Search results

1

Przeciwko autorytarnej kontroli w Chile: Facsímil Alejandra Zambry

100%

Tracz A.

Ameryka Łacińska. Kwartalnik analityczno-informacyjny

|

2022

|

vol. 30

|

issue 4 (118)

77-102

PL

Tematem niniejszego artykułu są surrealistyczne zabiegi chilijskiego autora Alejandra Zambry w książce Facsímil, tj. automatyzm, rewolucjonizm, oniryzm i sny, kontrowersyjne zestawienia elementów oraz irracjonalizm jako sprzeciw wobec roli ustandaryzowanych egzaminów w promowaniu uległości rządom autorytarnym. Praca prezentuje przede wszystkim dwa poziomy eksperymentów, tj. kładzie nacisk na strukturę książki, która składa się z fragmentów tworzących w rezultacie jedną spójną całość, a także podkreśla fragmentaryczność narracji, spowodowaną wykorzystaniem wielu cech surrealizmu. Mimo, iż nurt surrealistyczny powstał w Europie, został przyjęty i zaadaptowany na grunt amerykański. Pomimo różnic oraz rozwoju technik w różnych krajach Ameryki Południowej, można doszukać się wspólnego mianownika, pod postacią twórcy André Bretona, którego wpływ jest nadal widoczny w twórczości pisarzy latynoamerykańskich.

2

„Złoty wiek” – arcydzieło prowokacji

100%

Giżycki M.

Kwartalnik Filmowy

|

2020

|

issue 109 Przestrzeń architektoniczna w filmie

195-199

PL

Dziewięćdziesiąt lat temu, 31 czerwca 1930 r., w rezydencji Marie-Laure i Charles’a de Noailles'ów w Paryżu odbył się pierwszy prywatny pokaz filmu Luisa Buñuela Złoty wiek (L’âge d’or). W końcu listopada tamtego roku film miał oficjalną premierę w Studio 28 w Paryżu. Kilka dni później (3 grudnia 1930 r.) doszło do jednej z największych awantur w historii kina. W stronę ekranu poleciały kałamarze i inne niebezpieczne przedmioty. Wszystko w filmie, łącznie ze starannie dobraną przez samego reżysera muzyką, było prowokacją, a planowany efekt okazał się spektakularny ku uciesze André Bretona i innych surrealistów. Giżycki przypomina te fakty i przy okazji zastanawia się, czy prowokacyjna treść filmu wciąż rezonuje w dzisiejszym świecie.

EN

Ninety years ago, on 31st June 1930, a private screening of Luis Buñuel’s film L’âge d’or took place in a Parisian mansion of Marie-Laure and Charles de Noailles. At the end of November of the same year, the film officially premiered at Studio 28 in Paris. A few days later, on 3rd December, inkwells and other dangerous objects were thrown at the screen, and one of the biggest brawls in the history of cinema started. Everything in the movie, including the music carefully chosen by the director, was provocative, and the resulting tumult was well planned and it pleased André Breton and other surrealists enormously. Giżycki recalls these facts and deliberates whether this act of provocation still resonates in present-day world.

3

Paranoja krytyczna. O antropologicznych badaniach kultury własnej

100%

Stańczyk X.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 1(4)

186-204

PL

Artykuł dotyczy problemów związanych z antropologicznym badaniem kultury badacza. Problem podejmowany jest na przykładzie badania kultury alternatywnej przez osobę z tą kulturą związaną. Zostaje rozwinięte ujęcie komunikacyjne ze szczególnym uwzględnieniem języka i praktyk komunikacyjnych.

EN

The article concerns a few major ethical and cognitive problems with anthropological researches of researcher’s culture. Exemplification of this issue is scientific research of alternative culture or counter culture done from inside of this type of culture. The author coping with this problem applies communication perspective with special emphasize on language and communication practics.

4

Współczesny surrealizm czeski i odnowa języka. Wczesne filmy Jana Švankmajera

100%

L. Owen J.

Panoptikum

|

2008

|

issue 7(14)

237-258

EN

This essay is a critical study of the Czech animator and filmmaker Jan Švankmajer, one that pays particular attention to Švankmajer’s early works of the 1960s and ‘70s. The primary theme of this study is Švankmajer’s complex and multi-faceted engagement with the idea of language. Among the issues considered are the question of whether Švankmajer’s films ‘signify’ in any meaningful or straightforward fashion; the rejection of, and polemic with, the verbal model of language; the cultivation of a sensuous, affective formal ‘language’; Švankmajer’s interest in the communicative properties, the secret content, of objects; and the relation of language or self-expression to the childhood experience that Švankmajer valorises. I will connect these preoccupations back to Švankmajer’s involvement with the Czech Surrealist Group and his absorption of other traditions of the (Czech and international) avant-garde. Ultimately this essay will show that Švankmajer’s work, and not least in its engagement with language, is politically critical and subversive, whether considered in relation to the neo-Stalinist regime under which Švankmajer has made most of his films, or in a broader context. While eschewing any kind of naively utopian libertarianism, Švankmajer’s work is oppositional in its challenge to the codification of language systems by authoritarian regimes, and in implicitly censuring a civilisation that both reduces objects to their utilitarian function and represses the imaginative life (along with the possibility of expressing this) that we enjoyed in early childhood.

5

Gherasim Luca: Pragnienia pragnienia

75%

Kornhauser J., Luca G.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2021

|

vol. 17

|

issue 1

EN

A short prose by Gherasim Luka, one of the leading representatives of Romanian surrealism of the 1940s, reflecting the author’s interests in occultism and psychoanalysis on the one hand and the theory of a surreal object on the other. This work documents a combination of the poetics of “orthodox” surrealism with strictly autobiographical narration based on personal experience.

PL

Krótka proza Gherasima Luki, jednego z czołowych przedstawieli rumuńskiego surrealizmu lat czterdziestych XX wieku, która świadczy o zainteresowaniu autora okultyzmem i psychoanalizą z jednej strony, teorią obiektu surrealistycznego z drugiej. Utwór jest świadectwem zestawienia poetyki „doktrynalnego” surrealizmu ze ściśle autobiograficznym, opartym na osobistym doświadczeniu, zapisem.

6

Gherasim Luca: Czerwone echo

75%

Kornhauser J., Luca G.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2021

|

vol. 17

|

issue 1

1-4

EN

A short prose by Gherasim Luka, one of the leading representatives of Romanian surrealism of the 1940s, reflecting the author’s interests in occultism and psychoanalysis on the one hand and the theory of a surreal object on the other. This work documents a combination of the poetics of “orthodox” surrealism with strictly autobiographical narration based on personal experience.

PL

Krótka proza Gherasima Luki, jednego z czołowych przedstawieli rumuńskiego surrealizmu lat czterdziestych XX wieku, która świadczy o zainteresowaniu autora okultyzmem i psychoanalizą z jednej strony, teorią obiektu surrealistycznego z drugiej. Utwór jest świadectwem zestawienia poetyki „doktrynalnego” surrealizmu ze ściśle autobiograficznym, opartym na osobistym doświadczeniu, zapisem.

7

Zabił, nie zabił i kto kogo zabił? O filmie Zabicie ciotki Grzegorza Królikiewicza

75%

Dondzik M.

Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication

|

2021

|

vol. 30

|

issue 39

119-137

EN

The subject of this article is an analysis of the film Killing Auntie (Zabicie ciotki, 1984) by Grzegorz Krolikiewicz. The author reconstructs the history of the film’s making, recalls the memories of actor Robert Herubin, cinematographer Krzysztof Ptak, and director Grzegorz Krolikiewicz. The author reads Killing Auntie through the prism of Andrzej Bursa’s prose, refers to the heritage of surrealism and the way the director refers to it. According to the author it is important to answer the question of whether Killing Auntie is a specific kind of performance. The article concludes with a reflection on the moral dimension of Killing Auntie and an attempt to answer the questions: did the murder in Killing Auntie really happen and could any of us commit it?

8

Kobiecość i metafizyka w filmach Jeana-Claude’a Brisseau

75%

Prusinowski P.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2021

|

vol. 7

321-334

EN

French director Jean-Claude Brisseau (1944-2019) started his career as a social realist. Over time, he gradually abandoned his harsh semidocumentary approach to filmmaking and adopted a more visually refined style. The imagery in his films reflected metaphysical and often esoteric contents. Searching for meaning in life, some of his characters became able to rise above the triviality of everyday material existence. The artist’s belief in the existence of a transcendent world was closely associated with his admiration for the female body. He saw the ideal aesthetic representation of beauty. Brisseau demonstrated his affection for the „eternal feminine” in such films as Sound and Fury (De bruit et de fureur, 1987), Céline (1992), Secret Things (Choses secrètes, 2002) and À l’aventure (2008). Almost all of his pictures prove his strong affinity with surrealist’ ideals.

PL

Francuski reżyser Jean-Claude Brisseau (1944-2019) zaczynał swoją karierę od filmów bliskich poetyce realizmu społecznego, z biegiem czasu coraz dalej odchodząc od surowego, na poły dokumentalnego sposobu obrazowania na rzecz wyrafinowanej formy wizualnej, ewokującej metafizyczne i ezoteryczne treści. Swoim bohaterom i bohaterkom artysta kazał poszukiwać takiej egzystencjalnej drogi, która mogłaby prowadzić do wzniesienia się ponad reguły rządzące przyziemną, czysto materialną rzeczywistością. Wiarę w istnienie świata transcendentnego łączył ściśle z ideą piękna, jej najdoskonalszą reprezentację estetyczną dostrzegając w urodzie kobiecego ciała. Graniczące z sakralizacją uwielbienie dla „wiecznej kobiecości”, któremu Brisseau dawał wyraz w takich filmach, jak Z wściekłości i wrzasku (De bruit et de fureur, 1987), Céline (1992), Anioły zagłady (Les anges exterminateurs, 2006) czy À l’aventure (2008) zbliżało jego artystyczną postawę do ideałów, jakie wyznawali przedstawiciele surrealizmu.

9

Walerian Borowczyk jako dokumentalista surrealistyczny

63%

Prusinowski P.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2023

|

vol. 9

229-239

EN

Famous film critic André Bazin classified a distinction between “those directors who put their faith in the image and those who put their faith in reality”. The documentary output of Walerian Borowczyk, best known for his animated and feature films, seems difficult to fit into any of these categories. The author of this article analyses Borowczyk’s films as Diptych (Diptyque, 1967), A Private Collection (Une collection particulière, 1973), Letter from Paris (Brief von Paris, 1976) and The Greatest Love of All Times (L’amour – monstre de tous les temps, 1977). Those pictures are rare examples of surrealist ideas incorporated into documentary cinema.

PL

Słynny krytyk André Bazin dzielił filmowców na tych, którzy wierzą w obraz, i tych, którzy wierzą w rzeczywistość. Dokumentalną twórczość Waleriana Borowczyka, znanego przede wszystkim z filmów animowanych i fabularnych, trudno jednoznacznie przyporządkować do którejkolwiek z tych kategorii. Autor powyższego artykułu poddaje analizie tę część artystycznego dorobku reżysera, reprezentowaną przez takie filmy jak Dyptyk (Diptyque, 1967), Wyjątkowa kolekcja (Une collection particulière, 1973), List z Paryża (Brief von Paris, 1976) czy Miłość – potwór wszechczasów (L’amour – monstre de tous les temps, 1977). Obrazy te stanowią rzadkie przykłady wykorzystania elementów surrealizmu w kinie dokumentalnym.

10

Podróż dziewczynki a podróż nastolatki. Anička skřítek a Slaměný Hubert oraz Valerie a týden divů Vítězslava Nezvala jako dwa przykłady tego, co ukryte w podświadomości człowieka

63%

Brzezińska-Winkiel A.

Orbis Linguarum

|

2018

|

issue 51

277-288

EN

Journey of a child and a teenager. Anička skřítek a Slaměný Hubert and Valerie a týden divů as two examples of what is hidden in human subconscious. The article presents two texts of Vítězslav Nezval Anička skřítek a Slaměný Hubert and Valerie a týden divů, both from 3rd decade of 20th century. The aim is to compare two types of journeys: taken by a little girl and by the teenage girl. These two stories are very different: little Anička travels to her own imagination, and the young women Valerie travels inside herself. The author of this paper compares those two trips in reference to the developmental psychology and psychoanalysis. Analysis of initiation novels to gives us the conclusion, that Nezval was fascinated in human subconscious.

11

Lynchowskie przestrzenie sztuki obrazu

63%

Lipiński K.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2019

|

vol. 107

|

issue 4

188-193

12

Surrealna Zagłada. Wokół Egy halott álmaiból Stefánii Mándy. Perspektywa genderowa w węgierskiej poezji o Zagładzie

63%

Piotrowiak-Junkiert K.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

issue 5

126-148

EN

This article is devoted to Stefánia Mándy’s “Egy halott álmaiból” (“From the Dreams of the Dead Woman”), a text that has met little attention so far. Facing the experience of the Shoah, the Hungarian author presents a poem that consists of both poetic and narrative fragments. In search of a language capable of telling or describing her own experiences adequately, Mándy decides to apply surrealism to her memories of a camp, contributing to the unique work that departs from the literary decorum.

PL

Artykuł jest poświęcony mało znanemu tekstowi Egy halott álmaiból („Ze snów umarłej”) Stefánii Mándy. Węgierska autorka zmierzyła się z doświadczeniem Zagłady, tworząc utwór zbudowany z fragmentów poetyckich i prozatorskich. Poszukując odpowiedniego języka do opowiedzenia/opisania własnych przeżyć, zdecydowała się przedstawić wspomnienia obozowe w estetyce surrealnej, a tym samym stworzyła unikatowe dzieło przełamujące ramy literackiego decorum.

13

Budząc wampira. Z Jakubem Kornhauserem o Gherasimie Luce, rumuńskim surrealizmie i niespełnieniu rozmawiają Marta Baron-Milian i Piotr Bogalecki

63%

Kornhauser J., Baron-Milian M., Bogalecki P.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2021

|

vol. 17

|

issue 1

1-15

EN

The interview by Marta Baron-Milian and Piotr Bogalecki with Jakub Kornhauser, who has been translating Gherasim Luca’s prose works from Romanian and French and popularizing them, aims at locating the bilingual oeuvre of the author of The Passive Vampire within the field of Romanian and French literature and on the map of avant-garde practices, particularly considering the history of surrealism. The problems raised in the interview focus on the workings of history in Luca’s texts, on their political character, and the undertaken interpretations are directed at attempts to capture the oeuvre of this author inter alia through the prism of the marrano figure, economic metaphors and stammer, which is a peculiarity of Luca’s language both in poetry and in prose.

PL

Jeden z głównych tematów rozmowy Marty Baron-Milian i Piotra Bogaleckiego z Jakubem Kornhauserem, tłumaczem prozy Gherasima Luki z języka rumuńskiego i francuskiego, badaczem i popularyzatorem jego twórczości, stanowi próba usytuowania dwujęzycznej twórczości autora Biernego wampira w obszarze literatury rumuńskiej i francuskiej oraz na mapie praktyk awangardowych, ze szczególnym uwzględnieniem historii surrealizmu. Poruszona w rozmowie problematyka ogniskuje się wokół zagadnień związanych z działaniem historii w tekstach Luki, ich politycznym charakterem, a podjęte tu interpretacje zmierzają do prób uchwycenia twórczości tego artysty między innymi przez pryzmat figury marana, ekonomicznych metafor czy jąkania, stanowiącego osobliwą właściwość języka zarówno prozy, jak i poezji Gherasima Luki.

14

“Spinning the thread/(t)s” around images of time

63%

Cmeciu C. M.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2016

|

vol. 1

|

issue 1&2

PL

Słowa Salvadora Dali rozpoczynające niniejszy artykuł stanowią w zasadzie motto surrealizmu, ruchu ustanowionego w Paryżu w 1924 r. przez André Bretona. Ten literacki i artystyczny ruch zasadzał się na zadziwiających i nieoczekiwanych zestawieniach pewnych elementów rzeczywistości. W wyniku takich zaskakujących przekształceń powstają nowe jakości, będące twórczym wyrazem wyobraźni, „wolne od świadomej kontroli rozumu i wolne od konwencji”. Zanurzenie się w podświadomą czy spontaniczną myśl można połączyć z fizycznym stanem bólu głowy, wspomnianym przez Dalego, gdy malował zegary. Połączenie twardej, metalicznej faktury zegarów z miękkością topiących się zegarów zasadza się na dotykalnej formie „paranoicznej metamorfozy” (Descharnes, Néret, 2001: 171). W moim artykule zasadniczo „wgłębiam się” w proces tworzenia (przędzenia) zarówno werbalnych jak i niewerbalnych obrazów niektórych wskaźników (nici) czasu. Takim semiotycznym wskaźnikiem są tu zegarki. Teoretyczną podstawą, wykorzystaną do odkrycia rozumowania stojącego za subiektywnym przedstawieniem niektórych rzeczywistych przedmiotów natury epistemologicznej, jest semiotyka tradycyjna i społeczna. Bazę do analizy stanowi obraz Salvadora Dali „Uporczywość Pamięci” [Cieknące Zegary], jak również wiersz Carla Sandburga „Solo for Saturday Night Guitar”. Oba te werbalne i wizualne obrazy są bardzo blisko ze sobą związane, gdyż praca Dalego powstała jako ilustracja dyskursywnego przedstawienia czasu z wiersza Sandberga.

EN

Salvador Dali’s words are actually the embodiment of surrealism, founded in 1924, in Paris, by André Breton with his Manifeste du surréalisme. This literary and art movement was based on surprising and unexpected juxtaposition of elements of reality. These startling transformations of the real world bring forth new objects that are the creative expressions of imagination, “free of the conscious control of reason and free of convention”. The plunge into the subconscious or spontaneous thought could be actually linked to the physical state of headache, mentioned by Dali when starting to paint watches. The combination between the hard metal texture of watches and the softness of the molded watches relies on the “principle of paranoiac metamorphosis” in tangible form (Descharnes, Néret, 2001: 171).My paper is actually a “digging into” the process of creating (of spinning) the nonverbal and verbal images of some indices (threads) of time, watches becoming such a semiotic object. The theoretical background used in the understanding of the reasoning beyond the subjective depicting of some real objects is epistemological in nature, dealing with traditional and social semiotics. The empirical data will be provided by Salvador Dali’s The Persistence of Memory (Soft Watches) and Carl Sandburg’s Solo for Saturday Night Guitar. These two verbal and visual images are closely connected, the former being the picture accompanying the discursive representation of time by Sandburg.

15

Surréalisme en 1947 – occultism and the post-war marginalisation of Surrealism

63%

Kuczyńska A.

Art Inquiry. Recherches sur les arts

|

2014

|

vol. XVI (XXV)

87-99

EN

The exhibition Surréalisme en 1947, organised in Paris (Galerie Maeght) by André Breton and Marcel Duchamp was an attempt to consolidate and reorient the Surrealist move-ment in the post-war reality. According to the trend set by Breton in his Rupture inaugurale, Surrealism was going to become tied with occultism more strongly than ever before. The exhibition, whose main topic was “a new myth", was arranged in the form of an initiation path, consisting of the Hall of Superstitions, the Labyrinth of Initiation, etc. One reason for the critical panning of the exhibition was the fact that in that period all forms of esoteric trends were associated with Fascism, and myth was more and more frequently acknowledged as an obstacle in building new, rationally organised society. The aim of this paper is to present how the strategy of Breton, who proclaimed the need for establishing “a new myth" and connecting Surrealism with occultism against the Paris intellectual milieu, contributed to the marginalisation of the Surrealist movement.

PL

Zorganizowana w Paryżu (Galerie Maeght) przez André Bretona i Marcela Duchampa wy-stawa Surréalisme en 1947 była próbą skonsolidowania i reorientacji ruchu surrealistycznego w powojennej rzeczywistości. Zgodnie z kierunkiem, który Breton wyznaczył w Rupture inaugurale, surrealizm miał związać się silniej niż kiedykolwiek przedtem z okultyzmem. Głównym tematem wystawy był “nowy mit”. Zaplanowana została jako rodzaj ścieżki ini-cjacyjnej. Znalazły się tam m.in. Sala Przesądów, Totem Wszystkich Religii, Labirynt Ini-cjacji, etc. Jednym z powodów krytycznego przyjęcia wystawy był fakt, że w tym czasie wszelkiego rodzaju ezoteryczne prądy kojarzyły się z faszyzmem, a mit coraz częściej uzna-wano za przeszkodę w budowie nowego, racjonalnie zorganizowanego społeczeństwa. Celem artykułu jest wskazanie, w jaki sposób strategia Bretona, który głosił potrzebę stworzenia “nowego mitu” i związania surrealizmu z okultyzmem wbrew niechętnie nastawio-nemu do ezoterycznych nurtów środowisku intelektualnemu powojennego Paryża, przyczyniła się do marginalizacji tego kierunku.

16

Filmy pisane

63%

Levi P.

Forum Poetyki

|

2021

|

issue 23

110-127

PL

Początek lat dwudziestych XX wieku to okres rozwoju europejskich kierunków awangardowych. Dominującemu surrealizmowi towarzyszyło powstawanie lokalnych prądów: rumuńskiego integralizmu, czeskiego poetyzmu i artyficjalizmu oraz jugosłowiańskiego zenityzmu, hipnizmu, sumatryzm (czy pojęcie jest w porządku?) i kosmizmu. Dzięki pomysłowości oraz oryginalności poszczególnych artystów i teoretyków tworzono inspirujące, niemniej traktowane jako peryferyjne i „egzotyczne” manifesty. Działacze jugosłowiańscy, choć pozostający pod wpływem twórców rosyjskich (W. Chlebnikowa, W Majakowskiego, A. Rodczenki), blisko współpracowali i aspirowali do działalności centrali paryskiej (za A. Bretonem, B. Péretem). Znana jest ich bogata korespondencja z Francuzami, a w niektórych przypadkach i bezpośrednie kontakty. „Stół bohemy z [belgradzkiej] kawiarni Moskva stał się surrealistycznym stołem w kawiarni Le Cyrano w Paryżu”. W tekście przywoływani są najważniejsi działacze jugosłowiańskiej awangardy: Ljubomir Micić, Rade Drainac, Boško Tokin, ale szczególną uwagę autor poświęca (skromniej dotychczas przedstawianej w refleksji krytycznoliterackiej) działalności Monny’ego de Boully (serb. Moni Buli). Na podstawie jego utworu Doktor Hipnison, ili tehnika života, określanego jako rodzaj filmu pisanego (paper movies), Pavle Levi przybliża czytelnikowi koncepcję i konkretną realizację „filmu na papierze” – w wizji protagonisty Boully’ego. W nowym formacie widz zaproszony jest do „przestrzeni nieskrępowanej perspektywą”, staje się odbiorcą aktywnym, zaangażowanym do doświadczania filmu różnymi zmysłami.

17

Herbert Read (1893-1968)

63%

Thistlewood D., Roś J.

Amor Fati

|

2017

|

issue 1(7)

188-215

18

Goll et Witkacy : entre l’expressionnisme et le surréalisme

63%

Kaczmarek T., Łódzki U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica

|

2014

|

vol. 009

PL

Studiując dzieła, a nade wszystko teksty teoretyczne Yvana Golla i Stanisława Ignacego Witkiewicza, trudno nie zwrócić uwagi na wiele punktów wspólnych pomiędzy tymi wielkimi twórcami teatru. O ile Polak znał ponad wszelką wątpliwość surrealizm i wiele innych izmów panujących w Europie pierwszych dziesięcioleci XX wieku, o tyle Alzatczyk pochodzenia żydowskiego z pewnością nie miał możliwości zapoznania się z dokonaniami propagatora Czystej Formy. Niemniej, obaj stworzyli podobne, choć nieco różniące się między sobą, dwie estetyki teatralne, które wpisują się w Wielką Reformę Teatralną, i czynili to w tym samym czasie. Choć te dwie silne osobowości artystyczne nie znały się, to jednak wypracowały analogiczną nowatorską formułę ekspresji, zrodzoną w tyglu wielokulturowości, jakim była w owych czasach awangardowa Europa.

EN

Studying works, especially theoretical texts of Yvan Goll and Stanisław Ignacy Witkiewicz it is difficult not to pay attention to many common points between these two great creators of the theatre. Supposing the Pole knew beyond a reasonable doubt surrealism and many other “isms” prevailing in Europe in the first decades of the twentieth century, it is quite sure that the Alsatian with Jewish origins did not have the opportunity to get acquainted with the achievements of the initiator of the Pure Form. Nevertheless, they both created the two similar, but slightly different from each other, theatrical aesthetics, which constitute a part of the Great Theatre Reform and they did it at the same time. Although these two strong artistic personalities did not know each other, they have developed an analogous innovative formula of expression, created in the crucible of multiculturalism, which at that time was the avant-garde Europe.

19

„Dynamika dematerializacji i parowania”. Surrealizm jako ustanowienie perspektywy przedmiotowej

63%

Kornhauser J.

Tematy z Szewskiej

|

2017

|

vol. Rzeczy 1(18)/2017

60-76

PL

Artykuł poświęcony został zagadnieniu przedmiotu surrealistycznego w estetyce kierunku wyłaniającego się z wczesnych pism głównego teoretyka surrealizmu André Bretona. Przyjęta przez autora perspektywa badawcza wpisuje rozważania nad surrealizmem w szerszą refleksję teoretycznoliteracką, kulturoznawczą i filozoficzną. Z tego punktu widzenia pojęcie przedmiotu surrealistycznego rozumiane jest zarówno jako kluczowe założenie rewolucyjnej estetyki, jak i zapowiedź współczesnych „teorii rzeczy” w socjologii, antropologii i badaniach kulturowych. Autor definiuje pojęcie przedmiotu surrealistycznego w odniesieniu do koncepcji Rolanda Barthes’a, Jeana Baudrillarda, Arthura C. Danto czy Michela Foucaulta. Zarysowana zostaje w ten sposób „perspektywa przedmiotowa” sytuująca obiekt surrealistyczny, po pierwsze – jako pozbawiony desygnatu znak w przestrzeni tekstu (kryzys referencjalności), po drugie zaś – jako autonomiczny byt w nadrzeczywistości, który przejmuje kontrolę nad podmiotem i powoduje redukcję jego tożsamości. „Perspektywa przedmiotowa” miałaby zwracać uwagę zarówno na tekstowe uwarunkowania przedmiotu surrealistycznego, jak i na jego rolę w kształtowaniu współczesnych teorii kulturowych.

EN

The paper examines the problem of the “Surrealist object” in the aesthetics of this Avant-Garde movement, as seen in the works of its main representative, André Breton. The research perspective applied by the author is intended to place the reflection on Surrealism within the wider field of study of such disciplines as cultural studies, anthropology, sociology and philosophy. From this point of view, the notion of a “Surrealist object” is considered not only a key concept of a revolutionary aesthetics, but also an announcement of the modern “theories of things”, present in anthropology, design and cultural studies. The author defines the notion of the “Surrealist object”, referring to the ideas of Roland Barthes, Jean Baudrillard, Arthur C. Danto or Michel Foucault. In this way, an “objective paradigm” is characterized, which sets a new status of the “Surrealist object”. First of all, it appears as a sign without a denotation in the textual space (crisis of referentiality), second of all it obtains an autonomous essence in the surreality, in which it takes control of the subject and reduces its identity. Starting from this postulate, the author focuses on establishing of a “Surrealist approach”, which could deal both with the textual aspects of a “Surrealist object” and with its influence on the development of the modern cultural theories.

20

Surrealna Zagłada. Wokół Egy halott álmaiból Stefánii Mándy. Perspektywa genderowa w węgierskiej poezji o Zagładzie

63%

Piotrowiak-Junkiert K.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

issue 5

126-148

EN

This article is devoted to Stefánia Mándy’s “Egy halott álmaiból” (“From the Dreams of the Dead Woman”), a text that has met little attention so far. Facing the experience of the Shoah, the Hungarian author presents a poem that consists of both poetic and narrative fragments. In search of a language capable of telling or describing her own experiences adequately, Mándy decides to apply surrealism to her memories of a camp, contributing to the unique work that departs from the literary decorum.

PL

Artykuł jest poświęcony mało znanemu tekstowi Egy halott álmaiból („Ze snów umarłej”) Stefánii Mándy. Węgierska autorka zmierzyła się z doświadczeniem Zagłady, tworząc utwór zbudowany z fragmentów poetyckich i prozatorskich. Poszukując odpowiedniego języka do opowiedzenia/opisania własnych przeżyć, zdecydowała się przedstawić wspomnienia obozowe w estetyce surrealnej, a tym samym stworzyła unikatowe dzieło przełamujące ramy literackiego decorum.

Refine search results

Przeciwko autorytarnej kontroli w Chile: Facsímil Alejandra Zambry

„Złoty wiek” – arcydzieło prowokacji

Paranoja krytyczna. O antropologicznych badaniach kultury własnej

Współczesny surrealizm czeski i odnowa języka. Wczesne filmy Jana Švankmajera

Gherasim Luca: Pragnienia pragnienia

Gherasim Luca: Czerwone echo

Zabił, nie zabił i kto kogo zabił? O filmie Zabicie ciotki Grzegorza Królikiewicza

Kobiecość i metafizyka w filmach Jeana-Claude’a Brisseau

Walerian Borowczyk jako dokumentalista surrealistyczny

Podróż dziewczynki a podróż nastolatki. Anička skřítek a Slaměný Hubert oraz Valerie a týden divů Vítězslava Nezvala jako dwa przykłady tego, co ukryte w podświadomości człowieka

Lynchowskie przestrzenie sztuki obrazu

Surrealna Zagłada. Wokół Egy halott álmaiból Stefánii Mándy. Perspektywa genderowa w węgierskiej poezji o Zagładzie

Budząc wampira. Z Jakubem Kornhauserem o Gherasimie Luce, rumuńskim surrealizmie i niespełnieniu rozmawiają Marta Baron-Milian i Piotr Bogalecki

“Spinning the thread/(t)s” around images of time

Surréalisme en 1947 – occultism and the post-war marginalisation of Surrealism

Filmy pisane

Herbert Read (1893-1968)

Goll et Witkacy : entre l’expressionnisme et le surréalisme

„Dynamika dematerializacji i parowania”. Surrealizm jako ustanowienie perspektywy przedmiotowej

Surrealna Zagłada. Wokół Egy halott álmaiból Stefánii Mándy. Perspektywa genderowa w węgierskiej poezji o Zagładzie