальных объединений в советском государстве, которые в одночасье стали активными участниками социальной и политической жизни государства. Это было время формирования новых моделей политического поведения, массового политического участия и создания новых социально-политических институтов. В свою очередь, неформалы были самым стабильным и наиболее длительно функционирующим ядром гражданского общества в СССР, элементом, эффективно объединявшим его в то время.

PL

W artykule przedstawiono genezę, strukturę i działalność nieformalnych grup i ruchów społecznych w ostatnich latach ZSRR. Nakreślono specyfikę funkcjonowania nieformałow (ros. неформалы, określenie powstałe w konotacji do formalnych struktur konsolidacji społecznej) w życiu społecznym poza przestrzenią publiczną od lat pięćdziesiątych XX w., kiedy dotyczyła ona przede wszystkim sfery kultury i nauki. Poruszone również zostały kwestie legalizacji, aktywizacji oraz totalnej polityzacji tego ruchu od połowy lat osiemdziesiątych XX w., w czasach tzw. pierestrojki. Nieformały zaistnieli wtedy jako aktywni uczestnicy życia politycznego w państwie, przedstawiając duże spektrum światopoglądowe społeczeństwa radzieckiego.

8

Na konci cesty. Československo-jugoslávské vztahy ve druhé polovině 80. let

63%

Pelikán J., Vojtěchovský O.

Slovanský přehled: historická revue pro dějiny střední, východní a jihovýchodní Evropy (Slavonic Review: Review for Central, Eastern and Southeastern European history)

|

2020

|

vol. 106

|

issue 1

31-88

EN

This study engages with the last stage of Czechoslovak-Yugoslav relations in the era of left-authoritarian regimes. Primarily on the basis of analyses of archival documents that were created through the activities of corresponding party and state institutions in both countries, it deals with transformations in the character of the bilateral contacts and their most important spheres. It demonstrates that already by the end of the first half of the 1980s any remaining distrust and ideologically-motivated suspicion that had been typical in these bilateral relations since the rift between Stalin and Tito, or more precisely, since the renewal of relations in 1954, had disappeared. Cooperation between the two countries had been further complicated to varying extents by problems of a secondary or rather tertiary degree of importance, such as the Czechoslovaks’ strongly negative balance in payments, the ongoing numerous emigration of citizens of the ČSSR to countries in the West through Yugoslav territory, and Belgrade’s dissatisfaction with the number of students of Yugoslav studies in Czechoslovak universities. As a consequence of Gorbachev’s reform, the Czechoslovak leadership was increasingly isolated from the rest of the world and feverishly sought a new political concept that would enable it to hold onto its political dominance; thus, it attempted to carry several aspects of Yugoslav socialist self-management into its governing bodies. Some of Czechoslovakia’s top political functionaries even began to look upon socialist Yugoslavia as a potential close ally, with which a more intense bilateral cooperation would replace relationship with states in the Soviet sphere of influence that were problematic or already petering out.

9

Individual service providing as an economic practice in late communist Czechoslovakia

63%

Rameš V.

Moderní dějiny: sborník k dějinám 19. a 20. století (Modern History: Studies into 19th and 20th century history)

|

2023

|

vol. 31

|

issue 1

207-230

EN

The article examines the economic practice of individual service providing in communist Czechoslovakia from 1965 to 1989. It analyses changes in its legal regulation which occurred in years 1965, 1983 and 1988, and examines one unimplemented reform draft from 1989 which sought to establish a different form of state economic governance over individual businesses. It gives a quantitative account of individual service providing in the 1980s, as well as an insight into the spectrum of business areas individual providers operated in. The quantitative analysis draws on public statistical evidence and scattered archival sources, mainly from the East Bohemian region in the 1980s.

10

Kilka refleksji na temat początków pieriestrojki w ZSRR

63%

Gordziejew J.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2023

|

vol. 58

|

issue 1

227-244

EN

The considerations presented below are part of the discussion on research and studies of perestroika in the USSR based on the analysis of Alicja Stępień-Kuczyńska’s works. The article attempts to verify the interpretation schemes functioning in the literature on the subject. It also offers some guidelines concerning directions of reflection on the last period of the history of this state by extending the historical source base, including, among other things, Russian archival resources or analysis of political and economic thought.

PL

Niniejsze rozważania stanowią głos w dyskusji o stanie polskich badań nad pieriestrojką w ZSRR na podstawie analizy prac Alicji Stępień-Kuczyńskiej. W artykule podjęto próbę weryfikacji funkcjonujących w nauce schematów interpretacyjnych, a także zawarto wskazówki co do ewentualnych kierunków refleksji nad schyłkowym okresem dziejów tego państwa poprzez poszerzenie bazy źródłowej, m.in. wykorzystanie rosyjskich zasobów archiwalnych oraz analizę myśli politycznej i ekonomicznej.

11

Wymyślając wolnorynkowy leninizm. Dylematy ostatniego pokolenia komunistów na Węgrzech i w Polsce

51%

Przeperski M.

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

|

2022

|

issue 19

215-231

EN

The article analyses the political activities and the language used by two representatives of the last generation of communist politicians in Poland and Hungary: Miklós Németh and Leszek Miller. The text aims to examine similarities and differences, potential mutual flows of ideas and inspirations, and in consequence – to uncover new analytical fields within which researchers could formulate new, more complete and convincing research hypotheses and theses. They concern both the last years of the functioning of the communist system and the starting point of the new, non-communist statehood and new socio-political-economic system.

PL

Tekst stanowi próbę analizy politycznej aktywności i języka używanego przez dwóch reprezentantów ostatniego pokolenia komunistycznych polityków w Polsce i na Węgrzech. Jako przykładowi przedstawiciele tej generacji zostali potraktowani Miklós Németh oraz Leszek Miller. Celem wywodu jest rozpatrzenie podobieństw i różnic, potencjalnych wzajemnych przepływów idei i inspiracji, a w konsekwencji odsłonięcie nowych przestrzeni analitycznych, w ramach których można będzie sformułować nowe: pełniejsze i bardziej przekonujące hipotezy i tezy badawcze. Dotyczą one tak ostatnich lat funkcjonowania systemu komunistycznego, jak i punktu startu, z którego budowano nową, niekomunistyczną państwowość i nowy system społeczno-polityczno-ekonomiczny.

12

Представления о „Перестройке” в современном российском обществе

51%

Кузнецов Д.

Eastern Review

|

2016

|

vol. 5

83-97

PL

Celem artykułu jest prezentacja wyników badań opinii publicznej, realizowanych na przestrzeni lat 1995–2015 w odniesieniu do wpływu pieriestrojki na nastroje społeczne w Rosji. Pieriestrojka, mimo upływu 30 lat od jej rozpoczęcia, wciąż znacząco oddziałuje na nastroje społeczne zarówno w Rosji, jak i w pozostałych państwach obszaru poradzieckiego. Większość mieszkańców tego kraju przyjmuje, że pieriestrojka była nieudanym eksperymentem, kosztownym przedsięwzięciem, które przyniosło Rosji więcej szkód niż pożytku. Zdecydowanie mniej osób deklaruje odmienne stanowisko – pieriestrojka była przełomowym wydarzeniem, niezakończonym eksperymentem, okresem duchowego odrodzenia społeczeństwa.

EN

Author present results of the sociological researches conducted between years 1995 and 2015, concerning Russian society’s attitude toward Perestroika. Perestroika era not only fundamentally transformed Russian history, but also drastically changed vector of its development at the end of XXth century. Perestroika was unprecedented experience that constantly affects public in Russia and in other post-soviet states. The majority of Russian citizens believe perestroika was a mistake, the experiment that failed, expensive endeavors, bringing Russian state more harm than good. Very few shares different view i.e. perestroika was a breakthrough, decisive moment in Russian history, but not fully exploited, period of spiritual renewal of Russian society.

13

Pieriestrojka znaczy smuta? O mentalno-społecznym kontekście sposobu pojmowania przez Rosjan gorbaczowowskich przemian

51%

Broda M.

Eastern Review

|

2016

|

vol. 5

69-81

RU

Если в западных странах перестройка и ее инициатор Михаил Горбачев вызывают обычно, даже рефлекторно, симпатию и позитивные ассоциации, то отношение и оценка россиян все более единогласно и однозначно приобретает негативный характер. Что характерно, и одновременно удивительно, в сознании миллионов россиян период правления как Горбачева, так и Ельцина, лидеров, соперничавших между собой и программно являвшихся противниками, рассматривается в категориях смуты, означающей циклично возвращающиеся в истории России периоды разногласий, беспорядков, ссор, хаоса, бессилия и разлада. Анализируя вышесказанное, необходимо помнить, что субъективная сила, творящая веками историю, ассоциируется там с центральной государственной властью, видя в ее существовании, самодержавии, мощи и успешности не только гарантии, но также основу жизни и создателя общественного порядка и даже самого существования государства в условиях, якобы, непременно враждебного по отношению к России мира. Предпосылки такого устоявшегося, распространившегося, репродуцируемого из столетия в столетие способа переживания, концептуализации и проблематизации россиянами социальной действительности имеют не только ментально-культурный характер, но также исходят из коррелирующих аналогов в общественно-институциональной сфере. Повторяющиеся в российской истории периоды ослабления власти, включая демократизирующие попытки ограничения ее полномочий, усиливают процессы ментальной и общественной дезинтеграции, порождают проявления неприспособленности к жизни, уничтожают понимание ценности общности, самоопределения и смысла существования. Если это так, то становится чем-то неслучайным, а даже само собой разумеющимся, способ переживания россиянами демократическо-реформаторских периодов истории своей страны в общем, а горбачевской перестройки особенно, в категориях, требующих преодоления очередной российской смуты. Не первой и, наверное, не последней.

EN

If in the West perestroika and its initiator, Mikhail Gorbachev evoke, almost involuntarily, mostly warm and positive connotations, Russians’ attitude and assessment towards them are, more and more explicitly and unequivocally, strongly negative. Interestingly and symptomatically, in the consciousness of the millions of Russians, the governance of both Gorbachev and Yeltsin – competing leaders who were programmatically in opposition – is regarded in the category of Smuta (the Time of Troubles), meaning, recurring in the Russian history, periods of defiance, feud, disarray, chaos, helplessness and decay. Analyzing and explaining the above, one should remember that the subjective power making history has for centuries been identified with the central national authority seeing in its existence, self-rule, might and efficiency not only the guarantee, but also the basis for existence and creation of the social order, or even the existence of the state itself in the, supposedly, invariably hostile world towards Russia. The presumptions of the similar – consolidated, disseminated, and reproduced for ages – way of experience, conceptualization, assessment and Russians’ problematization of the social reality do not have only a mental-cultural character, but their basis and correlates-counterparts also lie in the institutional-social sphere. Recurring throughout the Russian history periods of the weakening of power – together with the democratization attempts of (self-)limiting its authority – strengthen the processes of mental and social disintegration, create attitudes of life helplessness, destroy the sense of common value, identity and sense of existence. If so, Russian experience of the reformatory-democratic periods in their country’s history in general, and Gorbachev’s perestroika in particular, become something non-coincidental, even self-comprehensive, in the categories of, needing overcoming, the Russian Smuta. Not the first and – probably – not the last.

14

Pierestrojka i tragiczne wydarzenia w Sumgaicie

51%

Szmurło Z. T.

Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość

|

2013

|

vol. 10

267-284

EN

When Mikhail Gorbachev became general secretary of the Communist Party of the Soviet Union in March 1985, started a new course of social and political transformations. His double the „perestroika” („reconstruction”) and „glasnost” („openness”) introduced profound changes in the economy, domestic politics and international relations. Perestroika has led the growth of social activity criticism of the Communist Party. She awoke the national consciousness of the enslaved peoples of the Soviet Union, who wanted to stand out for independence. It also woke feuds between Armenians and Azerbaijanis, and led to the bloody massacres of Armenians living in Azerbaijan. This article has been shown elements of transformation as a result, wake historical memory and national identity of Armenians, who can not be reconciled with the inability to recover the lands in Nagorno-Karabakh, that the decision of Stalin were transferred to Azerbaijan. On the wave of nationalist movements caused by perestroika, there were pogroms in Sumgait Armenian population (February 1988), which largely led to the Armenian-Azerbaijani armed conflict in 1988–1994 in Nagorno-Karabakh. To this day, the question of the nationality of the Nagorno-Karabakh is a matter of dispute between Armenia and Azerbaijan, has become frozen and dangerous conflict in the post-Soviet space.

15

Neklid před bouří: členská základna Komunistické strany Československa na sklonku normalizace

51%

Pažout J.

Soudobé dějiny (Contemporary History)

|

2020

|

vol. 27

|

issue 3-4

477-524

EN

The study maps out changes in the membership base of the Communist Party of Czechoslovakia and changes in moods, opinions and attitudes of party members at the end of the 1980s, i.e. at the time when the crisis of the normalization regime was increasing. To this end, the author makes use of, in particular, information reports prepared by the party apparatus on the basis of letters and complaints of party members and other citizens addressed to Communist Party leaders, other internal documents of the party, and period public opinion polls. He systematically identifies and examines each of the problematic areas which were regularly reflected in these documents: dropping interest in the membership in the Communist Party, manifestations of disobedience among party members, violations of party standards, and corruption; criticism of slow implementation of reforms, or, on the other hand, of too fast-advancing and far-reaching democratization; dissatisfaction with information presented by the media, alleged ideological defensive, and yielding to “opposition elements”; concerns about the future of socialism and a potential return of capitalism, also in connection with developments in the Soviet Union, Poland, and Hungary; national resentments, particularly in relation to the Hungarian minority in southern Slovakia and the government’s plans to establish German military cemeteries in the territory of Czechoslovakia; historical resentments, especially as regarded a partial reevaluation of the period of the first Czechoslovak Republic and the foundation period of the Communist regime; and, last but not least, various, mostly verbal anti-Communist incidents reflected in the letters and complaints. The author states that the empirical data on the development of the membership base of the Communist Party of Czechoslovakia and opinions of party members presented in the study does not confirm a conclusion to the effect that the policy of the Communist Party leadership enjoyed support of an overwhelming majority of party members, which was what party reports and excerpts from the letters mentioned above might suggest. He also examines the reasons why supporters of conservative and dogmatic opinions prevailed over “liberal” party members among the critical voices. In his opinion, the growing dissatisfaction among party members made a significant contribution to the helplessness of leaders of the Communist Party of Czechoslovakia in dealing with accumulating problems of the country, which became fully manifest after November 17, 1989.

CS

Předkládaná studie mapuje změny ve složení členské základny Komunistické strany Československa a v náladách, názorech a postojích straníků na konci osmdesátých let minulého století, tedy v době, kdy narůstala krize normalizačního režimu. Autor k tomu využívá především informační zprávy, které na základě dopisů a stížností členů KSČ i dalších občanů adresovaných komunistickému vedení sestavoval pro toto vedení stranický aparát, další vnitrostranické informační materiály a dobové výzkumy veřejného mínění. Systematicky identifikuje a probírá jednotlivé problematické oblasti, které byly v těchto písemnostech pravidelně reflektovány: klesající zájem o členství ve straně, projevy neposlušnosti ve stranických řadách, porušování stranických norem a korupce; kritika pomalého zavádění reforem, či naopak příliš rychlé a dalekosáhlé demokratizace; nespokojenost s informováním médií, údajnou ideologickou defenzivou a ustupováním „opozičním živlům“; obavy o osud socialismu a z návratu kapitalismu, také v souvislosti s vývojem v Sovětském svazu, Polsku a Maďarsku; nacionální resentimenty, zejména ve vztahu k maďarské menšině na jižním Slovensku a k záměrům vlády zřídit na československém území německá válečná pohřebiště; historické resentimenty, zvláště s ohledem na částečné přehodnocování éry první Československé republiky a zakladatelského období komunistického režimu; a konečně různé, většinou verbální protikomunistické incidenty, které v dopisech a stížnostech rezonovaly. Autor konstatuje, že prezentovaná empirická data o vývoji členstva KSČ a jeho smýšlení nepotvrzují závěr, že by se politika komunistického vedení těšila podpoře naprosté většiny straníků, jak o tom stále ujišťovala stranická hlášení z regionů i svodky ze zmíněných dopisů. Zamýšlí se přitom také nad důvody, proč mezi kritickými hlasy zřejmě převažovali zastánci konzervativních či dogmatických pozic nad stranickými „liberály“. Tato rostoucí nespokojenost v členské základně podle něj významně přispěla k bezradnosti vedení KSČ při řešení hromadících se problémů země, která se naplno projevila po 17. listopadu 1989.

16

Poslankyně neruského původu v sovětském parlamentu, 1989-1991: intersekcionalita v imperiální situaci

45%

Sablin I., Medková B.

Soudobé dějiny (Contemporary History)

|

2021

|

vol. 28

|

issue 1

44-69

EN

The study focuses on the position of female deputies of non-Russian descent in parliamentary debates on the perestroika in the last years of the existence of Soviet Union. The key issues the author examines concern the hardships – as defined by the English term “grievances”, which denotes a variety of sources of political deprivation resulting in collective acts – these female deputies were pointing out, and what potential solutions they were proposing to mitigate or eliminate them. The most important forum where these debates were taking place was the Congress of People’s Deputies (S’ezd narodnykh deputatov), which arose from partly pluralistic elections, was the highest body of state authority of the Soviet Union from 1989 to 1991, and meant a significant progress in Gorbachev’s reform Communist leadership’s efforts to democratize the political system. Gender-wise, the body was very unbalanced as women accounted for just 352 out of its 2,250 elected members. The author work with stenographic records of speeches of the female deputies of non-Russian descent delivered during five sessions of the Congress of People’s Deputies, viewing them through a prism of concepts of “intersectionality” and “imperial situation”, which permit capturing the diversity of its composition and acts in the form of relations between various social categories (nationality/ethnicity, gender, region, profession etc.), their overlapping and self-categorization of players. The speeches of the female deputies often accentuated national grievances and hardships, which fact is indicative of a considerable importance of nationalism in Soviet discussions about the perestroika and in the systemic crisis of the USSR at the turn of the 1980s and 1990s. However, they also show that viewing problems in a nationalism-tinged perspectives did not necessarily mean seeking a nationalist solution, as many of the female deputies preferred looking for a solution within the Soviet Union to that consisting in sovereignty or even independence of its republics. The female deputies also insistently reflected urgent social, economic, professional, environmental, and local problems. The final part of the article describes political careers of the female deputies after the disintegration of the Soviet Union.

17

Сотрудничество СССР, украинской ССР и белорусской ССР в ООН в период советской перестройки

45%

Snapkouski U.

Міжнародні зв’язки України: наукові пошуки і знахідки

|

2021

|

issue 30

113-140

EN

The article examines the main directions of activity and forms of interaction between the USSR, the Ukrainian SSR and the Belarusian SSR in the UN and its specialized institutions during the years of perestroika (1985 - 1991). To disclose the topic, materials from the journal “International Affair” were used (reviews of the USSR Ministry of Foreign Affairs on the foreign policy of the USSR, articles by the foreign ministers of the Union republics, primarily Ukraine and Belarus), book and journal publications of Union / Russian, Ukrainian and Belarusian scientists, documents of the United Nations and foreign policy of the USSR, the Ukrainian SSR and the Belarusian SSR. The author’s conscious emphasis on the union level reflects the real situation in relations between the Union Center and the republics in the Soviet federation during the perestroika period, when these relations rapidly evolved from the foreign policy dictate of the Center to greater autonomy of the republics in the international arena, which ultimately has led to the collapse of the USSR and the proclamation of independence all union republics. The article analyzes such issues as the new approach of the Soviet Union to the UN in the years of perestroika, the formation of new relations between the Union republics and the Center, diplomatic cooperation of Soviet delegations and representatives of socialist countries in the UN, Belarusian initiatives at the 45th session of the UN General Assembly (1990). During the years of perestroika, the Soviet leadership and the union Foreign Ministry did a tremendous job of clearing the rubble of the Cold War, developing broad international cooperation and integration the USSR into the world economy. The Belarusian and Ukrainian diplomatic services have made a significant contribution to this activity within the framework of the UN and its specialized agencies and have received much broader opportunities for realizing the national interests and needs of their peoples within the framework of radically renewed relations between the Union Center and the republics. The article is one of the first attempts in post-Soviet historiography to investigate the activities of the USSR, the Ukrainian SSR and the BSSR in the UN and its specialized institutions during the period of perestroika

RU

В статье исследуются основные направления деятельности и формы взаимодействия СССР, УССР и БССР в ООН и ее специализированных учреждениях в годы перестройки (1985–1991). Для раскрытия темы использованы материалы журнала «Международная жизнь» (обзоры МИД СССР о внешнеполитической деятельности СССР, статьи министров иностранных дел союзных республик, в первую очередь Украины и Беларуси), книжные и журнальные публикации союзных/российских, украинских и белорусских ученых, документы ООН и внешней политики СССР, УССР и БССР. Сознательный акцент автора на союзном уровне отражает реальную ситуацию во взаимоотношениях между союзным центром и республиками в СССР в перестроечный период, когда эти отношения быстро эволюционировали от внешнеполитического диктата центра к самостоятельности республик на международной арене, что в конечном счете привело к распаду СССР и провозглашению независимости всех союзных республик. В статье проанализированы такие вопросы, как новый подход Советского Союза к ООН в годы перестройки, формирование новых отношений между союзными республиками и центром, дипломатическое сотрудничество советских делегаций и представителей социалистических стран в ООН, белорусские инициативы на 45-й сессии Генеральной Ассамблеи ООН (1990). В годы перестройки советское руководство, союзный МИД проделали огромную работу по расчистке завалов «холодной войны», развитию широкого международного сотрудничества и интеграции СССР в мировую экономику. Свой немалый вклад в эту деятельность в рамках ООН и ее специализированных учреждений внесли белорусские и украинские дипломатические службы, получившие значительно более широкие возможности реализации национальных интересов и потребностей своих народов в рамках радикально обновляемых отношений между союзным центром и республиками. Статья является одной из первых попыток в постсоветской историографии исследовать деятельность СССР, УССР и БССР в ООН и ее специализированных учреждениях в период перестройки.

18

The pragmatic (post-)communist: Algirdas Brazauskas – the first secretary, president, and prime minister of Lithuania

45%

Buchowski K.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2020

|

vol. 55

|

issue 3

191-214

EN

Algirdas Brazauskas belonged to a generation that grew up in Soviet Lithuania. As a young man, he joined the communist party and climbed the ranks to become a top official. In later years, however, he avowed that he had always felt more a Lithuanian and less a communist. During the perestroika, he was perceived as a party reformer and, supported by the Sąjūdis, became the first secretary of the Communist Party of Lithuania, eventually breaking away from the CPSU. In 1990, he was one of the signatories of the act of Lithuanian independence and also became a deputy prime minister. Following the dissolution of the Soviet Union, he re-emerged as a leading figure in Lithuanian politics. From 1993 to 1998, he was the republic’s president and, from 2001 to 2006, the head of Lithuanian government. He died in 2010.

PL

Algirdas Brazauskas należał do pokolenia, które dorastało w sowieckiej Litwie. Jako młody człowiek został członkiem partii komunistycznej, a następnie wysokim funkcjonariuszem partyjnym. W następnych latach podkreślał, że zawsze czuł się jednak bardziej Litwinem niż komunistą. W latach pieriestrojki Brazauskas zyskał opinię partyjnego reformatora i z poparciem Sajudisu został pierwszym sekretarzem Litewskiej Partii Komunistycznej. Doprowadził do zerwania łączności partii z KPZR. W 1990 r. był jednym z sygnatariuszy niepodległości Litwy, został także wicepremierem. Po rozpadzie ZSRR odzyskał znaczenie w litewskiej polityce. W latach 1993-1998 sprawował urząd prezydenta, a w latach 2001-2006 był premierem litewskiego rządu. Zmarł w 2010 r.

19

Czerwone imperium. Obraz Związku Radzieckiego w reportażach polskich klasyków gatunku (M. Wańkowicz, K. Pruszyński, H. Krall, R. Kapuściński)

38%

Kaliszewski A.

Postscriptum Polonistyczne

|

2021

|

vol. 27

|

issue 1

309-342

EN

The motivation for discussing representations of the Soviet Union in Polish reporting has been the desire to examine how the greatest Polish reporters grappled with such an important political and social problem. For writers and historians, Soviet communism posed a difficult challenge, which raised many questions: how to avoid stereotyping, shoulder the burden of the past, and navigate the constraints of censorship of the communist period. How not to join the naïve voices of some Western intellectuals enchanted by Soviet propaganda (a problem faced by Wańkowicz and Pruszyński)? The article presents the use of individual reporting techniques and artistic devices visible in the observations and the reflections formulated by Polish reporters.The research material has been arranged chronologically. Written with artistry, Wańkowicz’s reports from the 1930s record his fascination with the newly emerging workers’ state, but they also document many disturbing phenomena, contrasts and lies. His particularly critical observations had to be later removed or mitigated by the writer in the post-war editions. These interesting self-censoring changes are examined in detail in this article. Pruszyński’s texts are a valuable supplement to the complicated relations between, on the one hand, Sikorski’s government and the main Allies, and on the other hand, Stalin’s state. They also present the creation of the Polish army in the USSR. At the same time, they are an artful and expressive picture of a brave nation led by a charismatic dictator (the texts were written before the discovery of the Katyń massacre!). Although dependent on her party bosses, Hanna Krall, a reporter from a satellite state, managed to construct an authentic representation of the life of individuals in the Soviet state. She achieved this thanks to her style of ‘mundane realism’ and the use of microanalysis as a technique. However, she did not manage to avoid the optimism that was obligatory at the time with regard to the entire system (especially the reforms initiated by Khrushchev and Brezhnev). Ryszard Kapuściński took up Soviet themes in numerous works over many years; his reports from ‘exotic’ Asian republics and his depiction of the cultural melting pot of the former USSR are particularly interesting. He was also given the opportunity to describe perestroika and the final collapse of the red empire; he reported also on how the foundations of the new Russia were built. The article is based on the following claim: the greatest reporters, who employed a variety of writing techniques, encountered serious – objective and subjective – difficulties in representing the dynamic spectrum of transformations and perspectives which communism brought about for the USSR itself and also for Poland. The effects of their reporting work are thus varied, and the imprint of the times is visible in them.The text is situated within the disciplines of social communication and media studies, literary studies and modern history. The methodologies used in the article include text analysis and interpretation, stylistic, genre and comparative analysis, thematic and historical research.

PL

Powodem podjęcia tematyki opisu Związku Radzieckiego w polskich reportażach była chęć zbadania, jak najwięksi polscy reportażyści zmagali się z tak ważnym polityczno-społecznym problemem. Radziecki komunizm stanowił dla pisarzy i historyków trudne wyzwanie, które stawiało przed nimi wiele pytań: jak ustrzec się czarnych i białych stereotypów, presji historycznych zaszłości czy nacisków cenzury okresu PRL. Jak nie dołączyć do naiwnego chóru niektórych zachodnich intelektualistów oczarowanych sowiecką propagandą (z czym borykali się Wańkowicz i Pruszyński)? W artykule pokazano wykorzystanie indywidualnych technik reporterskich i środków artystycznych w podjętych obserwacjach i formułowanych refleksjach.Materiał badawczy uporządkowany został chronologicznie. Napisane z artyzmem reportaże Wańkowicza z lat 30. XX w. utrwalają fascynację nowo powstającym państwem robotników, ale odnotowują też wiele niepokojących zjawisk, kontrastów, kłamstw. Szczególnie krytyczne spostrzeżenia musiał potem pisarz usuwać bądź łagodzić w powojennych wydaniach. Te interesujące, autocenzorskie zmiany zbadano szczegółowo w niniejszym artykule. Teksty Pruszyńskiego stanowią cenny suplement do skomplikowanych relacji rządu Sikorskiego i głównych aliantów z państwem Stalina. Przedstawiają też budowanie polskiej armii na terenie ZSRR. Jest to zarazem pełen kunsztu i ekspresji obraz dzielnego narodu kierowanego przez charyzmatycznego dyktatora (teksty powstały przed odkryciem zbrodni katyńskiej!). Hanna Krall – reporterka z państwa satelickiego – choć zależna od swoich partyjnych szefów, zdołała swym stylem „małego realizmu” i techniką mikroanaliz przekazać autentyczny obraz życia jednostek w państwie radzieckim. Nie udało jej się jednak uniknąć obowiązkowego wtedy optymizmu w odniesieniu do całego systemu (zwłaszcza reform rozpoczynanych przez Chruszczowa i Breżniewa). Ryszard Kapuściński podejmował tematy radzieckie w licznych utworach na przestrzeni wielu lat, szczególnie ciekawe są jego reportaże z egzotycznych, azjatyckich republik i pokazanie całego tygla kulturowego byłego ZSRR. Dane mu było też opisywać pierestrojkę i ostateczny upadek czerwonego imperium, budowanie fundamentów nowej Rosji.Artykuł opiera się na następującej tezie: najwybitniejsi a dysponujący zróżnicowanym warsztatem reportażyści natrafiali na poważne – obiektywne i subiektywne – trudności w ukazaniu dynamicznego spektrum przeobrażeń i perspektyw, jakie dla samego ZSRR, ale także dla Polski, niósł komunizm. Efekty prac reporterskich są więc zróżnicowane, widać na nich odciśnięte piętno czasów.Tekst sytuuje się w obszarach: nauki o komunikacji społecznej i mediach, literaturoznawstwa i historii współczesnej. Metodologie zastosowane w artykule to analiza i interpretacja tekstu, analiza stylistyczna, genologiczna i porównawcza, badania tematologiczne i historyczne.

20

Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1964-1991

38%

Ryba M., Rożkow W.

Studia Polonijne

|

2022

|

vol. 43

143-181

EN

The article aims to present the religious life of Roman Catholics living in Ukraine in 1964–1991 and the policy pursued by Soviet authorities in relations to the Roman Catholic Church. The paper addresses six points. Section one discusses the situation of the Latin Church in Ukraine in the light of the socio-political changes in the Soviet state that ensued after Nikita Khrushchev left. Section two presents the specifics of pastoral work in Soviet Ukraine. Section three presents the participation of the faithful in sacramental life; section four is devoted to one of the most important forms of Catholic life in the USSR, so-called liturgies without a priest; the fifth presents the activities of unhabited orders and lay associations. Both, in spite of numerous restrictions imposed by the authorities, tried to heavily influence the maintenance of religious identity and worship, as well as trying to pass on the spirit of the faith to younger generations. Finally, the paper explores the situation of Ukrainian Catholics during the presidency of Mikhail Gorbachev, as well as the impact of the perestroika on the revival of the Church in Ukraine.

PL

Niniejszy artykuł jest próbą ukazania życia religijnego katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie w latach 1964-1991, a także przedstawienia polityki władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego. Na strukturę publikacji składa się 6 punktów. W pierwszym została przedstawiona sytuacja Kościoła łacińskiego na Ukrainie na tle zmian społeczno-politycznych w państwie sowieckim, które nastąpiły po odejściu Nikity Chruszczowa. W drugim z kolei zostały ukazana specyfika pracy duszpasterskiej na sowieckiej Ukrainie. Punkt trzeci prezentuje udział wiernych w życiu sakramentalnym, czwarty poświęcony został jednej z najważniejszych form życia modlitewnego katolików w ZSRS, jaką były tzw. liturgie bez kapłana, w piątym przestawiono działalność zakonów bezhabitowych i stowarzyszeń świeckich. Zarówno jedne, jak drugie mimo rozlicznych restrykcji ze strony władz państwowych, usiłowały wywrzeć znaczący wpływ na zachowanie tożsamości i praktyk religijnych oraz przekazanie ogniwa wiary młodszym pokoleniom. W ostatnim punkcie przeanalizowano sytuację katolików na Ukrainie w okresie rządów Gorbaczowa oraz wpływ „pieriestrojki” na odrodzenie Kościoła w tymże państwie.

Refine search results

Язык стихотворений русских заключённых как своеобразный социолингвистический документ тюремной действительности 80-90-ых гг. XX века

Ruská medievistika sovětského období jako badatelský problém

Agency, awakening, and the audiovisual: Developments in late­Soviet Latvian Broadcasting

Events of August ’91 as an Expression of Political Disobedience in the Process of Shaping Civil Conduct

Perestroika: a Sketch for a Portrait of the Erain the Social Memory of Russians

Попытка смены поколений партийно-советской номенклатуры как инструмент преодоления кризиса Коммунистической Партии Украины (1985–1991 гг.)

Nieformalne grupy i ruchy społeczne w ostatnich latach ZSRR

Na konci cesty. Československo-jugoslávské vztahy ve druhé polovině 80. let

Individual service providing as an economic practice in late communist Czechoslovakia

Kilka refleksji na temat początków pieriestrojki w ZSRR

Wymyślając wolnorynkowy leninizm. Dylematy ostatniego pokolenia komunistów na Węgrzech i w Polsce

Представления о „Перестройке” в современном российском обществе

Pieriestrojka znaczy smuta? O mentalno-społecznym kontekście sposobu pojmowania przez Rosjan gorbaczowowskich przemian

Pierestrojka i tragiczne wydarzenia w Sumgaicie

Neklid před bouří: členská základna Komunistické strany Československa na sklonku normalizace

Poslankyně neruského původu v sovětském parlamentu, 1989-1991: intersekcionalita v imperiální situaci

Сотрудничество СССР, украинской ССР и белорусской ССР в ООН в период советской перестройки

The pragmatic (post-)communist: Algirdas Brazauskas – the first secretary, president, and prime minister of Lithuania

Czerwone imperium. Obraz Związku Radzieckiego w reportażach polskich klasyków gatunku (M. Wańkowicz, K. Pruszyński, H. Krall, R. Kapuściński)

Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1964-1991

Agency, awakening, and the audiovisual: Developments in lateSoviet Latvian Broadcasting