Search results

1

Imagination, geniuses and thought collectives

100%

Mścisławski Ł.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2021

|

issue 71

175-190

EN

In his book Wojciech Sady attempts to reconstruct the structure of the fundamental transformations that can be described as the relativistic and quantum revolution. Referring to rich historical material and Ludwik Fleck’s reflections on the development of scientific knowledge, the author tries to explain how it is possible that “scientists began to think differently than they had been taught.” Sady’s work, although not devoid of somewhat weaker points, is a brave and thought-provoking attempt to propose his own explanation of the mechanisms of the aforementioned transformations.

2

O konwencjonalnym charakterze pojęcia jednoczesności w Szczególnej Teorii Względności

100%

Pabjan T.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2005

|

issue 37

53-72

PL

To be able to determine the simultaneity of distant events, one has to make use of a convention. Einstein's famous definition of simultaneity, which sets e=1/2 , is a case of such a convention. The problem, dealt with in this paper, is to answer the question of whether the choice of such a convention is obligatory or not. The partisans of conventionality of simultaneity argue, that the standard synchronization procedure of clocks, based on the Einstein's definition, is not necessitated by facts concerning the physical universe, but can be replaced by any procedure originating from the definition of simultaneity, given 0 < e < 1. The present article contains some arguments in favor of, as well as against, the conventionality of simultaneity. Apart from Einstein's standard synchronization procedure, special attention is paid to Reichenbach's definition of simultaneity and Malament's theorem. Some attempts at giving an absolute definition of simultaneity are also presented. Finally, an argument from the rationality of the world is formulated.

3

„Równoczesność” a „teraźniejszość” – fizyka i metafizyka czasu

84%

Przechowski A.

Roczniki Filozoficzne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 4

181-204

PL

Jednym z głównych problemów filozofii czasu jest określenie statusu teraźniejszości. Zagadnienie teraz pojawia się explicite choćby w dyskusji prezentyzm-eternalizm czy w pytaniu o możliwość uzgodnienia idei obiektywnego upływu czasu z rozumieniem czasu we współczesnej nauce. Filozofia nauki ujawnia zaś – wcześniej nie dostrzegany – problem zdefiniowania równoczesności. Dyskusje na temat obiektywności lub realności upływu czasu nie są domeną filozofii ostatniego stulecia ani też pokłosiem odkryć fizyki XX wieku. To właśnie jednak na gruncie fizyki nastąpiło spektakularne zderzenie intuicyjnego rozumienia czasu, w tym tak oczywistych – zdawałoby się – idei, jak równoczesność czy współistnienie, z filozoficznymi implikacjami teorii naukowej. Rozbieżność intuicji temporalnych z czasem relatywistycznym analizowali pod kątem konsekwencji metafizycznych Gödel, Rietdijk i Putnam. Próby uzgodnienia klasycznych kategorii tensalnych z pojęciami STW, podejmowane m.in. przez Sklara, wskazują na konieczność wyeksplikowania odmiennych założeń ontologicznych obu schematów pojęciowych oraz potrzebę oddzielenia metafizyki od epistemologii. Radykalną propozycję wyeliminowania konfliktu między intuicją upływu czasu i relatywistycznym obrazem czasu wysunął Prior, który przypisał fundamentalną rolę potocznym kategoriom temporalnym (A-teoria), pojęcia relatywistyczne zaś uznał za czysto konwencjonalne i wtórne. Pogląd taki jawnie przeczyłby jednak ontologicznym założeniom STW, sformułowanym przez samego Einsteina. Niniejszy artykuł ma na celu wyeksplikowanie wspomnianych trudności w oparciu o fundamentalne założenia i własności klasycznej oraz relatywistycznej koncepcji czasu.

EN

The status of “nowness” is one of the most important problems of the philosophy of time. The question of “the now” remains relevant in the discussion between presentism and eternalism, or in the problem of reconciliation between the classic idea of objective sense of the flow of time and the concept of time in the modern science. Philosophy of science also reveals the never-recognized-before problem of defining “simultaneousness.” The discussions on the objectivity or reality of the flow of time neither are the domain of the 20th-century philosophy, nor are the result of the discoveries in the modern physics. It was right on the grounds of relativistic physics, however, where the intuitive perception of time (including the supposedly obvious ideas of “simultaneousness” or the “coexistence”) and the philosophical implications of the scientific theory spectacularly collided. The dissonance between temporal intuitions and ontological implications of relativistic time was studied by Gödel, Rietdijk, and Putnam. The attempts to reconcile the classic tensal categories with the STR definitions, made by Sklar and the others, indicate the need of explication of the different presumptions of the two frameworks of conceptual schemas as well as the need of the separation between metaphysics and epistemology. A radical attempt of elimination of the conflict between the intuition of the flow of time and the relativistic concept of time was presented by Prior, who assigned a fundamental meaning to the tensal categories (A-theory) and who considered the relativistic concepts to be conventional and secondary. Such an idea, however, would explicitly negate the ontological presumptions of the STR, formulated by Einstein himself. The article presents this difficulties on the basis of the fundamental presumptions and features of the classic and relativistic concept of time.

4

Perspectivism and special relativity

84%

Khalili M.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2021

|

vol. 43

|

issue 2

191-217

EN

Th e special theory of relativity holds signifi cant interest for scientifi c perspectivists. In this paper, I distinguish between two related meanings of “perspectival,” and argue that reference frames are perspectives, provided that perspectival means “being conditional” rather than “being partial.” Framedependent properties such as length, time duration, and simultaneity, are not partially measured in a reference frame, but their measurements are conditional on the choice of frame. I also discuss whether the constancy of the speed of light depends on perspectival factors such as the idealized defi nition of the speed of light in a perfect vacuum and the Einstein synchronization convention. Furthermore, I argue for the view that the constancy of its speed is a robust property of light according to the conditions of currently acceptable experimental setups pertaining to special relativity, and conclude that this view supports perspectivism.

CS

Speciální teorie relativity je obzvláště zajímavá z hlediska vědeckého perspektivismu. V tomto článku rozliším dva související významy pojmu „perspektiva“ a pokusím se ukázat, že vztažné soustavy lze chápat jako perspektivy za předpokladu, že perspektivou rozumíme spíše „být podmíněný“, a nikoli „být dílčí“. Vlastnosti závislé na vztažné soustavě, jako je délka, časové trvání a simultánnost, nejsou v dané vztažné soustavě měřeny neúplně, ale jejich měření jsou podmíněna výběrem vztažné soustavy. Rovněž se budu zabývat otázkou, zda stálost rychlosti světla závisí na perspektivních faktorech, jako je idealizovaná defi nice rychlosti světla v dokonalém vakuu a Einsteinova synchronizační konvence. Na závěr se pokusím ukázat, že konstantní rychlost je robustní vlastností světla dle podmínek aktuálně přijímaných experimentů týkajících se speciální relativity a že tento pohled podporuje perspektivismus.

5

Dirac’s refined unification of quantum mechanics and special relativity: an intertheoretic context

67%

Nugayev R. M.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2022

|

vol. 44

|

issue 1

37-57

EN

One of the key episodes of history of modern physics – Paul Dirac’s startling contrivance of the relativistic theory of the electron – is elicited in the context of lucid epistemological model of mature theory change. The peculiar character of Dirac’s synthesis of special relativity and quantum mechanics is revealed by comparison with Einstein’s sophisticated methodology of the General Relativity contrivance. The subtle structure of Dirac’s scientifi c research program and fi rst and foremost the odd principles that put up its powerful heuristics is scrutinized with special emphasis on the highly controversial tenet of “mathematical beauty.” It is contended that despite the relentless Dirac’s remarks denigrating the controversial role of philosophy one can trace its indirect infl uence through Arthur Eddington’s and Hermann Weyl’s whimsical mathematical models. Accordingly, the milestones of Dirac’s research programme realization in the distinctive context of the applied epistemological doctrine are indicated.

CS

Jedna z klíčových epizod dějin moderní fyziky – překvapivý vznik relativistické teorie elektronu Paula Diraca – je analyzována z hlediska epistemologického modelu změny zralé teorie. Článek poukazuje na zvláštní charakter g y Diracova sjednocení speciální relativity a kvantové mechaniky, který se objevuje při srovnání s Einsteinovou sofi stikovanou metodologií v pozadí teorie všeobecné relativity. Rafi novaná struktura Diracova vědeckého výzkumného programu a neobvyklé principy, které vybudovaly jeho silnou heuristiku, jsou prozkoumány s důrazem na vysoce kontroverzní princip „matematické krásy“. V článku tvrdím, že navzdory neutuchajícím Diracovým poznámkám popírajícím roli fi losofi e lze vysledovat její nepřímý vliv prostřednictvím hravých matematických modelů Arthura Eddingtona a Hermanna Weyla. V souladu s tím jsou představeny hlavní body Diracova výzkumného programu z hlediska aplikované epistemologické doktríny.

Refine search results

2 Teorie vědy (Theory of Science)

2 Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

1 Roczniki Filozoficzne

1 Khalili M.

1 Mścisławski Ł.

1 Nugayev R. M.

1 Pabjan T.

1 Przechowski A.

1 2022

2 2021

1 2014

1 2005

Imagination, geniuses and thought collectives

O konwencjonalnym charakterze pojęcia jednoczesności w Szczególnej Teorii Względności

„Równoczesność” a „teraźniejszość” – fizyka i metafizyka czasu

Perspectivism and special relativity

Dirac’s refined unification of quantum mechanics and special relativity: an intertheoretic context