Search results

1

Słowo o stosunkach społecznych na ziemiach polskich XVIII i początków XIX wieku w dramatach Aleksandra Świętochowskiego

100%

Rzymkowska E.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2014

|

vol. 66

|

issue 2

341-346

PL

Niniejszy tekst jest próbą włączenia do oceny wizji historii społecznej polskiego społeczeństwa stanowego dramatów Świętochowskiego. Napisał ich kilkanaście. Swoją uwagę skupiam na dramatach historycznych. Były one już przedmiotem analizy historyków literatury, ale z reguły prowadzono je jakby poza sporami prowadzonymi przez szkoły historiografi czne XIX w. Tymczasem stanowią one istotną część dialogu podówczesnych elit, zajmując pośród dziewiętnastowiecznych polemik istotne miejsce; były każdorazowo wydarzeniem, które zwracało uwagę opinii publicznej.

2

Źródła myśli filozoficzno-ewolucyjnej Tadeusza Garbowskiego w czasach monarchii austro-węgierskiej

100%

Fiut I. S.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

issue 2

126-147

EN

In this paper we reconstruct the first and little-known period of positivist philosophy creating by Tadeusz Garbowski, covering the years 1891–1910, when he studied and worked in Vienna. Inspired empiriocriticism, mainly in Adolph Stöhr vertion, created his own philosophical system consists of empiriocritical-evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, eventually named homogenism, but the basics of the new science, which has become a zoopsychology. These views are presented in the following his works: „Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik“ (Wien 1894), „Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vorträge bearbeitet“ (Wien und Leipzig 1906), „Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische wissenschaftlichen Materialien zur Philosophie“ (Leipzig, 1910), and „La Philosophie de lʼHomogénisme“ (Kraków 1915). We believe that Garbowski is a precursor to the evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, evolutionary anthropology and sociology in the scientific environment of Vienna at the turn of the XIX and XX century, which is very rarely mentioned.

PL

W artykule rekonstruujemy pierwszy i mało znany okres tworzenia własnej filozofii pozytywistycznej przez Tadeusza Garbowskiego, przypadający na lata 1891–1910, kiedy studiował i pracował w Wiedniu. Inspirowany empiriokrytycyzmem, głównie w wersji Adolpha Stöhra, stworzył własny system filozoficzny składający się z empiriokrytyczno-ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, nazwanego ostatecznie homogenizmem, ale i podstaw nowej nauki, jaką stała się zoopsychologia. Poglądy te przedstawił w następujących pracach: Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik (Wien 1894), Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vortrage bearbeitet (Wien und Leipzig 1906), Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische Materialien zur wissenschaftlichen Philosophie (Leipzig 1910) i La Philosophie de lʼHomogénisme (Kraków 1915). Sądzimy, że to właśnie Garbowski jest prekursorem ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, antropologii i socjologii ewolucyjnej w naukowym środowisku wiedeńskim, o czym się bardzo rzadko wspomina.

3

O krytyce przeżytków psychologii burżuazyjnej (pardon – neoliberalnej). Uwagi na marginesie artykułu Michała Bilewicza i Mateusza Olechowskiego

100%

Lewicka M.

Stan Rzeczy

|

2015

|

issue 1(8)

328-345

PL

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczną analizę poglądów polskich psychologów społecznych przedstawionych przez Michała Bilewicza i Mateusza Olechowskiego (2014). W odpowiedzi pokazuję, że (1) autorzy nie doczytali tekstów, które krytykują, (2) nie uwzględniają kontekstu społecznopolitycznego lat 90. i w sposób uproszczony stosują kategorię „usprawiedliwiania systemu” do analizy prac z psychologii społecznej z tego okresu, (3) nie doceniają pozaideologicznego charakteru uzyskanych w tych latach wyników badań, (4) w sposób nieuzasadniony przeprowadzają podział między „neo-liberalną” starszą generacją oraz „anty-liberalną” młodą generacją polskich psychologów społecznych.

EN

"The paper presents counterarguments against the criticism of the Polish social psychology of the 90. and 2000. presented by Michał Bilewicz and Mateusz Olechowski (2014). I argue that the authors: (1) have not really read the papers they criticize, (2) do not take into account the socio-political context of the 90. and use the term „system justification” in the simplified way, (3) ignore the non-ideological character of the empirical findings, (4) draw an unjustified division between the „right-wing”(neoliberal) old generation and the „left-wing” young generation of Polish social psychologists."

4

Carla Schmitta krytyka liberalizmu w latach 1916-1938. Próba syntezy i interpretacji

88%

Engelking W.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2019

|

vol. 71

|

issue 2

PL

Artykuł jest analizą krytyki, której niemiecki filozof prawa i teoretyk polityki poddał w swoich pisanych przed 1939 r. pracach liberalizm – jako filozofię polityczną, system zarządzania państwem, jak również system prawny, tj. pozytywizm z liberalizmu wynikający. Autor skupia się na prześledzeniu owej krytyki od pierwszych dzieł Schmitta, czyli analiz filologicznych, poprzez schmittiańską krytykę konstytucji Republiki Weimarskiej z 1919 r., dochodząc do sporu prowadzonego przez myśliciela z Plettenbergu z Hansem Kelsenem; stara się pokazać pewne stałe elementy poczynionej przez Schmitta krytyki (akcentowanie wpływu rozwoju technologicznego na proces polityczny, teorię obszaru centralnego) jak również te, które zmieniały się w czasie (stosunek Schmitta do Hobbesa jako ojca liberalizmu, jego namysł nad neutralizacją sfery publicznej). Tekst uzupełnia analiza pozytywnego – w pewnym przynajmniej sposobie – remedium na liberalizm, jakie Schmitt wynalazł, czyli teoria stanu wyjątkowego, analizowanego po pierwsze na gruncie art. 48 konstytucji Republiki Weimarskiej, po drugie zaś: jako zsekularyzowanego pojęcia teologicznego „stanu bez nazwy”.

5

Zmagania metodologa z empirią. Pozytywistyczna socjologia Jakuba Karpińskiego

75%

Motrenko J. B.

Stan Rzeczy

|

2015

|

issue 2(9)

212-244

PL

Jakub Karpiński (1945–2003) był znakomitym polskim metodologiem socjologii, prowadzącym badania z zakresu epistemologii nauk społecznych w ramach paradygmatu lwowsko-warszawskiej szkoły filozofii. Jednocześnie stał się jednym z pierwszych i najważniejszych historyków i socjologów systemu komunistycznego w Polsce. Jego socjologiczne opus magnum w badaniach nad komunizmem stanowi książka Ustrój komunistyczny w Polsce. Celem artykułu jest przedstawienie projektu socjologii zrekonstruowanego na podstawie tego dzieła w wymiarze retoryki, epistemologii i ontologii. Ukazane zostają racje społeczne i kognitywne, które sprawiły, że program Karpińskiego nigdy nie stał się postępowy w sensie Imrego Lakatosa. Autor stawia pytanie o paradoks: dlaczego świetny metodolog nie stał się równie wybitnym empirykiem?

EN

Jakub Karpiński (1945–2003) was an outstanding Polish methodologist, conducting research in the field of epistemology of the social sciences within the paradigm of the Lvov-Warsaw school of philosophy. At the same time he became one of the first historians and sociologists of the communist system in Poland. His book Ustrój komunistyczny w Polsce (The Communist Regime in Poland) was his sociological opus magnum. The aim of this paper is to explore his sociology project which has been divided into three aspects: rhetoric, epistemology and ontology. It examines the social and cognitive reasons for the fact that Karpiński’s research programme never became progressive in accordance with Imre Lakatos’s seminal concept. The author raises the question: why didn’t brilliant methodologist become an equally bright empirical researcher?

6

Norwid a pozytywistyczna koncepcja dziejów (Henry Thomas Buckle)

75%

van Nieukerken A.

Studia Norwidiana

|

2011

|

vol. 29

33-55

EN

The worldview of Cyprian Norwid developed in conscious opposition towards European Positivism (Scientism). However, his critical stance did not exclude the possibility of a dialogue. Norwid, due to his being an exile and longtime resident of Paris, the nineteenth century capital of European civilization, acquired a broad knowledge of this new intellectual current. He closely watched the development of Positivist science (particularly in the field of history), and he took account of its discoveries. This is borne out by a letter of Norwid with a (possibly distorted) quotation from the first volume of History of Civilization in England. This monumental work had been written by Henry Thomas Buckle, one of the main representatives (together with Hyppolite Taine and Ernest Renan) of the Positivist philosophy of history. More profound analysis shows that a critical reception of Buckle's philosophy of history left its mark on several later texts of Norwid (e.g. the short stories Stigma and The Secret of Lord Singelworth). Norwid's reception of the Positivist philosophy of history seems to be quite original, because he actually adopted some of its tenets and attempted to incorporate them into a context that revealed their roots in the evangelic Salvation History. Thus, Norwid admitted the epistemological relevance of some Positivist ideas about the nature and structure of history.

7

O postawach fizyków wobec filozofii

75%

Łukasik A.

Filozofia i Nauka

|

2020

|

vol. 8/2

9-34

PL

Celem artykułu jest analiza postaw fizyków wobec filozofii na przykładach stanowisk wybitnych teoretyków. Można wyróżnić postawy profilozoficzne (Einstein, Bohr, Heisenberg, von Weizsäcker, Penrose, Rovelli) oraz antyfilozoficzne (Weinberg, Hawking, Feynman). Analizie poddano argumenty fizyków za filozofią lub przeciw niej z uwzględnieniem kierunków filozoficznych, do których omawiani fizycy się odnoszą. Okazuje się, że najbardziej krytycznie odnoszą się fizycy do wszelkich koncepcji filozoficznych dopatrujących się czynników apriorycznych w ludzkim poznaniu, natomiast ci, którzy dostrzegają pozytywne znaczenie filozofii dla nauki, najczęściej nawiązują do tradycji pitagorejsko-platońskiej jako właściwej podstawy rozumienia fizyki współczesnej.

8

Gdyby nie Malik…

63%

Żurakowska M.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2018

|

vol. 61

|

issue 2

217-225

EN

The article presents the profile of the scholar, based on his cooperation with the regional radio that resulted in a series of radio programs on literature. In the archive of Radio Lublin there are twelve broadcasts on the subject matter that fascinated Malik – literary biographies, Prus and contemporary writers. Currently these tapes are not available to the public, which renders the presentation of some of them all the more interesting. The article includes a description and an analysis of selected programs, cites parts of the recordings and presents the circumstances of the registration of the material. The programs let the audience get acquainted with the scholar’s specific argumentation style, his knowledge of authors’ biographies, the passion with which he studied literature and his unusual attachment to Lublin and the region. The listener also learns about the people who were important to the professor, his idols; Malik often referred to the figure of the great literary scholar Prof. Stanisław Fit, whom he called the Master. Attached to the article is the list of the programs that are held in the Radio Lublin archive and that Prof. J. Malik took part in.

PL

Artykuł prezentuje sylwetkę uczonego w oparciu o jego współpracę z radiem regionalnym, która zaowocowała audycjami poświęconymi literaturze. W archiwum Radia Lublin znajduje się dwanaście programów o tematyce jaka fascynowała Malika – literackich biografiach, Prusie a także pisarzach współczesnych. Obecnie nagrania te nie są udostępniane dla szerokiego odbiorcy, tym ciekawsza wydaje się prezentacja części z nich. Artykuł zawiera opis i analizę wybranych programów, przywołuje cytaty zaczerpnięte z nagrań, podaje okoliczności w jakich dokonano rejestracji materiału. Audycje pozwalają poznać specyficzny styl argumentowania uczonego, znajomość biografii pisarzy, pasję z jaką profesor badał literaturę i niezwykłe przywiązanie do Lublina i regionu. Słuchacz uzyskuje także wiedzę o ludziach dla niego ważnych, autorytetach, Malik często nawiązywał do postaci wybitnego literaturoznawcy, jakim był prof. Stanisław Fita, nazywany przez niego Mistrzem. Do pracy dołączony jest wykaz, znajdujących się w archiwum RL programów, w których brał udział prof. J. Malik.

9

Filozofia – Religia – Edukacja. Ku cywilizacji przyszłości – M. Straszewskiego filozofia religii

63%

Kojkoł J.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

issue 3/269

EN

The article presents positivist-inspired deliberations of M. Straszewski, which form a quite coherent, credible vision of the future of philosophy. According to it, man starts to reason when he achieves high level of socioeconomical development. This process begins from religion, complemented or fought by philosophy. It is the effect of systematic and methodicalreflecion, and, as is, composes a universal phenomenon. Its goal is to deepen religious life. Straszewski enlists the genesis of philosophy into a three-stage rule of spiritual thinking, bringing to mind Comte’s rights of three stages of mankind spiritual development. He stood for the religious genesis of philosophy. Demonstrating that every philosophy starts from religious beliefs, and, while developing, forms new beliefs or deepens the old ones. In the context of these deliberations, there appears an argument, that, except for christianity, all religions (philosophies) have stuck in their development at the practical or dialectical degree of cognitive development. This is why M. Straszewski considered, that only christianity could be a religion to embrace all mankind, accompanied with the European civilization. Therefore, the catholics have to actively fight for the renaissance of their own spirituality. This means to get rid of fanaticism and police methods of operation, to stop serving various “cliques”, parties, governments or political doctrines.

PL

„Młodzieży naszej nie zaprawia się do ogarniania szerszych horyzontów, jej się nie wpaja bynajmniej uczuć wzechludzkiej miłości chrześcijańskiej i sprawiedliwości. Religia i filozofia są dziś bardzo upośledzone przez szkołę, której za główne zadanie stawia się wytrenowanie umysłów do służby państwowej”. Wskutek takiego podejścia Europa staje się podatna na odradzające się fanatyzmy (namiętności) religijne. Proces ten nie oznacza jednak wzrostu życia religijnego i pogłębienia wiary, a jedynie spotęgowanie nienawiści do innego oraz brak humanitaryzmu. Ta myśl sformułowana ponad sto lat temu przez Maurycego Straszewskiego wydaje się nadal aktualna.

10

Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości

63%

Słoniowska A.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8

13-28

EN

Benedict Dybowski, explorer of Lake Baikal and Kamchatka, is less known for his pedagogical and philosophical activities. The subject of this article is the Lviv period of his work, which lasted from 1884 until his death. It is worth focusing on his progressive views on the role of women in society, on his innovative calls for the introduction of a unified international language and the unification of religion, and on his proposals to base non-empirical sciences on the results of natural research. He was one of the forerunners of evolutionism in the Polish lands. The consolidation of biological and philosophical thought resulted in Dybowski’s utopian programme for the rebirth of mankind.

PL

Benedykt Dybowski, badacz Bajkału i Kamczatki, mniej znany jest z działalności pedagogicznej i filozoficznej. Przedmiotem niniejszego artykułu jest okres lwowski jego twórczości, trwający od 1884 r. aż do śmierci. Na uwagę zasługują m.in. jego progresywne poglądy na temat roli kobiet w społeczeństwie, nowatorskie postulaty wprowadzenia zunifikowanego, międzynarodowego języka oraz ujednolicenia religii, a także propozycje oparcia nauk nieempirycznych na wynikach badań przyrodniczych. Był jednym z prekursorów ewolucjonizmu na ziemiach polskich. Konsolidacja myśli biologicznej i filozoficznej zaowocowała stworzonym przez Dybowskiego utopijnym programem odrodzenia ludzkości.

11

Асэнсаванне гiсторыi Польшчы ў рамане Тэрэсы Ядвiгi Папi “Цярнiстым шляхам”

63%

Гладкова Г.

Białorutenistyka Białostocka

|

2016

|

vol. 8

PL

W artykule omówiono powieść „Po ciernistej drodze” autorstwa dziewiętnastowiecznej polskiej pisarki Jadwigi Papi. W powieści poświęconej powstaniu 1830–1831, przedstawiono autorską interpretację wydarzeń, etap przygotowania powstania, przyczyny klęski i sytuację imigrantów. Podkreślono edukacyjną wartość powieści oraz jej miejsce w twórczości pisarki.

EN

The article analyzes the novel “Ternistym putem”, written by a nineteenth century Polish writer Teresa Jadwiga Papi, which was devoted to the uprising of 1830–1831. The novel is considered as the author’s interpretation of the preparatory phase of the uprising, the reasons for its failure, the situation of immigrants. Educational value of the novel for young people and its place in the author’s work are discussed.

12

Badanie tego, co społeczne. Problem statusu naukowego socjologii

63%

Pomiankiewicz Ł.

Przegląd Socjologiczny

|

2013

|

vol. 62

|

issue 4

115 -138

PL

W tekście przedstawiam wybrane spojrzenia na naukę i jej definicje, na ich tle umieszczając socjologię. Jest to podstawą do rozważań na temat tego, czym jest nauka bądź czym być ona powinna i jak na tym tle powinno się rozumieć naukowość socjologii. Wychodzę tu od normatywno-funkcjonalnej koncepcji nauki, której wzorem są nauki przyrodnicze, a następnie przedstawiam jej krytyki w postaci socjologicznie, kulturowo i lingwistycznie zorientowanych podejść, podkreślających konsekwencje społecznego uwikłania praktyki naukowej. Próba mówienia o tym, czym jest socjologia i jaki jest jej status jako nauki wymaga określenia tego, co jest przedmiotem socjologicznego namysłu i badań. Zatem wymaga to odpowiedzi na pytanie, czym jest to, co społeczne. Dopiero odpowiedź kieruje nas na drogę rozważania nad sposobami badania tego, co społeczne, czyli namysłu nad tym, jakiego rodzaju nauką jest socjologia.

EN

This is the basis for discussion about what science is, or what it should be, and how, therefore, in this background should be understood scientificity of sociology. I go here from normative - functional conception of science, where the model of it is natural science. Then I present sociologically, culturally and linguistically-oriented approaches that criticize positivistic view of science, highlighting social consequences of the entanglement of scientific practice. To speak about what is sociology and what is its status as a science requires findings of what is the subject of sociological thought and research. So that requires a response to the question: what is the social? Only the answer to this question leads us to reflect on the way of research methods of the social, or to reflect on what kind of science is sociology.

13

„BIEDNE DZIECKO, PRZYWYKŁO OD NAJPIERWSZYCH LAT SŁYSZEĆ, ŻE JEST BRZYDKĄ I KALEKĄ”. BOHATEROWIE DZIECIĘCY W UTWORACH MARII SADOWSKIEJ

63%

Mielczarek K.

Świat Tekstów. Rocznik Słupski

|

2016

|

issue 14

131-140

EN

The aim of this article is presenting the literary portraits of children in selected novels and humoresques written by Maria Sadowska (1835?-1892, she used the pen name Zbigniew) in relationships with family, peers, social environment, and therefore in the literary images of her child characters. Sadowska is the author of humoresques, novels of manners, realistic and fantasy novels, which ironically and humorously presents the contemporary social roles, including roles assigned to children. Sadowska, who created a gallery of children literary portraits, is a sensitive psychologist: she moves the reader, makes us think about the fate of a young character. The writer clearly condemns the so-cial acceptance for child abuse (both physical and mental) and the lack of understanding by members of families who were not often able to be beloved mothers or fathers. The author sees the child as a separate entity, which has its own psyche, dreams, concerns and her/his unique inner world. The images of a child in the prose of Sadowska corresponds with those elaborated in romantic prose and realistic prose from the second half of the nineteenth century. In the 180th anniversary of the birth of Maria Sadowska, it is worth taking the oppor-tunity to recall this interesting author hiding under a male pseudonym, who does not hesitate to criticize the model of contemporary Polish society, together with the positivists, for whom the aim of literature was to fulfill an important social mission. The literary voice of Sadowska can thus be seen in the mainstream of positivist aspirations, where the child became a full-fledged and the main literary hero.

14

Źródła polskiej myśli socjologicznej w środowisku naukowym Lwowa: pozytywizm Józefa Supińskiego

63%

Śliz A., Sobieraj I.

Polonia Journal

|

2015

|

issue 1-2

225-245

EN

Polish sociological thought has its roots in many sources. Lviv scientific community is one of them, whose influence would certainly be higher if the period of World War II and the final loss of these lands by the reborn Poland, did not stop its development. Socio-cultural environment of Lviv of the late nineteenth and early twentieth century helped to create the beginnings of Polish sociological thought. This happened, among others, through the influence of Lviv scientists for the next generation of students who frequently replenished later scientific community in Warsaw, Krakow, Poznan, and after the Second World War, the Wrocław and Gliwice ones. Polish sociology was formed, as in Western Europe, on the basis of positivism. By moving and adapting these ideas to the Polish conditions by Joseph Supinski, it gained with time its followers, as well as the opponents. Joseph Supinski is credited for Polish sociology to conduct a comprehensive synthesis of positivist’s ideas and giving them a coherent theoretical form, along with an extensive conceptual apparatus.

PL

Polska myśl socjologiczna sięga swoimi korzeniami wielu źródeł. Lwowskie środowisko naukowe jest jednym z nich, którego wpływ byłby z pewnością większy, gdyby okres II wojny światowej i ostateczna utrata tych ziem przez odrodzoną Polskę, nie przerwał jego rozwoju. Środowisko społeczno-kulturalne Lwowa przełomu XIX i XX wieku współtworzyło początki polskiej myśli socjologicznej. Dokonało się to między innymi poprzez wpływ akademików lwowskich na kolejne pokolenia uczniów, które licznie zasiliły później środowiska naukowe warszawskie, krakowskie, poznańskie, a po II wojnie światowej, również wrocławskie i gliwickie. Polska socjologia powstała, podobnie jak w krajach Europy Zachodniej, na gruncie pozytywizmu. Dzięki przeniesieniu i dostosowaniu tych idei do polskich warunków przez Józefa Supińskiego, z czasem zyskała ona swoich kontynuatorów, ale i oponentów. Niewątpliwą zasługą Józefa Supińskiego dla socjologii polskiej było dokonanie całościowej syntezy idei pozytywistycznych i nadanie im spójnej teoretycznej postaci, wraz z rozbudowaną aparaturą pojęciową.

15

Literacki portret pierwszych polskich studentek (kontekst polityczno-narodowy)

63%

Ossowska D.

Prace Literaturoznawcze

|

2015

|

issue 3

223-237

EN

This article is a continuation on considerations undertaken in article “Literary portrait of the first Polish female students (contexst of emancipatory), „Prace Literaturoznawcze” 2014, vol. 2 Subject of the article leeded to one question, how expressed the above-mentioned Polish literary discourse from the early period of the 70s till the end of the 80s nineteenth century, found women's access to higher education. In this part I analyzed the political and national arguments which raised the authors of novels like Józef Ignacy Kraszewski, Franciszek Rawita-Gawroński, Teodor Tomasz Jeż, Ostoja i Maria Rodziewiczówna. I summoned the opinions of contemporary authors e.g. Elizy Orzeszkowej. Analyses indicate a fairly widespread lack of acceptance for women's studies. Clear is that, among the novel's characters is not successful women.

16

Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900)

63%

Bujnicki T.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2017

|

vol. 3

229-243

EN

Almost at the beginning of Sienkiewicz’s career he was thought to be a controversial writer. First controversy appeared in connection with a story entitled Charcoal Sketches [Szkice węglem] and their fundamental assumptions. Author himself was sure the reaction would be strong but he did not excpect it from positivist critics. Nevertheless, the attack published in “Weekly Review” [„Przegląd Tygodniowy”] met not only Bolesław Prus’ but also Aleksander Świętochowski’s objections. Such an attitude of the latter towards Sketches encouraged Sienkiewicz to another project – writing a series of a similar pamphlet tone, but he resigned from this idea. Next dispute – much broader – aroused because of issuing the first historical novel With Fire and Sword [Ogniem i mieczem] by Sienkiewicz. The debate revealed distinctly contrary opinions between ideological wings – conservatist and positivist ones. Two great debates came out: by Stanisław Tarnowski and Bolesław Prus. As a matter of fact this dispute expressed the essential differences of views on the Sienkiewcz’s masterpiece and formed a stereotype in a process of his output evaluation, which the later critics first of all refered to. Since that time the extreme poles of the attitude towards Sienkiewicz have fluctuated from worship to anathema. The novelist himself attempted to neutralize any controvercies by specyfying his ideological-artistic position as antidoctrinal one (in a letter to Stanisław Witkiewicz). Another controversy was marked at the beginning of XX century, during the jubilee of Sienkiewicz’s 25 years writing activity celebration and also afterwards. In the “Voice” [“Głos”], the first opinions criticizing the whole of Sienkiewicz’s works appeared. Stanisław Brzozowski’s essays became the most famous. Completely different notes were presented by Sienkiewicz’s admirers with Józefat Nowiński at the head. Why did Sinkiewicz stimulate his adherents? What aroused criticism and, on the other hand, apotheosis? One of the most important problems seems to be Sienkiewicz’s impact on identity precesses. As Józef Chałasiński claimed, Sienkiewicz created a stable nobility ethos of Polish inteligentsia. Therefore, the dispute about the writer is a dispute over the genealogy of Polish intelligentsia and the vision of the national past. However, there is one more question – does it correspond with images beeing evoked by the works of the writer?

PL

Niemal od początku Sienkiewicz był pisarzem kontrowersyjnym. Pierwszy spór rozegrał się wokół opowiadania Szkice węglem i wokół założeń tego utworu. Sam pisarz był pewien ostrej reakcji, ale nie spodziewał się jej ze strony pozytywistycznych krytyków. Atak w „Przeglądzie Tygodniowym” spotkał się jednak ze sprzeciwem nie tylko Bolesława Prusa, ale także Aleksandra Świętochowskiego. Reakcja na Szkice zachęciła Sienkiewicza do projektu napisania cyklu o podobnym pamfletowym tonie, z którego jednak zrezygnował. Kolejny spór – o wiele szerszym zasięgu – wywołało ukazanie się pierwszej powieści historycznej Sienkiewicza Ogniem i mieczem. Tutaj szczególnie mocno zarysowały się kontrowersje między skrzydłami ideowymi: konserwatyzmem a pozytywizmem. Na czoło wysunęły się dwa wielkie omówienia: Stanisława Tarnowskiego i Bolesława Prusa. Ten spór właściwie sformułował zasadnicze różnice poglądów na dzieło Sienkiewicza i uformował stereotyp oceny jego twórczości, do którego przede wszystkim zaczęli się odnosić późniejsi krytycy. Od tego momentu zasadnicze bieguny stosunku do Sienkiewicza oscylowały wokół kultu i anatemy. Sam pisarz starał się neutralizować spory, określając swoje ideowo-artystyczne stanowisko jako antydoktrynalne (w liście do Stanisława Witkiewicza). Kolejny spór wybuchł na początku XX wieku w czasie obchodów jubileuszowych 25-lecia twórczości pisarza i później; na łamach „Głosu” pojawiły się pierwsze opinie krytycznie oceniające całokształt twórczości Sienkiewicza. Najsłynniejsze stały się eseje Stanisława Brzozowskiego. Na biegunie przeciwnym znalazły się wystąpienia adoratorów Sienkiewicza z Józefatem Nowińskim na czele. Dlaczego Sienkiewicz tak animował adherentów? Co budziło krytycyzm, a co wpływało na apoteozę? Jedną z zasadniczych kwestii jest wpływ Sienkiewicza na procesy tożsamościowe. Jak twierdził Józef Chałasiński, Sienkiewicz stworzył trwały szlachecki etos polskiej inteligencji. Spór o pisarza jest zatem sporem o genealogię polskiej inteligencji i wizję przeszłości narodowej. Pozostaje jednak pytanie, o ile jest to zgodne z wyobrażeniami ewokowanymi przez twórczość samego pisarza?

17

Literacki portret pierwszych polskich studentek (kontekst emancypacyjny)

63%

Ossowska D.

Prace Literaturoznawcze

|

2014

|

issue 2

151-162

EN

The problem of higher education of women, which had become a new object of social reflection in the positivism period, it had also its influence in literature. Analysis of the collection of works devoted to this phenomenon was directed on answering for question: what image of women-students and based on what values, had created literature of that time. The most important meaning perspective were discourses: feminism, national and politically-ideological. The article reveals the picture of women-students which had been created in sphere of emancipation reflection.

18

Pozytywistyczne ujęcie relacji filozofii do nauk przyrodniczych

63%

Dzwonkowska D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2011

|

vol. 47

|

issue 2

195-208

EN

The article presents the account of the interrelation of philosophy and science in positivism. Scientism was the reason for which philosophy’s claim to be reliable knowledge was rejected, and its role of philosophy reduced to that of 'ancilla scientiae'. Positivism strengthened the thesis that the empirical method is a privileged one, and that no other way of carrying out research meets scientific criteria.

PL

Artykuł przedstawia charakter wzajemnych relacji filozofii i nauk przyrodniczych w myśli pozytywistycznej. Pozytywizm jako epoka o silnych tendencjach demarkacjonistycznych wysunął postulat parcelacji filozofii i przekazania całej wiedzy o świecie w ręce nauk szczegółowych. Scjentystyczna postawa spowodowała wysunięcie twierdzenia o uprzywilejowanym miejscu nauk empirycznych w panteonie wiedzy oraz o ich kluczowym znaczeniu dla postępu ludzkości. Jednocześnie rola filozofii została zredukowana do 'ancilla scientae'. Pozytywizm umocnił tezę, że metoda empiryczna i podkreśla uprzywilejowaną rolę poznania właściwego dla nauk empirycznych.

19

Perspektywy badawcze w polskim ZZL w latach 2007–2016

63%

Susabowska K.

Zarządzanie Zasobami Ludzkimi

|

2017

|

issue 2(115) "Zagadnienia metodologiczne badań w obszarze ZZL" [Questions of Research Methodology in the Area of HRM]

63-78

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie dominacji paradygmatu pozytywistycznego w badaniach zarządzania zasobami ludzkimi w Polsce. W celu weryfikacji takiej właśnie hipotezy przeanalizowano wszystkie artykuły badawcze, które opublikowane zostały w czasopiśmie „Zarządzanie Zasobami Ludzkimi” w latach 2007–2016. Potwierdzono wyraźnie częstsze wykorzystywanie narzędzi badawczych i procedur należących do nurtu funkcjonalnego (pozytywistycznego), przy jednoczesnym pomijaniu deklaracji rodzaju stanowiska paradygmatycznego, w którym toczone jest badanie.

EN

The article tackles the issue of the dominance of the positivist paradigm in the study of human resource management in Poland. All research articles published in Human Resource Management between 2007 and 2016 were examined in order to verify such a hypothesis. The clear and frequent use of research tools and procedures located in the functional (positivist) stream was confirmed. However, declarations relating to a position for the research paradigm applied were absent.

20

As publicystyki polskiej przełomu XIX i XX w. Aleksander Świętochowski i jego związki z prasą

63%

Cichocka M.

Polish Biographical Studies

|

2018

|

issue 6

7-33

EN

From the age of 23 until his death at the age of 89, thus for more than half a century, Aleksander Świętochowski was associated with the Polish press. He was an author of texts, editor and publisher, owner of three magazines: „Prawda” („The Truth”), „Kultura Polska” („Polish Culture”), and „Humanista Polski” („The Polish Humanist”). Despite numerous additional activities in the public sphere - literary, social and educational, political - biographers unanimously believe that, above all, he was a journalist and in this role he had no equal. The aim of the article is to show life of „ The Apostle of Truth” through the prism of his relations with the press. The main theme has been set in the broader context of the political realities of the time. Due to the wide time span, the professional career dynamics of the protagonist and the evolution of his image were taken into account. Świętochowski’s approach to work, as well as his view on the surrounding reality, has been analyzed and an attempt has been made to assess the motives behind his decisions related to his profession.

Refine search results

Słowo o stosunkach społecznych na ziemiach polskich XVIII i początków XIX wieku w dramatach Aleksandra Świętochowskiego

Źródła myśli filozoficzno-ewolucyjnej Tadeusza Garbowskiego w czasach monarchii austro-węgierskiej

O krytyce przeżytków psychologii burżuazyjnej (pardon – neoliberalnej). Uwagi na marginesie artykułu Michała Bilewicza i Mateusza Olechowskiego

Carla Schmitta krytyka liberalizmu w latach 1916-1938. Próba syntezy i interpretacji

Zmagania metodologa z empirią. Pozytywistyczna socjologia Jakuba Karpińskiego

Norwid a pozytywistyczna koncepcja dziejów (Henry Thomas Buckle)

O postawach fizyków wobec filozofii

Gdyby nie Malik…

Filozofia – Religia – Edukacja. Ku cywilizacji przyszłości – M. Straszewskiego filozofia religii

Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości

Асэнсаванне гiсторыi Польшчы ў рамане Тэрэсы Ядвiгi Папi “Цярнiстым шляхам”

Badanie tego, co społeczne. Problem statusu naukowego socjologii

„BIEDNE DZIECKO, PRZYWYKŁO OD NAJPIERWSZYCH LAT SŁYSZEĆ, ŻE JEST BRZYDKĄ I KALEKĄ”. BOHATEROWIE DZIECIĘCY W UTWORACH MARII SADOWSKIEJ

Źródła polskiej myśli socjologicznej w środowisku naukowym Lwowa: pozytywizm Józefa Supińskiego

Literacki portret pierwszych polskich studentek (kontekst polityczno-narodowy)

Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900)

Literacki portret pierwszych polskich studentek (kontekst emancypacyjny)

Pozytywistyczne ujęcie relacji filozofii do nauk przyrodniczych

Perspektywy badawcze w polskim ZZL w latach 2007–2016

As publicystyki polskiej przełomu XIX i XX w. Aleksander Świętochowski i jego związki z prasą