Search results

1

PŁEĆ KULTUROWA A PŁEĆ SZAMANA. PRZYPADEK KULTURY BURIACKIEJ

100%

Połeć W.

Rocznik Lubuski

|

2016

|

vol. 42

|

issue 1

145-159

EN

The subject of this article is a reflection on the bonds between the sex of a shaman and the concepts of gender prevailing in the culture in which we meet male and female shamans. Based on notions of differentiation of sexes among shamans, widespread in scientific and popular science literature, the author’s intention is to show intercultural conditionality of the position of female and male shamans. The presented analysis concentrates not so much on the discursive attitude towards the discussed topic as on the examination of social practices presenting functioning of gender in the studied culture. The article is based on the field study of the author and the group of researchers, consisting of both women and men, the latter which is an important context for the executed analysis. These considerations contribute to methodological thought within social anthropology. They may also be of use to anyone interested in intercultural comparisons within sociology and related areas of social studies.

PL

Przedmiotem artykułu jest refleksja nad powiązaniem między płcią szamana czy też szamanki a koncepcjami płci kulturowej, które obowiązują w kulturze, w której spotykamy się z szamankami i szamanami. Wychodząc od rozpowszechnionych w literaturze naukowej oraz popularnonaukowej przekonań na temat zróżnicowania płci wśród szamanów autor stara się pokazać wewnątrzkulturowe uwarunkowania pozycji szamanek i szamanów. Prezentowana analiza skupia się nie tyle na dyskursywnym podejściu do omawianej problematyki, ale na badaniu praktyk społecznych pokazujących funkcjonowanie płci kulturowej w kulturze badanej. Artykuł opiera się na badaniach terenowych autora prowadzonych wraz z zespołem badaczy, w którego skład wchodziły zarówno kobiety jak i mężczyźni, co jest ważnym kontekstem dla przeprowadzonej analizy. Rozważania stanowią przyczynek do refleksji metodologicznej w ramach antropologii społecznej, ale mogą być pomocne również osobom zainteresowanym porównaniami międzykulturowymi w ramach socjologii i pokrewnych dziedzin nauk społecznych.

2

Szamanizm jako religia w relacji ze sztuką naskalną

100%

Antczak K.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2017

|

vol. 8

|

issue 4

93-104

PL

Badanie wierzeń i obiektów kultowych z perspektywy archeologa nie jest łatwym zadaniem z racji niewielkiej liczby źródeł pisanych, a nawet ich braku. Trudno zinterpretować artefakty, które przypuszczalnie nie miały tylko funkcji użytkowej. Stopień trudności analiz poświęconych wierzeniom wzrasta, kiedy mamy do czynienia z kulturą niepiśmienną. Nie dziwi też fakt sceptycyzmu i powściągliwości w analizach i interpretacjach dotyczących symboliki, wierzeń, rytuałów. Jednym z ciekawych problemów badawczych, którym zajmują się archeolodzy, jest sztuka naskalna. Obecnie jej powstanie łączy się i interpretuje z teorią szamanistyczną. Uznaje się go za system wierzeń, swego rodzaju swoistą religię wraz z kosmogonią (A. Rozwadowski 2012). Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie o najdawniejszą religię, zwłaszcza czy można za taką uznać szamanizm oraz jego relacje ze sztuką naskalną paleolitu.

EN

Examining beliefs and cult objects from the perspective of an archaeologist is not an easy task because of the small number of written sources or lack thereof. It is difficult to interpret artifacts that are presumably not just functional. These are the arts and religion. The degree of difficulty of analyzes devoted to beliefs increases when we deal with illiterate culture. It is also not surprising that skepticism and restraint with regard to the analysis and interpretation of symbols, beliefs and rituals. One of the interesting research questions that archaeologists are dealing with is rock art. At present, its rise and interpretation are connected with shamanistic theory. It is recognized as a belief system, a kind of religion with cosmogony (A. Rozwadowski, 2012). The text is an attempt to answer the question of the earliest religion. Can shamanism be regarded as form of the religion and its relationship with the art of rock paleolithic?

3

Ubierając się dla duchów. O roli płci (kulturowej), transwestytyzmu i cielesności w rytuałach szamańskich

100%

Połeć W.

Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses

|

2016

|

vol. 17

371-385

PL

W niniejszym artykule autor analizuje sposoby ujmowania transwestytyzmu szamanów w literaturze naukowej, by następnie przeprowadzić studium przypadku oparte na bezpośrednich badaniach terenowych. Głównym celem studium jest pokazanie, w jaki sposób zmienia się obraz pozornie bardzo podobnych zjawisk, gdy umieścimy je w szerszym kontekście kulturowym. Głównym pytaniem teoretycznym jest to, czy i na ile zasadnym jest porównywanie nietypowych sposobów ubierania się i przyjmowania nietypowych wzorów ról społecznych związanych z płcią w kulturach obserwowanych przez antropologów z podobnymi zjawiskami, które występują w kontekście cywilizacji euroamerykańskiej. Analiza dyskusji wokół tego zjawiska, a przede wszystkim próby wyjaśnienia genezy i funkcji transwestytyzmu czy wręcz transgenderyzmu szamanek i szamanów, mówią dużo o tym, w jaki sposób konstruowane jest zachodnie postrzeganie szamanizmu i samych szamanów. Są one również pouczające w kontekście międzykulturowego postrzegania płci. Analiza przypadku pokazuje, że transwestytyzm szamanki ma bezpośrednio znaczenie religijne, które opiera się nie na tym, że jest on zgodny z dążeniami, skłonnościami szamanki, ale przeciwnie, jego znaczenie opiera się na tym, że szamanka jest przez duchy do takiego zachowania przymuszana. Nie jest on wyrazem, ale przeciwieństwem jej własnej tożsamości płciowej tak na poziomie biologicznym, jak i kulturowym.

EN

In this article the author examines the ways of describing transvestism of shamans in the scientific literature. The author extends the analysis of literature through a case study based on fieldwork. The main objective of the study is to show how the image of apparently very similar phenomena changes when we put it in a broader cultural context. The main theoretical question is whether and to what extent it is justified to compare unusual ways of dressing and adopting atypical patterns of social roles related to gender in cultures observed by anthropologists with similar phenomena that occur in the context of Euro-American civilization. Analysis of the discussion concerning this phenomenon, and above all of attempts to explain the genesis and function of the transvestite or even transgender shamans elucidates how the Western perception of shamanism and shamans themselves is constructed. They are also instructive in the context of intercultural perception of gender. The case study shows that transvestism of shaman has direct religious significance, which is based not on the fact that it conforms with the aspirations, inclinations of shaman, but on the contrary, its importance is based on the fact that the shaman is coerced by the spirits to such behavior. It is not an expression, but the refutation of her own gender and sexual identity.

4

Konterfekt współczesnej szamanki. Literacki przykład Idy Brzezińskiej, bohaterki trylogii Martyny Raduchowskiej

100%

Moskal A.

Świat i Słowo

|

2021

|

vol. 37

|

issue 2

117-134

EN

The shaman figure is most often associated with primitive communities, inhabiting, among others Siberia. The shaman plays one of the most important roles in them - he is an intermediary between the world of people and the world of spirits. Responds to, among others for the safe passage of souls to the other side and protects her from evil spirits. However, is there room for representatives of this institution in contemporary Polish popular literature? How would they find themselves in the 21st century? The article aims to show the interpretation of the shaman on the example of Ida Brzezińska, the heroine of the books of Martyna Raduchowska. I intend to introduce the role and functions of the „shaman from the dead”, juxtaposing the way Ida works (including reading sleepy margins from a rather unusual dream catcher, carrying out souls and the consequences that await in the event of failure or making contact with the dead) with the methods described by scholars shamans. The purpose of the work is to show how much Raduchowska tried to adapt shamanism in her work by modernizing it, and how many elements she added from herself to make the story more attractive.

PL

Postać szamana kojarzona jest najczęściej ze społecznościami pierwotnymi, zamieszkującymi m.in. Syberię. Szaman pełni w nich jedną z najważniejszych ról – jest pośrednikiem pomiędzy światem ludzi, a światem duchów. Odpowiada m.in. za bezpieczne przejście dusz na drugą stronę oraz chroni ją przed złymi duchami. Czy jednak we współczesnej, polskiej literaturze popularnej jest miejsce na przedstawicieli tej instytucji? Jak odnaleźliby się oni w XXI wieku? Artykuł ma na celu pokazanie interpretacji postaci szamanki na przykładzie Idy Brzezińskiej, bohaterki książek Martyny Raduchowskiej. Zamierzam przybliżyć rolę oraz funkcje „szamanki od umarlaków”, zestawiając sposób działania Idy (m.in. odczytywanie sennych mar z dość nietypowego łapacza snów, przeprowadzanie dusz oraz konsekwencje, jakie czekają w razie niepowodzenia czy nawiązywanie kontaktu z umarłymi) z opisanymi przez uczonych metodami postępowania szamanów. Celem pracy jest pokazanie, na ile Raduchowska starała się zaadaptować w swojej twórczości szamanizm, dokonując jego uwspółcześnienia, a ile elementów dodała od siebie, w celu uatrakcyjnienia fabuły.

5

Trans jako kulminacja działań performatywnych

80%

Bohuszewicz J.

Studia Religiologica

|

2011

|

vol. 44

161-184

EN

The aim of the text is to examine the performance theories of ritual from the point of view of their usefulness in analysing the ceremonial life of Shaman hunter-gatherer communities. The main thesis of the article states that whereas the performance concept of ritual shines an accurate light on selected aspects of the ritual life of hunter-gatherers, the methods used by such luminaries of performance studies as Richard Schechner and Erving Goffman are not sufficient to grasp the crux of the ceremonial life of a community whose religion is concentrated around the figure of the shaman. Using selected examples, the author attempts to explain the cause of this state of affairs, pointing to trance as above all a characteristic defining the model shaman ritual. The culminating moment of the trance is the end of the opposition analysed by proponents of performance studies between the individual and the stage. This fact forces us to revise some of the key premises postulated by the representatives of this paradigm.

6

„Horyzonty tożsamości”. Buriackie społeczności lokalne w Mongolii

71%

Połeć W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2021

|

issue 77

55-74

EN

The article is focusing on the Buryat local communities in eastern Mongolia and raises the issue of the role of local communities and local places of worship in building identity at the mesostructural level, which may be considered to be the basic level of identity references. These considerations are based on qualitative research conducted in July and August 2019 in eastern Mongolia in four Buryat local communities. The author tries to show that the use of the category of local communities as a starting point for analyses is a fruitful strategy for placing the studied communities in wider social, cultural and political contexts. The article is an attempt to use the categories related to the notion of local communities to describe Buryat local communities in Mongolia and to show how non-European examples of local communities can enrich sociological reflection on local communities and different types of identities. The title “Horizons of Identity” refers to the achievements of landscape anthropology, which inspired the author in the preparation of this work.

PL

W niniejszym artykule skupiam się na buriackich społecznościach lokalnych we wschodniej Mongolii. Poruszam kwestię roli społeczności lokalnych i lokalnych miejsc kultu dla budowania tożsamości na poziomie mezostrukturalnym, który można uznać za podstawowy poziom odniesień tożsamościowych. Podstawą niniejszych rozważań są badania o charakterze jakościowym przeprowadzone w lipcu i sierpniu 2019 r. w mongolskim ajmaku wschodnim w czterech buriackich społecznościach lokalnych. W moich rozważaniach staram się pokazać, że zastosowanie kategorii społeczności lokalnych jako punktu wyjścia analiz jest owocną strategią w przypadku analiz umiejscawiających badane społeczności w szerszych kontekstach społecznych, kulturowych i politycznych. Artykuł jest próbą zastosowania kategorii związanych z pojęciem społeczności lokalnych do opisu buriackich społeczności w Mongolii i wskazania, w jaki sposób pozaeuropejskie przykłady społeczności lokalnych mogą wzbogacić socjologiczną refleksję nad tego rodzaju grupami i różnymi poziomami tożsamości. Tytułowe „horyzonty tożsamości” są nawiązaniem do dorobku antropologii krajobrazu, której perspektywa stała się inspiracją w przygotowaniu tej pracy.

Refine search results

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

1 Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses

1 Rocznik Lubuski

1 Roczniki Kulturoznawcze

1 Studia Religiologica

1 Świat i Słowo

3 Połeć W.

1 Antczak K.

1 Bohuszewicz J.

1 Moskal A.

2 2021

1 2017

2 2016

1 2011

PŁEĆ KULTUROWA A PŁEĆ SZAMANA. PRZYPADEK KULTURY BURIACKIEJ

Szamanizm jako religia w relacji ze sztuką naskalną

Ubierając się dla duchów. O roli płci (kulturowej), transwestytyzmu i cielesności w rytuałach szamańskich

Konterfekt współczesnej szamanki. Literacki przykład Idy Brzezińskiej, bohaterki trylogii Martyny Raduchowskiej

Trans jako kulminacja działań performatywnych

„Horyzonty tożsamości”. Buriackie społeczności lokalne w Mongolii