Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  składnia historyczna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Gdyby przysięgły człowiek widział kogo raniąc barzo, czyli o staropolskich imiesłowach nieodmiennych czasu teraźniejszego w funkcji biernej

100%
Petrov I. N., Twardzik W. B.
Język Polski
|
2014
|
vol. 94
63-68
PL
Artykuł porusza problematykę nietypowej funkcji biernej staropolskich czynnych imiesłowów nieodmiennych (part. praes. indecl.), nawiązując do poświęconego temu zagadnieniu artykułu A. Grybosiowej i W. Twardzika, opublikowanego w 1975 roku. Przykłady pochodzą ze średniowiecznych i renesansowych zabytków staropolskich («Rozmyślanie przemyskie», tzw. «Ortyle Maciejowskiego», «Żywot Pana Jezu Krysta» Baltazara Opeca) i prezentują trzy dotychczas nieznane zdania z przedmiotowym użyciem imiesłowów. Omówienie dostarcza ponadto dodatkowych argumentów interpretacyjnych, potwierdzających tezę o biernym znaczeniu nieodmiennych imiesłowów czynnych.
EN
The paper analyzes the curious syntactic behaviour of certain uninflected participles (part. praes. indecl.) in Old Polish, drawing on A. Grybosiowa and W. Twardzik’s 1975 article devoted to the same subject. Examples stemming from medieval and Renaissance Old Polish texts (Rozmyślanie przemyskie, the socalled Ortyle Maciejowskiego, Baltazar Opec’s Żywot Pana Jezu Krysta) present some previously unknown sentences displaying participles with object value. In addition, the study supplies further interpretational arguments confirming the hypothesis about the passive meaning of uninflected active participles.
2

Nie masz, kto ratując, czyli o staropolskich imiesłowach nieodmiennych czasu teraźniejszego w zdaniach podmiotowych

100%
Petrov I. N., Twardzik W. B.
Język Polski
|
2013
|
issue 2
65-76
PL
Artykuł porusza problematykę specyficznej funkcji składniowej staropolskich imiesłowów nieodmiennych (part. praes. indecl./adv.). Przykłady pochodzą ze staropolskich translacji Psałterza oraz kilku innych źródeł. Analiza podstawy łacińskiej oraz staropolskich synonimów syntaktycznych, a także uwzględnienie greckich, staro-cerkiewno-słowiańskich oraz staroczeskich odpowiedników pozwala na wysnucie tezy o podmiotowej funkcji analizowanych części mowy,niedostrzeżonej wcześniej przez badaczy. Autorzy prezentują to nietypowe użycie staropolskich imiesłowów na tle krytycznego omówienia dotychczasowych opracowań, postulując jednocześnie większą ostrożność terminologiczną oraz systematyczne uwzględnianie szerszego tła słowiańskiego.
EN
The paper analyzes the curious syntactic behaviour of certain uninflected participles (part. praes. act./adv.) in Old Polish. Examples are drawn from Old Polish translations of the Book of Psalms and certain other sources. Comparing the Latin text and the Old Polish syntactical equivalents, as well as taking into account the Greek, Old Church Slavic as well as Old Czech counterparts, the authors conclude that the forms under discussion could assume the role of a subject — a fact previously unnoticed by scholars. The authors present this unusual usage of participles in Old Polish against the background of a critical analysis of previous treatments of the subject, at the same time pleading for greater terminological precision and a systematic consideration of the broader Slavic background.
3
Publication available in full text mode
Content available

Unfinished “verbization” process: the development of predicative constructions with an adjective of the feminine gender in the 17th and 18th centuries in the light of corpus data

100%
Bronikowska R.
Polonica
|
2021
|
vol. 41
97-110
PL
Artykuł jest poświęcony zmianom średniopolskiej konstrukcji składniowej, w której forma M lp. r.ż. przymiotnika występowała w funkcji predykatywnej. Badania przeprowadzone na danych korpusowych miały na celu prześledzenie procesu, który prowadził do przekształcenia form przymiotników w czasowniki niewłaściwe (werbizacja). Analizą zostało objętych sześć najbardziej popularnych w XVII i XVIII wieku predykatywnych form przymiotnikowych: MOŻNA, NIEMOŻNA, NIEPODOBNA, WIELKA, PEWNA i SŁUSZNA. Podczas gdy pierwsze trzy z nich zmieniły swój gramatyczny status, w wypadku pozostałych proces werbizacji został zahamowany. Rozstrzygający pod tym względem był okres  drugiej połowy XVIII i pierwszej połowy XIX wieku.
EN
The article is devoted to the changes in the Middle Polish syntactic construction in which the predicative function was performed by the nominative, singular, feminine form of the adjective. The research carried out on the corpus data was aimed at tracing the process that led to the transformation of those adjectival forms into defective verbs (verbization). The analysis covers six predicative adjectival forms most popular in the 17th and 18th centuries: MOŻNA ‛it is possible’, NIEMOŻNA ‛it is impossible’, NIEPODOBNA ‛it is impossible’, WIELKA ‛it is great’, PEWNA ‛it is certain’ and SŁUSZNA ‛it is right’. The first three of them changed their grammatical status, whereas for the rest the verbization process stopped. The 2nd half of the 18th century and the 1st half of the 19th century were decisive in this respect.
4
Content available remote

Od comitativu do spójnika. O pochodzeniu słowiańskiego spójnika i oraz litewskiego ir

100%
Ostrowski N.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2017
|
issue 24
165-176
EN
The paper aims to describe the origin of the Slavic conjunction i ‘and’ and its Baltic counterpart ir ‘and; also’ (Old Prussian ir ‘also’, Lithuanian ‘and; also’, Latvian ‘and; also; even’). Common Baltic ir traces back to the former *ī-r that stems from the conflation of demonstrative pronoun (instr. sg.) *h₁i-h₁ and locative postposition -r. On the basis of Baltic data we can establish the primary character of Slavic i ‘and’ which illustrates the functional change from comitative to coordinative conjunction.
5
Publication available in full text mode
Content available

Edycja fryburska „Rozmyślania przemyskiego” a obraz składni polszczyzny XV wieku

100%
Stramczewska O., Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Olga Stramczewska. Od 2012 roku doktorantka w Zakładzie Historii Języka Polskiego UAM w Poznaniu; laureatka I nagrody w XII edycji Konkursu im. Czesława Zgorzelskiego na najlepszą prace magisterską w dziedzinie językoznawstwa. W 2010 roku ukończyła studia I stopnia na podstawie pracy licencjackiej „Twardy – twierdzić. Próba analizy formalnej i semantycznej gniazda wyrazowego”. W 2012 roku ukończyła studia II stopnia na podstawie pracy magisterskiej pt. „Interpunkcja transkrypcji. Znad «Rozmyślania przemyskiego»”. Zainteresowania naukowe: edycja naukowa tekstów dawnych s. h. j. p., olga.stramczewska@o2.pl
Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series
|
2015
|
vol. 4
EN
Article reflects selected syntactic differences in the two transcriptions of “Rozmyślanie przemyskie” and attempt to answer the question of how to change the image of Old Polish syntax depending on the transcription. RP is a comprehensive, medieval apocrypha. In view of the fact that this text comes from the Old Polish, and for her there is not enough text credentials, researchers often use it as a source of knowledge about inflection, vocabulary or syntax of the fifteenth-century Polish. In the studies on the history of syntax there are many examples of RP to be an illustration of syntactic phenomena Old Polish period. They are cited as transcription, which - as it turns out - is a form of presentation of the text is different from the original: publisher transcription must make arbitrary decisions that are syntax.
PL
Artykuł ma na celu zobrazowanie wybranych różnic składniowych w dwóch transkrypcjach „Rozmyślania przemyskiego” („Chrestomatii staropolskiej” i tzw. wydania fryburskiego) i próbę odpowiedzi na pytanie: jak zmienia się obraz składni staropolskiej w zależności od transkrypcji, po którą sięgnie badacz. RP to obszerny, średniowieczny apokryf. W związku z tym, że zabytek ten pochodzi z tego okresu rozwoju polszczyzny, dla którego istnieje niewiele poświadczeń tekstowych, badacze często korzystają z niego, jako ze źródła wiedzy na temat fleksji, leksyki czy też składni XV-wiecznej polszczyzny. W opracowaniach na temat historii składni pojawia się wiele przykładów z RP, które mają być ilustracją zjawisk składniowych epoki staropolskiej. Przytaczane są one w postaci transkrypcji, która – jak się okazuje – jest formą prezentacji tekstu znacznie już przetworzoną w stosunku do oryginału: wydawca transkrypcji musi podjąć arbitralne decyzje, które mają charakter składniowy.
6

O pochodzeniu pol. ile (stpol. jele), czyli gdy etymologia spotyka składnię

100%
Ostrowski N.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 2
32-39
EN
Relative pronouns i- / je- and restrictive particle -le became conflated in concessive conditionals (e.g. No matter how much financial support we get, we will go ahead with our project). This syntactic environment explains, why Old Polish ile functioned in the oldest Polish texts as indefinite pronoun ‘no matter how much’ (so-called free choice determiner). The present paper aims to show, in which way the historical syntax may enrich our knowledge on etymology and language changes.
PL
Fuzja zaimków względnych i- / je- z partykułą restryktywną -le nastąpiła w zdaniach warunkowo-koncesywnych (np. ang. No matter how much financial support we get, we will go ahead with our project ‘Będziemy kontynuować projekt niezależnie od tego, jakie wsparcie finansowe otrzymamy’). Ten typ zdań wyjaśnia, dlaczego w staropolszczyźnie ile funkcjonowało jako zaimek nieokreślony ‘cokolwiek’. Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób składnia historyczna może wzbogacić wiedzę na temat etymologii i zmian językowych.
7

Różnice w interpretacji składni zabytku a interpunkcja transkrypcji. Na przykładzie Rozmyślania przemyskiego

100%
Stramczewska O.
Roczniki Humanistyczne
|
2014
|
vol. 62
|
issue 6: Językoznawstwo
161-171
PL
Rozmyślanie przemyskie to XVI-wieczny, liczący 426 kart, całkowicie pozbawiony interpunkcji apokryf. W artykule przedstawiono analizę wybranych różnic interpunkcyjnych w dwóch wydaniach tego zabytku: Chrestomatii staropolskiej i w tzw. wydaniu fryburskim. Znaki interpunkcyjne, wstawiane przez wydawców w transkrypcjach, są ilustracją ich zrozumienia składni zabytku, a co za tym idzie mają charakter interpretacyjny. Zaproponowaną w wydaniach interpunkcję należy zatem traktować jako głos w dyskusji, a nie jako jedyne źródło rozwiązań składniowych.
EN
Rozmyślanie przemyskie [The Przemyśl Meditation] is a 16th-century apocrypha, comprising 426 cards, and completely devoid of punctuation. The article presents an analysis of selected punctuation differences in the two editions of this text: Chrestomatiastaropolska and the Freiburg edition. Punctuation inserted by publishers in transcriptions, illustrate their understanding of the syntax of the text. They are interpretations. Punctuation proposed in the editions under analysis should be treated as a voice in discussion, and not as the only source of syntactic solution.
8
Publication available in full text mode
Content available

O pochodzeniu spójnika przyzwalającego aczkolwiek

100%
Ostrowski N.
Język Polski
|
2024
|
vol. 104
|
issue 1
111-120
PL
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, dlaczego spójnik przyzwalający aczkolwiek (od stpol. acz ‘jeśli, chociaż’) jest zbudowany jak zaimek nieokreślony, np. cokolwiek. Innymi słowy, co wspólnego mają warunek, przyzwolenie i nieokreśloność. Punktem wyjścia były tzw. uniwersalne zdania warunkowo-przyzwalające, które łączą pewne cechy zdań warunkowych i przyzwalających.
EN
The aim of the article is to answer the question why the concessive conjunction aczkolwiek (from Old Pol. acz ‘if; though’) looks like an indefinite pronoun, e.g. cokolwiek ‘whatever’. In other words, what do condition, concession, and indefiniteness have in common? Universal concessive conditionals that combine some features of conditional and concessive sentences were used as the starting point.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.