Search results

1

Die Grundlagen der Normativität bei Kant und Spener

100%

Szyrwińska A.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2011

|

vol. 1

|

issue 2

225-237

PL

Podstawy normatywności według Kanta i Spenera. W jednym z rozdziałów Sporu Fakultetów Kant prezentuje tak zwany „problem Spenera”. Nawiązuje w nim do koncepcji siedemnastowiecznego teologa Philippa Jakoba Spenera dotyczącej możliwości dokonania się radykalnej przemiany moralnej jednostki. Spener zasłynął jako jeden z twórców i głównych przedstawicieli teologii pietystycznej, która w wieku osiemnastym stała się jednym z dominujących prądów intelektualnych na Uniwersytecie Królewieckim i co do której można podejrzewać, iż mogła wpłynąć na proces kształtowania się filozofii Kanta. Celem artykułu jest porównanie głównych założeń teologii Spenera z koncepcją motywacji moralnej Kanta, zaś głównym tematem rozważań jest możliwość opisania fenomenu normatywności w świetle obydwu teorii.

2

Badania nad historią pietyzmu na przełomie XVII i XVIII wieku. Uwagi w związku z monografią Liliany Lewandowskiej

84%

Kizik E., Ptaszyński M.

Kwartalnik Historyczny

|

2023

|

vol. 130

|

issue 3

603-636

EN

The article polemicises with Liliana Lewandowska’s analysis of the disputes over pietism in Gdańsk. Referring to the latest state of research on pietism, the authors argue for a broader use of available archival sources and a reconstruction of the historical context: considering the international situation, the politics of the city council, the balance of political forces in Gdańsk, and the public reaction to the polemics.

PL

Artykuł jest polemiką z analizą sporów wokół pietyzmu w Gdańsku przedstawioną przez Lilianę Lewandowską. Autorzy, odnosząc się do najnowszego stanu badań nad pietyzmem, postulują szersze wykorzystanie dostępnych źródeł archiwalnych oraz rekonstrukcję historycznego kontekstu: uwzględnienie sytuacji międzynarodowej, polityki Rady Miejskiej, układu sił politycznych w Gdańsku, a także reakcji społecznych na polemiki.

3

Dekoracja malarska kościoła w Rodowie jako przykład nowych źródeł ikonografii sztuki luterańskiej w Prusach Książęcych

67%

Birecki P.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

155-172

EN

This article investigates the artistic program of the eighteenth-century Lutheran church in Rodowo as an example of new sources of protestant iconography in Ducal Prussia. The article presents the history of the village, the history of the family von Schack as the owners of the village and the history of the church in Rodowo. Family of Schacks was the founder of the church and the founders of the decorations. The paper presents the emblem decorationson the benches based on the projects of tapestries for Louis XIV as a projects of Charles le Brun and Charles Perrault, and four oval paintings located in the western part of the church. The author imply that those paintings are the example of the influences of Pietism on area of Ducal Prussia. The emblems identified among the paintings in the panels of the Rodowo church benches are copies of the interpretations offered by the authors of "Quatre elemens" and "Quatre saisons" engraved by Sébastien Le Clerc. An unknown painter used in Rodowo probably the first German editions appeared in Augsburg in 1687 and 1690 by Jacob Koppmayer for Johann Ulrich Krauss.Maybe the painted decorations of the church in Rodowo are an idealized image of the order of the tree estates in Ducal Prussia? The unique set of paintings is the visible visualization of the relationship between the clergy, the peasants, and, above all, the Lutheran ruler of the village. In Ducal Prussia, only in Rodowo did the local nobles create such strong lines of communication. The images (which are depicted on the benches and on the four great paintings) are the kind of message sent by the owners of Rodowo village to the peasant population about their respective status in life: the rulers should follow the rules as set down in theemblems, the peasants should learn how to pray properly. They also received a visual model of social structure. The preachers had reminders of their sermons written on the walls. The images demonstrate the relationship between the Lutheran landlord, his peasants and the local pastor. The final chapter discusses the sources of the traditional and new iconography in protestant churches in Ducal Prussia. The most compositions of paintings in Prussia were based on biblical illustrations of Lucas Cranach (Koenigsberg), Albrecht Dürer (Rychnowo), Matthäus Merian (Dąbrówno) and graphics of Sadeler family, Hendrick Goltzius, Maerten de Vos or Crispijn van de Passe (older paitnings Rodowo). In XVII and at the beginning of XVIII Century decorations were based on Pia Desideria by Jesuit Hermann Hugo (Stare Miasto near Dzierzgoń) or on Otto van Veenius’ Amori divini emblemata (Pasłęk). The decoration in the church in Rodowo is an interesting example of the influence of French culture in Ducal Prussia and among the local nobility, too. This influence is only apparent in the architecture of the greatest palaces in Prussia (Drogosze, Friedrichstein and Finckenstein) but also in the paintings – first example of secular sources of inspirations in the church interior in Rodowo.

PL

Artykuł przedstawia artystyczny program dekoracji malarskich w XVIII-wiecznym kościele w Rodowie jako przykład nowych źródeł ikonograficznych sztuki protestanckiej w Prusach Książęcych. W tekście zaprezentowane zostały dzieje wsi, rodziny właścicieli i kolatorów kościoła oraz historia kościoła w Rodowie. Artykuł prezentuje dekoracje emblematyczne ławek oparte na projektach tapiserii oraz omawia cztery owalne malowidła znajdujące się w zachodniej części kościoła. Autor sugeruje, że są one przykładem wpływów pietyzmu na sztukę protestancką w Prusach Książęcych. Zidentyfikowane w Rodowie emblemy oparte są o dzieła Quatre elemens i Quatre saisons rytowane przez Sébastien Le Clerc. Nieznany malarz do wykonania dekoracji w Rodowie użył pierwszych niemieckich wydań dzieł, które ukazały się w Augsburgu w 1687 i 1690 roku u Jacoba Koppmayera dla Johanna Ulricha Kraussa. Dekoracje kościoła w Rodowie są idealizującym obrazem porządku społecznego w Prusach Książęcych? Unikalny zespół malowideł można traktować jako wizualizację relacji pomiędzy duchowieństwem, wieśniakami oraz przede wszystkim luterańskim właścicielem wsi. W Prusach Książęcych, tylko w Rodowie lokalna arystokracja stworzyła tak silny przekaz społeczny. Malowidła emblematyczne na przedpiersiach ławek oraz cztery obrazy w nawie mogą być rodzajem komunikatu skierowanego przez właścicieli Rodowa do poddanych chłopów o konieczności respektowania hierarchii społecznej, której przewodzić może tylko szlachta. Malowidła w nawie informują nie tylko o wartości i sile bezpośredniej modlitwy, ale również o pożądanej przez Boga strukturze społeczeństwa pruskiego. Dla pastorów z kolei malowidła te mogły być wskazówką co do treści głoszonych w Rodowie kazań. Podsumowując malowidła z tego kościoła demonstrują relacje pomiędzy luterańskim właścicielem wsi, jego poddanymi a pastorem. Ostatni rozdział omawia źródła tradycyjnej i nowej ikonografii w kościołach ewangelickich Prus Książęcych. Początkowo większość kompozycji obrazów w Prusach Książęcych oparta była na biblijnych ilustracjach takich malarzy jak Lucas Cranach (Koenigsberg), Albrecht Dürer (Rychnowo), Matthäus Merian (Dąbrówno) albo na grafikach rodziny Sadelerów, Hendricka Goltziusa, Maertena de Vos albo Crispijna van de Passe (starsze malowidła w Rodowie). W XVII i na początku XVIII wieku dekoracje oparto o Pia Desideria jezuity Hermanna Hugo (Stare Miasto pod Dzierzgoniem) albo na dziele Otto van Veeniusa Amori divini emblemata (Pasłęk). Dekoracje kościoła w Rodowie są przykładem wpływów kultury francuskiej w Prusach Książęcych, także wśród lokalnej szlachty. Wpływ ten nie tylko widoczny jest w pałacach pruskich (Drogosze, Friedrichstein i Finckenstein) ale także w malarstwie – pierwszym przykładem i to świeckiego źródła inspiracji jest wnętrze kościoła w Rodowie.

4

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

67%

Gładkowski K.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2017

|

vol. 60

|

issue 2

265-282

EN

The author presents here the detailed results of his research on the religious past of the Lutheran community of Rösnitz (today’s Polish name Rozumice) in Upper Silesia. This village is situated on the border with today’s Czech Republic. Today it is a place of remembrance of the continuity of Protestant tradition, including pre-reform movements, since the 15th century. The continuity of the Lutheran denomination of the community since 1523 of the, which the author’s research has shown, contradicts the generalized thesis of total recatholization of Upper Silesia. This article highlights one issue of the memorial site – the diversity of the Protestant tradition shown by the research of the past of this Lutheran community. This diverse tradition consists of pre-reformation Christian movements, including the Moravian Brothers, with whom the inhabitants of Rösnitz had already established contacts before the end of the 15th century. In the beliefs of this community, there are also themes characteristic for Waldensians who were known in Silesia. These movements prepared Rösnitz dwellers for the acceptance of Lutheranism. During the counterreformation period, the community did not undergo a recatholization. Later, Pietism strongly influenced the area, Count Ludwik von Zinzendof himself visits Rösnitz, where he speaks to the many gathered there from the surrounding villages. It even came to a split in this so far united municipality, which resulted in the emmigration of followers of Unita Fratrum to Herrnhut.

PL

Autor prezentuje tu uszczegółowione wyniki swoich badań na religijną przeszłością luterańskiej społeczności z miejscowości Rösnitz (dzisiejsza polska nazwa Rozumice) na Górnym Śląsku. Wieś ta jest położona na granicy z dzisiejszą Republiką Czeską. Dziś jest to miejsce pamięci związane z ciągłością protestanckiej tradycji, wliczając w to ruchy przedreformacyjne, od XV wieku. Ciągłość wyznania luterańskiego od 1523 roku społeczności, którą badania autora wykazały, przeczy generalizującej tezie, mówiącej o całkowitej rekatolizacji Górnego Śląska. W tym artykule wyeksponowano jeden z wątków historii tego miejsca pamięci – różnorodności protestanckiej tradycji, jaką ukazują badania przeszłości tej społeczności luterańskiej. Na tę różnorodną tradycję składają się przedreformacyjne ruchy chrześcijańskie, do których należą bracia morawscy, z którymi jeszcze przed końcem XV wieku nawiązali kontakt mieszkańcy Rösnitz. W wierzeniach tej społeczności pojawiają się też wątki charakterystyczne dla waldensów, znane na Śląsku. Ruchy te przygotowały społeczność rozumiczan na przyjęcie luteranizmu. W okresie kontrreformaji społeczność ta nie poddała się rekatolizacji. Później silnie oddziałuje tu ruch pietystyczny, sam hrabia Ludwik von Zinzendof odwiedza Rösnitz, gdzie przemawia do licznie tu zgromadzonych z okolicznych miejscowości przebudzonych. Dochodzi nawet do rozłamu w dotąd zjednoczonej gminie, którego skutkiem było wyemigrowanie zwolenników jednoty braterskiej do Herrnhut.

5

Irenicism and Ecumenism in the Early Modern World: A Reevaluation

67%

Louthan H.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2017

|

vol. 61

PL

Artykuł proponuje nową próbę oceny nowożytnego irenizmu. Irenizm i ekumenizm, dawniej stanowiące istotne obszary zainteresowań badaczy dziejów reformacji, zostały z czasem zepchnięte na margines. Wykazuję, że zmiana ta jest częścią szerszego zjawiska w obrębie badań nad historią religii, oddalających się coraz bardziej od ujęć metodologicznych osadzonych w antropologii. W odpowiedzi artykuł niniejszy oferuje przegląd wiadomości o irenizmie epoki nowożytnej i stawia nowe pytania, a wszystko to dla lepszego zrozumienia dynamiki tych znaczących przemian. The article offers a reassessment of early modern irenicism. Irenicism and ecumenism, which were once significant areas of study for Reformation specialists, have drifted to the scholarly margins. I argue that this shift is part of a broader phenomenon connected to the study of religion that draws increasingly more from anthropologically based methodologies. In response, the article provides an overview of irenicism in the early modern world and proposes a new set of questions to help us better understand this important dynamic today.

6

„Na skrzydłach pokoju, w porannym wietrzyku…”. Tersteegen, Klopstock, młody Hölderlin: poetyckie wizje ciszy

67%

Haas A. K.

Studia Gdańskie

|

2011

|

issue 29

403-430

PL

Teologicznie ważny temat ciszy był podejmowany również w poezji XVIII w. Trzej niemieccy poeci znajdujący się pod wpływem pietyzmu – Gerhard Tersteegen (1697‒1769), Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803) oraz Friedrich Hölderlin (1770‒1843) realizują go na trzy różne sposoby. Gerhard Tersteegen, w ujęciu ciszy najbliższy teologii chrześcijańskiej, korzysta z tradycji mistycznej, w której cisza związana jest z kontemplacją oraz stanowi warunek zjednoczenia duszy z Bogiem. Także dla F. G. Klopstocka pojęcia ciszy i pokoju wypływają z doświadczenia religijnego, chociaż poeta używa ich również w utworach o tematyce świeckiej. Młody F. Hölderlin ukazuje ciszę jako alegoryczną postać bóstwa. Łącząc myśl platońską z tradycją chrześcijańską dąży do stworzenia uniwersalnej, duchowej, ale nie religijnej wizji ciszy.

EN

The theologically important theme of silence was undertaken by poets of the 18th century. Three German poets under the influence of Pietism – Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803), Gerhard Tersteegen (1697‒1769) and Friedrich Hölderlin (1770‒1843) – realize this theme in three different ways. In his way of showing silence Gerhard Tersteegen has come nearest to the Christian doctrine. He uses the mystical tradition, in which silence is part of contemplation and the condition of the fellowship of the soul with God. The concepts of silence and peace in the poems of F. G. Klopstock are connected with the religious experience, but he also uses them with secular subject matter. The young F. Hölderlin shows silence as an allegorical figure of the pagan god. Hölderlin, uniting the Platonic thought with the Christian tradition, aims to create a universal, spiritual, non-religious concept of silence.

7

Pietyzm XVII wieku jako protestancka forma Nowej Ewangelizacji

67%

Pawłowski S.

Roczniki Teologiczne

|

2018

|

vol. 65

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

119-127

EN

Can equivalents of the Catholic new evangelization be found in the Protestant world? They certainly can. One among them — with all their temporal and theological difference — is pietism, a religious renewal movement initiated by Philipp Jacob Spener (1635-1705), who included his postulates in the book titled Pia Desideria (1675). Pietism emphasized revival of personal faith, ardent prayer, reading the Holy Scriptures, human involvement in the transformation of socio-economic structures, missionary activity, and community life. Is there, alternatively, also a Catholic form of pietism? The answer is not straightforward, because the 21st century Catholic Church has behind it the great work of the Second Vatican Council with its call for lay apostolate, biblical renewal, and the revival of ecclesial movements. The idea of the parish as a “community of communities,” sensitizing the need to proclaim the kerygma, set up of prayer and formation groups, charismatic renewal — in all of this one can also see the implementation of the ideals that guided the pietists. In a sense, Pope Francis’ exhortation Evangelii Gaudium deserves to be called the pia desideria of our times.

PL

Czy w świecie protestanckim można odnaleźć odpowiednik katolickiej nowej ewangelizacji? Z pewnością tak. Jednym z nich - przy całej ich różnicy czasowej i teologicznej - jest zrodzony w XVII wieku pietyzm, ruch odnowy religijnej zainicjowany przez Filipa Jakuba Spenera (1635-1705), który swoje postulaty zawarł w dziele pt. Pia desideria (1675). Pietyzm kładł nacisk na ożywienie osobistej wiary, modlitwę, lekturę Pisma Świętego, zaangażowanie człowieka w przemianę struktur społeczno-gospodarczych, działalność misyjną oraz życic wspólnotowe. Czy istnieje z kolei – vice versa – katolicka forma pietyzmu? Odpowiedź nic jest prosta, ponieważ Kościół katolicki XXI wieku ma za sobą wielkie dzieło II Soboru Watykańskiego wraz z wezwaniem do apostolstwa świeckich, odnową biblijną, ożywieniem ruchów kościelnych. Idea parafii jako „wspólnoty wspólnot”, uwrażliwienie na potrzebę głoszenie kerygmatu, powstawanie grup modlitewno-formacyjnych, odnowa charyzmatyczna – w tym wszystkim można dostrzec realizację ideałów, które przyświecały pietystom. W pewnym sensie na miano pia desideria naszych czasów zasługuje adhortacja papieża Franciszka Evangelii gaudium.

8

Paradoksy współczesnej kultury widziane okiem pedagoga

59%

Parzyszek M.

Studia Gdańskie

|

2014

|

issue 34

183-192

PL

W całej historii ludzkości kultura nie osiągnęła jeszcze tak wysokiej integracji, by mogła uwolnić się od sprzecznych tendencji. Nie było także w dziejach kultury, która obfitowałaby w większe sprzeczności niż współczesna kultura rozprzestrzeniająca się na cały świat. Następujące po sobie przemiany na przestrzeni wieku ujawniły, obok spektakularnych zwycięstw, cały szereg klęsk, a przede wszystkim to, że człowiek wewnętrznie nie dorósł do świata, w którym żyje i który zmienia. Przywrócenie stale chwiejącej się równowagi rozwojowej może nastąpić tylko przez spotęgowanie czynników integracyjnych, moralnych, przez odkrycie wielkich celów i podporządkowanie im całości życia kultury.

EN

Throughout the history of mankind culture has not reached such a high integration to free itself from the contradictory tendencies. There wasn’t also in the history of culture, the one that would abound in the larger conflict than the contemporary culture spreading all over the world.Consecutive transformations over the past century have revealed a series of spectacular victories, a whole range of disasters and above all, that a man has not internally grown up into the world he lives in and changes.Restoration of constantly swaying balance of development can take place only by intensification of integration factors or moral oues by the discovery of great goals and the subordination of the entire culture life.

Refine search results

2 Studia Gdańskie

1 ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

1 Kwartalnik Historyczny

1 Odrodzenie i Reformacja w Polsce

1 Roczniki Teologiczne

1 Studia Elbląskie

1 Zeszyty Naukowe KUL

1 Birecki P.

1 Gładkowski K.

1 Haas A. K.

1 Kizik E.

1 Louthan H.

1 Parzyszek M.

1 Pawłowski S.

1 Ptaszyński M.

1 Szyrwińska A.

1 2023

2 2018

2 2017

1 2014

2 2011