Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: polskie pieśni średniowieczne

Sort By:

Limit search:

Czeskie „carmina clericorum” w źródłach polskich: przypadek pieśni „O Maria, mater Christi” / „O Maryja, matko Boża”

100%

Kubieniec J.

Muzyka

2023

vol. 68

issue 4

3-19

The song O Maryja, matko Boża [O Mary, Mother of God], setting a Polish translation of the Latin text O Maria, mater Christi, survives in one unique copy in the Marian volume of the Tarnów Gradual, now held in Cieszyn Library (Książnica Cieszyńska, ms. DD I 28). Its Latin version, composed in the late fourteenth century in Bohemia and attributed to Záviš of Zápy, belongs to a repertoire created by mediaeval scholars, characterised by a specific style (alternating melismatic and syllabic segments), form (drawing on the genres of the sequence and leich / lai) and text type (with elements of prayer). This repertoire has recently been described and published in a critical edition prepared from Silesian, German and Bohemian sources by Jan Ciglbauer (Carmina clericorum, 2020). Other sources of the ‘cantilena’ O Maria, mater Christi include three from the Lesser Poland (Małopolska) region: a Wawel Cathedral antiphoner (ms. 48), a gradual in the Jagiellonian Library (ms. 1267) and the above-mentioned Tarnów Gradual (in both Latin and Polish). In the antiphoner we also find the second section or ‘strophe’ of this song, only known from two other sources (a Lübeck troper and a hymnbook from Środa Śląska), which bears a striking resemblance to the poem Cum iubemur et tenemur, preserved in a fifteenth-century manuscript from Wrocław (now London, British Library, Add. 18922). In manuscripts 1267 and DD I 28, the first section of the text contains interpolations not known from Bohemian and German sources, but which can also be found in the Polish-language version in the song O Maryja, matko Boża. The Polish text is not a faithful rendering of the Latin contained in the same Cieszyn manuscript; rather, it seems that the translator used a different variant of the text. This suggests that the Polish-language version of the song found in Gradual DD I 28 was not written specially for the needs of the Tarnów collegiate, but was more widely disseminated in the Polish ecclesiastical tradition.

Pieśń O Maryja, matko Boża jest przekładem łacińskiego tekstu O Maria, mater Christi. Zachowała się unikatowo w maryjnym tomie Graduału tarnowskiego przechowywanego w Książnicy Cieszyńskiej (ms. DD I 28). Łacińska wersji powstała pod koniec XIV w. w Czechach, a jej autorstwo jest przypisywane niejakiemu Závišowi. Należy do repertuaru utworów o specyficznej stylistyce (przeplatanie fragmentów melizmatycznych i sylabicznych), formie (nawiązania do sekwencji/leich) i charakterze tekstu (elementy modlitewne) tworzonych w środowisku średniowiecznych scholarów, które niedawno opisał i wydał krytycznie ze źródeł śląskich, niemieckich i czeskich Jan Ciglbauer (Carmina clericorum, 2020). „Cantilena” O Maria, mater Christi zachowała się także m.in. w trzech źródłach pochodzących z Małopolski: antyfonarzu z katedry wawelskiej (ms. 48), graduale z Biblioteki Jagiellońskiej (ms. 1267) i wspomnianym graduale tarnowskim (w wersji łacińskiej i polskiej). Antyfonarz przekazuje również drugą część - „strofę” pieśni, która znana jest tylko z dwóch innych źródeł (troparium z Lubeki, kancjonał ze Środy Śląskiej) i która wykazuje uderzające zbieżności z wierszem Cum iubemur et tenemur zachowanym we wrocławskim rękopisie z XV w. (Londyn, British Library, Add. 18922). W rękopisach 1267 oraz DD I 28 tekst pierwszej części zawiera interpolacje nieznane ze źródeł czeskich i niemieckich, które pojawiają się także w przekładzie na język polski w pieśni O Maryja, matko Boża. Tekst polski nie jest jednak wiernym przekładem wersji łacińskiej utworu z tego samego rękopisu cieszyńskiego, co zdaje się świadczyć, że tłumacz korzystał z innej redakcji tekstu. Można stąd wysnuć wniosek, że pieśń polska z Graduału DD I 28 nie powstała na potrzeby kolegiaty tarnowskiej lecz była szerzej rozpowszechniona w tradycji kościoła polskiego.

Uwagi o melodii, formie i dziejach staropolskiej pieśni „O przenasławniejsza Panno”

67%

Kubieniec J.

Muzyka

2022

vol. 67

issue 3

33-51

The medieval Marian song ‘O, Most Famous and Pure Virgin’, first published by W.A. Maciejowski, has also been fragmentarily preserved, in a slightly different version, in the files of B. Erzepki (published by W. Wydra). A third unpublished record comes from the 1586 ‘Staniątki Cantional’. Despite its irregular structure, the song was sung in sixteenth-century Polish churches, as confirmed by, among others, the founding act of the Mielec provostry (1526), and by two organ settings found in the Jan of Lublin Tablature. The vocal versions of these settings reconstructed by H. Feicht and J. Węcowski, with the song melody quoted in the tenor, may raise serious doubts, among others because the tablature copyist’s clues concerning the formal pattern of the piece are unclear. Records of the song ‘O, Most Famous Word of God’ published in all editions of Jan Seklucjan’s Cantionals (1547, 1550, 1559) can help to reconstruct the Marian composition. The publisher of these Cantionals, Piotr Poźniak, found no concordances of this song in other Polish, Czech, and German sources. However, the melody was undoubtedly borrowed from the Marian song ‘O, Most Famous and Pure Virgin’. The Protestant contrafactum preserves the incipit of the Catholic piece and quite likely had a polemical undertone, as it opposed following the Word of God to the Marian cult. The records contained in Jan Seklucjan’s Cantionals make it possible to establish the original versification of the Marian song (which consisted of six verses, not seven, as in Maciejowski’s edition) and to correct the apparently misleading performance indications found in the tablature. Though to date no model has been discovered for this Marian piece, it may have been inspired by the melody of the song ‘Depromemus laudes’, whose earliest source is in the Franus Cantional (1505). At the end of the paper, the author presents a reconstruction of ‘O, Most Famous and Pure Virgin’ based on Seklucjan and the Jan of Lublin Tablature, as well as a transliteration and transcription of the Staniątki source.

Średniowieczna pieśń maryjna O przenasławniejsza została po raz pierwszy wydana przez W.A. Maciejowskiego. Fragment jej nieco innej wersji, zachowany w tekach B. Erzepkiego, ogłosił W. Wydra, a trzeci, nie wydany dotąd przekaz, pochodzi z kancjonału staniąteckiego z 1586 r. Mimo nieregularnej budowy pieśń była wykonywana w XVI-wiecznych kościołach polskich o czym świadczy m.in. akt fundacyjny propozytury w Mielcu z 1526 r., a także zapis dwóch opracowań organowych w Tabulaturze Jana z Lublina. Rewokalizacje tych opracowań, w którego tenorze cytowana jest melodia pieśni, zaproponowane przez H. Feichta i J. Węcowskiego, budzą poważne wątpliwości, m.in. ze względu na niejasne wskazówki kopisty tabulatury, co do przebiegu formy utworu. Pomocą w rekonstrukcji kompozycji są zapisy pieśni O przenasławniejsze Słowo Boże, opublikowanej we wszystkich edycjach kancjonału Jana Seklucjana (1547, 1550, 1559). Wydawca kancjonałów, Piotr Poźniak, nie odnalazł konkordancji dla tej pieśni w innych źródłach polskich, czeskich i niemieckich, jednak jej melodia z pewnością została zapożyczona z maryjnej pieśni O przenasławniejsza. Kontrafaktura protestancka, zachowująca incypit katolickiego utworu miała zapewne podtekst polemiczny, przeciwstawiając kultowi maryjnemu oddanie dla Słowa Bożego. Przekaz z kancjonałów Seklucjana pozwala ustalić oryginalną wersyfikację pieśni maryjnej (składa się ona z sześciu, a nie siedmiu wersów, jak w edycji Maciejowskiego), a także zweryfikować mylące, jak się zdaje, wskazówki wykonawcze tabulatury. Ewentualnego wzorca dla O przenasławniejsza nie udało się odnaleźć, jednak jest możliwe, że jej twórca inspirował się melodią pieśni Depromemus laudes, której pierwszy zapis pochodzi z kancjonału Franusa (1505). Na końcu artykułu przedstawiono rekonstrukcję pieśni maryjnej w oparciu o przekazy Seklucjana i Tabulatury Jana z Lublina, a także transliterację i transkrypcję przekazu staniąteckiego.

Refine search results

2 Muzyka

2 Kubieniec J.

1 2023

1 2022

Search results

Czeskie „carmina clericorum” w źródłach polskich: przypadek pieśni „O Maria, mater Christi” / „O Maryja, matko Boża”

Uwagi o melodii, formie i dziejach staropolskiej pieśni „O przenasławniejsza Panno”