Search results

1

Co ma Nike do przysłowia, czyli proverbia we współczesnych tekstach literackich

100%

Węgiel M.

Język Polski

|

2012

|

vol. 92

|

issue 4

269–276

EN

The article is about the attempt to find the answer to the question in what range and in which shape the proverbs are present in contemporary literature. We extended the analysis over 13 published books which were awarded the Nike prize over the years 1997–2009. The proverbs occurred only in 6 prose books with 19 units either woven into the matter of the text or quoted as a citation. Half of them occurred in a basic canonical form whilst the rest came in abbreviations or a modified form. It was also noted that the proverbs occur in the speech of characters representing the older generation.

2

Harry Walter, Valerij Mokienko, Ewa Komorowska, Krzysztof Kusal, Русско-немецко-польский словарь активных пословиц (с иноязычными параллелями и историко-культурологическими комментариями). – Greifswald : Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, 2014. – 433 c.

75%

Rajnochová N.

Rocznik Slawistyczny

|

2015

|

vol. 64

192-198

3

Reinterpreted constituents as proper names in Italian proverbs

75%

Szerszunowicz J.

Prace Językoznawcze

|

2020

|

issue XXII/3

229–244

PL

Wśród nazw stanowiących komponenty przysłów występują składniki odczytywane jako nazwy własne w wyniku reinterpretacji etymologicznej. Elementy te nabierają znaczenia, co nie jest charakterystyczne dla nazw własnych. Ich semantyka jest uwarunkowana zaistnieniem możliwości dwojakiej interpretacji tych nazw: po pierwsze, odczytania ich jako jednostek należących do klasy nazw własnych, np. antroponimów lub toponimów; po drugie, jako wyrazów o określonym znaczeniu, np. opisujących nazywaną osobę lub określane miejsce. Nie są to prototypowe nazwy własne, wykazują one raczej cechy pseudoonimów. Przysłowia zwierające tego rodzaju składniki są interesujące w perspektywie stylistycznej, ponieważ dzięki grze słów wprowadzają do dyskursu zabarwienie humorystyczne. Celem artykułu jest zanalizowanie zjawiska występowania komponentów reinterpretowanych etymologicznie w paremiach włoskich, zbadanie mechanizmów wykorzystanych do stworzenia możliwości etymologicznej reinterpretacji nazw własnych, wskazanie rodzajów tych składników i ustalenie ich liczby dla korpusu opracowanego na podstawie słownika przysłów zatytułowanego Dizionario dei proverbi italiani Carla Lapucciego.

EN

Among names employed in proverbs, there are constituents which become proper names in the context of a proverb as a result of etymological reinterpretation. Such components acquire a meaning, an effect which is not characteristic of proper names. Their semantic load is conditioned by a possibility of two interpretations of the element in question: first, as a unit belonging to nomina propria, e.g. an anthroponym or a toponym; second, as a unit with a particular meaning, for instance, describing the person or the place named. The analysed components are not prototypical proper nouns, but rather pseudo-proper names. Proverbs containing such components are interesting from a stylistic perspective, since thanks to word play, they gain humorous markedness. The aim of the article is to shed light on this phenomenon by discussing Italian proverbs containing the components in question, analyzing the mechanisms of creating the possibility of etymological reinterpretation of proper names, describing kinds of these constituents and determining the number of reinterpreted components in the proverbs excerpted from a dictionary of Italian proverbs Dizionario dei proverbi italiani by Carlo Lapucci.

4

Obraz czł(owi)eka w tekstach przysłów polskich

75%

Kochmańska W.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2020

|

vol. 19

191-203

EN

This article presents a linguistic image of the lexeme człowiek, contained in the linear structure of the text of proverbs, where the indicated element constitutes a thematic centre. As a result of cognitive analysis which considered metaphoric, subjective, and objective ways of perceiving a human being, it is possible to state that he is a complex, intelligent being, but also not devoid of primitive instincts and imperfections that in the anthropocentric perception are presented metaphorically. Człowiek is subject to contextual valorisation with the evaluative centre in the canonic dyad good – evil, which not only points to his subjective features, but also allows the species to perform a didactic function. As a subject, he undertakes action or submits oneself to the causative forces. He is a strongly stereotyped individual, therefore we can reveal the cultural habits connected to a human being, that prove the durability of the features ascribed to him.

PL

W artykule przedstawiony został językowy obraz leksemu człowiek zawartego w linearnej strukturze tekstu przysłów, w których wskazany element stanowi centrum tematyczne. Dzięki analizie kognitywnej, w której uwzględniony został zarówno metaforyczny, podmiotowy, jak i przedmiotowy sposób widzenia człowieka, można stwierdzić, że jest on istotą złożoną, inteligentną, ale też niepozbawioną pierwotnych instynktów i ułomności, które w antropocentrycznym widzeniu prezentowane są w sposób metaforyczny. Człowiek podlega kontekstualnej waloryzacji z ośrodkiem ocennym w kanonicznej diadzie dobry–zły, co nie tylko wskazuje na przedmiotowe cechy, ale pozwala na realizację funkcji dydaktycznej przez gatunek. Jako podmiot podejmuje działanie lub poddaje się sprawczym siłom. Jest jednostką silnie stereotypizowaną, co pozwala na ujawnianie wiązanych z człowiekiem kulturowych przyzwyczajeń, dowodzących istnienia trwałości przypisywanych cech.

5

O przekształceniach przysłowia Niedaleko pada jabłko od jabłoni we współczesnej polszczyźnie

75%

Miturska-Bojanowska J.

Język Polski

|

2019

|

vol. 99

|

issue 4

97-107

PL

We współczesnej polszczyźnie obserwujemy zarówno proces zanikania przysłów, jak i powstawanie nowych jednostek paremiologicznych. Ponadto jesteśmy świadkami przekształcania paremii już istniejących. Do takich przysłów znanych użytkownikom języka polskiego od stuleci i mających swoje ekwiwalenty w innych językach należy fraza Niedaleko pada jabłko od jabłoni. W artykule zaprezentowano przykłady „ożywiania” tytułowej paremii, manifestujące się w postaci kontekstualnych modyfikacji formy i/lub treści.

EN

In contemporary Polish, one can observe both the disappearance and formation of new paremiological units. In addition, one often witnesses or even participates in transforming the existing ones. The proverb Niedaleko pada jabłko od jabłoni (The apple doesn’t fall far from the tree), which has equivalents in other languages, has been known to users of the Polish language for centuries. The article presents examples of revitalizing this proverb, manifested in the form of contextual modifications of form and / or content.

6

Polskie i angielskie paremie o szczęściu

63%

Jaszczewska M., Noińska M.

Forum Filologiczne Ateneum

|

2022

|

vol. 10

|

issue 1

109-124

EN

The purpose of this article is to compare Polish and English proverbs referring to the concepts of happiness, luck and fortune (corresponding to one Polish polysemous lexeme szczęście). The authors describe the interdependence of the concepts in question in European culture and compare their linguistic expression in Polish and English. In the analyzed paremiological material there are numerous proverbs with similar or even identical meaning in both languages, which can be explained by the universal nature of paremies and common cultural heritage, e.g., happiness and luck are usually described as changeable, fleeting and unpredictable; fortune is often personified. Some discrepancies can also be observed, which can be accounted for by different mentality and various folk traditions. Moreover, folk superstitions reflected in the analyzed material are nation specific.

PL

Celem artykułu jest analiza lingwokulturologiczna polskich i angielskich przysłów odnoszących się do pojęcia szczęście (ang. happiness, luck, fortune). Autorki opisują współzależność pojęć szczęście, los i fortuna w kulturze europejskiej oraz porównują ich konceptualizację w języku polskim i angielskim. W analizowanym materiale paremiologicznym występuje wiele przysłów o podobnym lub nawet identycznym znaczeniu w obu językach, co można tłumaczyć uniwersalnością paremii i wspólnym dziedzictwem kulturowym, m.in. szczęście zwykle opisywane jest jako zmienne, ulotne i nieprzewidywalne; często występuje personifikacja fortuny. Można również zaobserwować pewne różnice, związane z odmienną mentalnością oraz tradycjami ludowymi. Ponadto przesądy ludowe odzwierciedlone w analizowanym materiale są specyficzne dla danego kraju.

7

La notion d’«amour» dans les proverbs polonais et français. Analyse de la perspective de la linguistique cognitive

63%

Bobowska-Nastarzewska P.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/1

83–103

PL

Celem artykułu jest językowa analiza pojęcia amour w języku francuskim oraz pojęcia miłość w języku polskim na podstawie przysłów zawartych w słownikach. Podjęte w pracy badania miały odpowiedzieć na pytanie, czy Polacy i Francuzi w taki sam sposób konceptualizują pojęcie miłości. Metoda badawcza zastosowana w pracy ma swoje źródło w językoznawstwie kognitywnym i w szczególności dotyczy rozważań Marka L. Johnsona, George’a P. Lakoffa i Ronalda W. Langackera. W analizie wyodrębnione zostały wyidealizowane modele kognitywne (ICM) pojęcia miłość w języku polskim i amour w językum francuskim. W tym celu przysłowia polskie i francuskie mówiące o miłości zostały podzielone na grupy, wskazano też podstawowe metafory tworzące modele prototypowe oraz modele peryferyjne pojęć amour i miłość.

EN

The objective of this article is a linguistic analysis of the terms “amour” in French and ”miłość” in Polish on the basis of proverbs in the two languages. The methodology of the analysis is taken from cognitive linguistics, particularly from the research of Mark L. Johnson, George P. Lakoff and Ronald W. Langacker. The ideal cognitive models (ICM) of the term ”love” in Polish and French was distinguished. The proverbs in Polish and French related to ”love” were divided into groups. Basic metaphors which determine the prototypical models and the peripheral models of the terms ”amour” and ”miłość” in French and Polish, respectively were indicated.

8

Sentencje w czeskich dziełach Bartłomieja Paprockiego

63%

Koczur-Lejk K.

Bohemistyka

|

2019

|

issue 3

365-378

EN

Bartholomew Paprocki is one of the writers who used maxims as an unerring medium for the expression of philosophical and ethical thought. His Czech works contain maxims provided in the Latin language (in the original version or translated into Czech), versed paraphrases of Latin proverbs and also his own maxims which have provenance in the ancient and Renaissance era, and often appear not to be formed by the author. Many a time Paprocki resorts to Czech proverbs of the time. The maxims are intertwined into the content of his works or highlighted as titles of specific poems and chapters. These maxims can be divided into topical categories. The most frequently used themes are: friendship and “woman”. Paprocki explores, again and again, the greatness of human mind, the fading of beauty, human vices and death. His maxims contain moral lessons, instructions, admonitions. The author proposes a positive model of human behaviour.

PL

Bartłomiej Paprocki należy do grona pisarzy wykorzystujących w swojej twórczości sentencję jako celną formę wyrazu myśli filozoficznej i etycznej. W jego czeskich dziełach występują sentencje w języku łacińskim (pozostawione w oryginale, lub tłumaczone na czeski), wierszowane parafrazy sentencji łacińskich, a także autorskie sentencje pisarza, które zdradzają jednak wpływy antyczne bądź renesansowe i często okazują się nieoryginalne. Niejednokrotnie Paprocki stosuje ówczesne czeskie przysłowia. Sentencje bywają wplecione w treść utworów lub wyodrębnione jako tytuły poszczególnych wierszy czy rozdziałów. Wśród sentencji można wyróżnić kilka grup tematycznych. Do najczęstszych należą: przyjaźń i kobieta. Paprocki wielokrotnie pisze też o potędze rozumu ludzkiego, przemijaniu urody, śmierci oraz wadach ludzkich. Sentencje zawierają nauki moralne, napomnienia, pouczenia, przestrogi. Autor proponuje pozytywny model postępowania człowieka.

9

Przysłowie w świetle danych systemowych

63%

Wasiuta S.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2017

|

vol. 35

|

issue 1

EN

The paper intends to outline a reconstruction of the linguistic picture of proverb in Polish. The author makes an overview of the information given in the dictionaries of both historical and modern Polish, i.e. etymology of the word przysłowie (proverb), its lexicographical definitions, word formation derivatives and idioms.

PL

Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji obrazu przysłowia w polszczyźnie. Autor wychodzi od etymologii wyrazu przysłowie, a następnie analizuje informacje podawane w słownikach polszczyzny ogólnej – zarówno historycznych, jak i współczesnych – definicje leksykograficzne, derywaty słowotwórcze, utarte połączenia wyrazowe.

10

Jak się zmienia językowy obraz gołębia w polszczyźnie?

63%

Polkowska L.

Język Polski

|

2021

|

vol. 101

|

issue 1

44-57

PL

Artykuł jest poświęcony rekonstrukcji językowego obrazu gołębia. Podstawę materiałową stanowiły definicje leksykograficzne, utrwalone połączenia wyrazowe, przysłowia, a także derywaty słowotwórcze i semantyczne. Z kolei najnowsze dane językowe, reprezentowane przez teksty komentarzy internetowych, pozwoliły odtworzyć najbardziej aktualne składniki obrazu tego ptaka. Analiza wykazała, że utrwalony w języku pozytywny obraz gołębia jako ptaka wiernego, łagodnego, symbolu miłości i pokoju zaczyna być dziś wypierany przez zestaw skojarzeń zdecydowanie bardziej negatywnych. Fraza gołąb to nie ptak oraz wyrażenie peryfrastyczne latający szczur usuwają gołębia poza obręb właściwej mu klasy ptaków, a co za tym idzie – nacechowują go jednoznacznie ujemnie.

EN

This scetch is dedicated to the reconstruction of a linguistic picture of a pigeon in Polish. The research mate-rial consists of lexicographic definitions, idioms, proverbs, derivative words and semantic neologisms, while the latest language data, represented by the texts of Internet comments, allow to reconstruct the most current components of the picture of this bird. The analysis shows that the positive picture of the pigeon as a faith-ful, gentle bird and a symbol of love and peace, is beginning to be replaced by the negative associations. The phrases gołąb to nie ptak (‘pigeon is not a bird’) and latający szczur (‘a rat with wings’) remove the pigeon outside the zoological class of birds and thus – give it a negative axiological characterization.

11

Współczesne przysłowie - rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe

63%

Szpila G.

Język Polski

|

2017

|

vol. 97

|

issue 2

5-22

PL

Artykuł podejmuje tematykę powstawania nowych przysłów we współczesnym języku polskim. Autor prezentuje poglądy paremiologów w kwestii definicyjnych cech klasycznie definiowanych proverbiów i odnosi je do nowych zjawisk paremicznych obserwowanych we współczesnej komunikacji. Opowiada się za rewizją wagi takich cech paremii, jak tradycja, powszechność użycia i znajomość przysłów. Rozważania teoretyczne uzupełnia omówienie wyników ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży szkolnej, której celem było ustalenie, jak młodzi użytkownicy języka polskiego definiują i egzemplifikują pojęcie „nowe przysłowie”.

EN

The paper discusses the concept of “new proverbs” in modern Polish, with reference to two of the main defining characteristics of paremias, such as traditionality and currency. The article presents the results of a questionnaire conducted in a group of secondary school students and analyzes the data with special regard to the types of “new proverbs” identified. On the basis of the study the author offers general observations concerning modern proverbs in Polish.

12

Między cerkwią a karczmą – w kręgu łemkowskich paremii. Uwagi na temat książki Bolesława (Wasyla) Bawolaka, „Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic" (przepisał, przetłumaczył i zredagował Tomasz Kwoka, Wydawnictwo Żyznowski, 2021, 798 s.)

63%

Misiak M.

Forum Lingwistyczne

|

2023

|

issue 11

1-5

EN

The article contains a polemical review of the book by Bolesław (Wasyl) Bawolak Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic (2021). The reviewed publication contains a collection of almost 7,000 proverbs and sayings, differentiated by geographical area (Lemko and Ukrainian), dating (old and new) and the way they were obtained (heard or taken from written sources). The author of the review raises doubts about the criteria on the basis of which such diverse material can be considered representative of the inhabitants of Świątkowa Wielka and the surrounding area. The reviewer also asks about the authenticity of the message contained in the proverbs, which Bolesław Bawolak subjected to linguistic transformation. She considers the method of organizing the paremiological material to be complicated – the division into 10 lexical-semantic fields, to which keywords are assigned, listed according to the order of the Latin alphabet, preceding groups of proverbs arranged according to the Cyrillic alphabet. Despite the indicated doubts, the author of the review considers the described publication to be a valuable source of linguistic material and testimony to Lemko culture.

PL

Artykuł zawiera polemiczną recenzję książki Bolesława (Wasyla) Bawolaka Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic (2021). Recenzowana publikacja zawiera zbór prawie 7 000 przysłów i powiedzeń, zróżnicowanych ze względu na obszar geograficzny (łemkowskie i ukraińskie), datowanie (dawne i współczesne) oraz sposób ich pozyskania (zasłyszane lub zaczerpnięte ze źródeł pisanych). Wątpliwości autorki recenzji budzą kryteria, na podstawie których tak różnorodny materiał można uznać za reprezentatywny dla mieszkańców Świątkowej Wielkiej i okolic. Recenzentka pyta także o autentyczność przekazu zawartego w przysłowiach, które Bolesław Bawolak poddał obróbce językowej. Za skomplikowany uznaje sposób uporządkowania materiału paremiologicznego – podział na 10 pól leksykalno-semantycznych, do których przypisane są słowa kluczowe wymienione zgodnie z porządkiem alfabetu łacińskiego, poprzedzające grupy przysłów uporządkowanych według alfabetu cyrylickiego. Mimo wskazanych wątpliwości autorka recenzji uznaje opisywaną publikację za cenne źródło materiału językowego i świadectwo kultury Łemków.

13

Dwa sposoby wartościowania baby w przysłowiu Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle

63%

Wasiuta S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2019

|

vol. 31

EN

The article attempts to show how the proverb Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle, lit. ‘Where the devil does not dare, he’ll send a woman’ [When the going gets tough, the tough get going], functions in the intertextual space of contemporary Polish public discourse. The history of the proverb is presented, along with its explanations and the stereotypes of the devil and the woman. It is then shown what modal formulae and genological qualifiers are used with the proverb in order to increase its persuasive potential, what position it holds when it is used in argumentation, in implication or in opposition. Conclusions are more general: the functioning of the proverb in discourse illustrates the distancing of paremic derivatives from their bases, as a result of which they lose their constitutive paremic features and turn into examples. The case on hand also involves axiological conversion: the woman in the proverb was first evaluated negatively (she is worse than the devil in her harmful actions), now her image is positive (she does something good against the devil). The proverb functions as praise of someone who has defeated the devil in overcoming difficulties.

PL

Autor rozpoczyna od omówienia historii przysłowia Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle, jego definicji oraz obecnych w nim stereotypów diabła i baby. Następnie pokazuje, że o ile początkowo przysłowie to wartościuje babę negatywnie (jest gorsza od diabła, bo bardziej skuteczna w szkodzeniu ludziom), o tyle współcześnie akcentuje się, że baba wbrew diabłu robi coś dobrego. Przysłowie to staje się pochwałą pod adresem kogoś, kto zwyciężył diabła, czyli przezwyciężył trudności.

14

Chleb w małych formach litewskiego folkloru

63%

Smetoniene I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2021

|

vol. 33

103-116

EN

Bread is one of the oldest human-made foods. With the emergence of agriculture, it became a daily meal and so began to be appreciated, personalised and deified. The image of bread in small forms of folklore shows that it is the main food, so important that people are ready to work hard for it and even baking bread is considered difficult. The result of all this work is a person whose hunger is satiated, and the same is true of the entire family. Although all work is valuable, that of a plougher or generally of ordinary people is particularly appreciated because it is most strictly connected with bread and land. Considerable attention is paid to the quality of bread: it not only has to look nice but also be tasty. Bread allows one to differentiate one’s folk from strangers; it reminds one of home and motherland, functions as a symbol of stability and harmony in the family. Data from folklore highlight mutual relationships between bread and people: bread protects people from misfortunes, it heals and warns them of danger. Therefore, people protect and respect it and attribute magical qualities to it. This understanding of bread was typical of our ancestors. However, given that the data from folklore used in this study come from the 19th and early 20th c., the contemporary understanding of bread may be different.

PL

Chleb w świetle małych form litewskiego folkloru jest głównym pokarmem człowieka i na tyle ważnym, że dzięki niemu człowiek jest gotowy do ciężkiej pracy. Nawet samo pieczenie chleba to ciężka praca, ale najważniejszy jest wynik tego trudu – syty, pracowity człowiek, syta rodzina; choć każda praca jest cenna, praca oracza lub zwykłych ludzi zasługuje na szczególny szacunek, ponieważ jest ściśle związana z chlebem i ziemią. Wielka waga przywiązywana jest do jakości chleba: musi on nie tylko pięknie wyglądać, ale także być smaczny. Chleb w litewskim folklorze jest też swego rodzaju miarą otaczających ludzi i wspólnoty, pozwala odróżnić swego od obcego; przypomina dom i ojczyznę, jawi się jako symbol siły rodziny, jej harmonii; w folklorze istnieje wzajemny związek między chlebem a człowiekiem: chleb chroni przed nieszczęściami, leczy, ostrzega, dlatego człowiek go chroni, szanuje, przypisuje mu magiczne właściwości. Tak pojmowali chleb przodkowie współczesnych Litwinów, jednak to rozumienie, bez względu na jego wartość, z biegiem czasu uległo zmianie. Mając na uwadze to, że folklor uchwycił głównie pogląd ludzi z XIX i pocz. XX w., wyniki badań przedstawione w tym artykule mogą różnić się od dzisiejszego wyobrażenia chleba.

15

Wspomnienie młodości. O znaczeniu przysłowia „Przypomniała baba dziewic wieczór” w utworach Elizy Orzeszkowej

51%

Kaczor M., Narolska A.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2015

|

vol. 1

173-185

EN

The subject of the article is a linguistic and literary historical analysis of the proverb ‘The old woman recalled the evening of the virgins’ included in Eliza Orzeszkowa’s writings. The first part of the work is devoted to linguistic analysis of the abovementioned proverb. The analysis confirms that its main goal is an expression of emotions associated with awareness of passing of life. Lexis and phraseology connected with youth, passing away of the time and the old age become the exponent of general truth on the essence of human existence, and the proverb itself should be treated as the expression of passing away experience that reflects eternal and infinite human longing for happiness. In the second part of the paper the analysis undertakes features and functions of the proverb in Eliza Orzeszkowa’s selected works: Lowlands [Niziny], By the Niemen [Nad Niemnem] and Mary Rose [Panna Róża]. On their basis one may infer the process of universalisation of the studied proverb within the works of the authoress. The writer draws the proverb from Belarusian folk, and as the time went by, separated its meaning from the original context, giving the saying universal meaning.

PL

Przedmiotem artykułu jest językowo-historycznoliteracka analiza przysłowia „Przypomniała sobie baba dziewic wieczór”, zawartego w utworach Elizy Orzeszkowej. Część pierwsza pracy poświęcona jest językowej analizie przysłowia. Analiza potwierdza, iż służy ono wyrażaniu emocji związanych z upływem życia. Leksyka i frazeologia związana z młodością, przemijaniem i starością staje się wykładnikiem ogólnej prawdy o istocie ludzkiej egzystencji, samo zaś przysłowie traktować należy jako wyraz doświadczenia przemijania, odbijającego odwieczną i nieskończoną ludzką tęsknotę za szczęściem. W części drugiej pracy analizie poddane zostały funkcje przysłowia w wybranych utworach Elizy Orzeszkowej: Nizinach, Nad Niemnem i Pannie Róży. Na ich podstawie można wnioskować o dokonującym się w twórczości pisarki procesie uniwersalizacji wyrażenia. Czerpiąc przysłowie z białoruskiego folkloru, autorka z biegiem czasu odrywa je od pierwotnego kontekstu, nadając uogólnione znaczenie.

16

Miłość w włosko-polskiej konfrontacji językowej na podstawie ekwiwalencji przysłów

51%

Wismont M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2017

|

vol. 51

|

issue 1

129-142

EN

The article takes on the subject of linguistic picture of the world concerning the love and equivalent proverbs in Italian and Polish languages. The analysis of lexicographical materials demonstrates identical perception of this feeling, confluences within syntax of equivalents (despite the affiliation to different groups of languages) and, several times, common origin of proverbs in either language. This provenance oscillates around Latin. All of this tangential points undoubtedly are result of common, European cultural heritage.

PL

-

17

Между книжностью и разговорностью: малые фольклорные жанры в структуре метариторической рефлексии Достоевского

51%

Векшина А.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2018

|

vol. 24: Nie tylko wiersz, nie tolko roman. Literatura polska i rosyjska w kontekście gatunków literackich

42-55

PL

Artykuł przedstawia analizę małych form folkloru (przysłowia, powiedzenia) w strukturze refleksji metaretorycznej i metastylistycznej bohaterów i narratorów F. Dostojewskiego. Pokazuje, w jaki sposób pisarz korzysta ze schematów gatunkowych i wyrazów przyjętych w języku pisanym oraz mówionym, transformując przysłowia, nadając im nowy sens w zależności od kontekstu, rozwijając je w ramach fabuły (przysłowie staje się źródłem wydarzenia powieści czy opowiadania). Autorka opisuje mechanizmy reinterpretacji, ostranienija, teatralizacji, ironii, zbudowane na podstawie swoistej dekonstrukcji stałych form stylistycznych, funkcjonujących w języku pisanym i mówionym. Na przykładzie tych „drobnych” procesów transformacji językowej artykuł pozwala śledzić ogólną strategię poetyki pisarza, skierowaną w stronę odnowy języka literackiego m.in. poprzez konfrontację właśnie z językiem potocznym, współczesnym, pozbawionym „martwej” frazeologii literackiej, korzystającym z pokładów twórczej wyobraźni ludowej.

EN

The article presents an analysis of small forms of folklore (proverbs, sayings) in the structure of meta-rhetorical and meta-stylistic reflection of characters and narrators of F. Dostoevsky. It demonstrates the way in which Dostoevsky makesuse of genre schemata, as well as words accepted in written and spoken language, transforming proverbs and giving them a new meaning depending on the context, as well as developing them within the framework of the plot (a proverb becomes the origin of an event in a novel or short story). The author of the article describes the mechanisms or re-interpretation, ostranenie (defamiliarization), theatralisation, and irony, built on the basis of a certain deconstruction of fixed stylistic forms, which operate in written and spoken language. Using these ‘minor’ processes of linguistic transformation as an example, the article allows one to trace the general poetics strategy of the writer. The strategy is directed towards a renewal of literary language through, among other things, a confrontation with language that is colloquial, contemporary, devoid of ‘dead’ literary phraseology, and drawing from the wealth of creative folk imagination.

18

O cnocie w Ikones książąt i królów polskich Jana Głuchowskiego

51%

Słomka vel Słomiński K.

Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura

|

2019

|

vol. 2 (11)

35-52

EN

“Vitae Regum Polonorum” by Klemens Janicki (Clemens Ianicius) (1516–1543) based on the Polish tradition of describing Polish rulers. This genre flourishes at the turn of the 16th and 17th centuries. The numerous translations and paraphrases of the Ianicius’ cycle were created then, including published in 1605, “Icones of Polish princes and kings” (“Ikones książąt i królów polskich”) by Jan Głuchowski (?–1604), who, based on the various rhetorical measures, repeatedly emphasized the role of virtue in the system of ruler’s values, and also formulated its definitions. It appears in the enumeration alongside other monarch attributes, but in different configurations. It also functions in the description of the ruler’s qualities as the culmination of other values. The definitions of virtue were built by Głuchowski using comparisons where he made tendecious associations, such as identification with a jewel. The highest value also appears in apophthegm formulations. Głuchowski most often drew on the proverbs that were popular in the literature at that time, modifying them to emphasize the content.

19

Концепти «хліб» та «рис» в українській і китайській фразеології

45%

Fan Y.-C., Loda A.

Językoznawstwo

|

2023

|

vol. 19

|

issue 2

67-73

PL

Artykuł omawia tematykę kulinarnych kodów kulturowych w języku chińskim i ukraińskim. Przedmiotem naszych badań są najważniejsze dla Chińczyków i Ukraińców koncepty ryżu i chleba. W większości przypadków w artykule pojęcia te są rozpatrywane we frazeologizmach i idiomach, ponieważ są elementami mowy, która z kolei jest bodaj najważniejszym czynnikiem istnienia każdego narodu, jego kultury i mentalności. Koncepty ryżu i chleba są badane na materiale językowym przysłów i porzekadeł w dwóch językach – chińskim i ukraińskim. Znaczenie artykułu polega na porównywaniu wypowiedzi przeciwnych do różnych kultur na zasadzie podobieństwa ich przesłania i treści. Przeprowadziliśmy analizę językową, która z kulturowego punktu widzenia poszerzyła pogląd na miejsce tak istotnych konceptualnych pojęć w tej dziedzinie, jak ryż i chleb, oraz ogólnie na rolę analizowanych kulinarnych leksemów pojęciowych w kulturze Chin w porównaniu z ich postrzeganiem przez Ukraińców.

EN

The article examines the topic of food in Chinese and Ukrainian languages. The subject of the study is the concepts of rice and bread, which are most important for the Chinese and Ukrainians. For the most part, in this article, these concepts are considered in idioms, since they are part of the language which is one of the main factors of the existence of any nation and its culture. The concepts of rice and bread are analysed here by comparing proverbs and sayings of the two studied languages. The relevance of the article lies in the comparison of sayings of the two cultures that seem almost opposite from one another, based on the principle of similarity in their message and content. The carried out work expanded the understanding of the role of rice and bread, and in general the role of food in Chinese culture in comparison with the perception of food by Ukrainians.

UK

Стаття розглядає тематику кулінарних культурологічних кодів в китайській і українській мовах. Предмет нашого дослідження представляє найважливіші длякитайців і українців концептуальні поняття рис та хліб. Здебільшого в нашійстатті ці поняття розглядаються у фразеологізмах та ідіомах, оскільки вони єчастиною мови, яка в свою чергу є чи не найголовнішим фактором існуваннябудь-якого народу, його культури та менталітету. Концепти рис та хліб у ційстатті досліджуються на мовному матеріалі прислів’їв і приказок у двох мовах –китайській та українській. Актуальність статті полягає в зіставленні висловівпротилежно різних культур за принципом схожості їх посилу та змісту. Намибуло проведено лінгвістичний аналіз, який, з культурологічної точки зору,розширив уявлення про місце таких суттєво концептуальних стрижнів у тійобласті, як рис і хліб, і загалом роль аналізованих кулінарних концептуальнихлексем у культурі Китаю в порівнянні з їх сприйняттям українцями.

20

Беларускія антыпрыказкі як з’ява нацыянальнай лінгвакультуры

38%

Ivanov E.

Językoznawstwo

|

2020

|

vol. 14

83-106

EN

The article deals with the concept of anti-proverb, the main stages of its development and research as a linguistic phenomenon. The problem of studying and lexicographical representation of anti-proverbs in the modern Belarusian language is determined. The history of development, composition, main areas of usage, thematic groups, varieties of prototypes (source texts), the most productive methods of derivation, connection with the content of the source text, structural types and variant forms of Belarusian anti-proverbs are described.

PL

W artykule rozpatrywane jest pojęcie antyprzysłowia, główne etapy jego rozwoju i analizy jako zjawiska lingwistycznego. Określono problem badania i opracowań leksykograficznych antyprzysłów we współczesnym języku białoruskim. Opisano historię rozwoju, skład, podstawowe sfery użycia, grupy tematyczne, odmiany prototypów (tekstów wyjściowych), najbardziej produktywne sposoby derywacji, związek z treścią tekstu wyjściowego, typy strukturalne oraz formy wariacyjne białoruskich antyprzysłów.

BE

У артыкуле разглядаецца паняцце антыпрыказкі, асноўныя этапы яе развіцця і вывучэння як лінгвістычнага феномена. Акрэсліваецца праблема даследавання і лексікаграфічнага апісання антыпрыказак у сучаснай беларускай мове. Вызначаюцца і паслядоўна апісваюцца гісторыя развіцця, аб’ём і склад, асноўныя сферы ўжывання, тэматычныя групы, разнавіднасці прататыпаў (зыходных тэкстаў), прадуктыўныя спосабы дэрывацыі, віды сувязі з прататыпам, структурныя тыпы і варыянтныя формы беларускіх антыпрыказак.

Refine search results

Co ma Nike do przysłowia, czyli proverbia we współczesnych tekstach literackich

Reinterpreted constituents as proper names in Italian proverbs

Obraz czł(owi)eka w tekstach przysłów polskich

O przekształceniach przysłowia Niedaleko pada jabłko od jabłoni we współczesnej polszczyźnie

Polskie i angielskie paremie o szczęściu

La notion d’«amour» dans les proverbs polonais et français. Analyse de la perspective de la linguistique cognitive

Sentencje w czeskich dziełach Bartłomieja Paprockiego

Przysłowie w świetle danych systemowych

Jak się zmienia językowy obraz gołębia w polszczyźnie?

Współczesne przysłowie - rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe

Między cerkwią a karczmą – w kręgu łemkowskich paremii. Uwagi na temat książki Bolesława (Wasyla) Bawolaka, „Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic" (przepisał, przetłumaczył i zredagował Tomasz Kwoka, Wydawnictwo Żyznowski, 2021, 798 s.)

Dwa sposoby wartościowania baby w przysłowiu Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle

Chleb w małych formach litewskiego folkloru

Wspomnienie młodości. O znaczeniu przysłowia „Przypomniała baba dziewic wieczór” w utworach Elizy Orzeszkowej

Miłość w włosko-polskiej konfrontacji językowej na podstawie ekwiwalencji przysłów

Между книжностью и разговорностью: малые фольклорные жанры в структуре метариторической рефлексии Достоевского

O cnocie w Ikones książąt i królów polskich Jana Głuchowskiego

Концепти «хліб» та «рис» в українській і китайській фразеології

Беларускія антыпрыказкі як з’ява нацыянальнай лінгвакультуры