Search results

1

Katolickie sumienie a wyzwania postsekularyzmu

100%

Obirek S.

Forum Pedagogiczne

|

2019

|

vol. 9

|

issue 2/1

19-35

PL

Pojęcie postsekularyzmu jest używane w różnych kontekstach i wymaga dodatkowych dookreśleń. Zestawienie go z katolickim pojęciem sumienia wydaje się szczególnie owocne, zwłaszcza w okresie posoborowym. Rozwój doktryny katolickiej w minionym półwieczu nie pozwala na sformułowanie jednoznacznej odpowiedzi na temat wolności sumienia w poszukiwaniach teologicznych. Artykuł przedstawia refleksję na temat tego, jak w kontekście globalizacji, a zwłaszcza postsekularyzmu, może wyglądać kształtowanie katolickiego sumienia. Dotyczy to szczególnie dialogu z własną tradycją oraz z ludźmi niewierzącymi. Autor zwraca uwagę na niewystarczalność tradycyjnych propozycji teoretycznych. Postuluje, w nawiązaniu do filozofii Platona i jej współczesnej interpretacji, zastosować strategie dialogiczne. Ich przekonującą wersję znajduje u przedstawicieli postsekularyzmu, których spotkać można również w Kościele katolickim.

2

Postsekularyzm jako sposób reanimacji lektury postkolonialnej? O granicach i paradoksach secular criticism

100%

Mitek-Dziemba A.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2018

|

issue 37

EN

Alina Mitek-Dziemba Faculty of PhilologyUniversity of Silesia in KatowicePoland Postsecularism as a Way of Reanimating Postcolonial Reading Practices. On the Limits and Paradoxes of Secular Criticism Abstract: Even though it is difficult to imagine a phenomenon more closely intertwined with the processes of colonization and decolonization than secularism, there are scant references to it in the postcolonial writing and accompanying critical theory. The critics’ reticence seems hardly justifiable considering the fact that secularization processes have been in the centre of the hottest political and ideological debate for more than a decade now, while their critical 170 examination and evaluation appears inevitable due to the ongoing process of undermining the historical view of the religious vs secular divide by alternative ways of ordering the public space in non-Western societies, especially as the latter have also become, on the immigrants’ arrival and vocal presence, a powerful factor in the political game played out within Western countries. As the violent course of events after 9/11 has prompted most of the postcolonial critics to perceive Western democracy and secularism in the black-and-white mode by inscribing it in the Eurocentric and colonial framework, the secular-religious opposition has become one of the postcolonial studies’ fundamental dichotomies that it seeks to transgress and overcome, even though the attempt may well be in vain. Consequently, the term “postsecular,” despite all the subtlety with which it was introduced into the fields of philosophy, theology, sociology and literature, has come to indicate a posture of critical aversion to the secularist order as quintessential for the Western modernity and Enlightenment project and opting for the radical division between the public reason and the need for faith. The aim of the article is thus to examine the meanings ascribed to the terms such as “postsecularism” and “postsecular spirituality” in postcolonial theory, as well as to evaluate the attempts at their application to the field of literary studies. Keywords: postcolonialism, postsecularism

PL

For an abstract in English, scroll downAlina Mitek-DziembaWydział FilologicznyUniwersytet Śląski w KatowicachPostsekularyzm jako sposób reanimacji lektury postkolonialnej? O granicach i paradoksach secular criticismAbstrakt: Mimo iż trudno wyobrazić sobie zjawisko, które byłoby mocniej splecione z procesami kolonizacji i dekolonizacji niż sekularyzm, liczba odniesień do niego w postkolonialnym pisarstwie i wypracowanej przezeń teorii krytycznej jest raczej szczupła. Ta krytyczna małomówność wydaje się być trudna do uzasadnienia, jeśli zważy się na fakt, że procesy sekularyzacyjne od ponad dekady sytuują się w ogniu najgorętszych polityczno-ideologicznych debat, zaś ich krytyczny ogląd i przewartościowanie jawią się jako nieuchronne w obliczu zakwestionowania historycznego paradygmatu rozdziału religii i tego, co świeckie przez alternatywne sposoby porządkowania przestrzeni publicznej w niezachodnich społeczeństwach, zwłaszcza gdy te ostatnie stają się, wraz z obecnością imigrantów, istotnym czynnikiem kulturowej gry także w krajach Zachodu. Wraz z gwałtownym rozwojem wydarzeń po 9/11, który większości postkolonialnych krytyków narzucił czarno-białą optykę wpisywania demokracji i sekularyzmu w eurocentryczne (a więc kolonialne) ramy, opozycja sekularne-religijne stała się jedną z fundujących postcolonial studies dychotomii, które usiłują one przekroczyć, zdając sobie sprawę z niemożności tego przedsięwzięcia. Określenie „postsekularny” natomiast, mimo wszystkich subtelności, jakie towarzyszyły wprowadzaniu tego terminu w obszarze filozofii, teologii, socjologii i literatury, dla wielu rzeczników postkolonializmu zaczęło po prostu sygnalizować postawę krytycznej niechęci wobec sekularystycznego porządku, uznanego za kwintesencję zachodniej nowoczesności i programu Oświecenia, a opowiadającego się za dokonaniem gwałtownego cięcia pomiędzy publicznym rozumem i potrzebą wiary. Celem artykułu jest zatem zbadanie znaczeń przypisywanych postsekularyzmowi i duchowości postsekularnej w myśli postkolonialnej, oraz ocena prób literaturoznawczego zastosowania tych kategorii.Słowa kluczowe: postsekularyzm, postkolonializm Postsecularism as a Way of Reanimating Postcolonial Reading Practices. On the Limits and Paradoxes of Secular Criticism Abstract: Even though it is difficult to imagine a phenomenon more closely intertwined with the processes of colonization and decolonization than secularism, there are scant references to it in the postcolonial writing and accompanying critical theory. The critics’ reticence seems hardly justifiable considering the fact that secularization processes have been in the centre of the hottest political and ideological debate for more than a decade now, while their critical examination and evaluation appears inevitable due to the ongoing process of undermining the historical view of the religious – secular divide by alternative ways of ordering the public space in non-Western societies, especially as the latter have also become, on the immigrants’ arrival and vocal presence, a powerful factor in the political game played out within Western countries. As the violent course of events after 9/11 has prompted most of the postcolonial critics to perceive Western democracy and secularism in the black-and-white mode by inscribing it in the Eurocentric and colonial framework, the secular-religious opposition has become one of the postcolonial studies’ fundamental dichotomies that it seeks to transgress and overcome, even though the attempt may well be in vain. Consequently, the term “postsecular,” despite all the subtlety with which it was introduced into the fields of philosophy, theology, sociology and literature, has come to indicate a posture of critical aversion to the secularist order as quintessential of the Western modernity and Enlightenment project and opting for the radical division between the public reason and the need for faith. The aim of the article is thus to examine the meanings ascribed to the terms such as “postsecularism” and “postsecular spirituality” in postcolonial theory, as well as to evaluate the attempts at their application to the field of literary studies.Keywords: postsecularism, postcolonialism

3

Postkolonialne rekonfiguracje. Feminizm, religia, postsekularyzm

88%

Bobako M.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(2 (449))

127-137

PL

The text is based on the statement that the application of the postcolonial perspective in its late, post-Said form to analyze the phenomenon of religion has fundamental consequences for the feminist theory (and policy). According to the author, it is a particularly important factor which triggers the need to revise the attitude of feminism towards religion and to consider liberal secularization conceptual categories, used in a considerable part of the feminist political project. Based on Judith Butler’s analyses the paper presents how these categories contribute to the building of the false alternative between, on the one hand, the fight against homophobia and misogyny, on the other – the fight against anti-Muslim racism. The attempt made by Butler to cross conceptually that alternative is presented as an example of feminist and postcolonial postsecularism.

4

Racjonalność odroczona: postsekularne antycypacje amerykańskie w myśli George’a Santayany

88%

Kremplewska K.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

93-113

PL

George Santayana był filozofem, krytykiem kultury i ateistą żywo zainteresowanym religią, a także adwokatem teorii o naturalnym ugruntowaniu ludzkiej duchowości, której zapoznanie zarzucał nowoczesnym formom życia. Odwołania do tekstów z różnych okresów jego twórczości w konfrontacji z myślą Williama Jamesa, Petera Bergera czy Charlesa Taylora mają na celu uwypuklenie postsekularnych wątków jego myślenia o religii i wykazanie, że to właśnie one zapewniają tej nowatorskiej myśli jedność. Ukute przez Santayanę określenie postracjonalności sprowadza się do przekonania, że myślenie odniesione do pewnej tradycji i posługujące się pojęciami umożliwiającymi odtwarzanie pewnej struktury sprzyjającej pożądanym formom świadomego życia, nawet w momencie gdy naiwna wiara i tradycyjne formy religijności się wyczerpały, ma szansę przetrwać, wspierając konstrukcję sensu, wysiłek samodoskonalenia i radzenie sobie z cierpieniem przez podtrzymywanie naturalnego dla człowieka ruchu autotranscendencji.

EN

George Santayana – a philosopher, a critic of culture and an atheist deeply concerned with the issue of religion and secularization was an advocate of the idea of naturally founded human spirituality. Hence his critique of some modern forms of life which in his view were guilty of spiritual ignorance and the flattening of language. This essay, by juxtaposing Santayana’s ideas with those of William James, Peter Berger and Charles Taylor, aims at revealing some postsecular aspects of his thinking about religion and the unity they introduce into the large body of his eclectic writing. Santayana’s understanding of post-rationality commences in the idea that thinking rooted in a certain tradition and operating with certain terms allows for maintain a living mental structure which provides a favorable ground for spiritual growth and existential meaningfulness even after conventional forms of religiosity have faded

5

Ortodoksja refleksyjna. Problem postsekularyzmu w świetle teorii systemów społecznych

88%

Matuszek K. C.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

234-253

PL

Czy ortodoksja religijna i refleksyjność wykluczają się nawzajem? W pracy niniejszej zadaję pytanie o postsekularną refleksyjność wiary. W tym kontekście kluczowa okazuje się kwestia funkcjonowania wiary jako symbolicznie zgeneralizowanego medium komunikacji. Analizuję związane z tym problemy teoretyczne oraz dylematy religijności: ortodoksja a heterodoksja, spójna tożsamość osobowa a komplementarna rola społeczna. Artykuł rozpoczyna się od zdefiniowania postsekularyzmu na podstawie analiz Habermasa, Bergera i Casanovy jako zmiany świadomości społecznej polegającej na przejściu od postaw naiwnych w odniesieniu do religii do postaw refleksyjnych. Następnie referuję główne tezy teorii sekularyzacji na gruncie Luhmannowskiej teorii systemów społecznych, wyodrębniając dwa powiązane ze sobą poziomy: dyferencjacji funkcjonalnej nowoczesnego społeczeństwa oraz indywidualizmu. Na koniec przedstawiam kilka uwag na temat stosunku Luhmanna do religii.

EN

Does religious orthodoxy and reflexivity exclude each other? In this article I discuss the question of a postsecular reflexivity of belief. The key issue in this context appears to be the functioning of belief as a symbolically generalized communication medium. With respect to this I consider some theoretical problems and dilemmas of religiosity: orthodoxy vs. heterodoxy, coherent personal identity vs. complementary social role. The article starts with a definition of postsecularism, based on the reflections of Habermas, Berger and Casanova, as a change in social consciousness consisting in a conversion of attitudes towards religion from naïve to reflexive. Then I present main arguments of the secularization theory on the grounds of Luhmann’s social systems theory, distinguishing two interconnected levels: functional differentiation of modern society and individualism. Finally I make some remarks on Luhmann’s attitude towards religion.

6

W strefie ontologicznego półcienia

88%

Drzewiecka E.

Slavia Meridionalis

|

2020

|

vol. 20

7

Intellectus Quaerens Fidem: Georges Florovsky on the Relation between Philosophy and Theology

75%

Rojek P.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 4

149-165

EN

In this paper I take a closer look at Fr. Georges Florovsky’s original view on the relation between philosophy and theology. I argue that he tried to formulate an approach based on patristic experience and opposed to the dominating secular paradigm of philosophy. In some sense he wanted to reverse the traditional account. As Teresa Obolevitch aptly suggested, he wanted to replace the principle fides quaerens intellectum by the rule intellectus quaerens fidem. In that first default case the faith needs to be justified or proved by the reason, in the second, unobvious one, the faith has an absolute priority and illuminates itself the natural thought. According to Florovsky, philosophy should not attempt to ground the theology, formulating arguments for the existence of God or proving the coherence of theism, but rather should accept theology as a fundamental premise and then develop a new, non-secular account for the old philosophical topics.

PL

W artykule tym przyglądam się oryginalnym poglądom o. Gieorgija Fłorowskiego na relację między filozofią a teologią. Staram się pokazać, że próbował on sformułować podejście, oparte na doświadczeniu Ojców Kościoła, mające stanowić alternatywę dla dominującego sekularnego paradygmatu w filozofii. W pewnym sensie chciał on odwrócić tradycyjne ujęcie. Jak słusznie zwróciła uwagę s. Teresa Obolevitch, chciał on zastąpić zasadę fides quaerens intellectum przez regułę intellectus quaerens fidem. W tym pierwszym, domyślnym wypadku, wiara ma być uzasadniana czy dowodzona przez rozum, w tym drugim, nieoczywistym, wiara zachowuje przewagę i sama oświeca naturalny rozum. Według Fłorowskiego, filozofia nie powinna więc ugruntowywać teologii, formułując argumenty za istnieniem Boga czy dowodząc spójności teizmu, ale raczej przyjąć teologię jako fundamentalną przesłankę i następnie rozwijać nowe, nie sekularne podejścia do starych filozoficznych tematów.

8

Postsekularne konstelacje nowoczesności. O historycznych związkach religii i nauk społecznych

75%

Warchala M.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

75-92

PL

Epokę nowoczesną postrzega się zwykle jako obszar permanentnego konfliktu między religią i sekularyzmem, wiarą i rozumem, teologią i nauką. W tym kontekście pojęcie „postsekularyzm” może być swego rodzaju światełkiem w tunelu – nadzieją nie tyle na ominięcie tego sporu (dziś coraz bardziej już jałowego), ile na pewną modyfikację pojęć w nim używanych i inne spojrzenie na uczestniczące w nim strony. Postsekularyzm” to pojęcie historyczne ułatwiające nową interpretację. Niniejszy tekst stanowi skromną próbę tego rodzaju interpretacji, która zwraca uwagę na nowoczesne zjawiska przekraczające granice między wrogimi obozami religii i sekularyzmu. Zjawiska te nazywam postsekularnymi „konstelacjami”, jako że są to w istocie konstelacje autorów i idei. Pierwszą z nich jest romantyzm w swej wczesnej, najbardziej twórczej fazie: w Niemczech zwany frühe Romantik, a w Wielkiej Brytanii – High Romanticism. Druga postsekularna konstelacja pojawia się w okresie modernizmu, a składają się na nią: socjologiczny dyskurs na temat religii Maxa Webera, pragmatyczna obrona wiary religijnej Williama Jamesa oraz mocno idiosynkratyczna reinterpretacja tradycji żydowskiej dokonana przez Hermanna Cohena, Franza Rosenzweiga i Waltera Benjamina.

EN

Modernity has usually been regarded as a war zone between religion and secularism, faith and reason, theology and ”science”. In this context the concept of postsecularism appears as some sort of a light in the tunnel: the possibility not so much to pass over that debate (more and more sterile today) as to change its terms and look at its protagonists from the new perspective. Postsecularism is a historical concept which enables the new interpretation of modernity. My paper is a modest contribution to this new interpretation stressing those phenomena in the historical development of modern discourse which cross over the entrenched oppositions of secularity and religion. These phenomena I propose to call postsecular ”moments” or ”constellations” – as they are indeed constellations of both ideas and particular authors. The first constellation of this kind is Romanticism – esp. so called frühe Romantik in Germany and High Romanticism in Great Britain. The second constellation appears in the period of modernism. It consists of three elements, two of which at least are closely related to the social sciences: the sociological discourse on religion represented by Max Weber, the pragmatic defense of faith by William James, and, finally, the idiosyncratic re-discovery of their own religious heritage by the Jewish philosophers such as: Hermann Cohen, Franz Rosenzweig and Walter Benjamin

9

The Variety of Secularisms in the European Political Thought

75%

Matlak M.

Prace Kulturoznawcze

|

2017

|

vol. 21

|

issue 1

43-63

PL

Artykuł prezentuje trzy główne formy sekularyzmu w europejskiej myśli politycznej i imaginariach społecznych: chrześcijańską, laicką i liberalno-agnostyczną. Autor argumentuje, że wszystkie wypełniają minimalne wymaganie sekularyzmu, czyli wyróżnienie sfery religijnej i politycznej. Artykuł prezentuje dwie wersje sekularyzmu chrześcijańskiego — chadecką i konserwatywną. Także laicyzm ma dwie odsłony — republikańską oraz antyreligijną. Agnostyczna forma sekularyzmu z kolei jest umocowana w myśli Johna Rawlsa, który szukał możliwości wyłączenia religii ze sfery politycznej tam, gdzie się da. Autor argumentuje, że filozofia polityczna Rawlsa staje się dziś domyślną reakcją na problem religii w sferze politycznej. Autor argumentuje, że szersze rozumienie sekularyzmu (głęboko zanurzone w europejskiej teorii politycznej) pomniejsza intelektualną wartość kategorii postsekularyzmu, zazwyczaj kojarzonej z Jürgenem Habermasem, jako że wymaga ona wąskiego rozumienia sekularyzmu — jako doktryny politycznej alternatywnej wobec religii, która może odnieść się wyłącznie do jednej z form sekularyzmu — i sprowadza go do antyreligijnego laicyzmu.

10

Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jürgena Habermasa

75%

Wonicki R.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

127-136

PL

Niniejszy tekst pomyślany jest jako wprowadzenie do poglądów Habermasa w kwestii wzajemnych relacji rozumu i wiary oraz idei społeczeństwa postsekularnego. Ma on na celu przedstawienie najważniejszych argumentów autora Teorii działania komunikacyjnego oraz uchwycenie ewentualnych trudności w proponowanym przez Habermasa podejściu. Zdaniem niemieckiego myśliciela sekularyzacja nie prowadzi do osłabienia religii, a wzrost ważności religii nie zagraża procesowi sekularyzacji. Autor zatem, uwzględniając fakt istnienia religii i wiedzy naukowej, światopoglądu religijnego i światopoglądu laickiego, próbuje znaleźć, w ramach swojej teorii deliberatywnego państwa prawa, wspólną płaszczyznę do dialogu między nimi. Jest nią zdrowy rozsądek (common sense), który pełni w jego teorii społeczeństwa postsekulanego rolę mediatora między nauką a religią.

EN

"The article is written as the introduction to Habermas’ views on mutual relation between reason and faith and to his idea of post-secular society. Its main aim is to reconstruct the main thesis of the author of “Theory of Communicative Action” and to grasp potential difficulties in his approach. According to Habermas secularization does not lead to the weakening of the religion and increase of the validity of religion does not threaten the process of secularization. Thus, including the fact that region and secular outlooks co-exist he tries to find the common background which enable the dialog between them. In order to do it he refers to the theory of deliberative constitutional state claiming that the common sense can play in the postsecular societies the role of the mediator between the science and religions’ point of view."

11

Między odrzuceniem religii a zbawianiem świata: itineraria socjologii i postsekularnej teorii społecznej

75%

Hałas E.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

13-29

PL

W szkicu mowa jest o rywalizacji pomiędzy różnymi rodzajami wiedzy. Ingerencja ze strony postmodernistycznej teorii społecznej w obszar teologii jest szczególnie interesująca. W centrum uwagi pozostają obecne trendy postmodernistycznego postsekularyzmu. Teologia, wskutek przemian, jakie w niej zachodzą, w ponowoczesności ułatwia związek z teorią społeczną, gdyż teologia także przejawia się w postaci postsekularnej. W obszarze teologii widoczny jest wpływ nauk społecznych i nauk o kulturze, jako że problemy społeczno-kulturowe przedstawiane są jako problemy teologiczne. Teologia polityczna, teologia wyzwolenia, teologia rewolucji i teologia feministyczna są ściśle powiązane z teologią porównawczą, w której refleksja nad pluralizmem religijnym przedstawia się jako najważniejsze zagadnienie. Diagnoza wielu odmian teologii światowej, która rozkwitła w latach sześćdziesiątych XX wieku, ukazuje interesujący aspekt tych problemów. Zsekularyzowana teologia spotyka się z teologizującą postsekularną teorią społeczną ponad i poza socjologią. Ułatwia to nieustanny dyskurs niejednoznaczności. W tym dyskursie „teologia” jest nośnikiem nieokreślonego znaczenia – „czegoś teologicznego”; innymi słowy, teologia nie jest tym samym, co teologia tradycyjna. Teoria społeczna nie jest teorią, lecz praxis, która używa terminu „teoria społeczna” w modernistycznym opakowaniu konotacyjnym nauki racjonalności, ale bez zobowiązania do utrzymania obiektywności poznania. Socjologia nie narusza zróżnicowanej kulturowej tkanki znaczeń, badając je w społecznych kontekstach. Nie ingeruje zatem w dyskurs teologiczny, choć może analizować go dla swo- ich celów poznawczych, pozostawiając wszakże to, co pozaświatowe, poza swą perspektywą analizy zjawisk społeczno-kulturowych. Socjo-teologiczny dyskurs niejednoznaczności zwraca się zarówno przeciw religii, jak i racjonalności nauki społecznej.

EN

The essay describes rivalry between different kinds of knowledge. Encroachments of contemporary social theory on the field of theology are especially interesting. The focus is on the present trends of postmodernist postsecularism. As a result of the changes it has undergone, theology facilitates connections with postmodern social theory, since theology is also postsecular. In the field of theology, the influence of the social and cultural sciences is evident to the point that sociocultural problems are being presented as theological problems. Political theology, theology of liberation, theology of revolution and feminist theology are all closely linked with comparative theology, for which reflections on religious pluralism represent the most important issue. A diagnosis of the multiple variants of world theology which bloomed in the 1960s lends an interesting aspect to the problem. Secularized theology meets with theologizing postsecular social theory above and beyond sociology. This is facilitated by the constant ambiguity of discourse. In this discourse, “theology” is a vehicle of indeterminate meaning - “something theological”; in other words, theology is not the same thing as traditional theology. Social theory is not a theory but a praxis that uses the term “social theory” with its modernist connotative envelope of science and rationality, but with no obligation whatsoever to maintain objectivity of cognition. Sociology does not disrupt the differentiated cultural tissue of meanings when studying it in social contexts. Thus, it does not interfere with theological discourse, although it may analyze this discourse, leaving the otherworldly outside its perspective of analyzing sociocultural phenomena. The sociotheological discourse of ambiguity opposes both religion and the rationality of social science.

12

Postsekularyzm w badaniach geograficznych

75%

Bilska-Wodecka E.

Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna

|

2021

|

issue 54

59-71

EN

The aim of the paper is to discuss the state of geography research in the area of post-secularism. Geography was one of the first research disciplines to investigate issues in terms of the new concept of post-secularism, which is a relatively new concept. The most frequently cited geography works in this area are those of the German philosopher and sociologist Jürgen Habermas who is widely considered to be one of the formulators of this concept. Post-secularism is defined as not only a manner of thinking but also primarily a way of acting – the purpose of which is to build strong social structures based on respect for differences, regardless of religious, political and ethnic background. This form of mutual respect is supposed to serve the welfare of what is broadly defined as the community. One of the main ideas in post-secularism is the recognition that public spaces are characterized by the interaction of the religious sphere and secular sphere. The discipline of geography contributes to post-secularism, which questions the ongoing secularization of society, via an analysis of the interaction between secularism and the sacred in geographic space. Hence, the relationship between secularism and post-secularism may be considered interesting. While religion is returning to public spaces in many cases, secularization may continue to occur at the same time. In many countries the processes of secularization and de-secularization tend to occur at the same time. Geographers examining post-secularism often note the work of various types of organizations that serve the so-called public good, where religious undertones infiltrate the popular culture as well as secular discourse. In many cases, researchers argue, the work of these types of organizations may be less visible in public spaces, especially in the case of entities serving unempowered social groups, due to the low visibility of the religious affiliation of their volunteers. One other important part of research on post-secularism is symbolism or the cultural code that maintains and also affects the religious identity of people and places. In this context, it is vital to examine the spiritual capital of individuals (i.e. VBA – values, beliefs, and attitudes). While VBA often remains hidden from public view for many different reasons, it may produce a powerful and meaningful impact on community relationships; for example, collegial relationships in the workplace.

PL

Celem artykułu jest prezentacja stanu badań geograficznych prowadzonych w nurcie postsekularyzmu. Geografia zaliczana jest do grupy tych dyscyplin naukowych, które jako jedne z pierwszych włączyły się w postsekularny dyskurs, nawiązując w warstwie teoretycznej do myśli Jürgena Habermasa. Geografowie w swoich badaniach podkreślają, że pomimo obserwowanego stopniowego powrotu religii do przestrzeni publicznej sekularyzacja i desekularyzacja mogą występować jednocześnie. Geografia wzbogaca myśl postsekularną o analizę interakcji sekularyzmu i sakralności w przestrzeni. Ważnym tematem badań jest wpływ symboliki lub kodu kulturowego na wyrażenie religijnej tożsamości osób i miejsc, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni miejskiej. W badaniach geograficznych zwraca się też uwagę m.in. na kapitał duchowy człowieka (VBA) oraz działalność organizacji opartych na wierze (FBOs), których wolontariusze – o różnych tożsamościach religijnych – pracują na rzecz wykluczonych grup społecznych.

13

Inscenizacje Parsifala Richarda Wagnera na Festiwalu w Bayreuth. Od sekularyzmu do postsekularyzmu

63%

Kaczmarek J.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

issue 1/267

EN

In this article, I would like to analyse two stage productions Parsifals of Richard Wagner at the Festival in Bayreuth. The first production from the years 2008-2012 is made by Stefan Herheim and has in the center the problems of history, politics and psychoanalysis. The second production from the years 2016-2019 is made by Uwe Eric Laufenberg and has in the center the problems of religions and faith. The both productions can be indicators for the processes of secularism and postsecularism in the contemporary world and I would like to show that we can observe this processes also in art.

PL

Richard Wagner był jednym z największych kompozytorów w historii muzyki, twórcą przede wszystkim dzieł operowych, a jednocześnie teoretykiem sztuki. Jego ostatnim utworem muzycznym jest misterium sceniczne w trzech aktach Parsifal, którego premiera odbyła się 26 lipca 1882 r. podczas Festiwalu w Bayreuth. Po śmierci Wagnera, która nastąpiła rok później, Parsifal był dramatem muzycznym cieszącym się do dziś niezwykłą popularnością i wystawianym niezliczoną ilość razy – najpierw w Bayreuth, a potem na całym świecie.

14

"Zwrot percepcyjny" a postsekularne praktyki współczesnej (post)humanistyki

63%

Soćko J.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2023

|

issue 47

223-239

EN

The article stems from the conviction that there is an analogy between departing from the anthropocentric model of reflection (symptomatic for the so-called posthumanities) and certain practices developed by various schools of spirituality in order to overcome the egocentric viewpoint. The author provides a theoretical framework, which attempts at redefining the notion of imagination in the context of ecocriticism and Malabou’s plasticity. Then she draws attention to cases in which contemporary humanists engage in artistic projects using methods of conscious breathing and meditation. She analyzes those installations in the light of contemporary research on meditation and shows how these postsecular practices stimulate self-transcendent experiences.

PL

Artykuł wyrasta z przekonania o analogii zachodzącej pomiędzy symptomatycznym dla tzw. posthumanistyki odchodzeniem od antropocentrycznego modelu refleksji a wypracowywanymi przez różne szkoły duchowości ćwiczeniami mającymi na celu przezwyciężanie egocentrycznej postawy i związanej z nią narcystycznej optyki. Autorka zwraca uwagę na przypadki, w których współcześni humaniści angażują się w artystyczne projekty wykorzystujące metody świadomego oddychania, czy medytacji i analizuje je w świetle wyników badań pokazujących, jak te religijne w swej proweniencji praktyki stymulują doświadczenia auto-transcendencji.

15

Timor, ira, despectio. O postsekularnej retoryce międzywojennej awangardy

63%

Pietryga A.

Res Rhetorica

|

2022

|

vol. 9

|

issue 3

5-24

EN

The article aims to highlight the most important rhetorical strategies used by some avant-garde poets to write about the social problems of the Second Polish Republic. The author shows that the references to religious language appearing at the turn of the 1920s in the works of avant-garde poets served the purposes of persuasion: to evoke emotions (such as ira, timor, despectio), to visually comment on the socio-political situation after the May events and the economic crisis, and finally to express anxiety over the specter of imminent crisis. When discussing selected works by Julian Przyboś, Anatol Stern, Bruno Jasieński, and Jalu Kurek, the author focuses on rhetorical means and figures taken from religious discourse by constructivist poets and former futurists. This article contributes to the post-secular considerations and rhetorical analyses of contemporary Polish poetry, shedding new light on the influence of biblicisms and religious language on the socially engaged avant-garde poetry.

PL

Celem artykułu jest naświetlenie najważniejszych strategii retorycznych stosowanych przez poetów awangardowych do pisania o społecznych problemach II Rzeczypospolitej. Autor wykazuje, że pojawiające się na przełomie lat 20. i 30. XX wieku odniesienia do języka religijnego w twórczości poetów awangardowych służyły celom perswazyjnym, wzbudzaniu emocji (jak chociażby ira, timor, despectio) i obrazowemu komentowaniu sytuacji społeczno-politycznej po wydarzeniach majowych, kryzysie gospodarczym, a wreszcie – do wyrażania niepokoju związanego z widmem nadchodzących kryzysów. Omawiając wybrane utwory Juliana Przybosia, Anatola Sterna, Brunona Jasieńskiego i Jalu Kurka, autor skupia się przede wszystkim na środkach retorycznych i figurach zaczerpniętych z dyskursu religijnego przez poetów konstruktywistycznych oraz byłych futurystów. Niniejszy artykuł wpisuje się w rozważania postsekularne oraz analizy retoryczne polskiej poezji współczesnej, rzucając nowe światło na wpływ biblizmów i języka religijnego na społecznie zaangażowany wiersz awangardowy.

16

BIAŁA BIBUŁA MIĘDZY BŁĘKITAMI. BIBLIJNOŚĆ JAKO WARSTWA WYOBRAŹNI POETYCKIEJ PIOTRA MATYWIECKIEGO

63%

Goczał E.

Świat Tekstów. Rocznik Słupski

|

2017

|

issue 15

153-166

EN

The article aims at outlining the figure of Piotr Matywiecki as a poet representing one of the types of the contemporary religious lyrical poetry. The discussed works constitute an expression of a specific, Christian and Jewish identity and, consequently, it can be considered emblematic to modern spirituality – the one functioning within the unspecified and hybrid borderland. At the core of the discussion lies the notion of “biblical nature”, which as a feature of literary works has been worked out and applied by the author of Conversion of Max Jacob himself, in reference to the works of such authors as Bolesław Leśmian, Bruno Schulz, Julian Tuwim and Arnold Słucki. Analysis of the texts shows that it can be also distinguished in his own poetical output which is to a great extent based on biblical subjects and symbols, and explores threads of the Old and New Testament as well as shows their functioning in the culture. The most handy example for the issues outlined in that way is “biblical poems”, that is, a number of apocryphal poems embodying biblical motifs in a modern poem form. here, these are discussed not only in detail but also in the context of the whole poetical and essayistic works of the presented author. The interpretations are summed up by including the work of Piotr Matywiecki in the trend of Polish Theo-linguistic poetry discussing theological issues from the perspective of the 20th century philosophy of language and postsecularism

17

Uważne spojrzenie – nowy paradygmat poznawczy dla europejskiego kina slow

63%

Piskorska A. M.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2020

|

vol. 110

|

issue 3

148-159

EN

Putting the increasingly popular concept of mindfulness in a wider context of slow movement, the article focuses on its representation in the film culture. Developed in the late 20th century, slow cinema is a cross-cultural trend in art cinema film-making that is not only appreciated but also initiated by the viewers themselves, film critics, selectors, and cinema enthusiasts. According to the author, the artificial construct of slow cinema emerged from the need to experience the so-called secular epiphany, a phenomenon that as of yet hasn’t been thoroughly studied. To capture this post-secular potential of slow cinema, she refers to the concept of mindfulness (or awareness) analysed here both with respect to Jon Kabat-Zinn’s functional definition of mindfulness and the original Buddhist concept of sati (as updated in terms of its epistemological and soteriological sense). The hypothetical usefulness of the concept of mindfulness is verified in the process of interpreting three films included among the classics of slow cinema: Werckmeister Harmonies (2000) by Béla Tarr and Ágnes Hranitzky, Birdsong (2008) by Albert Serra, and Outside Satan (2011) by Bruno Dumont.

18

Brudna transcendencja. Rudymenty sacrum a przemiany współczesnych ekopoetyk

63%

Soćko J.

Forum Poetyki

|

2021

|

issue 24

26-41

EN

The analysis of a number of late 20th-century nature poems allows the author to redefine the traditional concepts of transcendence and immanence in the context of post-secular studies and the broadly defined new materialism. The article argues that the reformulation of these categories allows one to map the dynamic changes in the 20th-century and 21st-century ecopoetics. The analysis of selected poems written by poets who are well aware of the limits of language, allows the author to draw attention to the debate around the concept of the Anthropocene, a significant turning point in itself. The article discusses current poetic tendencies, taking into account the impact of the Anthropocene.

PL

Wychodząc od lektury kilku – pochodzących z końca XX w. – wierszy odnoszących się do przyrody, autorka redefiniuje tradycyjnie rozumianą transcendencję i immanencję, osadzając te kategorie w kontekście studiów postsekularnych i szeroko rozumianego nowego materializmu. Główną tezę artykułu stanowi bowiem przekonanie, że przedstawione przeformułowanie tych kategorii pozwala w ciekawy sposób przedstawić dynamikę zmian ekopoetyk charakterystycznych dla XX i XXI wieku. Omawiając wybrane przykłady poezji twórców odznaczających się wyjątkową świadomością nieprzejrzystości języka, autorka zwraca uwagę na istotną cezurę, jaką okazała się debata wokół pojęcia antropocenu i omawia obecne tendencje poetyckie, uwzględniające implikowany przez to pojęcie światopogląd.

19

„Ukryty płonę”. O cyklu „Z księgi przeczuć” Bolesława Leśmiana

63%

Bogalecki P.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 1

25-46

PL

Artykuł stanowi analizę i interpretację dziewięcioczęściowego cyklu poetyckiego „Z księgi przeczuć” Bolesława Leśmiana, opublikowanego w 1902 roku w „Chimerze”, oraz kilku innych jego wczesnych utworów. Wychodząc od kończącego cykl „Epilogu”, którego podmiot porównuje się do Boga płonącego „na Synaju”, autor przeanalizował występujące w cyklu motywy świetlne, co pozwoliło potwierdzić sąd Anny Czabanowskiej-Wróbel, że Leśmian inspirował się mistyką żydowską, a także doprecyzować go o konteksty maranizmu (wraz z ojcem poeta dokonał konwersji w wieku dziewięciu lat) oraz postsekularnej refleksji nad zeświecczeniem. Zaproponowane zostały dwa sposoby lektury cyklu: linearny, w którym jawi się on jako narracja o przemianie tożsamości, oraz koncentryczny, w którego świetle jego centralnym, choć ukrytym tematem okazuje się problem zapomnienia i zmiany imienia.

EN

The paper is an analysis and interpretation of a nine-part Bolesław Leśmian’s poetic cycle “Z księgi przeczuć” (“From the Book of Premonitions”), published in 1902 in “Chimera”, and of a few other early pieces by the poet. Starting with “Epilog” (“Epilogue”) that completes the collection in which the speaking subject compares himself to God burning “on Sinai,” the author analyses the light motives present in the cycle, which leads to validate the opinion of Anna Czabanowska-Wróbel who states that Leśmian was inspired by Jewish mysticism, and to particularise this stance with Marranism (the poet at the age of nine converted with his father) and with a post-secular reflection upon secularising. The paper suggests two modes of reading of the cycle, namely a linear one in which it is viewed as a narration on identity transformation, and a concentric one in the light of which its central thought hidden topic is the problem of forgetting and changing name.

20

(A)religijność po czesku – ateizm, analfabetyzm religijny czy coś więcej?

63%

Różańska A.

Edukacja Międzykulturowa

|

2019

|

vol. 10

|

issue 1

38-54

EN

The article is an attempt to verify the thesis that contemporary Czech society is not an atheistic one, but can be a model example of multi-directional fierce secularization. The changes which occur in the Czech society are turning towards the shape of a multi-directional change of religiosity (transformation) with strong tendencies to secularization. They provide proofs of a soft, nevertheless, continuing secularization expressed in the pluralism of forms of religion which created a specific and complicated attitude of contemporary Czech society toward religion.

PL

Artykuł podejmuje próbę weryfikacji tezy: Współczesne społeczeństwo czeskie nie jest ateistyczne, nie jest też modelowym przykładem gwałtownej sekularyzacji. Przemiany zachodzące w społeczeństwie czeskim mają postać wielokierunkowych przemian religijności (transformacji), choć z silnymi tendencjami sekularyzacyjnymi. Świadczą o miękkiej, ale długotrwałej sekularyzacji, wyrażającej się w pluralizacji form religijnych, która utworzyła specyficzną i złożoną postawę współczesnego społeczeństwa czeskiego wobec religii.

Refine search results

Katolickie sumienie a wyzwania postsekularyzmu

Postsekularyzm jako sposób reanimacji lektury postkolonialnej? O granicach i paradoksach secular criticism

Postkolonialne rekonfiguracje. Feminizm, religia, postsekularyzm

Racjonalność odroczona: postsekularne antycypacje amerykańskie w myśli George’a Santayany

Ortodoksja refleksyjna. Problem postsekularyzmu w świetle teorii systemów społecznych

W strefie ontologicznego półcienia

Intellectus Quaerens Fidem: Georges Florovsky on the Relation between Philosophy and Theology

Postsekularne konstelacje nowoczesności. O historycznych związkach religii i nauk społecznych

The Variety of Secularisms in the European Political Thought

Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jürgena Habermasa

Między odrzuceniem religii a zbawianiem świata: itineraria socjologii i postsekularnej teorii społecznej

Postsekularyzm w badaniach geograficznych

Inscenizacje Parsifala Richarda Wagnera na Festiwalu w Bayreuth. Od sekularyzmu do postsekularyzmu

"Zwrot percepcyjny" a postsekularne praktyki współczesnej (post)humanistyki

Timor, ira, despectio. O postsekularnej retoryce międzywojennej awangardy

BIAŁA BIBUŁA MIĘDZY BŁĘKITAMI. BIBLIJNOŚĆ JAKO WARSTWA WYOBRAŹNI POETYCKIEJ PIOTRA MATYWIECKIEGO

Uważne spojrzenie – nowy paradygmat poznawczy dla europejskiego kina slow

Brudna transcendencja. Rudymenty sacrum a przemiany współczesnych ekopoetyk

„Ukryty płonę”. O cyklu „Z księgi przeczuć” Bolesława Leśmiana

(A)religijność po czesku – ateizm, analfabetyzm religijny czy coś więcej?