Search results

1

Wizyty prymasa polski Kard. Józefa Glempa na terenie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej

100%

Wejman G.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2018

|

issue 2

195-208

PL

Prymas Polski kard. Józef Glemp w duchu swoich wielkich poprzedników – kard. Augusta Hlonda i kard. Stefana Wyszyńskiego – również często odwiedzał Pomorze Zachodnie. Wizyty te miały zarówno charakter służbowy, jak i prywatny, co wynikało z obowiązku bycia metropolitą tych ziem w latach 1981–1992, ale także z troski o tutejszy Kościół. Na terenie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej prymas był aż 16 razy: jako metropolita szczecińsko-kamieński 7 razy i 9 razy, jako kustosz relikwii św. Wojciecha i arcybiskup metropolita warszawski. Wizyty te miały różny wymiar, a związane były miedzy innymi z pielgrzymką papieża Jana Pawła II w Szczecinie, z konferencjami Episkopatu Polski, uroczystościami religijnymi, kulturowymi i odwiedzinami prywatnymi. Wizytował w tym czasie miasta: Szczecin (15 razy), Kamień Pomorski (2 razy), Wolin (1 raz) i Trzebiatów (1 raz). Zachęcał mieszkańców Szczecina i Pomorza, by na „krawędzi naszej Rzeczypospolitej” troszczyli się o wzrost wiary, sprawiedliwości i miłość na wzór Maryi – patronki archidiecezji. W dowód wdzięczności za całość posługi na rzecz Kościoła szczecińsko-kamieńskiego Arcybiskup Metropolita Szczecińsko-Kamieński Andrzej Dzięga uhonorował kard. Józefa Glempa Orderem św. Ottona z Bambergu.

EN

Cardinal Józef Glemp, the Primate of Poland, in the spirit of his great predecessors – Cardinal August Hlond and Cardinal Stefan Wyszyński – also often visited Western Pomerania. These visits were both of business and private nature, which resulted from the obligation of being the Metropolitan Bishop of these lands in the years 1981-1992 as well as his concern for the local Church. He was up to 16 times in the Szczecin-Kamień Diocese: 7 times as the Metropolitan Bishop of the Szczecin-Kamień Diocese and 9 times as the Custodian of the Relics of St. Adalbert and the Metropolitan Archbishop of Warsaw. These visits were of different dimension and were associated with pilgrimages of the Pope John Paul II in Szczecin, Polish Episcopal Conferences, religious ceremonies and cultural events, and private tours. At this time, he visited four cities: Szczecin (15 times), Kamień Pomorski (2 times), Wolin (1 time) and Trzebiatów (1 time). He encouraged the residents of Szczecin and inhabitants of Pomerania to take care of the growth of faith and love at “the brink edge of our Republic” following the way of Mary – a patron of the Archdiocese. In gratitude for the whole service to the Szczecin-Kamień Church, the Szczecin-Kamień Metropolitan Archbishop Andrzej Dzięga honoured Cardinal Józef Glemp with the Grand Order of Saint Otto of Bamberg.

2

Prymas polski Kardynał Józef Glemp w materiałach archiwum Instytutu Pamieci Narodowej

100%

Stanuch Z.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2018

|

issue 2

183-194

PL

Kardynał Józef Glemp stał się obiektem zainteresowania ze strony Służby Bezpieczeństwa jeszcze zanim objął urząd prymasa Polski. Zachowana do naszych czasów i przechowywana w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej dokumentacja archiwalna pozwala stwierdzić, że ks. Glemp był inwigilowany i zachęcany do nawiązania współpracy z SB. Dla SB jego postać była ważna ze względu na bezpośredni dostęp do kard. Wyszyńskiego. Posiadanie tajnego współpracownika w bezpośrednim otoczeniu ówczesnego prymasa Polski byłoby niewątpliwym sukcesem służb specjalnych PRL. Zamierzenia funkcjonariuszy spełzły jednak na niczym, ze względu na nieugiętą postawę przyszłego prymasa. Ks. Glemp pozostał wiernym synem Kościoła katolickiego i lojalnym współpracownikiem kard. Wyszyńskiego. Z tego powodu jego postawa zasługuje na szacunek. Niniejszy artykuł omawia przechowywane w IPN dokumenty, które obrazują m.in. nieudane próby pozyskania ks. Glempa do współpracy z SB oraz ukazują w ogólnym zarysie jego wizyty na Pomorzu Zachodnim. Pisząc o dokumentacji archiwalnej, autor tekstu ma na myśli nie tylko różnego rodzaju raporty i sprawozdania, lecz również karty ewidencyjne, stanowiące ważną część archiwum IPN. Przykładowe materiały zostały dołączone do prezentowanego artykułu.

EN

Cardinal Józef Glemp became the object of interest of Security Service even he took the office of the Primate of Poland. The archival documents preserved to our times and stored in the archives of the Institute of National Remembrance show that Reverend Glemp was under surveillance and encouraged to cooperate with Security Service. For Security Service, his person was important because of his direct access to Cardinal Wyszyński. Having a secret collaborator in the immediate environment of the then Primate of Poland would be an undoubted success of the special services of the People’s Republic of Poland. However, the intentions of the Security Service officers had failed to nothing due to the inflexible attitude of the future primate. Reverend Glemp remained a faithful sone of the Catholic Church and a loyal associate of Cardinal Wyszyński. For this reason, his attitude deserves respect. This paper discusses the documents stored at the Institute of National Remembrance that illustrate, among other things, unsuccessful attempts to enlist Reverend Glemp for collaboration with Security Service and show in a general outline his visits in Western Pomerania. When writing about the archival documents, the author of this text has in mind not only different types of reports and statements but also record sheets being an important part of the Institute of National Remembrance’s archive. Examples of the scans of these record sheets are also attached to the presented paper.

3

Z problematyki badawczej dotyczącej dziejów prymasostwa polskiego

100%

Śmigiel K.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2018

|

vol. 110

415-420

EN

The study of the history of primacy is hindered by the fact that primates’ archive created in the 15th-18th centuries (held in Łowicz) has not survived. It encompassed 163 volumes of records. In the mid-19th century, the Archbishop of Warsaw, Zygmunt Szczęsny Feliński, became interested in this archive and ordered to transfer it to the archbishops’ residence in Miodowa Street. The archival materials were burnt by the Germans during the Warsaw Uprising. These invaluable sources included not only primates’ records but also the rich correspondence with emperors, kings, popes and other eminent figures of Europe from the 15th century onwards. These materials were not used by the 19th-century researcher from Gniezno, Rev. Jan Korytkowski, who wrote two voluminous works: the five-volume biography of primates and the four-volume publication about prelates and canons of the Metropolitan Chapter in Gniezno. Currently, the greatest research problem is to explain the genesis of the Polish primacy as well as determine the exact time and circumstances of emerging this institution. The beginning of the primacy in Poland is connected with the Council of Constance (1414-1418) and Archbishop Mikołaj Trąba’s participation in it. In 1417, he received, according to J. Długosz, the primate privilege for himself and his successors. The Archbishop of Gniezno, Mikołaj Trąba, used the title ‘primate’, for the first time, during his meeting with King Władysław Jagiełło on 19 June 1418 in Pobiedziska near Gniezno. From that moment onwards, his successors used the titles of primate. The surviving stamps of Trąba, however, does not have this title. The 16th-century Primate Jan Łaski was aware of the fact that source basis for the title of primate was not plausible and that was why he did his best to obtain Leo X’s bull Pro Eccelenti Praeeminentia of July 1515. This document, however, apart from confirming the office of primate and introducing a permanent legate ‘legatus natus’ did not solve serious problems. From the turn of the 16th century onwards, primates played an important role in the development of the Polish parliamentary system. Primates took part in disputes over the form of the government. For example, Jan Łaski was for the ‘nobles’ democracy and limiting the hegemony of the magnates. During the period of an interregnum, primates served as interrex, wielding considerable political power.

PL

Badania dziejów prymasostwo jest utrudnione gdyż nie zachowało się archiwum prymasów wytworzone w czasach od XV-XVIII wieku, a przechowywane w Łowiczu. Obejmowało ono 163 tomów akt. W połowie XIX wieku zainteresował się nim arcybiskup warszawski Zygmunt Szczęsny Feliński i polecił je przewieźć do rezydencji arcybiskupów przy ulicy Miodowej. Archiwalia zostały spalone przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego. Bezcenne źródła zawierały nie tylko akta poszczególnych prymasów, lecz również bogatą korespondencję z cesarzami, królami, papieżami oraz innymi osobistościami Europy począwszy od XV wieku. Materiałów tych nie wykorzystał dziewiętnastowieczny badacz gnieźnieński ks. Jan Korytkowski, który pozostawił dwa monumentalne dzieła: pięciotomową biografię prymasów oraz czterotomową publikację o prałatach i kanonikach Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie. Nadal największym problemem badawczym pozostaje wyjaśnienie genezy prymasostwa polskiego, dokładne określenie czasu i okoliczności powstania tej instytucji. Początek prymasostwa w Polsce związany jest z obradami Soboru w Konstancji (1414-1418) i uczestnictwa na nim abpa Mikołaja Trąby. W 1417 r. uzyskał on według J. Długosza przywilej prymasowski dla siebie i następców. Po raz pierwszy tytułu prymasa użył abp gnieźnieński Mikołaj Trąba, podczas spotkania z królem Władysławem Jagiełą 19 czerwca 1418 r. w Pobiedziskach k. Gniezna. Od tego czasu i jego następcy tytułowali się prymasami. Zachowane pieczęcie Trąby nie zawierają jednak tytułu prymasowskiego. Już XVI-wieczny prymas Jan Łaski zdawał sobie dobrze sprawę, że krucha jest baza źródłowa dotycząca prymasostwa i dlatego postarał się o bullę Leona X „Pro eccelenti praeeminentia” z lipca 1515 r. Dokument ten poza potwierdzeniem urzędu prymasa i erekcją legata stałego „legatus natus” nie rozwiązał jednak istotnych problemów. Od przełomu XV/XVI w. prymasi byli ważnym czynnikiem w rozwoju parlamentaryzmu polskiego. Prymasi brali udział w sporach o ustrój państwa. Np. Jan Łaski opowiadał się za demokracją szlachecką i ograniczeniem hegemonii możnowładztwa. W czasach bezkrólewia prymasi pełnili rolę Interrexa, posiadając duża władzę polityczną.

4

Postawa Kościoła wobec wydarzeń społeczno-politycznych w Polsce na początku lat osiemdziesiątych XX wieku

61%

Gogola Z.

Folia Historica Cracoviensia

|

2014

|

vol. 20

259-290

PL

W polskiej historiografii stan wojenny stanowi ciągle zagadnienie budzące wiele kontrowersji. Wydaje się też, iż nawet powiększający się dystans czasowy oraz psychologiczny nie ułatwia wypracowania jednoznacznej i obiektywnej oceny dramatycznych wydarzeń z lat 1981–1983. Na ową dyferencjację prezentowanych opinii duży wpływ mają bieżące trendy poprawności politycznej oraz niedostępność stale jeszcze utajnionych dokumentów z archiwów polskich i rosyjskich. Próba dokonania rzetelnej i wieloaspektowej oceny stanu wojennego nie może obyć się bez analizy napiętej sytuacji społeczno-politycznej oraz trudnego położenia gospodarczo-ekonomicznego Polski na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Konieczne jest również uwzględnienie ważnego czynnika, jaki stanowiła założona w 1980 roku „Solidarność” – pierwszy powojenny masowy ruchu opozycyjny, zakorzeniony silnie na podłożu przesłanek chrześcijańskich. Z tego zaś punktu wychodząc, nie da się pominąć roli, jaką odegrał w okresie stanu wojennego polski Kościół katolicki, bowiem to właśnie w ramach struktur kościelnych – wobec zawieszenia działalności niemal wszystkich organizacji społecznych – udzielane było materialne, prawne i duchowe wsparcie dla ofiar represji oraz ich rodzin. Zaś postawa hierarchów oraz licznych przedstawicieli duchowieństwa (np. prymasa Glempa, abpa Dąbrowskiego, ks. Popiełuszki czy ks. Jancarza) dobitnie świadczyła o zdecydowanym potępieniu mających wówczas miejsce licznych przypadków łamania prawa, a w szczególności – aresztowań oraz internowania działaczy „Solidarności”. Rozważania powyższe – jakkolwiek ciągle niedoskonałe i zapewne przedwczesne – pozwalają wysnuć przypuszczenie, iż wydarzenia lat 1981–1983 wywołane były raczej brakiem autorytetu władz oraz podstawowych wolności społecznych aniżeli niedostatecznym zaopatrzeniem w artykuły żywnościowe, kryzysem ekonomicznym czy groźbą zbrojnej interwencji ze Wschodu. Kościół katolicki stanął w tej sytuacji w obronie praw człowieka i godności ludzkiej, czerpiąc siłę między innymi z nauczania i postawy Jana Pawła II.

EN

In Polish historiography the martial law period is still an issue that causes a lot of controversy. It also seems that even growing period of time and psychological distance do not automatically facilitate developing clear and objective assessment of the dramatic events of the years 1981–1983. The difference between presented opinions is strongly influenced by current trends of political correctness as well as inaccessibility of classified documents still kept in the Polish and Russian archives. An attempt to conduct a thorough and multifaceted evaluation of the martial law period seems impossible without analysing tense sociopolitical situation as well as difficult economic situation of Poland at the end of 1970s and the beginning of 1980s. It is also necessary to take into account an important factor – the Solidarity movement that was founded in 1980. It was the first post-war mass opposition movement, rooted firmly on the ground of Christian ideas. Thus, it seems impossible to ignore the role of the Polish Catholic Church during the period of the martial law. It was within the framework of the Church structures – due to suspension of almost every social organization – that the victims of repression and their families were granted physical, legal, and spiritual support. The attitude presented by the hierarchy and numerous representatives of the clergy (e.g. Primate J. Glemp, Archbishop B. Dąbrowski, Fr. J. Popiełuszko or Fr. K. Jancarz) clearly proved that numerous cases of violating the law, in particular arresting and detaining the members of the Solidarity movement, were strongly condemned. The ideas and conclusions presented in the article, although still imperfect and probably premature, enable the reader to assume that the events of 1981–1983 were caused by the lack of both authority of the government as well as fundamental social freedom rather than insufficient supply of food, economic crisis or a threat of a military intervention from the East. In those times and during those conditions the Catholic Church stood in the defence of human rights and human dignity, inter alia, drawing strength from the teachings and the attitude of John Paul II.

Refine search results

2 Colloquia Theologica Ottoniana

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Folia Historica Cracoviensia

1 Gogola Z.

1 Stanuch Z.

1 Wejman G.

1 Śmigiel K.

3 2018

1 2014

Wizyty prymasa polski Kard. Józefa Glempa na terenie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej

Prymas polski Kardynał Józef Glemp w materiałach archiwum Instytutu Pamieci Narodowej

Z problematyki badawczej dotyczącej dziejów prymasostwa polskiego

Postawa Kościoła wobec wydarzeń społeczno-politycznych w Polsce na początku lat osiemdziesiątych XX wieku