Search results

1

Refleksyjność a badania nad sprawiedliwością tranzycyjną

100%

Krotoszyński M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2015

|

vol. 2(11)

59-68

PL

Artykuł opisuje sposoby, na jakie pojęcie refleksyjności może się wiązać z badaniami nad sprawiedliwością tranzycyjną. Na wstępie omawia się refleksyjne rozważania dotyczące stanu tego interdyscyplinarnego pola badawczego. Następnie charakteryzuje się spostrzeżenia dotyczące mechanizmów sprawiedliwości tranzycyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem dyskusji na temat stosowania sankcji karnych. Na koniec artykuł obrazuje w jaki sposób tożsamość indywidualna i zbiorowa może ulegać w okresie tranzycji przeobrażeniom. W artykule stawia się tezę, że badanie sposobów rozliczeń z przeszłością jest par excellence refleksyjne, albowiem w ramach debaty podważa się nawet najbardziej podstawowe twierdzenia powiązane ze sprawiedliwością tranzycyjną.

EN

The article explores ways in which the notion of reflexivity can apply to the research on transitional justice. First, the article describes reflexive considerations concerning the state of the field itself. Then, the reflections on transitional justice measures are characterized, focusing primarily on the discussion on the use of criminal trials. Finally, the article portrays how collective and individual identity can be reshaped during the transition. The article argues that research on dealing with the past is par excellence reflexive, as the debate challenges even the most basic ideas connected with transitional justice.

2

Wokół polityki pamięci i sprawiedliwości okresu przejściowego w krajach Europy Wschodniej

100%

Brzechczyn K.

Dzieje Najnowsze

|

2020

|

vol. 52

|

issue 2

PL

Celem artykułu jest krytyczna analiza książki Secret Agents and the Memory of Everyday Collaboration in Communist Eastern Europe, wydanej pod redakcją Pétera Apora, Sándora Horvátha i Jamesa Marka. W pierwszej części przedstawiono rozmaite ujęcia sprawiedliwości tranzycyjnej, w drugiej – ukazano społeczno-polityczne warunki powstawania instytucji pamięci w Europie Wschodniej, zaś w ostatniej – przeanalizowano istniejące ujęcia badania komunistycznej przeszłości oraz wybrane studia przypadków.

EN

The purpose of the text is to review the book Secret Agents and the Memory of Everyday Collaboration in Communist Eastern Europe, edited by Péter Apor, Sándor Horváth, and James Mark. The first part presents the various approaches to transitional justice, the second – the political circumstances of the establishment of institutions of memory in Eastern Europe, while the last one analyses the different approaches to dealing with the communist past and selected case studies.

3

Transitional Justice and the Constitutional Crisis: The Case of Poland (2015–2019)

100%

Krotoszyński M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2019

|

vol. 3(21)

22-39

EN

During the last four years the situation in Poland has been a matter of interest to the worldwide legal community mostly due to the constitutional crisis. Yet, the years 2015–2019 were also a time of a revival of transitional justice measures, such as cleansing the public sphere of communist symbols, remodelling of lustration law, and further reduction of pensions of communist secret service employees and officers. In this paper I argue that these spheres are interconnected and that Poland’s constitutional crisis has a transitional justice dimension. I start with an overview of retrospective instruments dealing with the communist past introduced in the last four years. Next, I turn to the constitutional crisis itself, discussing its possible explanations and transitional justice aspects. In the end I claim that the dramatic constitutional backsliding that Poland has recently experienced can be explained not only as a power grab, but also as a result of the tension between the rule of law and the principle of individual responsibility on one hand – and the resort to collective accountability in an attempt to get what the government sees as justice on the other.

PL

W ciągu ostatnich czterech lat sytuacja w Polsce stała się przedmiotem zainteresowania międzynarodowych gremiów prawniczych przede wszystkich ze względu na kryzys konstytucyjny. Lata 2015-2019 były jednak także okresem powrotu do narzędzi rozliczeń z przeszłością, wśród których wymienić można usuwanie symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, zmianę modelu lustracji oraz dalsze obniżenie emerytur funkcjonariuszy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa PRL. W artykule stawiam tezę, że sfery te są ze sobą wzajemnie powiązane, kryzys konstytucyjny ma zaś wymiar retrospektywny. Tekst zaczynam od przedstawienia mechanizmów sprawiedliwości tranzycyjnej dotyczących okresu komunistycznego wprowadzonych w Polsce w ostatnich czterech latach. Następne omawiam możliwe wyjaśnienia kryzysu konstytucyjnego i jego aspektów związanych z rozliczeniami z przeszłością. Analiza prowadzi mnie do wniosku, że dramatyczne zmiany ustrojowe, które współcześnie dotknęły Polskę, mogą być wyjaśnione zarówno w kategorii walki o władzę, jak i jako rezultat konfliktu pomiędzy zasadą rządów prawa i zasadą indywidualnej odpowiedzialności – a odwołaniem się do odpowiedzialności zbiorowej w celu zaspokojenia tego, co rządzący uznają za sprawiedliwość.

4

Transitional Justice, the Dual State, and the Rule of Law

100%

Mikuli P.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2023

|

issue 2(72)

273-285

PL

W niniejszym artykule autor argumentuje, że wprowadzenie w Polsce środków mających na celu naprawę naruszeń praworządności, w szczególności dotyczących sądownictwa, nie wymaga jak na razie stosowania zasad transitional justice. Autor nawiązuje do koncepcji Ernsta Fraenkela dotyczącej państwa dualnego, która bywa wykorzystywana do opisu rzeczywistości politycznej współczesnej Polski. W państwie dualnym istnieją dwie równoległe rzeczywistości, bo oprócz upolitycznionych organów mogą istnieć instytucje, które nie zostały jeszcze przejęte przez partię rządzącą, czyli instytucje, które nie uznają obowiązującego, pozakonstytucyjnego porządku prawnego. Dlatego też, zdaniem autora, ocena legitymacji prawnej określonych instytucji czy osób (w tym sędziów), po przywróceniu w najbliższym czasie państwa prawa, może różnić się od klasycznego przejścia z reżimu całkowicie niedemokratycznego do demokratycznego.

EN

In this article, the author argues that the introduction of measures in Poland to remedy violations of the rule of law, particularly regarding the judicial system, does not require so far referring to the principles of transitional justice. The author loosely refers to Ernst Fraenkel’s concept of a dual state which is sometimes used to describe the political reality in contemporary Poland. In a dual state, there are two parallel realities, and apart from politicized organs there may also exist institutions that have not yet been captured by the ruling party, i.e. institutions that do not recognise the current, unconstitutional legal order. Therefore, according to the author, the assessment of the legal legitimacy of certain institutions or persons (including judges), after the restoration of the rule of law in the nearest future, may differ from the classic transition from a completely non-democratic to a democratic regime.

5

The Category of Truth in the Constitutions of Modern States

100%

Maroń G.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2022

|

issue 2 (66)

237-251

PL

Przedmiotem artykułu są odniesienia do prawdy w konstytucjach państw współczesnych. Komparatystyczne studium pokazuje wielość kontekstów, w których kategoria prawdy jest wzmiankowana w kilkudziesięciu ustawach zasadniczych. Pozytywnie należy ocenić wymienianie w konstytucjach prawdy jako części składowej aksjologii porządku prawnego i społecznego, podstawy sprawiedliwości tranzycyjnej czy zasady postępowania sądowego i administracyjnego. Poważne zastrzeżenia budzi natomiast czynienie z prawdy granicy wolności słowa. Przyznanie konstytucyjnej ochrony jedynie wypowiedziom prawdziwym może tłumić publiczną debatę na sprawy społecznie doniosłe. Przeprowadzona analiza nie potwierdza tezy liberalizmu politycznego o irrelewantności prawdy dla prawa i polityki.

EN

The subject of the article is references to the truth in the constitutions of modern states. The comparative study shows multiplicity of contexts in which the category of truth is mentioned in several dozen fundamental laws. The mention of truth in the constitutions as a component of the axiology of the legal and social order, the basis of transitional justice or the principle of court and administrative proceedings should be assessed positively. However, making the truth a limit of freedom of speech raises serious reservations. Granting constitutional protection only to truthful statements can stifle the public debate on socially prominent issues. The conducted analysis does not confirm the thesis of political liberalism that the truth is irrelevant for law and politics.

6

Truth Revelation Procedures as a Rights-based Alternative to the Politics of (Non-)Memory

100%

Kowalewska E.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2019

|

vol. 3(21)

51-66

EN

This article offers a socio-legal reflection on the relation between law, state obligation, and attempts to institutionalize collective memory. As the question of memory institutionalization becomes most pertinent in the context of regime change that imposes on an incumbent government certain expectations for addressing the past, the article considers this research problem from the perspective of transitional justice theory. The transitional justice paradigm allows for an interdisciplinary consideration of the topic. Special attention is paid to legal norms and mechanisms directed towards establishing authoritative knowledge about the past. The emerging principle of the right to truth is presented as an integrating and rights-based perspective from which to approach societal demands for acknowledging injustices of the past. Measured against the fundamental rights that lie at the heart of transitional justice theory, three types of truth revelation procedures are presented. The article shows that the relationship between law and memory – which is often reduced to one of political instrumentalization – should, in accordance with the values of a liberal democracy, be reframed from the perspective of individual and collective rights. The article seeks to contribute to the field of memory studies in the social sciences by exposing functions of legal norms and mechanisms that are often overlooked when discussed from the perspective of the politics of memory.

PL

Artykuł podejmuje refleksję nad relacją między prawem, obowiązkami państwa i pamięcią zbiorową. Skoro pytanie o instytucjonalizację pamięci staje się kluczowe w kontekście zmian ustrojowych, artykuł podejmuje refleksję w perspektywie teorii sprawiedliwości tranzycyjnej (transitional justice). Perspektywa ta pozwala na spojrzenie interdyscyplinarne, ze szczególnym uwzględnieniem norm i mechanizmów ukierunkowanych na utrwaleniu autorytatywnej wiedzy o przeszłości. Zasada prawa do prawdy pozwala dostrzec społeczne oczekiwanie rozliczenia przeszłości. Artykuł przedstawia trzy formy procesów weryfikacyjnych (truth revelation procedures) w odniesieniu do praw podstawowych i teorii sprawiedliwości tranzycyjnej. Relacja między prawem a pamięcią – często redukowana do relacji instrumentalnej – powinna być przedstawiona z perspektywy praw jednostki i praw zbiorowych, zgodnie z wartościami demokracji liberalnej. Artykuł pragnie przyczynić się do rozwoju pamięcioznawstwa w naukach społecznych, poprzez ujawnienie funkcji norm i mechanizmów prawnych często pomijanych w dyskursie o polityce pamięci.

7

Pasikowski’s ‘Pigs’ as an Illustration of Vetting in a Transitional Society

100%

Grabarczyk M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2021

|

issue 1(26)

100-111

PL

Psy, film z 1992 r. w reżyserii Władysława Pasikowskiego z biegiem lat stał się legendą polskiego kina, a także źródłem wielu cytatów i przedmiotem swoistego kultu. Psy, pozostając atrakcyjne komercyjnie, zarysowują także wiele problemów związanych z transformacją ustrojową, otwierając dyskusję dotyczącą przeprowadzonej wówczas weryfikacji oficerów SB. Akcja filmu rozgrywa się w 1990 roku, w okresie przemian ustrojowych w Polsce po upadku komunizmu. Zanim na pierwszy plan wysuwa się czysto sensacyjna akcja, film w dużej mierze opowiada o reformie MSW i SB, procedurze weryfikacji ich oficerów, a także o ich losach podczas próby odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Film pokazuje przy tym, że niezwykle trudno jest przeprowadzić reformy jednocześnie na wielu płaszczyznach: politycznej, gospodarczej i społecznej, i że może to być źródłem kryzysu. Celem artykułu jest przedstawienie Psów Władysława Pasikowskiego jako filmu ukazującego praktyczne problemy jednego z mechanizmów stosowanych w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej, jakim jest procedura weryfikacji. Film, jako artystyczna prezentacja sytuacja poszczególnych funkcjonariuszy poddanych weryfikacji jest punktem wyjścia do refleksji nad sprawiedliwością tranzycyjną i problemem rozliczeń z niedemokratycznym systemem. Artykuł koncentruje się na ogólnym zarysie filmu, ze szczególnym uwzględnieniem komisji kwalifikacyjnych i ich wykorzystania w ramach sprawiedliwości tranzycyjnej. Przedstawiając normatywny model weryfikacji oficerów SB i zestawiając go z obrazem przedstawionym w filmie, autor ukazuje podstawowe problemy moralne i społeczne związane z tego typu mechanizmami.

EN

Pigs, a 1992 movie directed by Władysław Pasikowski, has become an iconic picture over the years, growing into a source of quotes and becoming a cult classic. The film, while remaining commercially attractive, outlines many problems within transitional justice and opens a discussion regarding the vetting of the SB officers carried out at that time, including the selected model. The plot of the film takes place in 1990, the period of political transformation in Poland after the fall of communism. Before the purely sensational action comes to the fore, the movie is largely about a reform of the MSW and the SB, about vetting of its officers and their fate while trying to find themselves in the new reality. It also shows that it is remarkably difficult to carry out reforms simultaneously in many fields: political, economic and social, and that it may be the source of a crisis. The aim of this article is to present Pasikowski’s Pigs as a film that demonstrates the practical issues related to one of the mechanisms used in the framework of transitional justice, namely the vetting process. The movie as an artistic representation of individuals subjected to vetting opens discourse on transitional justice and the problem of dealing with undemocratic system. The paper concentrates on a general outline of the movie, paying attention to the vetting committees and their function within the framework of transitional justice. While presenting the normative model of officers’ vetting and juxtaposing it with the image shown in the film, the author displays basic moral and social problems related to the vetting.

8

Uniformed Services Pension Amendment Acts in Poland as Part of State Politics of Memory

100%

Grabarczyk M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2019

|

vol. 3(21)

67-80

EN

The article is an analysis of the regulations regarding the reduction of pensions of former officers of the People’s Republic of Poland’s security services as an element of state politics of memory, presenting the Uniformed Services Pension Amendment Acts of 2009 and 2016 from the perspective of transitional justice. Whilst investigating the admissibility of using such a retribution mechanism, the author draws attention to the purpose of this type of regulation. Reducing pensions has, in fact, two goals – a retrospective one and a prospective one. The retrospective goal is about administering historical justice by penalizing a specific group of people using various mechanisms (in this case administrative sanctions). In the prospective aspect, it is an element of institutionalizing memory and building a specific political narrative. As a consequence, apart from commemorative practices, it aims to produce and disseminate knowledge in public space, while clearly rejecting the past regime. In relation to the Uniformed Services Pension Amendment Acts, while the Act of 2009 was to some extent aimed at the retrospective goal, the 2016 Act is primarily an element of politics of memory used by authorities to control the recollection of past events by explicitly condemning the previous system and all persons in any way related to it. For this reason, the author focuses on the mechanism of reducing pensions as one of the elements of politics of memory in Poland.

PL

Artykuł stanowi analizę regulacji dotyczących obniżenia uposażenia emerytalnego byłym funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa PRL jako elementów polityki pamięci państwa, przedstawiając tzw. ustawy dezubekizacyjne z 2009 i 2016 r. z perspektywy sprawiedliwości tranzycyjnej. Nawiązując do dopuszczalności zastosowania takiego mechanizmu rozliczeń w artykule autor wskazuje przede wszystkim na cel tego typu regulacji. Obniżanie emerytur ma w istocie dwa cele – retrospektywny i prospektywny. W płaszczyźnie retrospektywnej przede wszystkim chodzi o wymierzenie sprawiedliwości dziejowej poprzez swego rodzaju rozliczenie określonej grupy osób z zastosowaniem różnych mechanizmów (w tym wypadku sankcji administracyjnych). W aspekcie prospektywnym jest to element instytucjonalizacji pamięci i budowania określonej narracji politycznej. W konsekwencji, obok komemoratywnych praktyk, ma na celu wytwarzanie i upowszechnianie wiedzy w przestrzeni publicznej, przy jednoczesnym jednoznacznym odcięciu się od minionego reżimu. W odniesieniu do tzw. ustaw dezubekizacyjnych, to o ile ustawa z 2009 roku była w jakimś stopniu nakierowana na cel retrospektywny, o tyle ta z 2016 jest przede wszystkim elementem polityki pamięci, mającym na celu ukształtowanie przez władzę określonej narracji o przeszłych wydarzeniach poprzez jednoznacznie potępienie poprzedniego ustroju oraz wszystkich osób w jakikolwiek sposób z nim związanych. Z tego względu autor skupia się na mechanizmie obniżania emerytur jako jednym z elementów polityki pamięci w Polsce.

9

ZMIANA SYMULOWANA. TOTALITARYZM I TO, CO NASTĄPIŁO PÓŹNIEJ

75%

Cristina Petrescu C. P.

Porównania

|

2019

|

vol. 24

|

issue 1

263-267

EN

My intervention focuses on Aviezer Tucker’s assessment of legacies of totalitarianism in the educational system. Tucker singles out a major dilemma of post-totalitarian universities: to fundamentally restructure in order to become autonomous or to simulate change while preserving state support. He contendsthat the Bologna system meant the transformation of universities into state-managed corporations that lowered standards and introduced various mechanisms of measuring performance. Thus, Tucker convincingly argues, the unwanted result of including the former communist coun-tries in the European Union was the return to a familiar model of simulated change in the field of education.

PL

Mój komentarz dotyczy oceny wpływu totalitarnego, komunistycznego dziedzictwa na system edukacji. Zostało to przeprowadzone w jednym z rozdziałów książki Aviezera Tuckera, The Legacies of Totalitarianism. Według niego głównym dylematem posttotalitarnego uniwersytetu jest odpowiedź na pytanie,czy celem fundamentalnej restrukturyzacji szkolnictwa wyższego jest osiągnięcie autonomii, czy zagwarantowanie sobie poparcia państwa poprzez symulację zmiany. Tucker twierdzi, że system boloński oznacza transformację uniwersytetów w zarządzane przez państwo korporacje, które obniżają standardy nauczania i wprowadzają różne mechanizmy mierzenia aktywności naukowej. Autor przekonująco argumentuje, że nieintecjonalnym efektem przystąpienia byłych krajów komunistycznych do Unii Europejskiej jest powrót do znanego w okresie komunizmu modelu symulowania zmian w szkolnictwie wyższym.

Refine search results

5 Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

2 Przegląd Prawa Konstytucyjnego

1 Dzieje Najnowsze

1 Porównania

2 Grabarczyk M.

2 Krotoszyński M.

1 Brzechczyn K.

1 Cristina Petrescu C. P.

1 Kowalewska E.

1 Maroń G.

1 Mikuli P.

1 2023

1 2022

1 2021

1 2020

4 2019

1 2015

Refleksyjność a badania nad sprawiedliwością tranzycyjną

Wokół polityki pamięci i sprawiedliwości okresu przejściowego w krajach Europy Wschodniej

Transitional Justice and the Constitutional Crisis: The Case of Poland (2015–2019)

Transitional Justice, the Dual State, and the Rule of Law

The Category of Truth in the Constitutions of Modern States

Truth Revelation Procedures as a Rights-based Alternative to the Politics of (Non-)Memory

Pasikowski’s ‘Pigs’ as an Illustration of Vetting in a Transitional Society

Uniformed Services Pension Amendment Acts in Poland as Part of State Politics of Memory

ZMIANA SYMULOWANA. TOTALITARYZM I TO, CO NASTĄPIŁO PÓŹNIEJ