Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 16

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  rzeczownik
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Kolejność wprowadzania przypadków gramatycznych w nauczaniu języka polskiego jako obcego

100%
Wierzbicka-Piotrowska E.
Kwartalnik Polonicum
|
2017
|
issue 26
3-12
EN
The article discusses criteria that should be taken into consideration when determining the order in which individual cases are introduced when teaching Polish as a foreign language. The optimal solution proposed by the author is to first teach the nominative case, then accusative, after that instrumental and genitive, and then only after these four cases should the instructor familiarize students with the locative, dative, and vocative cases. This order is stipulated by formal, semantic, and pragmatic considerations.
2
Publication available in full text mode
Content available

Прыслоўе ў сістэме прадметных і прэдыкатных слоў беларускай мовы

75%
Голубева В.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 65
19-35
PL
Artykuł poświęcony jest kategorialnemu statusowi przysłówków we współczesnym języku białoruskim. Przysłówek jest uważany za jednostkę pochodną, która łączy cechy rzeczowników i predykatów. Pokazano, że przysłówek nie należy do żadnej z tych klas. Przysłówki powstają z rzeczowników tracących znaczenia konkretne i wyabstrahowane. Ta część mowy jest bliższa predykatom, ponieważ może być głównym predykatem w wypowiedzi. Ponadto czasami przysłówek wyraża dodatkową predykatywę i w rezultacie komplikuje strukturę semantyczną zdania. Jednak główną jego funkcją jest modyfikator okolicznikowy, który nie jest predykatem.
3
Publication available in full text mode
Content available

Różne oblicza tautologii słowotwórczej w polskich gwarach

63%
Jaros I.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2017
|
vol. LXIV
87-101
EN
The author examined the issue of a derivational tautology of nouns and adjectives on examples from the dialects of Central Poland. Various causes of this phenomenon of a grammatical (derivational and flectional) character were indicated. Some of them were connected with shaping of semantic function of individual formants (e.g. those forming names of places and activity instruments), other with their productivity (e.g. adjective suffix -ny) and also with their influence on more distinct categorial function of derivatives (cf. bornik, gonciarka, kopydło). Some changes were observed in recognizing originally tautological derivatives that are connected with the modification of meaning of words formed with their help (e.g. gąsiątko – gąsię).
PL
W oparciu o materiał językowy, pochodzący z gwar Polski centralnej, zostało omówione zagadnienie tautologii słowotwórczej występujące wśród rzeczowników i przymiotników. Wskazano różne przyczyny tego zjawiska o charakterze gramatycznym (słowotwórcze i fleksyjne), związane z kształtowaniem się funkcji semantycznej poszczególnych formantów (np. tworzących nazwy miejsc i środków czynności), ich produktywnością (np. przymiotnikowy sufiks -ny), oraz wpływem na bardziej wyraźną funkcję kategorialną derywatów (por. bornik, gonciarka, kopydło). Zauważono zmiany w zakresie pojmowania prymarnie tautologicznych derywatów, które wiążą się z modyfikacją znaczenia tworzonych za jego pomocą formacji (np. gąsiątko – gąsię).
4

Is multi-noun compounding a productive process in English?

63%
Wasak S.
Roczniki Humanistyczne
|
2016
|
vol. 64
|
issue 11: Anglica
115-133
EN
The subject matter of this paper is English nominal compounding — the process of putting nouns together to form a new lexical item. More specifically, this paper addresses the issue that is commonly taken for granted in available accounts of compounding, i.e. the recursiveness of English endocentric nominal compounds. Corpus data indicates a great disparity between the frequencies of noun-noun compounds and multi-noun structures. Our study gives possible reasons behind the low number of occurrences of noun compounds composed of more than two words. Corpus evidence points to the conclusion that English multi-noun compounds are typically constructed with nouns that have been previously lexicalized; such lexicalized compounds commonly function as the base for more complex noun structures; the low frequency of multi-noun compounds emerges as a result of insufficient number of lexicalized noun-noun constructs. The small number of multi-noun compounds has no effect on the overall compound productivity as the process of multi-noun compound creation in the mind of a speaker is identical with that of noun-noun compounding — compounding always consists in putting together a modifier and a head, regardless of the number of nouns within a compound. The structure of any compound is a reflection of the way it is created in the mind of a speaker.
PL
Złożenia w języku angielskim stanowią częsty przedmiot analizy morfologicznej. Dotychczasowe badania językoznawcze koncentrowały się głównie na złożeniach zawierających tylko dwa elementy; przedmiotem tego artykułu są angielskie złożenia wieloczłonowe. Dane korpusowe wskazują na dużą rozbieżność między liczbą złożeń dwuczłonowych i wieloczłonowych. Wynika z nich, że o ile wysoka produktywność złożeń dwuczłonowych nie podlega dyskusji, złożenia wieloczłonowe występują znacznie rzadziej. Głównym celem artykułu jest wskazanie przyczyn niskiej częstotliwości złożeń wieloczłonowych, szczególnie tych zbudowanych z więcej niż trzech rzeczowników. Badając korpus języka angielskiego pod kątem złożeń można wnioskować, że złożenia wieloczłonowe składają się w dużej mierze ze zleksykalizowanych elementów, oraz że zarezerwowane są przede wszystkim dla tych rejestrów językowych, które wymagają formułowania zwięzłych komunikatów. Zleksykalizowane złożenia dwuczłonowe często stanowią bazę dla konstrukcji zbudowanych z większej ilości rzeczowników. Rzadkość występowania złożeń wieloczłonowych jest więc rezultatem niskiej liczby wysoce zleksykalizowanych złożeń dwuczłonowych, które mogłyby stanowić podstawę dla dłuższych złożeń. Niska częstotliwość złożeń wieloczłonowych nie ma znaczenia dla ogólnej produktywności złożeń w języku angielskim, jako że proces ich powstawania jest identyczny jak w przypadku złożeń dwuczłonowych. Artykuł koncentruje się na złożeniach endocentrycznych, jako że stanowią one najbardziej liczną i produktywną podgrupę złożeń.
5
Publication available in full text mode
Content available

Vocabulary in autism spectrum disorders. Part 2: Qualitative description – the category of things and events

63%
Hrycyna E.
Logopedia Silesiana
|
2022
|
vol. 11
|
issue 1
PL
Artykuł jest drugą częścią studium poświęconego słownictwu w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu i obejmuje charakterystykę jakościową słownictwa, a dokładnie jego aspektu treściowego. Autorka po krótkim przedstawieniu założeń teoretycznych i metodologicznych przechodzi do scharakteryzowania kategorii rzeczy i zdarzeń oraz odpowiadających im wykładników leksykalnych: rzeczowników i czasowników. Z analizy materiału badawczego, czyli odpowiednio wybranej literatury przedmiotu, wyłania się wniosek, że w języku osób z autyzmem, tak jak w języku osób o typowym rozwoju językowym, kategorie rzeczy i zdarzeń są wyraźnie reprezentowane. Występują analogie, podobieństwa, ale także różnice w obrębie określonych podkategorii semantycznych i wykładników leksykalnych. Wyniki badań są wysoce zróżnicowane, a przyczyny tego zróżnicowania autorka stara się wyjaśnić. Określa, także w jaki sposób przeprowadzona analiza wytycza drogę do dalszych studiów nad słownikiem w autyzmie.
EN
This article is the second part of a study concerned with vocabulary in autism spectrum disorders. It presents a qualitative description of vocabulary in people with autism, and more precisely – its content aspect. After a short presentation of theoretical and methodological assumptions, the author proceeds to characterize the categories of things and events and their lexical exponents: nouns and verbs. The analysis of the research material, appropriately selected literature, shows that in the language of people with autism, as in the language of people with typical linguistic development, the categories of things and events are clearly represented. There are analogies, similarities, but also differences within specific semantic subcategories and lexical exponents. The research results are highly varied, and the author tries to explain the reasons for this variation. She also determines how the analysis carried out paves the way for further studies on vocabulary in autism.
6

O rodzaju żeńskim we współczesnym języku polskim

63%
Stefańczyk W. T.
Kwartalnik Polonicum
|
2019
|
issue 31/32
46-51
EN
The paper consists of two parts – a theoretical and a practical one. The first part presents the contemporary conceptions concerning the category of grammatical gender, and especially the problem of its recognisability on the basis of the form of Nominative singular. The analytical part takes into consideration quantitative and qualitative data regarding feminine nouns in contemporary lexicological works. A detailed analysis has been undertaken particularly with regard to irregular gender forms of the postać (‘figure; character’), noc (‘night’), or krew (‘blood’) type. Moreover, part two also provides suggestions concerning the teaching of irregular gender forms at particular levels of language advancement/command.
7
Publication available in full text mode
Content available

Formy fleksyjne rzeczowników ŏ-tematowych w „Kronice Supraskiej”

63%
Grabowska K.
Linguodidactica
|
2015
|
vol. 19
PL
Niniejszy artykuł poświęcony jest charakterystyce form fleksyjnych rzeczowników ŏ-tematowych w XVI-wiecznym zabytku piśmiennictwa zaliczanym do I redakcji latopisów białorusko-litewskich. Celem artykułu jest analiza odmiany rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego z uwzględnieniem zmian w porównaniu do stanu ogólnoruskiego. Do najistotniejszych zjawisk, które znalazły poświadczenie w tekście „Kroniki Supraskiej”, należą: dążenie do wyrównań międzydeklinacyjnych oraz w obrębie samej deklinacji na *ŏ. Prowadzi to do zwiększenia ilości końcówek dla tego samego przypadku, a także wahań ich użycia. W „Kronice Supraskiej” poświadczenie znajdują szczątkowe formy liczby podwójnej. W większości przypadków zostały one wyrównane do liczby mnogiej. Zabytek charakteryzuje się również niekonsekwencją realizacji kategorii żywotności.
EN
This article discusses the characteristic of ŏ-stem nouns in the 16th-century monument of writing belonging to the first Belorussian-Lithuanian compilation. The purpose of the article is the analysis of the declension of masculine and neuter nouns with regard to alterations in comparison with general Old Russian. The most crucial phenomena which are confirmed in the Supraśl Chronicle are: a tendency to inter-declensional leveling and within the ŏ-declension itself. It leads to an increase in the number of endings of the same case as well as fluctuations in their usage. In the Supraśl Chronicle residual forms of the dual number can be observed. In most cases they were leveled to the plural number. The text is also characterized by the inconsistent usage of the animacy category.
8
Publication available in full text mode
Content available

Зміни в граматичному вираженні семантики часу в українській літературній мові перших двох десятиріч XXI сторіччя

63%
Kolibaba Ł.
Studia Ukrainica Posnaniensia
|
2022
|
vol. 10
|
issue 1
25-44
EN
In the Ukrainian literary language of the first two decades of the 21st century we can observe the simultaneous functioning of several grammatical varieties of temporal construction, consisting of the case or prepositional-case form of the noun and the agreed attributive component (adjective, pronoun, numeral). This variability of grammatical forms of temporal construction predefinеs changes in the grammatical design of the semantics of time. The diversity of grammatical forms of temporal construction causes difficulties related to the problems of their priority and accordance with modern grammatical norms. The aim of this article is to analyze the changes that have occurred in the grammatical expression of the semantics of time over the past hundred years of Ukrainian literary language, and to establish which of the temporal constructions correspond to the long-standing Ukrainian tradition. Attention is focused primarily on those grammatical constructions that are actively used in the language practice of the 21st century. Based on the analysis of lexicographic and scientific sources of different chronological sections, the semantic and syntactic features of these temporal constructions are determined, which allowed practical recommendations for their correct and appropriate use to be developed and proposed.
PL
W ukraińskim języku literackim pierwszych dwóch dekad XXI wieku obserwujemy równoczesne funkcjonowanie kilku gramatycznych typów wyrażeń temporalnych, które składają się z rzeczownika w przypadku zależnym lub wyrażenia przyimkowego oraz określenia przydawki (przymiotnika, zaimka, liczebnika) będącego z nim w związku zgody. Ta różnorodność gramatycznych form wyrażeń temporalnych wynika ze zmian w gramatycznym modelowaniu semantyki czasu. Poniższy artykuł ma na celu analizę zmian, jakie zaszły w gramatycznym wyrażeniu semantyki czasu w ciągu ostatnich stu lat funkcjonowania ukraińskiego języka literackiego, oraz ustalenie, które z wyrażeń temporalnych są zgodne z wieloletnią tradycją języka ukraińskiego. Najwięcej uwagi poświęcono przede wszystkim tym strukturom gramatycznym, które są aktywnie wykorzystywane w praktyce językowej XXI wieku. Na podstawie analizy źródeł leksykograficznych i naukowych pochodzących z różnych okresów chronologicznych określono cechy semantyczne i składniowe wyrażeń temporalnych, co umożliwiło opracowanie i zaproponowanie praktycznych zaleceń dotyczących ich prawidłowego i właściwego wykorzystania.
9
Publication available in full text mode
Content available

„Wissenschaft bringt Brot”: analiza językoznawczo-glottodydaktyczna treści polityczno-propagandowych zawartych w podręczniku do nauki języka niemieckiego z 1951 roku

63%
Piętak A.
Językoznawstwo
|
2024
|
vol. 20
|
issue 1
43-50
EN
The article analyzes a German language textbook from 1951, with particular emphasis on the political and propaganda content and methodological solutions that the authors used in their publication. Through the analysis of selected content, the author introduces the reader to the educational climate of the 1950s.
PL
W artykule przeprowadzono analizę podręcznika do nauki języka niemieckiego z 1951 roku ze szczególnym uwzględnieniem treści polityczno-propagandowych oraz rozwiązań metodycznych, które autorzy zastosowali w swojej publikacji. Poprzez analizę wybranych treści autor wprowadza czytelnika w klimat edukacyjno-wychowawczy lat pięćdziesiątych XX wieku.
10
Publication available in full text mode
Content available

Nowoczesność w leksyce – obecność w słowniku przejawem normalizacji "Słownik nowszego słownictwa słoweńskiego" z 2012 roku

54%
Zatorska A.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2020
|
vol. 54
43-57
EN
The aim of the paper is the presentation of the newer Slovene nouns (600) referring to people (mostly nomina agentis, nomina attributiva). The Slovene data from the mentioned dictionary was compared with the content of the Polish dictionaries. The conducted analysis confirms the differences between the Polish and the Slovene data. A tendency for semantic condensation and derivative potential were observed in the Slovene material. Equivalents of such Slovene words as: adrenalinec, agresivec, barbika, čokoholik, predzakonec, prestižnež, piarovka, piknikar, savnar are not confirmed in the Polish dictionaries. According to the author the Slovene data reveals a tendency for standardization and normalization.
PL
Celem artykułu jest prezentacja rzeczowników należących do nowszego słownictwa słoweńskiego (600 jednostek) określających ludzi (w większości nomina agentis, nomina attributiva). Materiał słoweński skonfrontowano z polskim, w tym z danymi leksykograficznymi, a przeprowadzona analiza wykazała różnice między materiałem z obu języków. Polskie słowniki nie notują odpowiedników takich słoweńskich leksemów, jak: adrenalinec, agresivec, barbika, čokoholik, predzakonec, prestižnež, piarovka, piknikar, savnar. W materiale słoweńskim dostrzeżono kondensację treści i potencjał słowotwórczy oraz dążenie do normalizacji i standaryzacji słownictwa przez umieszczenie w słowniku.
11

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami

51%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 2
33-48
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań korpusowych (na podstawie wyszukiwarki PELCRA NKJP) dotyczących frekwencji form D. i B. lp. jednostek rzeczownikowych, które w świetle niektórych przynajmniej współczesnych słowników języka polskiego odznaczają się dwurodzajowością M2/M3, a zarazem obocznością ‑a/-u w D.lp. Na 62 przebadane jednostki – ujmowane z dopuszczeniem wariantywności formalnej oraz polisemii (nienaruszającej jednak ich spójności gramatycznej) – 43 przeszły pozytywnie weryfikację zarówno pod kątem dwurodzajowości, jak i oboczności -a/-u, z tego: 26 – już w podkorpusie zrównoważonym, 17 – dopiero w korpusie pełnym. Prezentację wyników poprzedzono omówieniem „genezy” wstępnej listy jednostek dwurodzajowych z obocznością -a/-u oraz zasad zliczania ich frekwencji w NKJP. Artykuł skłania do dalszych refleksji i dyskusji nad zagadnieniami z szerokiego zakresu metodologii badań korpusowych, zwłaszcza na styku gramatyki i leksykologii oraz ze szczególnym uwzględnieniem ich powiązań ze źródłami (ale i zamierzeniami) leksykograficznymi. Autor ma świadomość, że niektóre z przyjętych w artykule założeń czy rozwiązań (rozdwojenie korpusowego źródła danych, niejednolite podejście do wieloznaczności) mogą być przedmiotem kontrowersji, a problematyka semantyczna dotycząca badanych jednostek nie mogła zostać wyczerpana.
EN
The article presents the results of corpus research (based on the PELCRA NKJP search engine) regarding the frequency of gen. and acc. sing. forms of noun units, which, in the light of at least some contemporary Polish dictionaries, are characterized by the M2/M3 double gender, as well as the -a/-u variance in gen sing. Out of the investigated 62 units – considered with admission of formal variance and polysemy (which, however, do not affect their grammatical coherence) – 43 were positively verified both in terms of the M2/M3 double gender and the -a/-u variance in gen sing., of which: 26 – already in the balanced sub-corpus, 17 – only in the full corpus. The presentation of the results was preceded by a discussion of the ‘origin’ of the initial list of the double gender units with -a/-u variance and the rules for counting their frequency in NKJP. The article encourages further reflection and discussion of the issues within the wide range of corpus research methodologies, especially at the intersection of grammar and lexicology, and with particular emphasis on their connections with lexicographic sources (but also intentions). The author is aware that some of the assumptions or solutions adopted in the article (split of the corpus data source, a heterogeneous approach to polysemy) may be subject to controversy, and the semantic issues related to the examined units could not be exhausted.
12

Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

51%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
29-42
PL
W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest 3.1. albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); 3.2. albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).
EN
In the dictionaries that list M2/M3 double gender noun units (with the morphosyntactic variance in ACC sing.), the variance of the endings -a/-u in GEN sing. is usually recorded synthetically, i.e. without their gender (M2 or M3) specification. In the genitive, there is essentially no syntactic distinction between M2 and M3 nouns, and only one of the endings – -u – is limited to one gender (M3). Still, the article presents various possibilities of qualification of the -a ending in GEN sing. within M2/M3 double gender noun units: 1. assigning it always (regardless of the frequency data) only to the M3 alternate 2. assigning it always to both alternates (frequency data only determines which of the two endings is dominant for M3) 3. assigning it – individually (based on the frequency data) – to one (only M2) or both alternates (also M3) of a double gender unit, with the assumption that the ratio of generic frequency in GEN sing. is: 3.1. either balanced (the same for all units); 3.2. or proportional to the “real” (quantifiable) ratio of generic frequency in ACC sing. A formal model was proposed for interpreting the relation between endings and types according to 3.1 and 3.2. The model was applied to the set of 43 noun units with the -a/-u variance, confirmed (and calculated) by the corpus, as well as with the M2/M3 double gender (in the light of ACC sing.).
13
Publication available in full text mode
Content available

Kupiłem grejpfrut czy grejpfruta? O błędach językowych w glottodydaktyce polonistycznej

51%
Stefańczyk W. T., Katedra Języka Polskiego jako Obcego W. P., reinhold5@interia.pl
Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
|
2015
|
vol. 22
PL
Artykuł porusza zagadnienie ekspansji męskożywotnej końcówki -a w bierniku liczby pojedynczej w grupie rzeczowników nieżywotnych. Część tego typu form jest zgodna z normą wzorcową, np.: forda, pokera, golfa, borowika, inne natomiast występują wyłącznie w języku potocznym, np.: zęba, paznokcia, gwoździa. Niekiedy trudno jest rozstrzygnąć, która forma jest prawidłowa, np.: zamówić kotlet czy zamówić kotleta. Artykuł przynosi ponadto propozycje rozwiązań glottodydaktycznych oraz przedstawia dylematy dotyczące wskazanych kwestii.
EN
The paper discusses the issue of the expansion of the masculine animate ending – a onto the group of inanimate nouns. Some of such forms are in agreement with the paradigmatic norm, others, on the other hand, appear only in colloquial language. It is at times difficult to establish which form is the correct one. The paper also puts forth proposals of methods of their teaching and presents some dilemmas concerning the abovementioned questions.
14

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 – antysystemowe „skrzyżowanie”

51%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 1
47-56
PL
W artykule zwrócono uwagę na współwystępowanie dwóch nieregularnych czy mniej systemowych zjawisk dotyczących rzeczowników rodzaju męskiego: wymienności końcówek –a i –u w D.lp. i dwurodzajowości typu M2/M3 (morfosyntaktycznej oboczności B.lp.). Przypomniano ogólną charakterystykę szeroko pojętej oboczności –a/-u oraz przedstawiono specyfikę dwurodzajowości M2/M3 (na tle istoty kategorii rodzaju i fenomenu wielorodzajowości). W bogatej literaturze poświęconej dopełniaczowi problem dwurodzajowości nie jest obecny. Dyskusyjne wydaje się tam opisywanie zasad repartycji obu konkurencyjnych końcówek w ramach horyzontu semantycznego (nieżywotność), a nie gramatycznego (klasa rodzajowa M3), choć trzeba przyznać, że to właśnie dwurodzajowość przemawia przeciwko temu drugiemu podejściu. Podjęta problematyka będzie kontynuowana przez autora w dwóch kolejnych artykułach na łamach „Języka Polskiego”: 1) Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych „sterowanych” słownikami; 2) Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji.
EN
The article draws attention to the co-occurrence of two irregular, or less systemic phenomena affecting masculine nouns: the interchangeability of the -a and -u endings in gen sing. and the M2/M3 double gender (the morphosyntactic variance in acc sing.). It presents a general description of the broadly understood -a/-u variance and the specific characteristics of the M2/M3 double gender (against the background of the category of gender and the phenomenon of gender multiplicity). In the extensive literature devoted to the genitive case, the problem of double gender is not present. It seems arguable to describe the distribution rules for both competing endings within the semantic horizon (inanimacy) rather than within the grammatical one (generic class M3), although it must be admitted that it is the double gender that speaks against the latter approach. The issues raised will be continued by the author in two successive articles in Język Polski: 1) The -a/-u variance in gen sing. and the M2/M3 double gender in the light of dictionary-driven corpus studies; 2) M2/M3 double gender noun units with the -a/-u variance in gen sing. A frequency-based modelling of the relation between endings and gender alternates.
15
Publication available in full text mode
Content available

Konfrontatywna refleksja nad kategorią rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku polskim i białoruskim

51%
Siwirska A. B.
Acta Albaruthenica
|
2023
|
issue 23
243-258
PL
Artykuł jest poświęcony przedstawieniu podobieństw i różnic w kategoriach rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku polskim i białoruskim. Autorka w kolejnych częściach tekstu przedstawia zasady klasyfikacji rzeczowników na poszczególne rodzaje gramatyczne ze względu na kryterium morfologiczne i semantyczne, a także uwzględniając semantyczne cechy żywotności i osobowości. W końcowej części artykułu wyszczególnione są różnice w wydzielaniu i nazywaniu kategorii rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku białoruskim i polskim oraz zostają zaproponowane zmiany, które można byłoby wprowadzić w opisie kategorii rodzaju rzeczowników w języku białoruskim.
BE
Артыкул прысвечаны падабенствам і адрозненням ў граматычнай катэгорыі роду назоўнікаў у польскай і беларускай мовах. Аўтарка падае правілы прыналежнасці назоўнікаў да граматычнага роду па марфалагічным і семантычным крытэрыям. У заключнай частцы артыкула пералічваюцца адрозненні ў вылучэнні і найменні катэгорый граматычнага роду назоўнікаў у беларускай і польскай мовах і прапаноўваюцца змены, якія можна было б унесці ў апісанне катэгорый роду назоўнікаў у беларускай мове.
EN
The article dedicated to the presentation of similarities and differences in terms of grammatical gender of nouns in Polish and Belarusian. In the following parts of the text, the author presents the rules for classifying nouns into particular grammatical genders due to morphological and semantic criteria, as well as taking into account the semantic characteristics of liveliness and personality. In the final part of the article, the differences in separating and naming the categories of noun gender in Belarusian and Polish are listed, and changes that could be introduced in the description of the gender category of nouns in Belarusian are proposed.
16
Publication available in full text mode
Content available

Марфаналагічныя ўласцівасці суфікса -ец пры адсубстантыўным словаўтварэнні назоўнікаў у беларускай мове

45%
Варановіч В.
Acta Albaruthenica
|
2021
|
issue 21
249-261
PL
W tym artykule podano zbliżony do wyczerpującego zestaw procesów morfonologicznych, które towarzyszą tworzeniu w języku białoruskim rzeczowników od innych rzeczowników za pomocą sufiksu -ец. Przedstawiono prawie wszystkie możliwe alternacje fonemów, wymieniono najczęściej odcinane części końcowe podstaw słowotwórczych, wprowadzono wykaz interfiksów jako fragmentów w strukturze wyrazów pochodnych, które, zajmując pozycję pośrednią pomiędzy podstawą słowotwórczą a morfemem sufiksalnym, przyczyniają się do ich optymalnej łączliwości; przedstawiono nieliczne przypadki nałożenia morfów. Jednocześnie w trakcie analizy słowotwórczej dla wielu rzeczowników z sufiksem -ец oferowane są najwięcej systemowo uzasadnione (lub nawet po prostu poprawne) wersje ich struktury derywacyjnej w porównaniu z przedstawionymi w słownikach słowotwórczych. Ponadto uzasadniona została zdolność niektórych interfiksów, oprócz wykonywania swojej podstawowej funkcji w procesie tworzenia wyrazów, do nadania lepszej rozpoznawalności derywatów jako przed-stawicieli określonych grup semantycznych wyrazów.
BE
У артыкуле даецца блізкі да вычарпальнага набор марфаналагічных працэсаў, якімі суправаджаецца ўтварэнне ў беларускай мове назоўнікаў ад іншых назоўнікаў з дапамогай суфікса -ец. Паказваюцца практычна ўсе маг-чымыя чаргаванні фанем, адзначаюцца фіналі ўтваральных асноў, якія найчасцей падпадаюць адсячэнню, даецца пералік інтэрфіксаў як фрагмен-таў у структуры вытворнага слова, якія, займаючы прамежкавае стано¬вішча паміж утваральнай асновай і суфіксальнай марфемай, спрыяюць апты-мальнай спалучальнасці апошніх; прыводзяцца нешматлікія выпадкі накла-дання морфаў. Разам з тым у працэсе словаўтваральнага аналізу для шэрагу назоўнікаў з суфіксам -ец прапануюцца больш сістэмна ўгрунтава¬ныя (альбо нават проста карэктныя) версіі іх дэрывацыйнай структуры ў па-раўнанні з тымі, што адлюстраваны ў словаўтваральных слоўніках. Апрача таго, абгрунтоўваецца здольнасць некаторых інтэрфіксаў, апрача выка-нання сваёй асноўнай функцыі ў словаўтваральным працэсе, спрыяць леп-шай распазнавальнасці дэрыватаў як прадстаўнікоў пэўных семантыч¬ных класаў слоў.
EN
The article provides a close to exhaustive set of morphophonological processes that accompany noun formation derived from other nouns with the suffix -ец in the Belarusian language. Practically all possible alternations of phonemes are indicated; the most often cutting off endings of underlying stems are noted. The list of interfixes is given as a series of fragments in the structure of a derived word. Interfixes positioned between the underlying stem and the suffixal morpheme contribute to their optimal compatibility. A few cases of superposition of morphs are shown. As a result of word formation the analysis of some nouns with the suffix -ец more systemically justified (or simply correct) versions of their derivational structure are proposed than those presented in word formation dictionaries. Besides, the article proves the ability of some interfixes to promote better recognition of derivatives as representatives of certain semantic classes of words in addition to their main function in the word formation process.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.