Search results

1

Metafory synestezyjne w utworach Vladimira Nabokova

100%

Ginter A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2016

|

issue 12

53-61

EN

The present paper is devoted to synaesthetic metaphors in Nabokov’s oeuvre. The main attention is paid to the metaphors in which both the source and the target domains are perceptual. Numerous constructions of the analysed material show that although in some cases a perceptual mode is initially specified, the imagery is linguistically related in terms belonging to one or more differing perceptual modes.Nabokov’s metaphoric expressions has been discussed in two groups: cross-modal sensory metaphors with the source domain of colour as well as the source domain of tactile perception. These constructions resemble synaesthesias (e.g., deep crimson softness, orange heat) even though, contrary to the neurodevelopmental synaesthesia, meanings of synaesthetic metaphors are generated through semantic processes. Interpretation of cross-modal sensory metaphors is determined by the context.

PL

Niniejszy artykuł poświęcony jest metaforom synestezyjnym w twórczości Nabokova. Uwaga skierowana jest głównie na metafory, w których zarówno domena źródłowa, jak i docelowa dotyczą wrażeń zmysłowych. Wiele przedstawionych podczas analizy konstrukcji dowodzi, że choć w pewnych przypadkach rodzaj modalności wydaje się określony w sposób oczywisty, to obrazowanie językowo odnosi się do jednej lub dwóch odmiennych modalności percepcyjnych.Nabokovowskie konstrukcje metaforyczne zostały omówione w dwóch grupach: międzymodalne metafory z kolorem jako domeną źródłową oraz metafory z domeną źródłową związaną z percepcją dotykową. Konstrukcje te niewątpliwie przypominają synestezję, choć w przeciwieństwie do synestezji uwarunkowanej neuropsychologicznie, znaczenie metafor synestezyjnych powstaje w rezultacie procesów semantycznych. Interpretacja metafor międzyzmysłowych jest uwarunkowana kontekstualnie.

2

Barwy obecności i nieobecności w Lolicie

100%

Zasowska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2018

|

issue 15

203-218

EN

The multiplicity of the phenomenon of synesthesia has been a subject of intense scientific research performed mainly within a relatively narrow field of neurobiology or psychiatry (see e.g. Cytowic 2002; Cytowic and Eagleman 2009; Grossenbacher and Lovelace 2001; Sagiv 2009; J. E.Harrison and S.Baron-Cohen 1997), for which it is mostly a medical condition of the brain. However, synesthesia has also become a target of many linguistic endeavors as its realizations through language give rise to what is called a ‘synesthetic metaphor’ – a spontaneous linguistic production and/or a well-thought stylistic device. The world-famous Nabokov’s masterpiece Lolita is by far one of his most synesthesia-laden prose writings and it alone provided a fertile ground of research in both English and Russian, and many other languages to which the novel has been translated (see e.g. Ginter 2008; Zasowska 2012; Ginter 2016). The following paper aims at investigating the realizations of the English synesthetic metaphors in Lolita in the two Polish translations available in the literature: that of Stiller (1991) and that of Kłobukowski (1997). Of crucial importance is the function of color, a searchlight of some kind, beaming only on those who count. It doubtless centralizes Lolita in the novel and therefore may be called the ‘segregating’ factor: it is there whenever the girl is present and vanishes when she is no longer in sight. As has also been noticed by Zasowska (2013), the distribution of synethesia is closely linked with the sex of a character, and again it is Lolita that gathers almost all of the synesthetic metaphors for herself. Not even a vaguely similar tendency has been observed in the case of the other characters, both male and female, which are ‘synesthetically’ neglected by the author, that being an apparently conscious decision on the part of the writer. The present analysis consists of two main parts. First, all of the color-related synesthetic metaphors have been found, counted and categorized. The same was done with metaphors relating to the senses of sight, touch and taste. Second, their two Polish translations were compared and contrasted in terms of the synesthetic metaphor construction. The findings have shown that in most cases synesthetic metaphor was maintained by the translators throughout the novel and successfully rendered into the Polish language. However, different stylistic devices and lexical markers were used in doing so.

PL

Zjawisko synestezji opisywane w literaturze medycznej, głównie w wąskiej dziedzinie neurologii lub psychiatrii (zob. np. Cytowic 2002, Cytowic i Eagleman 2009; Grossenbacher i Lovelace 2001; Sagiv 2009; J. E. Harrison i S. Baron-Cohen 1997) dotyczy zmian w obrębie kory mózgowej, które są odpowiedzialne za tzw. ‘postrzeganie’ zmysłami. Synestezja to również przedmiot badań językoznawczych, które skupiają się na metaforze synestetycznej, a więc celowym (bądź nie) zabiegu stylistycznym. Lolitę bez wątpienia można zaliczyć do największych dzieł literackich XX wieku, a samemu autorowi – Vladimirowi Nabokovi – nie sposób odmówić geniuszu tkwiącego w niezwykłej zręczności językowej, która przyniosła mu zarówno sławę i uznanie, jak i niesłabnącą do dziś krytykę fabuły samego utworu. Dla językoznawców „Lolita” to przede wszystkim jaskinia tajemnic i zagadek, które dostrzec można w niezliczonych grach i zabiegach językowych, a które stały się przedmiotem badań zarówno w języku angielskim, rosyjskim, jak i wielu innych, na które powieść została przetłumaczona (zob. np. Ginter 2008; Zasowska 2012; Ginter 2016). Niniejszy artykuł ma na celu zbadanie realizacji metafory synestetycznej w dwóch polskich przekładach Lolity – w tłumaczeniu Stillera z 1991 r. oraz Kłobukowskiego z 1997 r. Na szczególną uwagę zasługuje sam kolor, którym powieść jest przepełniona, a który służyć może uważnemu czytelnikowi jako swego rodzaju „drogowskaz” informujący o tym, co, a nade wszystko kto jest ważny. Barwa towarzyszy głównej bohaterce od samego początku powieści i natychmiast znika, gdy dziewczynki nie ma w pobliżu. Jak zauważa Zasowska (2013), barwa pełni istotną funkcję w tworzeniu i rozmieszczeniu metafory synestetycznej, która jest ściśle powiązana z płcią bohaterów. Analiza przedstawiona w niniejszej pracy składa się z dwóch części. Pierwsza z nich stawia sobie za cel wyszukanie oraz skategoryzowanie wszystkich metafor synestetycznych związanych z barwą oraz tych związanych z innymi zmysłami, tj. zmysłem wzroku, dotyku i smaku. W części drugiej przeprowadzono analizę porównawczą oryginalnych metafor angielskich z ich polskimi odpowiednikami w dwóch przekładach. Analiza ta miała na celu określenie samej konstrukcji metafory. Wyniki wskazują, że w obu polskich tłumaczeniach metafora synestetyczna została zachowana, mimo różnych środków stylistycznych użytych w tym celu.

3

Muzyka i muzyczność w utworach Vladimira Nabokova

80%

Ginter A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 52

|

issue 1

313-324

EN

This paper aims to present music and musicality as aspects of Vladimir Nabokov’s prose, as well as his relationship with music. As is shown in this article, Nabokov’s literary texts involve at least three different aspects of music and musicality: musical terminology and titles of musical masterpieces, sound instrumentation combined with synaesthesia, and music used as a part of a story. For instance, in the short story entitled Music, it conveys some information related to the emotional state of the protagonist and determines the understanding of the title, as well as the whole text.

PL

W niniejszym artykule przedstawione zostały aspekty nawiązujące do muzyki i muzyczności w dziele literackim obecne w utworach Vladimira Nabokova. Rozważania te poprzedzone zostały przybliżeniem stosunku pisarza do muzyki. Elementy muzyki i muzyczności, obecne w twórczości Nabokova, dotyczą przynajmniej trzech różnych aspektów, do których należą: terminologia muzyczna i tytuły dzieł muzycznych, instrumentacja dźwiękowa połączona z synestezją oraz muzyka stanowiąca element fabuły utworu literackiego. Przykładem tego ostatniego może być opowiadanie zatytułowane Muzyka, w którym muzyka nie tylko służy opisaniu stanu emocjonalnego bohaterów, ale też warunkuje zrozumienie tytułu opowiadania i jego fabuły.

4

Zmysłowy wymiar obrazu – wrażliwość synestezyjna a partycypacja w sztuce wizualnej osób niewidomych

71%

Stachowiak-Dudzik E.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2021

|

vol. 115

|

issue 3

109-121

EN

This article was inspired by a discussion initiated by the author among the visually impaired guides at Niewidzialna Ulica (Invisible Street) in Poznań in April 2021. The resulting text not only collects their reflections but above all proposes solutions for the popularisation of visual arts among people with vision loss. The author starts with the concept of ‘synesthetic sensitivity’ and artistic ideas for the translation of the language of the visual into the language of the remaining four senses, offering examples of successful intersensory transpositions. The projects described in the paper may serve as a model for future solutions enabling the multisensory participation in art. Each project teaches us a different approach to art and the needs of people with visual impairments. They emphasise different aspects of participation in the visual world – developing imagination, expanding the network of associations, increasing the freedom of reception, facilitating memory, and promoting dialogue. Each of the proposed solutions glues different pieces of the broken world together, re-embedding sublime ideas in the human body and providing the blind, and indeed all of us, with new opportunities to experience art.

5

Чувственное восприятие мира в романах И.С. Тургенева Рудин и Дворянское гнездо

71%

Iwanowa S.

Slavica Wratislaviensia

|

2015

|

vol. 161

37 - 43

EN

The article’s aim is to review the world art and to analyse I.S. Turgenev’s works as interrelations of sensual perceptions. Through syncretic epithets and other indicators of synesthesia in the writer’s works, the authentication of the physical and spiritual beginning is observed. The special role is played here by music and its intertextual value. The subject of analysis in the article are the novels Rudin and Home of the Gentry.

6

Синестетична інтенція словесного образу

71%

Łewczuk T.

Slavica Wratislaviensia

|

2015

|

vol. 161

201 - 210

EN

Fiction differs from other arts because of its universality, encompassed in the expressive ability of a word, which retains the original syncretic force. The word always sounds and looks. Verbal image arouses the imagination of the recipient and makes him create a picture. The writers resort to depictive-expressive abilities at the level of description, transfer of mental impressions. However, only in the twentieth century writers understood the synesthetic power of words completely and started started searching for deep, walled-up in the original mythological consciousness, syncretic foundations. Modernists used such ability of words successfully. Synesthesia as a defining principle of image creation is inherent to creativity of Bohdan Ihor Antonych and Vladimir Svidzinsky. Synesthetic intention of verbal images does not just create a unique style of each of these authors, but also witnesses their archetypal mythological thinking and reveals the ability of intuitive penetration into the depths of the word.

7

Kiedy wspomnienia stają się formą. Jedzenie jako medium w praktykach site specific

71%

Królikiewicz A.

Prace Kulturoznawcze

|

2017

|

vol. 21

|

issue 2

87-95

PL

Pokarm (a w nim smak, kolor, zapach, tekstura, dźwięk i temperatura) traktuję jako medium moich działań artystycznych. Medium wypełnione znaczeniami, emocjami i często teatralnością dzięki protokołom jedzenia, dyskursom gastronomicznym, kulinarnym szyfrom, tradycyjnym i nowatorskim technikom kucharskim. Celem artykułu jest przybliżenie inspiracji towarzyszących powstawianiu kilku projektów site specific, które łączy wrażliwe obchodzenie się z miejscem, multisensoryczność doświadczenia i chęć wypowiedzenia niewypowiedzialnego.

EN

I treat food (its taste, color, smell, texture, sound and temperature) as a medium of my artistic activities. The medium filled with meanings, emotions, and histrionics due to the protocols of food, gastronomic discourse, culinary codes, and traditional and innovative cooking technologies. The aim of the article is to present an inspiration accompanying the creation of several site specific projects that share sensitive attitude toward a place, multisensory experience and willingness to say unsayable.

8

Jak Poruszać się w Kolorze Niebieskim, Jak Wyśpiewać Kolor Czerwony. Gertrud Grunow i Jej Lekcje Harmonii w Ramach Szkoły Bauhaus w Weimarze

71%

Olszewska P.

Sztuka i Dokumentacja

|

2020

|

issue 23

79-86

EN

The text is about my project, working together with German artist Jenny Brockmann, created for the Kunstfest festival in Weimar in 2018. Our project was based on the method developed by Gertrud Grunow, who taught at the Bauhaus school in Weimar in its early years. At the Bauhaus, Grunow invented and taught a method she called harmony lessons, based on analyzing the relationships between colour, sound and movement. Her class was part of what was known as a "preparation course” and students were required to take the class in order to be able to continue their education at the school. The aim of our project Collective dialogue: Gertrud Grunow was to focus more on Gertrud Grunow, whose work as a teacher at the Bauhaus School is often forgotten. We also wanted to familiarise people with her theoretical research and with her method. Because of a lack of historical materials, we did not try to reconstruct her teaching method but instead took a different approach and interpreted it artistically. In the text I analyse the method of Gertrud Grunow and describe one of the discursive events Colour, Sound, Movement organized as a part of the Collective Dialogue: Gertrud Grunow project, which also involved a jazz singer and a choreographer. Using their own methods working with sound and movement, they prepared their individual interpretations of Grunow’s method.

PL

Punktem wyjścia tekstu jest projekt zrealizowany wspólnie z niemiecką artystką Jenny Brockmann w ramach festiwalu Kunstfest w Weimarze w 2018 roku. Opierał się na metodzie wypracowanej przez Gertrud Grunow, która w pierwszych latach istnienia szkoły Bauhaus w Weimarze realizowała swój autorski program nauczania harmonii. Swoją metodę oparła na badaniu zależności pomiędzy kolorem, dźwiękiem i ruchem. Zajęcia przez nią prowadzone wchodziły w skład tzw. „roku zerowego“ i ich zaleczenie było kluczowe do kontynuowania nauki w szkole. W projekcie Kolektywny dialog: Gertrud Grunow starałyśmy się z artystka przybliżyć szerszej publiczności tę zapomnianą postać a jej metodę nauczania przełożyć na spółczesne metody badawcze i teoretyczne. Z powodu braku licznych materiału źródłowych postanowiłyśmy nie dążyć do historycznej rekonstrukcji metody nauczania Grunow a potraktować ją jako możliwość artystycznej interpretacji. W tekście analizuję podstawy metody Gertrud Grunow oraz przybliżam jedno z dyskursywnych działań - Kolor, dźwięk, ruch, zrealizowanego na potrzeby projektu Kolektywny dialog: Gertrud Grunow. Do działania zaproszone zostały śpiewaczka jazzowa oraz choreografka. Ich zadaniem była indywidualna interpretacją metody Grunow.

9

Synestezja jako forma języka figuratywnego. Rozważania o synestezyjnych asocjacjach Vladimira Nabokova

70%

Ginter A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2018

|

issue 15

179-190

EN

The main goals of the article are to present the place of synaesthesia among the other devices of figurative language and to show diversity of synaesthetic associations in Vladimir Nabokov’s prose. As it has been proved, a key notion for understanding the mechanism and functioning of figures, such as synaesthesia, metaphor and metonymy, is that of conceptual conflict. The presence or absence of conceptual conflict underpins the distinction between living and conventional figures, as well as metonymy and hypallage.What is more, the distinction between metaphor and metonymy is based on the way they deal with conflict. In turn, interpretation of conceptual conflict may lead to understanding the mechanism of a synaesthetic association and the author’s strategy. The examples of Nabokov’s synaesthetic expressions show that metonymy and synaesthesia may be both present in a text and that they interact. However, it is worth underlying, that in literary texts synaesthesia may also coexist with hypallage and similes involving sensory lexemes, as it was observed on the examples of Nabokov’s prose.

PL

Głównym celem dyskusji podjętej w niniejszym artykule jest określenie miejsca, jakie synestezja zajmuje wśród innych środków języka figuratywnego oraz zaprezentowanie różnorodności asocjacji synestezyjnych w prozie Vladimira Nabokova. Jak to zostało dowiedzione, pojęciem kluczowym w zrozumieniu mechanizmu powstawania i funkcjonowania form języka figuratywnego, takich jak synestezja, metafora i metonimia, jest pojęcie konfliktu konceptualnego. Obecność lub brak konfliktu decydują o zakwalifikowaniu danego wyrażenia do kategorii form żywych lub konwencjonalnych oraz do metonimii lub form określanych jako hypallage. Co więcej, różnice między metaforą i metonimią dotyczą sposobu, w jaki formy te ‘radzą sobie’ z konfliktem pojęciowym. Z kolei interpretacja sprzeczności konceptualnej może prowadzić do wyjaśnienia mechanizmu asocjacji synestezyjnych i strategii autorskich. Przykłady wyrażeń synestezyjnych Nabokova świadczą o tym, że synestezja i metonimia mogą wchodzić w interakcje. Warto jednak podkreślić, że w tekście literackim synestezja współistnieje również z takimi formami zawierającym określenia sensoryczne, jak hypallage i porównanie, co zostało wykazane na przykładach z opowiadań i powieści Nabokova.

10

Muzyka – obraz – synestezja? Wokół wczesnych prac Zofii Lissy (i artystycznych wizualizacji muzyki)

70%

Śniecikowska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica

|

2020

|

issue 35

59-79

EN

This article concerns an overlooked aspect of the output of a famous Polish musicologist, Zofia Lissa (1908–1980). In one of her early texts she describes perception of a piece of music, which she presents as common to all listeners. The description proves highly synaesthetic (auditory – visual synaesthesia employing shapes but not colours) although Lissa herself denied it. The article discusses the musicologist’s claims in the light of the findings of contemporary synaesthesia studies. It also checks to what extent Lissa’s perceptual experiences and other theoretical statements (concerning i.e. the connections between music and film) may be relevant in the analyses of various artworks exploring the field of the auditory – visual synaesthesia. The article discusses the case of the avant-garde film The Eye and the Ear by Franciszka and Stefan Themerson, which features visual “equivalents” (in motion) of the auditory experience. It also analyses the colourful illustrations of the sounds produced by musical instruments (the case of the book Wszystko gra [Well played] by Anna Czerwińska-Rydel and Marta Ignerska).

PL

Punkt wyjścia artykułu stanowią wczesne teksty muzykolożki, Zofii Lissy, skupione wokół nieanalizowanej szerzej przez komentatorów jej prac problematyki wizualizacji muzyki. Opisywane wrażenia percepcyjne uznaje badaczka za wspólny wszystkim odbiorcom sposób przestrzennego doświadczania utworów muzycznych. Opisy Lissy zestawiane są w artykule z dzisiejszymi ustaleniami z zakresu neuronauki; analizuje się je w świetle badań nad doświadczeniami synestezyjnymi oraz użyciem metaforyki pseudosynestezyjnej. Druga część szkicu poświęcona jest deskrypcji artefaktów opartych m.in. na wizualizacji muzyki – pomysły badawcze muzykolożki konfrontowane są tu z praktyką artystyczną w dziedzinie szczególnie interesującego Lissę filmu awangardowego (The Eye and the Ear Franciszki i Stefana Themersonów) oraz mniej przez nią cenionych (w kontekście związków z muzyką) „statycznych dzieł artystycznych sfery wzrokowej” (ilustracje Marty Ignerskiej do tekstu Anny Czerwińskiej-Rydel w książce Wszystko gra).

11

Postać i dzieło św. Alberta Chmielowskiego widziane oczyma malarzy

57%

Pyczek E.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2018

|

vol. 61

|

issue 2

181-191

EN

Adam Chmielowski’s artistic output has not been made widely known up to now, although the reports of his contemporary artists as well as the ones of later generations prove that in many respects he was a precursor of impressionism and symbolism in the history of Polish art – both in his artistic works and the theoretical ones („About the Essence of Art”). He was an outstanding colourist focused upon the aesthetic and emotional aspects of scenery; his landscapes of pronounced synesthetic values ( rhythm, harmony, feeling; repeated motifs, colour schemes) invite the viewers to contemplation.

PL

Dzieła Adama Chmielowskiego do dziś nie są powszechnie znane, jakkolwiek relacje współczesnych mu i późniejszych malarzy dowodzą, iż pod wieloma względami był w historii polskiej sztuki prekursorem impresjonizmu i symbolizmu – zarówno w twórczości malarskiej, jak i teoretycznej („O istocie sztuki”). Był wybitnym kolorystą, koncentrował się na estetycznych i emocjonalnych aspektach krajobrazu, jego pejzaże o wyraźnych cechach synestetycznych (rytm, harmonia, nastrojowość; powtarzające się motywy, zestrojenia barwne) stanowią zaproszenie do kontemplacji.

12

Rosyjskie metafory synestezyjne w przekładzie na język polski

57%

Ginter A.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 7: Słowianoznawstwo

141-153

PL

W ostatnim czasie nastąpiła intensyfikacja badań nad synestezją z perspektywy różnych dziedzin i dyscyplin naukowych. Wciąż jednak stosunkowo niewiele publikacji dotyczy przekładu synestezji i metafor synestezyjnych. Temu właśnie zagadnieniu poświęcony jest niniejszy artykuł, który stawia sobie za cel przybliżenie strategii przekładu rosyjskich metafor synestezyjnych na język polski. Analiza materiału językowego dotyczy przekładu dwóch odmian metafor synestezyjnych – konwencjonalnych i niekonwencjonalnych (żywych). Pierwsze z nich, jako przejaw uniwersalnych tendencji do kojarzenia wrażeń zmysłowych pochodzących z różnych modalności, często w różnych językach realizują ten sam koncept metaforyczny. Tłumaczenie tego typu asocjacji synestezyjnych polega zatem na wyszukaniu korespondującej metafory. Jeśli taka metafora nie istnieje w języku docelowym, tłumacz zmuszony jest podjąć inne działania, np. wyszukać inną metaforę reprezentującą ten sam koncept lub zrezygnować z metaforycznego charakteru frazy. Jeśli zaś chodzi o metafory żywe, to sprawa na pozór wydaje się prosta. Twórczy i indywidualny charakter tych skojarzeń pozwala bowiem na dokonanie przekładu słowo w słowo. Jak to jednak zostało przedstawione na przykładach polskich tłumaczeń opowiadań Vladimira Nabokova, tłumacze decydują się na przyjęcie innych rozwiązań, często zaskakujących i nie do końca zrozumiałych.

EN

The present paper is devoted to the analysis of synaesthetic metaphors in the Russian language from the perspective of their translation into Polish. The theoretical discussion is supported by the analysis of the translation of two types of synaesthetic metaphors – conventional and creative. As it has been shown, the behaviour of synaesthetic metaphors in translation is similar to that of other metaphors. In conventional metaphors historically close languages, such as Russian and Polish, often share similar cross-modal mappings, which make it possible to find a corresponding metaphor. In the case of creative synaesthetic metaphors, a word-by-word translation seem to be the most successful strategy. The translators, however, try to find more creative solution by modifying the synaesthetic association in the target language text.

13

Synestezja

57%

Kozłowska Z.

Forum Poetyki

|

2015

|

issue 1

110-119

EN

Synesthesia, a transdisciplinary term used by representatives of various fields of science and art, refers to a whole range of more or less related phenomena, the common foundation of which is the principle of intersensuality. The article presents a multi-disciplinary panorama of the phenomenon of synesthesia, situated in the interdisciplinary context of neurology, demography, genetics, semantics and poetics. The text synthetically reports the history of research on the phenomenon, discusses the features, types and diagnostic determinants of clinical synesthesia, points to the dominant theories of synesthesia, indicates linguistic aspects and forms of intersensuality, lists the differences and similarities between clinical synesthesia and metaphor, and finally - outlines the characteristics and types of literary synesthesia, initially identifying historical and literary areas of special privilege and a clear functionalisation of literary synesthesia, which has historically become both a tool for "total" art projects and an extremely subjective medium - individualistic experience of perception, body, and ideas.

PL

Synestezja, transdyscyplinarny termin stosowany przez przedstawicieli rozmaitych dziedzin nauki i sztuki, odsyła do całej gamy mniej lub bardziej pokrewnych zjawisk, których wspólnym fundamentem jest zasada intersensualności. Artykuł nakreśla wielodziedzinową panoramę zjawiska synestezji, sytuowanej w interdyscyplinarnym kontekście neurologii, demografii, genetyki, semantyki oraz poetyki. Tekst referuje syntetycznie historię badań nad zjawiskiem, omawia cechy, typy oraz wyznaczniki diagnostyczne synestezji klinicznej, wskazuje na dominujące teorie synestezji, sygnalizuje językowe aspekty oraz postaci intersensualności, przytacza różnice oraz podobieństwa pomiędzy kliniczną synestezją a metaforą, wreszcie – zarysowuje charakterystykę oraz rodzaje synestezji literackiej, wstępnie identyfikując historycznoliterackie obszary szczególnego uprzywilejowania oraz wyraźnego sfunkcjonalizowania synestezji literackiej, która stawała się historycznie zarówno narzędziem projektów sztuki „totalnej”, jak i medium skrajnie subiektywnego – indywidualistycznego doświadczenia percepcji, ciała, idei.

14

Synestezja – wyzwanie dla kultury wzrokocentrycznej

57%

Kozłowska Z.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2014

|

issue 4

225-231

PL

Współczesna kultura, pomimo podejmowanych w ubiegłym stuleciu prób obalenia bergsonowskiej „tyranii oka”, po raz kolejny popada w pułapkę „fetyszyzmu spojrzenia”. Niniejszy artykuł ma na celu opozycyjne usytuowanie synestezji wobec wzrokocentrycznej machiny kulturowej oraz wskazanie na rozmaite kinematografi czne, architektoniczne, sportowo-artystyczne, chronometryczne, a nawet edukacyjne i kulturowe doświadczenia synestetyczne wieku XXI, sprzeciwiające się okulocentrycznej wizji świata.

EN

Once again contemporary culture, regardless of the XXth century att empts to abolish Bergson’s “tyranny of the eye”, falls victim of the fetishism of the sight. The purpose of this paper is to portray synaesthesia as an antiocularcentric cultural device, as well as to indicate various cinematographic, architectural, sports, artistic, chronometric and even educational synaesthetic XXIst century cultural experiences which defy the ocularcentric vision of the world.

15

Синестезия в пространстве художественного творчества (Александр Скрябин и Владимир Набоков)

57%

Kabkowa J., Stukałowa O.

Slavica Wratislaviensia

|

2014

|

vol. 158

185 - 193

EN

One of the most mysterious phenomena that accompany the process of artistic creation — synesthesia, in which there is a special way of sensory experiences in the perception of characters. In the history of Russian art of the twentieth century, there are two people who have developed a synesthetic experience in their works so that they have become for them a special way of entering the world of creation, namely the composer Alexander Scriabin and the writer Vladimir Nabokov. Both masters early realized their uniqueness recognizing in synesthesia a sign of their exclusivity. In the paper the emphasis is put on two artistic strategies relying on synesthesia. The central place in Scriabin’s oeuvre is occupied by a symphonic poem Prometheus (Poem of Fire) (1910), which was conceived by the composer with a special performing description Luce (meaning Light) and is nowadays sometimes performed with the use of lumiere. The power of Nabokov’s synesthesia sensitivity was clearly shown in the memoirs Speak, Memory.

16

The Sound of Yellow: Kandinsky’s yellow colour in von Hartmann’s and Schnittke’s music

57%

Kolić N.

Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ

|

2016

|

issue 3(30)

29-46

EN

The pioneer of abstraction, Wassily Kandinsky (Васи́лий Васи́льевич Канди́нский, 1866–1944), used musical terms as titles for his paintings with intention to release them from the themes, considering that music is “the art which has devoted itself not to the reproduction of natural phenomena, but rather to the expression of the artist’s soul, in musical sound”. Through his paintings Kandinsky rethought the principles of music. Not a painting, but an another artistic creation, through which we are given a chance to cognize Kandinsky’s comprehension of music, is The Yellow Sound (Der gelbe Klang, 1912), a “composition” for stage. It is the paradigm of Kandinsky’s “true stage-composition”, his totally new view of theatre that consists of three elements – musical movement, pictorial movement, and physical movement, but interwoven together in harmony that will trigger inner harmony in a spectator. Music for his scenario was provided by the composer Thomas von Hartmann (Фома́ Алекса́ндрович Га́ртман, 1886–1956), and another musical version was written by Alfred Schnittke (Альфре́д Га́рриевич Шни́тке, 1934–1998 / Der gelbe Klang, 1974). In Concerning the Spiritual in Art Kandinsky presented his theory of colour through which he explained his own (synesthetic) view of yellow colour / sound, particularly in comparison with blue colour, that was “musicalized” through The Yellow Sound. What kind of yellow and blue tone Kandinsky had in mind, and what nuances of these colours did von Hartmann / Schnittke see / hear? What musical instrument(s) can produce yellow, i.e. blue colour? Which music scale / tone / interval has yellow / blue tone(s)? Are we able to perceive all the shades of yellow / blue sound?

PL

Pionier abstrakcji, Wassily Kandinsky (Васи́лий Васи́льевич Канди́нский, 1866–1944), wykorzystywał terminy muzyczne jako tytuły swoich obrazów, by wyzwolić je z więzów utartych motywów, zwracając tym samym uwagę na to, że muzyka jest „sztuką, która poświęciła się nie odtwarzaniu zjawisk natury, lecz wyrażaniu duszy artysty przez dźwięk”. Za pośrednictwem swoich obrazów Kandinsky na nowo interpretował podstawy muzyki. Jednak to nie dzięki dziełu malarskiemu, a innemu efektowi kreacji artystycznej mamy szansę poznania sposobu, w jaki Kandinsky postrzegał muzykę. Mowa o „kompozycji” do sztuki Żołty dźwięk (Der gelbe Klang, 1912). Stanowi ona paradygmat „prawdziwej kompozycji scenicznej” Kandinsky’ego; jego własne, nowe spojrzenie na teatr, które składa się z trzech elementów: przepływu muzyki, przemieszczania się ilustracji oraz ruchu cielesnego, harmonijnie się przeplatających, co z kolei wyzwala uczucie wewnętrznej harmonii u widza. Muzykę do scenariusza abstrakcjonisty skomponował Thomas von Hartmann (Фома́ Алекса́ндрович Га́ртман, 1886–1956); jej inną wersję stworzył także Alfred Schnittke (Альфре́д Га́рриевич Шни́тке, 1934–1998). W dziele O duchowości w sztuce (1911) Kandinsky przedstawił swoją teorię koloru, która wyjaśnia jego własne (synestezyjne) postrzeganie żółtej barwy / dźwięku, zestawiając ją zwłaszcza z kolorem niebieskim, zmienionym w brzmienie w Żołtym dźwięku. Jakiego rodzaju żółte i niebieskie tony Kandinsky miał na myśli i jakie odcienie tych barw widzieli / słyszeli von Hartmann i Schnittke? Który instrument (bądź instrumenty) może wydać z siebie żółty lub niebieski dźwięk? Jaka muzyczna skala / nuta / interwał mają żółte / niebieskie zabarwienie? Czy jesteśmy w stanie odebrać wszystkie odcienie tych kolorów?

17

Tajemnice ASMR – perspektywa ogólna i lingwistyczna

51%

Ozga K.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2020

|

vol. 58

|

issue 3

301-334

EN

The article presents the concept of ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) from a general and a linguistic perspective. The definition of the notion and a review on the state of research is followed by a classification of ASMR triggers based on the senses which constitute the source of experiencing the ASMR effect. The author argues that touch and smell be included in the classification of the triggers. The linguistic analysis focuses on the following issues: the phonetic properties of the voice triggers, onomastics – a grammatical and conceptual study of the 17 classes of medionyms (names of ASMR channels) which were distinguished in the present research, and the ASMR discourse as the space where phatic and social functions are carried out on the part of ASMRtists as factors developing bonds within the ASMR community and where evaluative and persuasive functions are prominent in the comments of the recipients.

PL

Artykuł prezentuje zjawisko ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response, tłum. pol. samoistna odpowiedź meridianow czuciowych) z perspektywy ogólnej i lingwistycznej. Definicja pojęcia i zreferowanie stanu badań stanowią wprowadzenie do klasyfikacji wyzwalaczy ASMR ze względu na zmysły stanowiące źródło doświadczania tzw. efektu ASMR. Autor przedstawia argumenty za włączeniem dotyku i zapachu do klasyfikacji wyzwalaczy. Lingwistyczna analiza zjawiska koncentruje się wokół fonetycznych właściwości wyzwalaczy głosowych, aspektów onomastycznych – analiza gramatyczna i konceptualna wyodrębnionych 17 klas medionimów (nazw kanałów ASMR) oraz dyskursu jako przestrzeni, w której realizowane są funkcje – fatyczna i socjalizująca (budujące więź w obrębie społeczności ASMR; ich realizacja leży po stronie artysty ASMR) oraz ewaluatywna i perswazyjna (ich realizacja leży po stronie odbiorców nagrań).

18

Die Wiedergeburt der verlorenen Heimat aus dem Geist des Romans. Der Schriftsteller Horst Bienek und Schlesien als synästhetischer Grenzraum

43%

Voß T.

Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen

|

2017

25-49

PL

Artykuł tematyzuje syntestezyjne obrazy obszarów granicznych w twórczości Horsta Bienka. Dzięki analizie powieści, liryki i esejów pisarstwo Bienka zostaje ukazane jako kreatywne podejście do historii. Zapisywanie pamięci pozwala zachować to, co minęło i dzięki ukazaniu indywidualnych losów ukazać wydarzenia pierwszej połowy XX w. Gliwickie powieści Bienka a także jego wiersze są częścią kultury pamięci, będącej zarówno subiektywnym wspomnieniem jak i reprezentatywnym zapisem historii. Dzięki stylistyce, posługującej się synestezją ożywiona zostaje utracona ojczyzna, Górny Śląsk Horsta Bienka.

EN

The essay deals with synesthetic constructions of spatial borderlines in the works of Horst Bienek. As an analysis of his novels, poems and essays shows, Bienek’s writing can be understood as a creative approach to history. The recording of history makes it possible to give presence to a time that is lost, and it also reveals the events of the first half of the 20th century through the reflection of individual experience. Bienek’s novels and poems about Gliwice can be described as a part of a culture of memory, which is both subjective memory, and a representative recording of history. His synesthesia-based aesthetic offers the possibility of revivifying Upper Silesia – the lost homeland of Horst Bienek.

DE

Der Beitrag setzt sich mit der synästhetischen Gestaltung von Grenzräumen im Werk Horst Bieneks auseinander. Anhand der Berücksichtigung von Romanen, Gedichten und Essays werden Bieneks Praktiken der Erinnerung als ein kreativer Umgang mit Geschichte verstanden, der es ermöglicht, das Verlorene ebenso lebendig zu halten und zu gestalten, wie auch die historischen Ereignisse der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts aufgrund ihrer Vermittlung – über ganz private Schicksale – an den Rezipienten. Bieneks Gleiwitzer Romane und Gedichte werden dadurch zu einem Stück Erinnerungskultur, die sowohl subjektiv als auch repräsentativ sein kann und zusätzlich über Verfahren der Synästhesie die verlorene Heimat wieder zu reanimieren versucht.

19

Synestezyjna poetyka lektury i przekładu: Barthes – Nabokov – Robinson

36%

Kozłowska Z.

Forum Poetyki

|

2018

|

issue 14

54-61

EN

In describing the delightful pleasures of reading and writing, Roland Barthes juggles multi-modal sensual metaphors, engaging and entangling the senses in a synaesthetic embrace: words have flavour, a texture, making us giddy, blush and aroused. A text is a body and reading a sensual experience: Barthes’ tactile, kinetic “gush of words*” becomes the basis for thinking, talking and taking action within language. Synaesthetic “patina of consonants, lustful vowels”, “(...) materiality, sensuality of breathing, rasping, softness of lips” becomes the foundation of readers’ and writers’ delight arising out of texts.

PL

Opisując przyjemności oraz rozkosze czytania i pisania, Roland Barthes żongluje wielomodalnymi metaforami sensualnymi, angażując oraz splatając zmysły w synestezyjnym uścisku: słowa smakują, dotykają, przyprawiają o mdłości, rumienią się, podniecają. Tekst jest ciałem i czytanie jest cielesne. Doskonałym exemplum tak pojmowanej synestetycznej wrażliwości tekstu jest intersensualna proza Vladimira Nabokova. W krytyce oraz praktyce przekładu Nabokova, podobnie jak w translatologicznej koncepcji Douglasa Robinsona (The Somatics of Translation), to właśnie synestetycznie odczuwana materialność języka staje się kluczowym kryterium doboru leksykalnych oraz syntaktycznych środków w tłumaczeniu. W obu przypadkach synestezja okazuje się zasadą językowego instynktu tłumacza. Synestezja ukazuje się jako strategia językowej przyjemności, stanowiącej somatyczny impuls obcowania z tekstem. Barthes, Nabokov oraz Robinson wskazują na synestezyjne odczuwanie języka jako źródło translatorskiej intuicji, czytelniczej wrażliwości oraz tekstualnej przyjemności, pojmowanej jako integralna składowa doświadczeniowego wymiaru lektury oraz przekładu.

Refine search results

Metafory synestezyjne w utworach Vladimira Nabokova

Barwy obecności i nieobecności w Lolicie

Muzyka i muzyczność w utworach Vladimira Nabokova

Zmysłowy wymiar obrazu – wrażliwość synestezyjna a partycypacja w sztuce wizualnej osób niewidomych

Чувственное восприятие мира в романах И.С. Тургенева Рудин и Дворянское гнездо

Синестетична інтенція словесного образу

Kiedy wspomnienia stają się formą. Jedzenie jako medium w praktykach site specific

Jak Poruszać się w Kolorze Niebieskim, Jak Wyśpiewać Kolor Czerwony. Gertrud Grunow i Jej Lekcje Harmonii w Ramach Szkoły Bauhaus w Weimarze

Synestezja jako forma języka figuratywnego. Rozważania o synestezyjnych asocjacjach Vladimira Nabokova

Muzyka – obraz – synestezja? Wokół wczesnych prac Zofii Lissy (i artystycznych wizualizacji muzyki)

Postać i dzieło św. Alberta Chmielowskiego widziane oczyma malarzy

Rosyjskie metafory synestezyjne w przekładzie na język polski

Synestezja

Synestezja – wyzwanie dla kultury wzrokocentrycznej

Синестезия в пространстве художественного творчества (Александр Скрябин и Владимир Набоков)

The Sound of Yellow: Kandinsky’s yellow colour in von Hartmann’s and Schnittke’s music

Tajemnice ASMR – perspektywa ogólna i lingwistyczna

Die Wiedergeburt der verlorenen Heimat aus dem Geist des Romans. Der Schriftsteller Horst Bienek und Schlesien als synästhetischer Grenzraum

Synestezyjna poetyka lektury i przekładu: Barthes – Nabokov – Robinson