Search results

1

Ewolucja śpiewów ku czci Najświętszej Maryi Panny w perspektywie przemian repertuarowych XIX-XX w. Studium na podstawie wybranych utworów w śpiewnikach ks. M.M. Mioduszewskiego i ks. J. Siedleckiego

100%

Szczeblewski Ł.

Musica Ecclesiastica

|

2019

|

issue 14

29-53

PL

Kult Maryi istnieje w Kościele od początku i przybiera różne formy. Na szczególną uwagę w tym względzie zasługują pieśni religijne. Powstające śpiewy ku czci Matki Chrystusa były upowszechniane w wielu zbiorach pieśni kościelnych. Na przestrzeni XIX i XX w. do najbardziej znaczących należy zaliczyć śpiewniki zredagowane przez ks. M.M. Mioduszewskiego i ks. J. Siedleckiego ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Przedmiotem niniejszego opracowania było ukazanie zmian zachodzących na gruncie pieśni maryjnych na przestrzeni XIX i XX w. w oparciu o przykłady zaczerpnięte ze wskazanych edycji. Podjęte studium pozwoliło stwierdzić, iż liczba pieśni maryjnych w kolejnych wydaniach śpiewnika Mioduszewskiego i Siedleckiego na przestrzeni XIX i XX w. była sukcesywnie zwiększana (przy jednoczesnym usuwaniu niektórych kompozycji, które nie spełniały wymogów przydatności liturgicznej lub „żywotności” oraz zamieszczaniu nowych śpiewów). Śpiewy maryjne były poddawane zmianom różnego rodzaju. Modyfikacje obejmowały warstwę melodyczną (pojedyncze nuty, fragmenty lub całe melodie), metrorytmiczną (usuwanie rytmu punktowanego, rozdrabnianie wartości rytmicznych, zmiany metrum). Utwory ku czci Matki Chrystusa były także niejednokrotnie transponowane. Zmiany objęły także warstwę tekstową (usuwanie lub addycja kolejnych zwrotek, transkrypcje, usuwanie archaizmów). Należy żywić nadzieję, iż podjęte studium będzie przyczynkiem do kolejnych badań nad polską pieśnią ku czci NMP w aspekcie jej przemian.

EN

The worship of the Virgin Mary exists in the Church from the very beginning and takes various forms. Religious songs deserve a special attention in this regard. The emerging chants in honour of the Mother of Christ were disseminated in many collections of church songs. During the nineteenth and twentieth centuries, the most significant ones were songbooks edited by Fr. M.M. Mioduszewski and Fr. J. Siedlecki, from the Congregation of the Mission founded by St. Vincent de Paul. The subject of this study was to show the changes that take place in Marian songs throughout the 19th and 20th centuries based on the examples taken from the indicated songbooks. The study has revealed that the number of Marian songs in the subsequent editions of Mioduszewski’s and Siedlecki’s songbook during the nineteenth and twentieth centuries was gradually increased (with the simultaneous removal of some of the compositions that did not meet the requirements of liturgical suitability or „vitality” and placing new songs). Marian songs were subjected to all kind of changes. The modifications included a melodic layer (single notes, fragments or entire melodies), metrorhythmics (removal of the dotted rhythm, grinding of rhythmic values, changes in the time signature). Songs in honour of the Mother of Christ were also often transposed. The changes also appeared in the text layer (removal or addition of subsequent verses, transcriptions, archaisms removal). It is to be hoped that this study will contribute to further research on the Polish songs in honour of the Blessed Virgin Mary in the aspect of their transformations.

2

The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin and its Music Archive Collections

100%

Strycharz-Bogacz K.

|

2015

|

vol. 62

|

issue 13. Muzykologia

25-45

EN

The aim of this article is to present the research activity of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) as well as its music collections. They consist of religious folk singing that are relevant to the written sources as well as those that exist exclusively in oral tradition and multigenerational transmission. Research on the repertoire was started in 1970 and so far there have been over 25.000 religious folk songs (among others Advent songs, Christmas carols and pastoral Christmas songs, Lent songs, Easter songs, Marian songs, songs to the Heart of Jesus, Eucharist songs, songs to the Saints, funeral songs and narrative songs) collected. Folk songs from the “living tradition” fascinate with variety and authenticity of their transmission—hence for years they have been an invaluable source of multifaceted and interdisciplinary research for many generations of ethnomusicologists, hymnologists, folklorists and ethnolinguists. Analysis of this repertoire shows processes in the development of Polish religious folk songs as well as confirms its exceptional qualities and uniqueness.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie działalności Katedry Etnomuzykologii i Hymnologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz omówienie jej zbiorów muzycznych. Tworzą je ludowe śpiewy religijne, które mają odniesienie do źródeł śpiewnikowych, jak też funkcjonują wyłącznie w ustnej tradycji i wielopokoleniowym przekazie. Badania nad tym repertuarem rozpoczęto w 1970 roku i do tej pory zebrano ponad 25 000 śpiewów (m.in. pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, pieśni wielkopostne, wielkanocne, maryjne, do Serca Pana Jezusa, eucharystyczne, do Świętych Pańskich, pogrzebowe oraz dziadowskie). Ludowe śpiewy z żywej tradycji zachwycają bogactwem i autentyzmem przekazu od lat, dlatego stanowią bezcenne źródło wieloaspektowych i interdyscyplinarnych badań dla wielu pokoleń etnomuzykologów, hymnologów, folkorystów czy etnolingwistów. Analiza tego materiału wykazuje pewne procesy zachodzące w rozwoju polskich pieśni ludowych, jak też potwierdza ich wyjątkowość, a niejednokrotnie unikatowość.

3

Najstarszy zapis dwóch pieśni maryjnych: „Cesarzewno, królewno Niebieska” i „O przenasławniejsza Panno” w późnośredniowiecznym rękopisie dominikańskim PL-Wn 8091 III

80%

Grabiec D.

Muzyka

|

2023

|

vol. 68

|

issue 2

142-150

EN

Despite long tradition of research on Polish medieval songs, sources that were either unknown or went unmentioned in the literature of the subject are still being unearthed. One such a source is the Dominican sequentiary from the National Library of Poland (shelf mark 8091 III, formerly BN akc. 6477), dated to the late 15th/early 16th centuries, most likely of Silesian provenance. The last page of this manuscript (fol. 172v) contains texts of two Polish Marian songs: Cesarzewno, królewno niebieska (Emperor’s Daughter, Heavenly Princess) and O przenasławniejsza panno czysta (O Most Famous and Pure Virgin). Previously these two songs were only known from a 19th-century copy by Bolesław Erzepki, while a longer version of the latter, copied by Wacław Aleksander Maciejowski, was also published in 19th-century Petersburg. Musical settings of these songs have been found in 16th-, 17th-, and early 18thcentury sources such as the Tablature of Joannes of Lublin, Benedictine Nuns’ Cantionals from Staniątki, and one of the musical volumes of Warsaw’s Literary Confraternity, which testifies to the considerable popularity of these compositions. Though these songs have frequently been mentioned in writings dedicated to Polish medieval poetry and the Marian song repertoire, none of the authors to date has noted what seems to be the oldest handwritten record of these songs’ texts, contained in the sequentiary from the National Library. The versions recorded in that source bear striking resemblance to Erzepki’s transliteration and transcription, which suggests that he copied them from this particular manuscript.

PL

Choć badania nad średniowiecznymi pieśniami polskimi trwają od lat, wciąż odnajdywane są kolejne nieznane, bądź nieuwzględniane dotąd w literaturze przedmiotu źródła. Jednym z nich jest dominikański sekwencjarz sygn. 8091 III z Biblioteki Narodowej (sygnatura dawna: BN akc. 6477), datowany na przełom XV i XVI w., prawdopodobnie proweniencji śląskiej. Na ostatniej stronie tego rękopisu zanotowane zostały teksty dwóch polskich pieśni maryjnych (fol. 172v): Cesarzewno, królewno niebieska oraz O przenasławniejsza panno czysta. Oba utwory znane były do tej pory z XIX-wiecznego odpisu Bolesława Erzepkiego, a dłuższa wersja drugiego z nich także z odpisu Wacława Aleksandra Maciejowskiego, opublikowanego jeszcze w XIX w. w Petersburgu. Opracowania muzyczne pieśni odnaleziono z kolei w źródłach muzycznych z XVI, XVII i początku XVIII w., m.in. w Tabulaturze Jana z Lublina, w kancjonałach Panien Benedyktynek w Staniątkach, a także w jednej z ksiąg muzycznych warszawskiej Archikonfraternii Literackiej, co świadczy o ich dużej popularności. Obie pieśni przywoływano wielokrotnie w literaturze poświęconej polskiej średniowiecznej poezji i pieśni maryjnej, jednak do tej pory żaden z autorów nie wspomniał o istnieniu najstarszego prawdopodobnie zachowanego przekazu rękopiśmiennego tych tekstów w sekwencjarzu z Biblioteki Narodowej. Zapisane w nim wersje utworów są zaskakująco zbieżne z transliteracją i transkrypcją B. Erzepkiego, można więc przypuszczać, że badacz wykonał odpis na podstawie tego właśnie rękopisu, choć oczywiście nie jest wykluczone, że istniała jeszcze inna, nieodnaleziona do tej pory średniowieczna kopia obu utworów.

4

Pieśni „pustych nocy”

61%

Szymańska J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

211–252

PL

W kulturze ludowej czas po śmierci człowieka, kiedy – wedle wierzeń – dusza przebywa jeszcze na świecie, wśród żywych, wypełniają rytualne czynności, lamenty i śpiewy. Czynności te wyłączają zmarłego ze społeczności żywych, wyposażają duszę na podróż w zaświaty. Lament jest wyrazem bólu. Śpiew przynosi ukojenie, wpisuje śmierć w ogólny wymiar religijny, pozwala pogodzić się ze śmiercią jako nieodwracalnym faktem biologicznym. Pieśni pogrzebowe przynoszą akceptację śmierci. Są śpiewane podczas czuwania nad zwłokami. Trzydniowe czuwanie i śpiewanie nosi nazwę pustych nocy. Prezentowany repertuar pieśniowy pustych nocy układa się w jednorodne cykle tematyczne: (1) pieśni maryjne, (2) psalmy, (3) pieśni do patronów konania (świętych), (4) pieśni o męce Pańskiej, (5) pieśni medytacyjne (refleksyjno-żałobne). Pieśni sytuacyjne (pożegnalne), związane z aktami obrzędu pogrzebowego takimi, jak wynoszenie trumny z domu, droga do kościoła, droga na cmentarz, inhumacja – tworzą cykl swoisty.

5

Śmierć i pogrzeb w relacjach Polaków mieszkających na Białorusi

61%

Adamowski J., Doda J., Mickiewicz H.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

253–318

PL

Religijną i kulturową doniosłość problematyki śmierci dla kultury typu ludowego potwierdza rozbudowany system wierzeń i zwyczajów, jaki towarzyszy umieraniu i pogrzebowi. Autorzy na podstawie materiału zebranego od Polaków zamieszkujących na Białorusi pokazują, ze jest on zorganizowany wokół kilku podstawowych kręgów i dotyczy: (1) sytuacji bezpośrednio poprzedzającej moment śmierci, co wyraża się w różnych możliwościach wieszczenia bądź przeczuwania śmierci, (2) zespołu wierzeń i praktyk religijnych związanych z chwilą konania, które ułatwiają lub utrudniają śmierć, (3) praktyk i wierzeń dotyczących przygotowania nieboszczyka do pogrzebu, (4) sposobów organizowania domowego czuwania przy zmarłym, (5) organizacji i przebiegu wyprowadzania zwłok i pogrzebu, (6) obchodzenia rocznic i świąt zmarłych, (7) pośmiertnych kontaktów dusz zmarłych osób z miejscami i osobami, z którymi były one związane w życiu doczesnym. Prezentowany materiał układa się w trzy zasadnicze kompleksy. W części pierwszej wybrane dokumentacje ułożone są w porządku linearnym przedstawiają strukturę ludowej wiedzy na temat śmierci i jednocześnie przebieg organizacji pogrzebu. W drugiej części opracowania są przypomniane niektóre napisy nagrobne z cmentarzy z okolic Woronowa. Napisy te zawierają tradycyjną metaforykę, w której śmierć człowieka jest porównana do snu czy gasnącego słońca. Końcowa partia artykułu prezentuje wybór różnorodnych pieśni pogrzebowych, jakie przy zmarłym śpiewają Polacy na Białorusi. Zebrany repertuar obejmuje około 130 utworów. Dużą grupę stanowią: (1) pieśni maryjne, a także legendy o objawieniach, (2) pieśni do świętych, patronów dobrej śmierci, (3) teksty o Sądzie Ostatecznym i przykłady napominające żyjących, (4) przykłady hymnów i psalmów, (5) pieśni o motywach sierocych.

Refine search results

2 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Musica Ecclesiastica

1 Muzyka

1 Roczniki Teologiczne

1 Adamowski J.

1 Doda J.

1 Grabiec D.

1 Mickiewicz H.

1 Strycharz-Bogacz K.

1 Szczeblewski Ł.

1 Szymańska J.

1 2023

1 2019

1 2015

Ewolucja śpiewów ku czci Najświętszej Maryi Panny w perspektywie przemian repertuarowych XIX-XX w. Studium na podstawie wybranych utworów w śpiewnikach ks. M.M. Mioduszewskiego i ks. J. Siedleckiego

The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin and its Music Archive Collections

Najstarszy zapis dwóch pieśni maryjnych: „Cesarzewno, królewno Niebieska” i „O przenasławniejsza Panno” w późnośredniowiecznym rękopisie dominikańskim PL-Wn 8091 III

Pieśni „pustych nocy”

Śmierć i pogrzeb w relacjach Polaków mieszkających na Białorusi