Search results

1

Metodologia teorii ugruntowanej a teoria Margaret S. Archer

100%

Bukalska I.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2015

|

issue 10

100-104

PL

W artykule postawiono pytanie o możliwość wykorzystania teorii Margaret S. Archer w procesie generowania teorii ugruntowanej. Szczególnie interesuje mnie możliwość przyjęcia założeń krytycznego realizmu (zakładającego m.in. istnienie obiektywnej rzeczywistości i możliwości jej poznania) i koncepcji człowieka zawartej w pismach brytyjskiej socjolog. Zalecenia ograniczenia prekonceptualizacji, które leży u podstaw metodologii zdaje się wykluczać taką możliwość. Jednak prace tzw. teoretyków ugruntowanych drugiej generacji pisane sa już z pełną świadomością istnienia podobnych założeń, przynajmniej na poziomie ontologicznym i epistemologicznym. Wspomniane prace zmierzają jednak w stronę konstruktywizmu i postmodernizmu. Założenia na wybranych poziomach możemy również zidentyfikować u teoretyków ugruntowanych pierwszej generacji - Starussa i Glasera. Pierwszy z nich, ukierunkowany przez interakcjonizm symboliczny jest bardziej podatny na tendencje postmodernistyczne (zdaniem A. Clarke'a), drugi pozostaje na stanowisku realizmu, wierząc w istnienie obiektywnego świata i możliwości jego poznania. Rozważania na temat wykorzystania koncepcji refleksyjności M.S. Archer zilustruję przykładem własnych badań prowadzonych zgodnie z metodologią teorii ugruntowanej wśród liderów organizacji węgierskich mniejszości narodowych. W efekcie analizy powstała tzw. koncepcja kondycji mniejszościowej, będąca ukształtowaną przez warunki sytuacyjne tendencją do działania w okreslony sposób, zaobserwowaną właśnie u członków wspólnot mniejszościowych. Jednak uporządkowana analiza brytyjskiej socjolog pokazała, które elementy kondycji mniejszościowej nie były doprecyzowane i jakie pytania nie zostały zadane. Taka konfrontacja potrzebna jest przede wszystkim na etapie tzw. powrotu do biblioteki. Jest z pewnością pouczająca i uwrazliwiająca, należy wystrzegać się przy tym oczywiście nadmiernego sugerowania się gotową teorią, podtrzymując rekomendowany przez Straussa i Glasera "kontekst odrycia".

2

Transcendencja w ujęciu Margaret S. Archer

75%

Wysocki A.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2015

|

issue 10

130-153

PL

Podstawowym celem artykułu jest przedstawienie koncepcji transcendencji opisanej przez M.S. Archer i innych współautorów w książce Transcendence. Critical realism and God. W swych wyjaśnieniach starają się oni usunąć pewną asymetrię, która funkcjonuje w naukach społecznych przez ostatnie dwa wieki, a która przyznaje szczególną preferencję dla światopoglądu ateistycznego w badaniach naukowych, uznając go za obiektywny. M.S. Archer i współautorzy, opierając się na podejściu realistycznym, a zwłaszcza realizmie krytycznym, rozwiniętym przez Roya Bhaskara, wykazują nieuprawniony charakter takich założeń. Starają się się oni przywrócić zagadnienie Boga w racjonalnej debacie i dyskusji. Jak to zostało pokazane przez M.S. Archer założenia te wynikają z dwóch dominujących w naukach społęcznych koncepcji człowieka, dwóch redukcjonizmów, które usunęły Boga z rzeczywistości w ogóle. W swym wywodzie M.S. Archer korzyta z doświadczenia religijnego dwóch wielkich kontemplatyków Zachodu: św. Jana od Krzyża i św. Teresy od Jezusa. Dzięki temu studium pokazuje ona realną możliwość analizy naukowej doświadczenia religijnego, zwracając również uwagę na zastosowanie odpowiedniej metodologii dostosowanej do badanego zagadnienia.

3

Wprowadzenie do twórczości profesor Margaret S. Archer

75%

Leonarska D.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2015

|

issue 10

9-15

PL

Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie polskiemu czytelnikowi twórczości Margaret S. Archer, współczesnej brytyjskiej socjolog, teoretyk społeczeństwa, przedstawicielki krytycznego realizmu społecznego i analitycznego dualizmu. W artykule dokonano przeglądu najważniejszych dzieł M.S. Archer, w których wypracowała ona całościową i spójną teorię społeczną. Jej badania dotyczą zasadniczo problemów struktury i sprawstwa, morfogenezy i morfostazy, zmiany społecznej, a także refleksyjności i konwersacji wewnętrznej. M.S. Archer sprzeciwia się w swojej pracy redukcjonistycznym, czyli konflacyjnym podejściom w naukach społecznych. Jej koncepcje stanowią istotny wkład do współczesnej teorii społecznej i wchodzą w dialog z koncepcjami takich socjologów, jak: Anthony Giddens, Pierre Bourdieu czy Ulrich Beck.

4

Podmiotowość w wybranych koncepcjach filozofii i socjologii

75%

Stachowski M.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

105-119

PL

Artykuł przybliża pojęcie podmiotowości w wybranych koncepcjach filozoficznych i socjologicznych. Jest również próbą odpowiedzi na pytanie, czy istnieje jeden kierunek odnośnie rozumienia tego zjawiska. Szczególną uwagę zwraca przy tym również na postrzeganie rzeczywistości przez twórców Realizmu krytycznego - Margaret Archer i Roya Bhaskara oraz pojęcie Konceptu podmiotowości - autorstwa Krzysztofa Wieleckiego.

EN

The article presents the term of subjectivity in selected philosophical and sociological concepts. It also attempts to answer the question of existing the only way of understanding this term. Attention is drawn to the perception of reality by the authors of Critical Realism - Margaret Archer and Roy Bhaskar - and to the term The Concept of Subjectivity - by Krzysztof Wielecki.

5

Cztery fale redefinicji normatywnej. Szkice do pejzażu totalitaryzmu hybrydowego

75%

Urbanik W.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

71-87

EN

This article addresses the complex issue of normative redefinition, total ideology and totalitarianism. The main goal of the Author was to identify and preliminary explication of the process of becoming and development of total ideology as the essence of modern hybrid totalitarianism. The author focused on two analytical strands, i.e. on the stages of normative redefinition, which became the axis of the formation of a new ideology.

PL

Niniejszy tekst odnosi się do złożonej problematyki redefinicji normatywnej, ideologii totalnej oraz totalitaryzmu. Głównym celem Autora była identyfikacja i wstępna eksplikacja procesu stawania się i rozwoju ideologii totalnej jako istoty współczesnego totalitaryzmu hybrydowego. Autor skupił się na dwóch wątkach analitycznych, tj. na etapach redefinicji normatywnej, która stawała się osią tworzenia nowej ideologii.

6

Dwie drogi krytyki neopozytywizmu

75%

Wójcik W.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2015

|

issue 10

60-75

PL

Najważniejsze argumenty krytyczne wobec neopozytywizmu miały miejsce ze strony dwóch wielkich nurtów filozofii XX wieku: realizmu krytycznego (K.R. Popper) i filozofii analitycznej (G.E. Moore, B. Russel, L. Wittgenstein). Wszystkie te nurty zresztą wyrastają z tego samego pnia, tj. z filozofii austriackiego myśliciela, Franza Brentany. Będę starał się pokazać, że szczególne znaczenie w przezwyciężaniu neopozytywizmu miała filozofia analityczna rozwijana w szkole lwowsko-warszawskiej, której twórcą był Kazimierz Twardowski, uczeń Brentany. Na charakter tej szkoły wpłynął również projekt rozwijania polskiej matematyki, logiki i filozofii, zaproponowany przez współtwórcę polskiej szkoły matematycznej - Zygmunta Janiszewskiego oraz badania logiczne podstaw matematyki prowadzone przez Jana Śleszyńskiego, Jana Łukasiewicza, Stanisława Leśniewskiego, Alfreda Tarskiego (i innych polskich logików). Nie można też zapominać o uczonych działających poza nurtem głównych szkół naukowych okresu międzywojennego, a których badania nad nauką są szczególnie cenne - chodzi o Leona Chwistka, Ludwika Flecka czy matematyków - Witolda Wilkosza i Otoona Nikodyma. W tej pracy jedynie sygnalizuję te kwestie.

7

Paradygmaty w zarządzaniu

63%

Woźniak J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2011

|

vol. Zeszyt

|

issue XXV

713-726

EN

The article describes examples of different approaches to paradigms in management sciences in Polish literature at the turn of the XX and XXI centuries. It is shown that differentiating two, three or four paradigms relates to Burrell and Morgan’s work (1979). Basing on a philosophical critique of Cartesianism, it is shown the research programs in the management sciences that are difficult to be classified into one of the four kinds of paradigms. Critical realism is proposed as a research approach which accepts the results and methods used in the researches conducted in the management sciences within various paradigms.

PL

Tekst przedstawia przykłady zróżnicowania, jakie w stanowiskach dotyczących paradygmatów w naukach o zarządzaniu pojawiło się w polskiej literaturze na przełomie XX i XXI wieku. Wskazano, jak wyróżnienie dwóch, trzech czy czterech paradygmatów nawiązuje do pracy Burrella i Morgana (1979). W nawiązaniu do filozoficznej krytyki kartezjanizmu pokazano, jakie konkretne programy badawcze w naukach o zarządzaniu są trudne do zaklasyfikowania w obrębie każdego z czterech rodzajów paradygmatów. Sformułowano propozycję realizmu krytycznego jako podejścia badawczego akceptującego ustalenia i metody stosowane we wszystkich nurtach badań realizowanych w obszarze nauk o zarządzaniu w ramach różnych paradygmatów.

8

Podmiotowość i sprawczość - z perspektywy realizmu krytycznego

63%

Wielecki K.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

15-30

PL

Perspektywa realizmu krytycznego w refleksji o człowieku (person being) wyklucza wszelkie koncepty konstruktywistyczne, subiektywistyczne, czy pomysły „czarnej dziury” mowy. Tu trzeba trzymać się rzeczywistości. Co wydaje się kwestią zasadniczą nie tylko dla filozofii i psychologii, ale również dla socjologii, co tu ma szczególne znacznie. Wydaje mi się, że kluczem jest tu stanowisko realizmu krytycznego. Wychodzę jednak od koncepcji rozdwojenia człowieka (homo duplex) Émila Durkheima, aby pokazać, jak dało się ono przezwyciężyć na gruncie realistycznej fenomenologii (Roman Ingarden, Edith Stein). Problemy, na które napotykamy jednak, gdy przyjmiemy to stanowisko wymagają, jak sądzę, perspektywy realizmu krytycznego. Znajdują one rozwiązanie - twierdzę - w koncepcji istoty ludzkiej Margaret S. Archer, niewątpliwie najwybitniejszej i najpełniejszej myśli teoretycznej w tej sprawie we współczesnej humanistyce. To doprowadza mnie do zastanowienia nad sensem pojęcia podmiotowości, które - mym zdaniem - otwiera szansę ujęcia sensu człowieczeństwa w kategoriach realistycznych, ale też uwzględniających pełnię i złożoność człowieka, jako istoty społecznej, wtrąconej w etyczność, uwikłanej w całość złożoności ludzkiej woli, ale też w wieloargumentowy porządek świata. Równocześnie istoty posiadającej potencjał pełni człowieczeństwa, który jest zadaniem, wyzwaniem raczej, niż czymś danym. Rzadko zresztą radykalnie realizowanym w rzeczywistości. Proponuję trójargumentowy wzór podmiotowości, wyprowadzający poza ważny, ale nie jedyny wymiar podmiotowości, jakim jest sprawczość (agency). Wzór ten prowadzi nas - mam nadzieję - do zastanowienia się nad istotą człowieczeństwa, która - mym zdaniem - wyraża się w idei podmiotowości, rozumianej przez mnie znacznie szerzej niż działanie podmiotowe. Uważam też, że takie ujęcie podmiotowości może być szczególnie przydatne w czasach kryzysu cywilizacyjnego, jaki - jak przypuszczam - trwa już od kilku dziesięcioleci.

EN

The perspective of critical realism in the reflection on person being excludes all constructivist and subjectivist concepts or ideas of a "black hole" of speech. It seems to me that the key to this is the position of critical realism. However, I am starting from Émil Durkheim's homo duplex concept to show how it could be overcome on the basis of realistic phenomenology (Roman Ingarden, Edith Stein). But the problems we encounter when adopting this position, I believe, require a perspective of critical realism. They find a solution - I say - in the concept of a human being by Margaret S. Archer, undoubtedly the most outstanding and complete theoretical thought on this matter in contemporary humanities. This leads me to reflect on the sense of the concept of subjectivity, which - in my opinion - opens up an opportunity to grasp the meaning of humanity in realistic terms, but also taking into account the fullness and complexity of man as a social being, "thrown into ethics". I propose a threeargument model of subjectivity, leading beyond the important, but not the only dimension of subjectivity, which is agency.

9

Krótka historia realizmu krytycznego i socjologii podmiotowości w Polsce

63%

Woś M.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

99-124

EN

The goal that is set before science concerns the truth, a. o. about the reality surrounding man. Developed since the 1970s, critical realism, which is one of the programs of the philosophy of science, postulates presenting the world as it is, putting emphasis in social sciences on the study of the relationships between human activity and social structures. This article in the first part characterizes the achievements of two major figures of contemporary critical realism, important for world of sociology, i.e. Margaret S. Archer and Roya Bhaskara, focusing on their views that influenced some Polish scientists who opposed not only positivism and ‘ian inspiration, but also a postmodern and interpretive version of the humanities. The second part of the article relates to Polish scientists developing critical realism in the field of sociology and characterizes the scientific activity of two academic centers in Poland that promote this trend.

PL

Cel, który stawiany jest przed nauką, dotyczy prawdy m.in. o rzeczywistości otaczającej człowieka. Rozwijany od lat siedemdziesiątych XX wieku realizm krytyczny, będący jednym z programów filozofii nauki, postuluje przedstawianie świata takim jakim jest, kładąc akcent w naukach społecznych na badanie związków, jakie zachodzą pomiędzy działaniem człowieka a strukturami społecznymi. Niniejszy artykuł w pierwszej części przedstawia dorobek dwóch głównych postaci współczesnego realizmu krytycznego, ważnych dla socjologii światowej, tj. Margaret S. Archer i Roya Bhaskara, ukazuje ich poglądy, które wywarły wpływ na niektórych polskich naukowców sprzeciwiających się nie tylko pozytywizmowi i humeowskiej inspiracji, ale także postmodernistycznej i interpretatywnej wersji humanistyki. Druga część artykułu nawiązuje do poglądów polskich naukowców rozwijających realizm krytyczny na gruncie socjologii i charakteryzuje działalność naukową dwóch ośrodków akademickich w Polsce propagujących ów nurt.

10

Realizm krytyczny jako paradygmat w naukach o zarządzaniu

63%

Woźniak J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2015

|

vol. Zeszyt

|

issue XXIX

286-300

EN

The article describes questions which determine how research programs in the management sciences are classified into various paradigms, which have appeared in the Polish literature on the subject. It describes critical realism as an approach which unites the main research assumptions of the different paradigms. It postulates that critical realism is the appropriate paradigm for management sciences. Two examples of approaches to management science research are used to illustrate the theses of critical realism (Weber and Kołodko). The method of case study research is described as the basic research tool of critical realism, and is compared to analogously named methods used in modernistic and interpretative paradigms.

PL

Tekst prezentuje pytania, wyznaczające klasyfikację programów badawczych w naukach o zarządzaniu na różne paradygmaty, jakie pojawiły się w polskiej literaturze przedmiotu. Na podstawie tych kryteriów prezentuje realizm krytyczny, jako stanowisko łączące główne założenia badawcze różnych paradygmatów. Postuluje się, że realizm krytyczny stanowi paradygmat, jaki jest właściwy dla nauk o zarządzaniu. Tezy realizmu krytycznego zostały zilustrowane dwoma przykładami podejść badawczych z zakresu nauk o zarządzaniu (Webera i Kołodki). Przedstawiono metodę analizy przypadku (case study research) jako podstawową metodę badawczą realizmu krytycznego oraz porównano tę metodę z analogicznie nazywanymi metodami, używanymi w paradygmacie modernistycznym i interpretatywnym.

11

Autorytaryzm akademicki, jego źródła, przejawy i (niektóre) konsekwencje; perspektywa realizmu krytycznego

63%

Czerepaniak-Walczak M.

Pedagogika Szkoły Wyższej

|

2016

|

issue 1

EN

The aim of this text is preliminary analysis of issue of power in the higher education. As the theoretical framework of this analysis is a perspective of critical realism on the agency and the status of subjects: the individual and the collective. In the area of interest is the specifcity of authoritarianism in social relations at universities in various felds of its operation designated by the Act Law on Higher Education (dated 27 July 2005. As amended. Changes). The focus is on the question: how conscious entities constitute objective social reality, including authoritarian and oppressive behavior of authority, and how these behaviors constitute conscious entities, arousing reactions of resistance and processes of emancipation? In order to exceed the one-way of determinism is sought answers rooted in the thesis of realism critical, namely, between the person and public awareness there is a simultaneous mutual transformation that preserves or changes both the person and the community, changes or reinforces the standards governing the relationship and understanding by subjects of their situation. Subjective perpetration, both primary and collective remains in relation to the academic authoritarianism in each feld and level of interactions in HE.

12

Paradygmaty i teorie w naukach o człowieku. Pytania realisty krytycznego

63%

Wielecki K.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

51-70

EN

Is it possible to talk about theory in the human sciences, and in particular in sociology? Does what is grown here under this name deserve such a demanding term? At least when judged from the perspective of logic, epistemology and methodology of science? The analysis of the main traditions of understanding theory, especially in the social sciences belonging to the humanities, is the basis for an attempt to organize the contemporary chaos in this field. This question is even more important because – to put it mildly – we can talk about a serious paradigmatic stratification today. It would seem that such a state requires the humanities, and in particular the social sciences, to return to their philosophical roots in order to rethink the ontic and epistemic status of the subject of research in these sciences. I claim that the theories in the sciences of interest to us here, including the least general ones, and even ordinary research practice of an empirical nature, always require fundamental reflection: ontological and epistemological. In times of paradigmatic stratification – especially. The trouble, however, is that by turning to philosophy, you will not necessarily get the kind of help that the human sciences might expect. We can quickly learn from philosophers that the humanities, including the social sciences, are not sufficiently mature, formalized or quantified to allow their general digressions to benefit from the privilege of calling them a theory. This puts sociology and its related sciences in a stalemate. The only way to strengthen them theoretically is through philosophy. However, it is impossible to imagine any other bridge between them and the queen of sciences than social theories. But this bridge seems to be impassable. In any case, the crossing is supposedly illegal. Well, I don’t believe it. I think that humanists, including sociologists, must – as in the past – be well educated in philosophy and look for their own ontic and epistemological peculiarity in dialogue with philosophers. And from here will result – as I suppose – the concept of a theory proper to these sciences. I also justify the supposition that the cognitive framework of critical realism may provide a sensible perspective on this matter for the social sciences.

PL

Czy w naukach o człowieku, a w szczególności interesuje mnie tutaj socjologia, można mówić w ogóle o teorii? Czy to, co tu się uprawia pod tą nazwą, zasługuje na tak wymagające określenie? Przynajmniej gdy oceniać to z perspektywy logiki, epistemologii i metodologii nauk? Analiza głównych tradycji rozumienia teorii, zwłaszcza w należących do humanistyki naukach społecznych, jest tu podstawą próby porządkowania współczesnego chaosu w tej dziedzinie. Pytanie to jest tym bardziej istotne, iż – najłagodniej rzecz ujmując – możemy dziś mówić o poważnym rozwarstwieniu paradygmatycznym. Wydawałoby się, iż stan taki wymaga powrotu humanistyki, a w szczególności nauk społecznych do korzeni filozoficznych, aby raz jeszcze przemyśleć status ontyczny i epistemiczny przedmiotu badań tych nauk. Twierdzę bowiem, iż teorie w naukach nas tu interesujących, również te najmniej ogólne, a nawet zwykła praktyka badawcza o charakterze empirycznym, zawsze wymagają refleksji fundamentalnej: ontologicznej i epistemologicznej. W czasach rozwarstwienia paradygmatycznego – w szczególności. Kłopot jednak w tym, iż zwracając się w stronę filozofii, niekoniecznie uzyska się taką pomoc, jakiej nauki o człowieku mogłyby oczekiwać. Od filozofów najprędzej dowiedzieć się możemy, iż nauki humanistyczne, ze społecznymi włącznie, nie są wystarczająco dojrzałe, sformalizowane, ewentualnie skwantyfikowane, aby z przywileju nazywania teorią ich ogólne dywagacje mogły korzystać. Stawia to socjologię i nauki jej pokrewne w sytuacji pata. Jedyna droga teoretycznego ich umocnienia wiedzie przez filozofię. Nie można wszakże wyobrazić sobie innego mostu między nimi a królową nauk niż teorie społeczne właśnie. Ale most ten wydaje się być nieprzejezdny. A w każdym razie – przeprawa jest, podobno, nielegalna. Otóż nie wierzę w to. Myślę, iż humaniści, w tym socjolodzy, muszą – jak ongiś – być dobrze wykształceni w filozofii i w dialogu z filozofami szukać własnej osobliwości ontycznej i epistemologicznej. A stąd wyniknie – jak mniemam – koncept właściwej tym naukom teorii. Uzasadniam też przypuszczenie, iż rama poznawcza realizmu krytycznego może dawać sensowną perspektywę w tej sprawie naukom społecznym.

13

Zagadnienie ontologii w teorii ekonomii w ujęciu realizmu krytycznego

63%

Bukowska M.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

57-67

PL

W niniejszym tekście przedstawiam zagadnienie ontologii w naukach społecznych, szczególnie w dziedzinie ekonomii. W artykule podkreślona jest rola realizmu krytycznego w definiowaniu analitycznego i teoretycznego podejścia w tym zakresie. Określenie przedmiotu badań jest kluczową kwestią dla doboru i zastosowania odpowiednich metod badawczych. Wydaje się, że teoria ekonomii nieustannie szuka swojego miejsca na mapie nauki, a jej przedstawiciele poszukują prawdziwości sądów w tej dziedzinie.

EN

In this article, I only briefly present the problems of ontology in the social sciences, particularly in the field of the economic theory. The article outlines the role of critical realism in defining the analytical and theoretical approach. Defining the subject of research is a key issue for the selection and application of appropriate research methods. It seems that economic theory is constantly looking for its place on the map of science, and its representatives are looking for the truth of judgments in this field.

14

Morfogeneza światów społecznych i paradygmatyczne możliwości antropologii wojtyliańskiej. Ujęcie Krzysztofa Wieleckiego

63%

Wójtowicz A.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

125-139

EN

How is an advanced critique of the foundations of the social sciences, in particular the foundations of sociology possible with the use of Karol Wojtyła’s philosophical anthropology and critical realism at the same time? Krzysztof Wielecki undertakes such a task in his research into the conditions of any systematically incomplete sociological theory of social action. If the initial thesis about the incompleteness of the theory truly determines the fate of the status of the logical values of the theory – truth, falsehood, or nonsense – its proof from the field of philosophical anthropology is worth seeing in the light of some metatheory, because only some metatheoretical position can validate it. Indeed, critical realism is such a position in Krzysztof Wielecki’s research. The confrontation of critical realism as a paradigm with Karol Wojtyła’s philosophical anthropology reveals the possibility of an enriched critique of the foundations of contemporary sociology in general.

PL

Jak możliwa jest zaawansowana krytyka podstaw nauk społecznych, w szczególności podstaw socjologii z wykorzystaniem realizmu krytycznego i antropologii Karola Wojtyły równocześnie? Zadanie takie podejmuje Krzysztof Wielecki w badaniach warunków niekompletnej systematycznie jakiejkolwiek teorii socjologicznej działania społecznego. Jeśli teza wyjściowa o niekompletności teorii orzeka prawdziwie o losach statusu wartości logicznych teorii – prawdzie, fałszu, ewentualnie nonsensie – jej dowód z kręgu antropologii filozoficznej warto zobaczyć w świetle jakiejś metateorii, bo tylko jakieś stanowisko metateoretyczne może je uprawomocnić. Owszem, takim stanowiskiem jest w badaniach Krzysztofa Wieleckiego realizm krytyczny. Konfrontacja realizmu krytycznego jako paradygmatu, bo taki status mu nadaje Krzysztof Wielecki, z antropologią filozoficzną Karola Wojtyły odkrywa możliwości wzbogaconej krytyki podstaw współczesnej socjologii w ogólności.

15

Status prawdziwościowy narracji – perspektywa socjologii (religii), realizmu krytycznego i fenomenologii

63%

Królikowska A. M.

Teologia i Moralność

|

2023

|

vol. 18

|

issue 2 (34)

215-228

EN

The subject of the research presented in this article is the narrative as a sociological category, and the aim of this work is to provide a theoretical reflection on the possibility of approaching narratives in a way different from the deontologizing postmodern perspective, which would allow for assessing the truth status of narratives present in social life. As a method, it is proposed to consider narratives in the light of critical realism. Though this theory provides justification and criteria for testing references to reality, there is also a conclusion related to the attitude of the researcher who should avoid a destructive approach to historically produced, cultural and sense-creating narratives and in these situations rather choose a phenomenological perspective.

PL

Przedmiotem badania prezentowanego w artykule jest narracja jako kategoria socjologiczna, zaś celem teoretyczna refleksja nad możliwością ujęcia jej w sposób inny niż w deontologizującej perspektywie postmodernistycznej, który pozwoliłby oceniać status prawdziwościowy narracji obecnych w życiu społecznym. Jako metodę proponuje się rozpatrywanie narracji w świetle realizmu krytycznego. Choć teoria ta dostarcza uzasadnienia i kryteriów sprawdzianu referencji do rzeczywistości, pojawia się też wniosek związany z postawą badacza, który powinien unikać destruującego podejścia do historycznie wytworzonych, kulturowych i sensotwórczych narracji i w tych sytuacjach raczej wybierać perspektywę fenomenologiczną.

16

Podmiotowość i struktura. Uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”

51%

Górniak J.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2014

|

issue 3(29)

17-24

PL

Przedmiotem eseju jest koncepcja podmiotowości w kontekście jej relacji ze strukturą społeczną w procesie społecznego stawania się. Przedstawione zostały argumenty na rzecz stanowiska, że przy akceptacji analitycznego dualizmu podmiotowości i struktury „ostatnią instancją” ontologiczną i epistemologiczną są działające jednostki – osoby/podmioty – wyposażone w rozum i wolną wolę, obdarzone indywidualną tożsamością opartą na refleksji nad doświadczeniem dotychczasowego biegu życia. Podmiotowość rozważana jest w ujęciu subiektywnym i obiektywnym. Analizowana jest też prawomocność przypisywania statusu podmiotowości czy sprawczości zbiorowościom. Stojąc na gruncie założenia o realnym istnieniu nie tylko świata naturalnego, lecz także społecznego, przyjmowane jest stanowisko metodologicznego indywidualizmu „w ostatniej instancji”, na rzecz którego przemawia analiza podmiotowości. Stanowisko to nie kwestionuje realności struktur i mechanizmów społecznych, tzn. ich niezależności od jednostkowej zdolności do ich poznania czy refleksji nad nimi. Realność struktur społecznych nie oznacza zaś ich samoistności, czyli możliwości ich wystąpienia, trwania i zmiany bez działających jednostek. Wskazano też istotne związki pomiędzy podmiotowością a motywacją do osiągnięć oraz, przez nią, zagadnieniem przedsiębiorczości, co otwiera nowe perspektywy badawcze.

EN

The main concern of the essay is the concept of subjectivity in the context of its relation to the social structure in the process of social becoming. The paper argues that, if we accept the analytical dualism of subjectivity and structure, “the last instance”, both ontological and epistemological, are the actors – persons/subjects – equipped with reason and free will, endowed with individual identity built on their refl ections concerning their experience of life. Subjectivity is considered in both the subjective and the objective approach, the legitimacy of ascribing the status of subjectivity or agency to collectivities is also analyzed. Since we assume that the natural and the social world really exists, we also accept the view of methodological individualism “in the last instance”, as it is supported by the analysis of subjectivity. The view does not question the real existence of the social structures and mechanisms, namely their independence from individual capability to perceive them or to refl ect on their qualities. The real existence of social structures does not, however, mean that they are independent from individual actors, i.e. that they can exist, last or change without the involvement of people. The essay also presents significant relations between subjectivity/agency and achievement motivation, and therefore, also the issue of entrepreneurship, which opens new research perspectives.

17

Cosmopolitan soft skills: self- and social awareness fostering human flourishing

51%

Rósa B.

Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses

|

2020

|

vol. 21

219-236

EN

While globalisation is a multidimensional phenomenon, present educational foci tend to lie not on preparing students for a complex, globalised 21st century, but on preparing students for a 21st-century economic globalisation. In order to advocate a change of consciousness, this present study examined the concept of human flourishing and the skills – referred to as cosmopolitan soft skills – fostering the phenomenon. The theoretical analysis undertaken by the study identified flourishing to be a three-dimensional concept and established that flourishing cannot be fully realised unless an individual is flourishing from a positive-psychological, a moral-political, as well as from a moral-ethical perspective. The empirical analysis eventuated a comprehensive list of skills and competences that contemporary educational institutions aim at equipping their students with for the sake of flourishing. Through an interplay between theory and empirical data, the study resulted in a possible conceptualisation of cosmopolitan soft skills, consisting of the four core skills of attention, acceptance, respect, and responsibility as well as 78 other skills organised into four main categories. Provided the critical realist stance taken, the results are believed to be of a flexible and ever-changing but universal nature that facilitate future research into the educability of cosmopolitan soft skills and the empirical realisation of human flourishing.

PL

Podczas gdy globalizacja jest zjawiskiem wielowymiarowym, edukacja obecnie zazwyczaj nie skupia się na przygotowaniu uczniów do złożonego, zglobalizowanego XXI wieku, lecz na przygotowaniu do globalizacji ekonomicznej XXI wieku. Aby promować zmianę świadomości w badaniach zaprezentowanych w artykule, skoncentrowano się na koncepcji rozkwitu (dobrobytu i rozwoju) człowieka oraz kosmopolitycznych umiejętnościach miękkich, sprzyjających temu zjawisku. Przeprowadzona analiza teoretyczna wykazała, że rozkwit jest trójwymiarową koncepcją i ustalono, że może być w pełni realizowany, tylko jeśli podmiot rozkwita zarówno z perspektywy pozytywno-psychologicznej, moralno-politycznej, jak i moralno-etycznej. W wyniku analizy empirycznej powstała wyczerpująca lista umiejętności oraz kompetencji, w które celem rozkwitu współczesne instytucje edukacyjne starają się wyposażać swoich studentów. Dzięki połączeniu teorii i danych empirycznych, badanie umożliwiło konceptualizację kosmopolitycznych umiejętności miękkich, na które składają się cztery podstawowe umiejętności, mianowicie uwagi, akceptacji, szacunku i odpowiedzialności, a także 78 innych podzielonych na cztery główne kategorie. Zgodnie z postawą krytycznego realizmu wyniki są elastyczne i stale się zmieniają, ale mają charakter uniwersalny. Ułatwia to przyszłe badania nad możliwościami kształcenia kosmopolitycznych umiejętności miękkich i empiryczną realizacją ludzkiego rozkwitu.

18

Poczucie zagrożenia ze strony „obcego” w perspektywie realizmu krytycznego oraz socjologii relacyjnej

51%

Budzyński Ł.

Studia Administracji i Bezpieczeństwa

|

2021

|

issue 11

81-95

EN

The article analyses exemplary conditions of the emergence feeling of threat from immigrants in the receiving society. The theoretical basis of the analysis is the social relation between the “native” and the “stranger” as a space for the emergence of xenophobic attitudes. The perspective of critical realism made it possible to understand the feeling of threat from the "stranger" as a phenomenon which is relationally conditioned on many levels of social reality

PL

W artykule została podjęta analiza przykładowych uwarunkowań wyłaniania się poczucia zagrożenia ze strony imigrantów w społeczeństwie przyjmującym. Teoretyczną podstawą analizy została uczyniona relacja społeczna pomiędzy „tubylcem” a „obcym” jako przestrzeń wyłaniania się postaw ksenofobicznych. Perspektywa realizmu krytycznego pozwoliła ująć tego typu poczucie zagrożenia ze strony „obcego” jako zjawisko relacyjnie uwarunkowane na wielu poziomach rzeczywistości społecznej.

19

Badanie społeczeństwa z perspektywy podmiotu działającego

45%

Górniak J.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2012

|

issue 1(19)

19-32

PL

Artykuł przedstawia stanowisko teoretyczne w badaniu życia społecznego stojące na gruncie transcendentalnego realizmu i metodologicznego indywidualizmu (akceptującego realność ustrukuryzowanych bytów społecznych), uznające wysoką kompleksowość życia społecznego i jego ewolucyjny charakter. Stanowisko to formułowane jest w opozycji do konstruktywizmu i holizmu. Inspiracją do sposobu budowania teorii w naukach społecznych jest zreinterpretowane podejścia Alfreda Schutza. Reinterpretacja wskazuje na te zasadnicze cechy koncepcji Schutza, które lokują go bliżej teorii racjonalnego wyboru niż interpretatywnego postmodernizmu, za którego prekursora bywa uważany. Koncepcją bliską dyskutowanym w tekście postulatom jest socjologia analityczna, w tym akcentowane w niej ukierunkowanie na przyczynowe badanie mechanizmów społecznych i relacji mikro-makro.

EN

The paper presents the theoretical approach to the research of social life based on transcendental realism and methodological individualism (accepting the existence of structured social entities), recognizing the high complexity of social life and its evolutionary character. This positio n is formulated in opposition to constructivism and holism. The mode of constructing social theories is inspired by a reinterpretation of Alfred Schütz’s approach that focuses on the features of Schütz’s concept which bring him closer to the rational choice theory than to interpretative postmodernism, even though he is often considered as the proponent of the latter. The ideas presented in the paper are close to those developed in the scope of analytical sociology, especially to its emphasis on causal research of social mechanisms and micro-macro relationships.

Refine search results

Metodologia teorii ugruntowanej a teoria Margaret S. Archer

Transcendencja w ujęciu Margaret S. Archer

Wprowadzenie do twórczości profesor Margaret S. Archer

Podmiotowość w wybranych koncepcjach filozofii i socjologii

Cztery fale redefinicji normatywnej. Szkice do pejzażu totalitaryzmu hybrydowego

Dwie drogi krytyki neopozytywizmu

Paradygmaty w zarządzaniu

Podmiotowość i sprawczość - z perspektywy realizmu krytycznego

Krótka historia realizmu krytycznego i socjologii podmiotowości w Polsce

Realizm krytyczny jako paradygmat w naukach o zarządzaniu

Autorytaryzm akademicki, jego źródła, przejawy i (niektóre) konsekwencje; perspektywa realizmu krytycznego

Paradygmaty i teorie w naukach o człowieku. Pytania realisty krytycznego

Zagadnienie ontologii w teorii ekonomii w ujęciu realizmu krytycznego

Morfogeneza światów społecznych i paradygmatyczne możliwości antropologii wojtyliańskiej. Ujęcie Krzysztofa Wieleckiego

Status prawdziwościowy narracji – perspektywa socjologii (religii), realizmu krytycznego i fenomenologii

Podmiotowość i struktura. Uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”

Cosmopolitan soft skills: self- and social awareness fostering human flourishing

Poczucie zagrożenia ze strony „obcego” w perspektywie realizmu krytycznego oraz socjologii relacyjnej

Badanie społeczeństwa z perspektywy podmiotu działającego