Search results

1

Uzdrowiska : zaprzepaścić czy ratować?

100%

Tondos B.

Ochrona Zabytków

|

2000

|

issue 3

299-306

EN

Recently, publications about old resorts and their architecture are becoming increasingly numerous. At the same time, resorts are turning into sites of a growing construction movement, which leads to the destruction of valuable monuments and the violation of spatial complexes. Knowledge about resort architecture had developed only relatively recently, and thus remains incomplete. The author perceives various gaps as regards typology, terminology and conservation doctrine. The latter encompass methods of dealing with particular buildings, and pertain to the protection of the cultural landscape. This fact is even more important considering that the resorts, as a rule, were created from about the mid-nineteenth century, and for a long time played the role of the “salons” of the Polish intelligentsia; during the summer season, they frequently witnessed assorted intellectual and patriotic initiatives, due to the weaker surveillance of the partitioning authorities and easier foreign contacts. The author presents various proposals concerning forms of the protection of resort towns, drawing attention to the rank of the historical role played in local tradition by certain buildings. These are essential arguments while making conservation decisions. In the cultural landscape of the resorts basic significance is attached to spatial aspects, different than in town or the countryside, a correspondence between the town planning configuration and the natural and composed vegetation as well as the flexibility of conservation undertakings.

2

Styl otwocki

100%

Szałygin J.

Ochrona Zabytków

|

1998

|

issue 4

361-369

EN

The Otwock construction style, created at the end o f the nineteenth century by Michal Elwiro Andriolli, earlier than the earlier Zakopane style devised by Stanislaw Witkiewicz, is little known and insufficiently appreciated. The summerhouse architecture o f the environs o f Otwock is an unique phenomenon on the scale o f Mazovia. Many wooden buildings representing the style in question are no longer standing and numerous examples are decaying; nonetheless, a number o f houses displaying magnificent w ood carving is still to be found. Unfortunately, methods o f protecting wooden houses built in the Otwock style and their preservation for future generations have not been proposed up to now. This problem cannot be solved by listing particular objects in a register o f historical monuments. The salvage o f existing buildings by their present-day owners cannot be achieved without the assistance o f municipal authorities and the State Service for the Protection o f Historical Monuments.

3

Przedmioty metalowe w stylu zakopiańskim Marcina Jarry

100%

Paprocka-Gajek J.

Artifex Novus

|

2021

|

issue 5

42-65

EN

Famous braziers, Marcin Jarra and Marcel Jakubowski, opened under their own names the first Cracow branch of Norblin, Bracia Buch i T. Werner, a famous Warsaw plate factory. Established in February 1887, the company introduced items crafted from silvered metal that imitated silverware (such as crockery, items of religious value, or toilette accessories) onto the Galician market. In 1900, both associates were distinguished for their wares on the World’s Fair in Paris. Alas, in the same year they disbanded their company; each of them continued their own production. The M. Jarra company continued to operate till 1927. Their line of products characterized by the Zakopane style was manufactured in years 1900–1917. Decorations to said products were based on the drawings of St. Witkiewicz and Wl. Matlakowski. This offer is known thanks to the one preserved catalogue featuring around 50 patterns. Zakopane styled items are rare both in private and museum collections. Tłumaczenie: Jakub Młynarczyk

PL

W lutym 1887 r. mosiężnicy Marcin Jarra i Marceli Jakubowski otworzyli w Krakowie pod własnymi nazwiskami filię znanej warszawskiej wytwórni wyrobów platerowych Norblin, Bracia Buch i T. Werner. Firma wprowadziła na rynek galicyjski przedmioty wykonane z posrebrzanego metalu, naśladujące wyroby srebrne (galanterię stołową, przedmioty do sprawowania kultu, naczynia toaletowe). W 1900 r. wspólnicy wyróżnieni zostali za platerowane przedmioty m.in. na Wystawie Światowej w Paryżu. Niestety, w tym też roku rozwiązali spółkę i każdy z nich kontynuował własną produkcję. Firma nad nazwą M. Jarry istniała zapewne do 1927 r. Przedmioty w stylu zakopiańskim produkowane były w latach 1900–1917 (?). Dekoracje do tych przedmiotów powstały wg rysunków St. Witkiewicza i Wł. Matlakowskiego. Oferta w stylu zakopiańskim jest znana dzięki jedynemu zachowanemu katalogowi z ponad 50 wzorami. Egzemplarze w stylu zakopiańskim należą do rzadkich i to zarówno w zabiorach muzealnych, jak i kolekcjach prywatnych.

4

ŚLADY UKRYTE W HARMONII STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO. WILLA OKSZA A TWÓRCZOŚĆ KOLONII ARTYSTYCZNEJ ZAKOPANEGO

72%

Pomiankiewicz E.

Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo

|

2017

|

issue 12/II

79-95

PL

W niniejszym artykule rozpatrzono przestrzeń willi Oksza w kontekście elementu szczególnego w architekturze Zakopanego – jako zabytku stylu zakopiańskiego oraz w kategorii Galerii Sztuki XX wieku. Willa Oksza, jako zabytek architektury drewnianej oraz projekt twórcy stylu zakopiańskiego, Stanisława Witkiewicza, jest miejscem wyjątkowym, emanującym harmonią i ładem. Jednakże zaadaptowana na Galerię Sztuki XX wieku skrywa w swoich wnętrzach niezwykłe dzieła przedstawicieli różnych nurtów artystycznych i epok. W artykule przedstawiono i scharakteryzowano ślady – dzieła pozostawione przez artystów związanych z Zakopanem, które czynią willę Oksza miejscem jeszcze bardziej wyjątkowym i ponadczasowym.

EN

This article discusses the issue of the Oksza villa space’s as an particular element of the Zakopane’s architecture, as an monument of Zakopane style and also as a Gallery of 20th Century Art. Designed by the creator of the Zakopane style – Stanisław Witkiewicz Oksza villa is an particular place that emanates the 89 harmony and order. However in the interiors of villa converted into a Gallery of 20th Century Art are hidden extraordinary works of art of the different styles and artist trends. In the article are also presented and described traces – works of art of various artist connected with Zakopane that makes Oksza villa a place even more particular and timeless.

5

STYL NARODOWY –FORMA MANIFESTU CZY MANIFEST FORMY?

72%

Dardzińska I.

Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo

|

2018

|

issue 14/II

27-41

PL

W artykule przedstawiono początki poszukiwań elementów narodowych w tendencjach stylowych na przełomie XIX i XX wieku w wybranych k rajach europejskich i U SA. Ponadto przeanalizowano kształtowanie się stylu narodowego w Polsce – genezę jego powstania i zmiany rozwojowe od XIX wieku po czasy współczesne. W Polsce poszukiwania stylu narodowego miały związek zarówno z chęcią manifestacji niepodległości, jak i z wykreowaniem nowego stylu w architekturze. W drugiej połowie XIX wieku, w polemicznym dyskursie pomiędzy zwolennikami tradycjonalizmu a propagatorami nowatorskich rozwiązań, przeważyły tendencje powrotu do minionych stylów architektonicznych. W budownictwie świeckim starano się lansować motywy ludowe, bliskie „stylowi zakopiańskiemu”, a budownictwo sakralne miało stać się kolejną odsłoną form gotyckich, nazwaną „stylem wiślano-bałtyckim”. W drugim dziesięcioleciu XX wieku, sięganie do form średniowiecznych, zwłaszcza romańskich i łączenie ich z modernizmem, miało na celu wykreowanie tzw. „stylu swojskiego”. Trendy w manifestowaniu cech narodowych w architekturze były zauważalne w innych krajach europejskich na przełomie XIX i XX wieku, np. Heimatstil w Niemczech. Awangardowe odmiany modernizmu w postaci art déco, streamline czy zig-zag stanowiły amerykański odpowiednik modernizmu Europy Zachodniej. Zastosowanie wysokiej jakości materiałów budowlanych w połączeniu z kompozycją wyjątkowych układów artykułujących elewacje sprawiło, że wiele obiektów z lat 20. i 30. XX wieku do tej pory uznaje się za symbole architektonicznej elegancji. Pewnego rodzaju próbą manifestacji stylu narodowego są m.in. pawilony wystawiennicze na EXPO. Ich formy, już w drugiej połowie XIX wieku wskazywały na stopień zaawansowania technologicznego, np. Pałac Kryształowy w Londynie. Obecnie istotniejsze wydają się prezentacje przygotowane dla zwiedzających EXPO. Jednak wybór formy pawilonu nadal pozostaje wskazówką trendu i stylistyki, z jaką dany kraj chce być utożsamiany. Część pawilonów manifestuje nowatorskie idee kształtowania bryły. Większość jednak osadzona jest w klasycznych elementach architektury, których rozpoznawalność umacnia w poczuciu bycia we wspólnej tradycji kulturowej.

EN

The article presents the beginnings of a search for national elements in style tendencies at the turn of the 19thand 20thcenturies in selected European countries and in the USA. In addition, the development of national style in Poland was analyzed: the history of creating and progressive changes from the 19thcentury to contemporary times. In Poland, the search for a national style was associated both in the need for manifestation of independence and the invention of a new architectural style. In the second half of the 19th century, a polemical discourse between traditionalism supporters and promoters of innovative solutions raised in which a tendency for returning to bygone architectural styles were dominant. In secular architecture, efforts were made to promote folk motifs close to the Zakopane style, and sacred architecture was supposed to become another line of gothic forms called the Vistula-Baltic style. In the second decade of the 20th century, referring to medieval forms, in particular Roman ones, and blending them with modernism were aimed at creating so-called a ‘native style’. Trends in the manifestation of national traits in architecture were noticeable in other European countries at the turn of the 19th and 20thcenturies, e.g. Heimatstil in Germany. Avant-garde variants of modernism in the form of art déco, streamline or zig-zag were an American equivalent of Western Europe modernism. Many buildings of the 1920s and 1930s are still considered symbols of architectural elegance owing to the use of high quality building materials in combination with an arrangement of unique façade articulating units. Some sort of an attempt of a manifestation of the national style are exhibition pavilions for EXPO, etc. Their forms, already in the second half of the 19th century, indicated the technical advancement, e.g. the Crystal Palace in London. Nowadays, presentations provided for visitors of EXPO seem to be more significant. However, selection of the form of a pavilion still remains an indication of a trend and a style a given country wants to be identified with. Some pavilions manifest innovative ideas of building body development, yet most of them are associated with classical architectural elements, the recognisability of which strengthens the sense of belonging to a common cultural tradition.

6

Architektura nowego stylu zakopiańskiego. Odrodzenie stylowe czy popkulturowy kicz i historyczne niezrozumienie?

58%

Wiśnicka A.

Artifex Novus

|

2021

|

issue 5

174-187

EN

The text addresses the questions of contemporary architecture inspired by the Zakopane Style, examining whether or not they present the appropriate features that would predispose them to be described as the revivalism of historical patterns. Beginning with the aesthetic writings of Stanisław Witkiewicz and the theory of architectural revival and neo-vernacularism, the article introduces and analyzes examples of the so-called New Zakopane Style. The comparison of selected buildings with Witkiewicz's aesthetic theories, in combination with extended definitions of vernacularism, is the core of considerations about an attempt to situate the currently developing trends on the map of architectural styles drawing from the late 19th century heritage. On the basis of representative examples of architecture created after 2000, the text aims to analyze the validity of the pop-culturally constituted term of the New Zakopane Style.

PL

Tekst porusza kwestie współczesnego budownictwa inspirowanego stylem zakopiańskim, szukając odpowiedzi na pytanie, czy wykazuje ono właściwe cechy, pozwalające określić je mianem rewiwalizmu historycznych wzorów. Wychodząc od założeń Stanisława Witkiewicza oraz teorii architektonicznego odrodzenia i neowernakularyzmu, artykuł przybliża i analizuje przykłady budowli tzw. nowego stylu zakopiańskiego. Komparatystyka obiektów i teorii estetycznych Witkiewicza w zestawieniu z rozszerzonymi definicjami wernakularyzmu stanowi trzon rozważań o możliwej próbie usytuowania rozwijających się obecnie tendencji stylowych na mapie architektury czerpiącej z dziedzictwa przeszłości. Na podstawie reprezentatywnych przykładów architektury powstałej po roku 2000 poddaje analizie słuszność popkulturowo ukonstytuowanego terminu nowy styl zakopiański.

7

Utracone piękno. O zniszczeniach zabytkowej architektury Zakopanego

51%

Rupiewicz R.

Artifex Novus

|

2021

|

issue 5

148-173

EN

There are around 1,361 historic buildings in Zakopane, of which 1,180 are timber mountain houses of Zakopane style built from the end of the 19th century to the times of the Second Polish Republic (1918–1939). Such an accumulation of timber buildings in the local style formed an identity to the area based on spatial organization, scale and proportions. The mountain houses are valuable due to their history and tradition. Unfortunately, these structures are now superseded by investments in new developments which destroy the townscape. Such activities are facilitated by unfavorable provisions in local spatial development plans adopted during the years 2009–2012. Quite often historical buildings are deliberately set on fire in order to secure new land for investments. The article describes historic mountain houses which have been devastated or demolished in recent years. It presents the formal and legal conditions that allowed for this and the mechanisms of action. It also presents solutions which can help develop better preservation and protection of historic secular buildings.

PL

Na terenie Zakopanego znajduje się ok. 1361 obiektów zabytkowych, z których 1180 to drewniane wille, reprezentujące styl zakopiański, powstałe w okresie od końca XIX w. do 20-lecia międzywojennego. Tak intensywne nagromadzenie drewnianych brył zakopiańskich willi ukształtowało tożsamość miejsca opartą o ład przestrzenny, stosowną skalę i proporcję. Wille stanowią wartość ze względu na historię i tradycję. Niestety, zabudowa ta jest obecnie wypierana przez inwestycje deweloperskie, które niszczą krajobraz miasta. Takie działania ułatwiają niekorzystne zapisy w miejscowych planach przestrzennych, uchwalone w latach 2009–2012. Często dochodzi do celowych podpaleń zabytków w celu pozyskania nowych gruntów inwestycyjnych. W artykule omówiono zabytkowe wille, które w ostatnich latach zostały zdewastowane lub zburzone, ukazano uwarunkowania formalno-prawne oraz mechanizmy działania. Wskazano rozwiązania, które mogą przyczynić się do lepszej ochrony konserwatorskiej zabytkowych obiektów architektury świeckiej.

Refine search results

3 Artifex Novus

2 Ochrona Zabytków

2 Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo

1 Dardzińska I.

1 Paprocka-Gajek J.

1 Pomiankiewicz E.

1 Rupiewicz R.

1 Szałygin J.

1 Tondos B.

1 Wiśnicka A.

3 2021

1 2018

1 2017

1 2000

1 1998

Uzdrowiska : zaprzepaścić czy ratować?

Styl otwocki

Przedmioty metalowe w stylu zakopiańskim Marcina Jarry

ŚLADY UKRYTE W HARMONII STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO. WILLA OKSZA A TWÓRCZOŚĆ KOLONII ARTYSTYCZNEJ ZAKOPANEGO

STYL NARODOWY –FORMA MANIFESTU CZY MANIFEST FORMY?

Architektura nowego stylu zakopiańskiego. Odrodzenie stylowe czy popkulturowy kicz i historyczne niezrozumienie?

Utracone piękno. O zniszczeniach zabytkowej architektury Zakopanego