Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  randomness
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Konieczność i przypadek w ewolucji wszechświata

100%
Heller M.
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
|
2009
|
issue 44
3-12
PL
There are two extremities in contemporary discussions on the role of random events in the evolution of the Universe: one extremity consists in reducing the evolution to a blind game of random events, the other extremity in seeing everywhere traces of the 'intelligent design'. Both these doctrines are based on misunderstandings. It is argued that casual or random events are not a 'foreign body' in the network of physical laws, but rather its indispensable element without which the laws of physics would be ineffective.
2
Publication available in full text mode
Content available

Czy możemy wykazać istnienie zjawisk całkowicie przypadkowych?

89%
Kuś M.
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
|
2018
|
issue 65
PL
I show how classical and quantum physics approach the problem of randomness and probability. Contrary to popular opinions, neither we can prove that classical mechanics is a deterministic theory, nor that quantum mechanics is a nondeterministic one. In other words it is not possible to show that  randomness in classical mechanics has a purely epistemic character and that of quantum mechanics  an ontic one.  Nevertheless, recent developments of quantum theory and increasing experimental possibilities to check its predictions call for returning to the problem of comparing possibilities given by classical and quantum physics to accommodate and prove the existence of a `genuine randomness'.  Recent results  concerning `amplification of randomness' show that, in certain sense,  quantum physics is in fact  ‘more random’ that classical and outperforms it in producing a `truly random process'.
3
Publication available in full text mode
Content available

Wariacja i reguły gry w Stopniach na Parnas

71%
Dionísio J.
Forum Poetyki
|
2020
|
issue 21
EN
The article, inspired by Daniel Ferrer’s view of genetic variation as a process built of many interconnections, rather than a series of free operations subordinated to other operations, presents literary genesis as a game of variation. The rules of the game can only be tentatively discern by identifying its components from text and document. In the article, I devote special attention to the analysis of variations in absentia, i.e. a situation in which, although only one version of the text is written, it can be compared with a version that is closer to the reader (or more expected). Variation in absentia is essential for analyzing both textual and material aspects of the writing process (e.g. page layout changes, pen changes, replacing writing aids). In this article, I follow this kind of variation from the sketches of Os Degraus do Parnaso (The Steps to Parnas), a collection of essays by the versatile writer and analytical philosopher M.S. Lourenço (1936–2009). Accurate interpretation of textual and material constants and variables, in terms of spelling and the use of writing tools, leads to the conclusion that cases in the text (elements that, according to W.W. Greg, affect only formal presentation) are not always accidental in literary genesis.
PL
Artykuł, zainspirowany poglądami Daniela Ferrera na genetyczną wariację jako proces zbudowany z wielu powiązań, a nie serię wolnych operacji podporządkowanych innym operacjom, przedstawia literacką genezę jako grę wariacji. Reguły gry można jedynie wstępnie rozpoznać po zidentyfikowaniu jej składników wynikających z tekstu i dokumentu. W artykule szczególną uwagę poświęcam analizie wariacji in absentia, czyli sytuacji, w której choć zapisana jest tylko jedna wersja tekstu, można zestawić ją z wersją, która będzie bliższa czytelnikowi (bądź bardziej oczekiwana). Wariacja in absentia jest istotna dla analizy zarówno tekstowych, jak i materialnych aspektów procesu pisania (np. zmiany układu na stronie, zmiany długopisu, zastąpienia pomocy pisarskich). W artykule śledzę ten rodzaj wariacji na podstawie szkiców Os Degraus do Parnaso (Stopnie na Parnas), kolekcji esejów wszechstronnego pisarza i analitycznego filozofa M.S. Lourenço (1936–2009). Dokładna interpretacja tekstowych oraz materialnych stałych i zmiennych, w zakresie pisowni i użycia narzędzi pisania, prowadzi do wniosku, że przypadki w tekście (elementy, które według W.W. Grega wpływają jedynie na formalną prezentację) nie są zawsze przypadkowe w genezie literackiej.
4
Publication available in full text mode
Content available

Losowość a chaotyczność

63%
Milo W.
Przegląd Statystyczny
|
2013
|
vol. 60
|
issue 4
425-445
PL
Celem artykułu jest przeglądowe omówienie ontologicznych i metodologicznych podstaw pojęć losowości i chaotyczności, a także ich form i stopni. Artykuł stanowi próbę syntezy różnych ujęć tej tematyki, które to ujęcia były przedmiotem licznych artykułów, książek z dziedziny, m.in. filozofii, matematyki, zastosowań matematyki, statystyki i ekonometrii.
EN
The paper is aimed at presenting ontological and methodological grounds of randomness and chaosity concepts, as well as, considering their forms and degrees. There were made some efforts to make a synthesis of different approaches to the analysis of these concepts.
5

The Category of “Contingency” in Contemporary Anthropological Discourse. Odo Marquard, Richard Rorty, Jürgen Habermas

63%
Czerniak S.
Dialogue and Universalism
|
2018
|
issue 4
29-51
EN
This comparative paper analyses in detail the contexts in which the “contingency” category was used by the philosophers mentioned in its title. While Odo Marquard and Richard Rorty situated contingency within the antifundamentalist discourse, especially in the sphere of philosophical anthropology, epistemology and ethics, Jürgen Habermas drew his conception of the contingency of human birth from the “human nature”— related discourse against modern-day genetic engineering. Marquard’s and Rorty’s theories differ in their philosophical assumptions (scepticism vs. neopragmatism). Among others, the author shows that none of the mentioned thinkers accepted the radically relativistic consequences of the debate around the “contingency” conception. In his analyses, he also makes frequent use of Marquard’s distinction between “arbitrarily accidental” and “fatefully accidental.”
6
Publication available in full text mode
Content available

Niepewność w grach – potencjalne korzyści i straty

63%
Skok K.
Homo Ludens
|
2019
|
issue 1(12)
37-54
PL
Celem artykułu jest wskazanie różnych typów niepewności w grze, a także ich umiejscowienie w kontekście badań neurofizjologicznych oraz wybranych teorii motywacyjnych. Analizowane są elementy: 1) czystej losowości (hazard i ślepy traf), generowanej przez system; 2) zaprogramowanej złożoności reakcji sztucznej inteligencji; oraz 3) te, które na poziomie taktycznym lub strategicznym związane są z czynnikiem ludzkim. Szczegółowo omówione jest zastosowanie reguł umożliwiających grę wykorzystującą siłę psychiki. Konkluzja prezentuje zyski i straty płynące z potencjalnego wzbogacenia gier o czynniki wytwarzające poczucie niepewności.
EN
The aim of the article is to indicate different types of uncertainty in games and to present them in the light of neurophysiological research and selected theories of motivation. The paper analyses: 1) pure randomness (gambling and accidental luck), generated by the system; 2) game complexity; and 3) elements that relate on tactical or strategical level to the human factor. In particular, the application of rules enabling games based on the power of the mind is discussed. The article concludes with the presentation of benefits and disadvantages following the potential implementation of elements inducing uncertainty.
7
Publication available in full text mode
Content available

The Compatibility of Evolution and Classical Metaphysics

51%
Polis D. F.
Studia Gilsoniana
|
2020
|
vol. 9
|
issue 4
549-585
EN
The compatibility of evolution with Aristotelian-Thomistic metaphysics is defended in response to Fr. Michal Chaberek’s thesis of incompatibility. The motivation and structure of Darwin’s theory are reviewed, including the roles of secondary causality, randomness and necessity. “Randomness” is an analogous term whose evolutionary use, while challenging, is fully compatible with theism. Evolution’s necessity derives from the laws of nature, which are intentional realities, the vehicle of divine providence. Methodological analysis shows that metaphysics lacks the evidentiary basis to judge biological theories. Species are entia rationis whose immutability does not conflict with the evolutionary succession of biological populations. While Darwin’s theory was unknown to Aquinas, he endorses the possibility of new species immanent in the initial state of the universe, nor does his understanding of exemplar ideas offer ground for objection. Finally, five arguments given by Fr. Chaberek are answered.
8
Publication available in full text mode
Content available

Próba analizy typologii racji Thomasa Nagela z uwzględnieniem kategorii archetypu

51%
Wojtanowska W.
Logos i Ethos
|
2018
|
vol. 48
|
issue 2
EN
The article is an attempt to look at Thomas Nagel’s proposed typology of reasons for action in the light of the theory of archetypes, carried out in order to investigate whether the category of archetype can contribute to a better understanding of particular types of reasons. The article uses the results of research on the meaning of archetypes in philosophy carried out by Alina Motycka, and takes into account the critical remarks against the legitimacy of using the archetype which were put forward by Stanisław Lem. References to the observations of the above philosophers allowed for a balanced position on this issue, which recognizes the usefulness of archetypes to a deeper understanding of human nature but at the same time emphasizes that their normative potential is limited, not only due to their randomness, but also because there is no algorithm which would allow to draw direct conclusions about norms and values on the basis of existing archetypes.
PL
Artykuł jest próbą spojrzenia na zaproponowaną przez Thomasa Nagela typologię racji do działania w świetle teorii archetypów, w celu wstępnego zbadania, czy kategoria archetypu może przyczynić się do lepszego rozumienia poszczególnych typów racji. W artykule wykorzystane zostały badania nad znaczeniem archetypów w filozofii przeprowadzone przez Alinę Motycką oraz uwagi krytyczne, które przeciwko zasadności posługiwania się kategorią archetypu wysunął Stanisław Lem. Odniesienia do spostrzeżeń powyższych filozofów pozwoliły na zajęcie wyważonego stanowiska. Z jednej strony uwidacznia się przydatność archetypów do pogłębionego rozumienia natury i kondycji człowieka, a z drugiej strony, nie można zaprzeczyć, że ich potencjał normatywny jest ograniczony, nie tylko ze względu na wpisaną w nie przypadkowość, ale również dlatego, że nie istnieje algorytm, który by w sposób jednoznaczny pozwalał na wysuwanie twierdzeń dotyczących norm i wartości w oparciu o istniejące archetypy.
9
Publication available in full text mode
Content available

Dlaczego "teoria inteligentnego projektu" jest bardziej interesująca niż tradycyjny kreacjonizm

51%
Edis T.
Filozoficzne Aspekty Genezy
|
2007/2008
|
vol. 4-5
81-93
PL
Taner Edis argumentuje, że choć teoria inteligentnego projektu w dużej mierze po prostu powtarza błędy dawno zdyskredytowanego tradycyjnego kreacjonizmu, część jej twierdzeń może mieć znaczenie dla rozwoju nauki. Edisowi chodzi o twierdzenia, dotyczące natury inteligencji i wykrywania projektu. Mimo iż jego zdaniem nie są one słuszne, zdanie sobie sprawy, dlaczego tak jest, może pomóc naukowcom w dostrzeżeniu, w jak wielkim stopniu współczesna nauka ma charakter interdyscyplinarny, a to mogłoby przyśpieszyć rozwiązanie jednego z najbardziej fundamentalnych problemów naukowych, jakim jest kwestia pochodzenia informacji.
EN
Author argues that even though intelligent design theory for the most part repeats common mistakes of long ago discredited traditional creationism, some of its claims can be significant for the advancement of science. He means claims concerning the nature of intelligence and detection of design. In spite of the fact that in his opinion these claims are incorrect, he points out that when scientists will realize why is that, it will help them to recognize the strongly interdisciplinary character of modern science. In consequence, it could bring the solution for one of the most fundamental scientific issues – the origin of information – more quickly.
10
Publication available in full text mode
Content available

How to Make a World

45%
Hasker W.
Roczniki Filozoficzne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 3
35-53
EN
This paper investigates two modalities in which a complex task can be accomplished, here termed meticulous control and purposeful randomness. The paper considers which of these better describes the divine creation of the universe, as we know that creation through science. The paper also considers the bearing of this question on views about divine providence, including Łukasiewicz’s “open probabilistic theism.”
PL
Jak stworzyć świat W tym eseju analizuję dwie modalności, dzięki którym można zrealizować złożona zadanie – nazywam je szczegółową kontrolą i celową przypadkowością. Rozważam, która z nich lepiej opisuje stworzenie przez Boga wszechświata, w świetle tego, co wiemy o stworzeniu na podstawie nauki. Badam również związek między tym zagadnieniem a poglądami na temat boskiej Opatrzności, w tym „otwartego teizmu probabilistycznego”, który proponuje Łukasiewicz.
11
Publication available in full text mode
Content available

Is Probabilistic Theism a Tenable Idea? Critical Remarks on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz

45%
Grabowski M.
Roczniki Filozoficzne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 3
205-220
EN
The article contains an evaluation of a fragment from the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek, written by Dariusz Łukasiewicz.
PL
Czy można obronić teizm probabilistyczny? Krytyczne uwagi do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek Artykuł zawiera krytyczną analizę fragmentu książki Dariusza Łukasiewicza pt. Opatrzność Boża, wolność, przypadek.
12
Publication available in full text mode
Content available

God and Chance

38%
Wojtysiak J.
Roczniki Filozoficzne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 3
233-247
EN
In the present paper, I analyse six concepts of a chance event (as defined by Dariusz Łukasiewicz) and also propose a definition of the term “random event.” Rejecting the existence of entirely causeless events, I discuss the relationship between random events and God. The view I formulate is based on three principles: the principle of simultaneous concurrence, the principle of complementarity, and the principle of middle knowledge (inspired by Luis de Molina). In adopting these three principles, I can reconcile the existence of God conceived in a classical manner, as Creator and Lord of all events, with the existence of random events. The model I propose provides an alternative to the conceptions offered by different currents of (more or less) revisionist (open) theism, including Łukasiewicz’s probabilistic theism.
PL
Bóg i przypadek W niniejszym tekście analizuję sześć pojęć przypadku (określonych przez Dariusza Łukasiewicza) oraz – dodatkowo – definiuję pojęcie zdarzenia losowego. Odrzucając istnienie zdarzeń całkowicie bezprzyczynowych, zastanawiam się nad relacją zdarzeń losowych do Boga. Moją koncepcję opieram na trzech zasadach: zasadzie jednoczesnego współdziałania, zasadzie komplementarności oraz zasadzie wiedzy pośredniej (w stylu L. de Moliny). Przyjęcie tych trzech zasad pozwala mi pogodzić istnienie klasycznie pojętego Boga (który jest stwórcą i Panem wszelkich zdarzeń) z istnieniem zdarzeń losowych. W ten sposób uzyskuję model alternatywny do modeli proponowanych przez teizmy (bardziej lub mniej) rewizyjne (otwarte), w tym przez teizm probabilistyczny Łukasiewicza.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.