Search results - CEJSH

1

[rec.] Наталя Старченко, Честь, кров і риторика. Конфлікт у шляхетському середовищі Волині (друга половина XVI – початок XVII століття), Київ 2014

100%

Krochmal J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

348-354

PL

recenzja

2

Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny w 1574 roku

100%

Jaworski R.

Kwartalnik Historyczny

|

2017

|

vol. 124

|

issue 2

PL

Przedmiotem artykułu jest ustalenie listy posłów koronnych izby poselskiej uczestniczących w sejmie koronacyjnym Henryka Walezego, pierwszego wybranego w wolnej elekcji króla Polski (Kraków, 21 lutego – 3 kwietnia 1574 r.). Zestawienie zostało oparte na dwóch źródłach dotychczas nieznanych: spisie posłów przygotowanym na potrzeby wypłaty zryczałtowanego wynagrodzenia za uczestnictwo w pracach parlamentu (pieniądze strawne) oraz rejestru pokwitowań odbioru powyższego wynagrodzenia. The purpose of the article is to establish a register of envoys elected by sejmiki in the Polish Crown to the lower chamber of parliament, participating in the coronation Sejm of Henry Valois, the first king of Poland elected by free election (Kraków, 21 February to 3 April 1574). The register is based on two, unknown so far, source texts: a list of envoys written down for the purpose of paying out a flat-rate fee for participation in parliamentary works (the so-called strawne) and a register of receipts of the fee.

3

Podlaskie sejmiki ziemskie jako organ reprezentacyjny samorządu szlacheckiego I Rzeczypospolitej

100%

Szum E.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2012

|

vol. 10

7-32

PL

Artykuł przedstawia reprezentacyjną funkcję sejmiku ziemskiego, jako organu samorządu szlacheckiego I Rzeczypospolitej, w szczególności na ziemiach podlaskich, ale w kontekście ogólnopaństwowym. Prezentuje wieloaspektowość tego zagadnienia, uwzględniając doktrynę i prawo, ale także specyfikę społeczną, a zwłaszcza uwarunkowania ówczesnej praktyki politycznej. Na płaszczyźnie teoretyczno-prakseologicznej opisuje i analizuje istotę reprezentacyjnej funkcji sejmiku ziemskiego, jako organu samorządu szlacheckiego, w omawianym okresie. Natomiast na płaszczyźnie doktrynalnej wyjaśnia źródła i dynamikę ewolucji reprezentacyjnej funkcji sejmiku ziemskiego, w związku z przebiegiem procesów centralizacyjnych i decentralizacyjnych. Przedmiotem analizy strukturalno-funkcjonalnej jest staropolski sejmik szlachecki, jako byt społeczno-prawny. Ukazano ewolucję instytucji sejmiku ziemskiego od czasów ostatnich Jagiellonów, przez późniejszych władców elekcyjnych, aż do upadku państwa polsko-litewskiego. Analiza dokonana została na podstawie kwerendy archiwalnej i opracowania materiałów źródłowych dotyczących samorządu lokalnego omawianego okresu, z uwzględnieniem dostępnej literatury przedmiotu.

EN

The following article describes a representative function of a land sejmik, which was a gentry local government in the First Republic of Poland (Polish: I Rzeczpospolita). It focuses mainly on the Podlasie Region but simultaneously refers to a nationwide context. The article shows multiple aspects of the subject with reference to the doctrine and law, social characteristics, and first and foremost the political landscape of that time. The aforementioned function of a land sejmik is described and analysed against a theoretical-praxeological background. Whereas, the evolution of the sejmik’s function and its reasons, which stemmed from centralizing and decentralizing processes, is explained against a doctrinal background. The structural and functional analysis focuses on the Old Polish gentry sejmik as a social and legal entity. The article presents a development of this institution beginning with the times of last rulers from the Jagiellonian dynasty, elective monarchs, and up until the collapse of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The following study is based on the preliminary archival research, local government records of the time and other literature of the subject that was available.

4

[Recenzja]: Waldemar Bednaruk, Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578-1794, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2008, ss. 324 + 3 mapy + Summary, ISBN 978-83-7306-405-8

100%

Flaga J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2010

|

vol. 94

369-371

5

Стратегії та ритуали конфлікту: шляхетський соціум Волині зламу XVI і XVII ст. Джерела та інтерпретації. Авторка дослідження та упорядниця Наталя Старченко, Київ 2020

100%

Krochmal J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2021

|

vol. 28

310-312

PL

recenzja

EN

Review

6

Dziewanowscy i ich dwór w Grodkowie. Zarys biografii

100%

Dziewanowski-Stefańczyk B.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2015

|

vol. 60

|

issue 3(244)

10-26

EN

There are three graves by the church under the invocation of St. John the Baptist - the two located nearer belong to the family of Dziewanowscy. A little further, in the village of Grodkowo, there are remains of a manor house and a manor farm that once belonged to those buried in Rębowo. There was a war, some of those people died, the rest were driven away and the land property was lost. Seemingly this is the same history as many others which happened in Poland. However, those crosses and the remains of walls mean joys and sorrows of people who once lived there - Zofia, Kazimierz, Stanisław and many, many others.

PL

Przy kościele pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Rębowie znajdują się trzy groby - dwa bliższe należą do rodziny Dziewanowskich. Niewiele dalej, we wsi Grodkowo, widać resztki dworu i folwarku należącego niegdyś do tych, którzy spoczywają w Rębowie. Była wojna, część z nich zginęła, reszta została wygnana, majątek przepadł. Z pozoru taka sama historia jak tysiące w całej Polsce. A jednak te krzyże i resztki murów oznaczają radości i smutki konkretnych, żyjących tam kiedyś ludzi - Zofii, Kazimierza, Stanisława i wielu, wielu innych.

7

Наталя Старченко, Честь, кров і риторика. Конфлікт у шляхетському середовищі Волині. Друга половина XVI - початок XVII століття), Київ 2014

100%

Krochmal J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

348-354

8

Skarga ubogiego szlachcica na niesprawiedliwość świata tego – źródło do historii mentalności czasów saskich.

100%

Popiołek B.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2008

|

vol. 7

33-46

PL

The article is devoted to a 18th cetnury confession-complaint, which was written down by Franciszek Husarzewski, a poor noblmen from Podlasie, a lieutnant of infantry of king August II. It is difficult to establish why in 1753 Franciszek, on four little pages, described the unhappy turns of his life: was it for the record for his descendants, or was complaining about his fate to a higher authotity. He enumerates the events of life in a few points, starting with the marriage with Marianna Szczygielska, as badly-off as himself, and taking over of a small and, as it turned out, ruined manor Szczygły, his wife's dowry. Not much is known about Franciszek. He was probably born at the turn of the 1680s and 1690s, in the family of a minor noblemen from Podlasie. In his youth Franciszek was a soldier, a lieutant of the royal infantry, but most of his life he was trying his luck at the courts of more wealthy noblemen. On the 28th of February, 1713 Franciszek married young Marianna Szczygielska, dauther of Konstancja Szczygielska and Tomasz Szczygielski: her mother was a douther of a court official of Podlasie. Marianna and Franciszek led a life full of hardship, worries, and conflicts with the neighbours, in the times of the Northern War. The analyzed text displays not only the tragic figure of Franciszek Husarzewski, strugging with poverty and dishonest neighbours all of his life, but also reality of the Saxon rule in Poland. poverty of minor noblemen, especially in such regions as Podlasie, who owned small manors, usually indebted and ruined by the war, forced them toi try other ways of making a living: it was usually military or court service, in the armies of aristocrats or as officials in gentry's estates.

9

Стратегії та ритуали конфлікту: шляхетський соціум Волині зламу XVI і XVII ст. Джерела та інтерпретації. Авторка дослідження та упорядниця Наталя Старченко, Київ 2020

100%

Krochmal J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2021

|

vol. 28

310-312

10

Iwan Karp (ok.1535-1591), starosta nowodworski i jego rodzina. Z dziejów szlachty pogranicza polsko-litewskiego w XVI w.

100%

Karp S.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2015

|

vol. 289

|

issue 3

479-503

11

Michał Lasocki (zm. 1472) – konfederat, rycerz, polityk. Przyczynek do badań nad sygnatariuszami konfederacji Spytka z Melsztyna z 1439 roku

89%

Ćwikła Ł.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2020

|

vol. 19

|

issue 2

9-29

EN

This article is an attempt to meet Franciszek Sikora’s demand for research into the careers of former confederates of Spytek of Melsztyn in 1439. The title hero belonged to Spytek’s fraction, then he took part in the Hungarian expedition of Wladislaus of Varna, and during the reign of Casimirus Jagiellonian his political career accelerated. Thanks to the favor of the rulers, he received endowments of royal property, took over the Łęczyca starosty, reached for land offices and finally got to the royal court. As the court marshal, he joined the group of the political elite of the Kingdom.

PL

Artykuł jest próbą wyjścia naprzeciw sformułowanemu przez Franciszka Sikorę postulatowi w sprawie badań karier byłych konfederatów Spytka z Melsztyna z 1439 r. Tytułowy bohater należał do obozu Melsztyńskiego, następnie brał udział w wyprawie węgierskiej Władysława Warneńczyka, a w czasach Kazimierza Jagiellończyka jego kariera polityczna nabrała przyspieszenia. Dzięki przychylności władców otrzymywał zapisy na dobrach monarszych, objął starostwo łęczyckie, sięgnął po urzędy ziemskie, by ostatecznie dostać się na dwór królewski. Będąc marszałkiem nadwornym, wszedł do grona elity politycznej Królestwa.

12

Nazwiska i przydomki szlachty historycznej ziemi bielskiej na Podlasiu motywowane nazwa,i heraldycznymi

88%

Złotkowski P.

Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

|

2010

|

vol. 2

24 - 35

PL

W niniejszym artykule omówiono i przeanalizowano strukturę słowotwórczą nazwisk i przydomków używanych przez przedstawicieli warstwy szlacheckiej historycznej ziemi bielskiej na Podlasiu w okresie od XV w. do XVII w. Okazuje się, że antroponimy motywowane nazwiskami heraldycznymi stanowią niezbyt liczną, lecz niezwykle interesującą grupę pośród wszystkich nazw osobowych. Tego typu nazwy osobowe mogą być bardzo przydatne, szczególnie w badaniach historycznych i genealogicznych

13

Genealogia Kochanowskich z Kierzkowa od końca XV do połowy XIX wieku

88%

Kupisz D.

Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

|

2014 (2015)

|

vol. 6

44 - 67

EN

The article presents the geneaology of one of the less common trees of the Kochanwski family of the Korwin coat of arms. Like all Kochanowskis, the representatives of this family tree came from the region of Radom, and wrote in Kierzków in the parish of Cerkiew (today a district of the city of Radom). It is Andrzej 'Gierasz', dead about 1520, a grandfather of the bard Jan from Czarnolas, that is supposed to be considered the progenitor of the family. Between the 17th and the 19th centuries, the Kochanowski family from Kierzków spread all over the contemporaneous Lesser Poland. They owned properties and/or held office in Sandomierz Voivodeship, Lublin Voivodeship, Volhynian Voivodeship, as well as in the Ruthenian Voivodeship. Some of the family members upgraded to middleincome gentry in the 17th century, and in the 18th century they upgraded to wealthy gentry, and three of them became senators (Feliks, the son of Seweryn and Ciszewska, became the first senator in 1724). They didn't hold office higher than minor castellans, however they actively participated in the political life of Poland. They showed a similar active participation in the first half of the 19th century, but the male line died out already at the beginning of the second half the 19th century

DE

Der Artikel stellt die Genealogie einer der weniger bekannten Linie der Familie Kochanowski vom Wappen Korwin dar. Wie alle Mitglieder der Familie Kochanowski stammten auch ihre Vertreter aus dem Gebiet der Radomer Region und schrieben in Kierzków im Pfarrbezirk Cerekiew (heute Stadtteil von Radom). Für ihren Stammvater soll man den zirka 1520 verstorbenen Andrzej „Gierasz” halten, den Großonkel vom Dichter Jan aus Czarnolas. Zwischen dem 17.-19. Jh. hat sich Familie Kochanowski aus Kierzków auf dem ganzen Gebiet des damaligen Kleinpolens (Małopolska) angesiedelt. Sie besessen Landgüter und bekleideten Ämter in den Woiwodschaften Sandomierz, Krakau, Lublin, Rhutenien und Wolhynien. Einige von ihnen sind im 17 Jh. in den Mitteladel und im 18 Jh. in den Hochadel aufgestiegen und haben adlige Ämter bekleidet (das Erste wurde Feliks im Jahre 1724 zugeteilt, dem Sohn von Seweryn und Ciszewska), die den drei Vertretern der Linie zugewiesen wurden. Sie haben zwar keine höheren Ämter als „kleinere Kastellaneien” erreicht, sie haben sich aber politisch betätigt. Sie waren auch in der ersten Hälfte des 19 Jhs aktive Politiker. Die männliche Linie der Familie Kochanowski ist jedoch am Anfang der zweiten Hälfte dieses Jahrhunderts erloschen

FR

L’article présente la généalogie de l’une des moins connues lignes de la famille Kochanowski du blason Korwin. Comme tous les gens du nom Kochanowski, les représentants de cette ligne aussi venaient de la région de Radom et écrivaient de Kierzków dans la paroisse Cerekiew (aujourd’hui un quartier de Radom). Pour leur ancêtre il faut considérer décédé en 1520 Andrzej „Gierasz,” cousin aïeul du poète Jan de Czarnolas. En XVII-XIXe s., la famille Kochanowski de Kierzków s’est distribuée dans toute la Petite-Pologne de l’époque. Ils possédaient des biens ou occupaient des postes dans la voïvodie de Sandomierz, Kraków, Lublin, Volhynie et la voïvodie ruthène. Certains d’ entre eux ont été promus en XVIIe s. à la noblesse moyenne, et en XVIIIe s. à la noblesse aisée et ils ont touché des postes de sénateurs (le premier a été accordé en 1724 à Feliks, le fils de Seweryn et Ciszewska), dont trois représentants de cette ligne ont gagné. Ils n’ont pas obtenu des fonctions plus hautes que les castellans bas, mais ils participaient assez activement dans la vie politique. En XIXe s. ils ont exercé une activité similaire, mais la ligne masculine de cette famille s’est achevée déjà au début de la deuxième moitié de ce siècle

RU

Данная статья представляет родословную одной из менее известных линий семьи Кохановских герба Корвин. Равно как и все Кохановские, представители этой семьи происходили из Радомской земли и писали свои произведения в г. Кежков, принадлежащим приходу Церекев (сегодя район Радома). Их прародителем считается умерший приблизительно в 1520 году Анджей «Гераш», двоюродный дед поэта Яна из Чарноляса. В XVII-XIX веках Кохановские из Кежкова поселились на всей территорий тогдашней Малой Польши. Они владели имуществом либо занимали должности в воеводствах: сандомирском, краковском, любельском, русском и волынском. В XVII веке некоторые из них стали средней шляхтой, а затем в XVIII веке оказались в кругу богатой знати и тем самым приобрели должность сенаторов (первой должности удостоился в 1724 году Феликс, сын Северина и Тишевской). Эту должность получили три представителя этой линии. Хоть выше должности младшего кастеляна они не занимали, но активно принимали участие в политической жизни. В первой половине XIX века Кохановские также как и ранее проявляли свою активность, однако, уже в начале второй половины этого столетия мужская линия этой семьи угасла

14

Miasta prywatne na Śląsku – zarys problemu

88%

Goliński M.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

vol. 77

PL

Przedstawienie procesu przejmowania i zakładania miast na Śląsku przez szlachtę, prowadzącego wraz ze zmianami prawnymi do wzrostu znaczenia prywatnych ośrodków miejskich, od poziomu marginalnego w XIII w. do niemal równoważącego się z własnością monarszą w XVIII stuleciu.

15

Decyzje rozwodowe szlachty pomorskiej w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku. Perspektywa antropologiczna

75%

Szudarek A.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2018

|

vol. 40

121-140

PL

W artykule odniesiono się do wyników badań na temat rozwodów protestanckiej szlachty pomorskiej z tzw. Pomorza pruskiego na przełomie XVIII i XIX wieku. Na podstawie informacji zawartych w genealogiczno-historycznych kronikach rodów ustalono, wbrew utrzymującemu się w literaturze przekonaniu, że rozpady małżeństw szlacheckich nie należały do rzadkości. Rozwodzili się zarówno właściciele ziemscy, jak i szlachta nieposiadająca włości, najczęściej oficerowie. Założenia teologii protestanckiej obowiązujące na Pomorzu od XVI wieku stwarzały także i kobietom możliwość wystąpienia z wnioskiem o rozwód. Potwierdziło to liberalne pod tym względem Powszechne Pruskie Prawo Krajowe, które obowiązywało na badanym obszarze od końca XVIII wieku. Zastosowanie perspektywy antropologicznej i wykorzystanie założeń teorii działania koniunkturalnego pozwoliło ustalić, że rozwody były akceptowanym przez szlachtę sposobem na zakończenie małżeństwa i reprodukowanym przez następne pokolenia schematem. Stało się tak za sprawą włączenia rozwodów do kolektywnej mentalności tego stanu. Decyzje rozwodowe determinowała więc kultura, co oznacza, że nie były zracjonalizowane, a do ich powzięcia prowadził stan emocjonalny małżonków.

EN

The article refers to research findings on divorces occurring among Protestant nobility in what was known as Prussian Pomerania, at the turn of the 19th century. Information extracted from family and historical chronicles allowed us to establish that, contrary to views expressed in the subject literature, marriage breakdowns were not uncommon. Divorces were obtained by both landowners and landless nobility, and most often by officers. From the 16th century onwards, the principles of Protestant theology also created the opportunity for women to file for divorce. It was then confirmed by the, liberal in this respect, General State Law for the Prussian States that was in force in this area from the end of the 18th century. Employing an anthropological perspective and the principles of the theory of conjunctural action allowed us to establish that ending a marriage by divorce was a way that was accepted by nobility, and a model followed by the next generations as divorces entered the collective consciousness of that social class. Divorce decisions were therefore determined by the culture, which means that they were not rationalized, but instead driven by the emotions of the spouses.

16

Struktura własności dóbr ziemskich szlachty landwójtostwa słupskiego w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku.

75%

Kallaur K.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2017

|

issue 3

69-92

EN

The article focuses on illustrating the attempt at outlining the main direction of the changes in the structure of land ownership among the nobility of the Słupsk landvogtei from the early 16th century to the period during which a part of Pomeranian Duchy was taken over by Brandenburg in 1648/1653. Another area of interest is the socio-economic, ethno-linguistic and legal history of the native nobility, a profile of whom was necessary in order to portray the conditions in which they lived and existed. The Słupsk landvogtei, a remnant of the territorial division from the Middle Ages, was an administrative, economic and taxing unit in which the most significant role was played by the property of the nobility. As indicated by the analysis of the sources from 1523, there were 32 knighthood families obliged to field cavalry in the area of the discussed landvogtei. The knighthood of Słupsk had to provide 122 horses out of which 90 (74%) had to be fielded by 18 families who originated from native Kashubian knighthood. Three families of Slavic origins, the Putkamer, Stojentin, Zitzewiz, who have been dominating in the landvogtei due to the size of their land properties, were obliged to field 56 horses (46%). The extraneous German knighthood families (Below, Gutzmerow, Kummel, Lettow, Ramel, Wejher, Winterfeld, Wobeser) and patrician towns of Słupsk (Schave, Vormann), who had manors in the Słupsk landvogtei, fielded only 32 horses, which constituted for 26% of the entire force. The analysis of the military duties register of the Słupsk knighthood from 1523 indicates that the river Słupia, namely its middle and lower course, constituted for a distinct border for settlement and property between the extraneous (German) ethnos and the native one (Kashubian-Pomeranian). From the Reformation to the Thirty Years’ War (1627–1648), the Kashubian language has decline in the researched area, in part due to the extinction of several Kashubian families (e.g. the Tessens) and the influx of new – foreign ones (Hepburn, Hoym, Nettelhorst). The German-speaking populace has expanded its land property. Over the course of a hundred years, the entire middle and lower basin of Słupia became controlled by the town of Słupsk, its patriciate, and the German-speaking nobility. In some areas, it extended beyond the course of the river Łupawa. In the light of the lan register from 1628, created in relation to the occupation of the Duchy of Pomerania by the Imperial forces, the Pomeranian-Kashubian nobility (who were very fragmented at that time) owned 60% of the tax lans, but of a lower soil bonitation. The lesser nobility dominated among the most numerous families of Slavic origins (Putkamer, Stojentin, Zitzewitz), but only seemingly wealthy. The noble families of German origins owned ca. 40% of the tax lans, but they were still not as numerous as the Kashubian-Pomeranian families. The land property of an average German speaker, on the other hand, was greater than that of a Kashubian-Pomeranian noble. Among the German-speaking families, the most numerous and the wealthiest were the Wobesers, Belows and Massows. Another analysis of the changes in the structure of land ownership among the nobility of the landvogtei and synod of Słupsk was conducted based on the tax registers from 1655 and 1666. The registers were drawn up by request of the Elector Frederick William by individual land owners. The distinctive feature of the land ownership among the nobility in the Słupsk landvogtei in the middle of the 17th century, aside from the significant fragmentation, especially along its eastern border, was the increase in the property ownership and the improved economic standing of the foreign nobility.

PL

W artykule skupiono się na przedstawieniu próby zarysowania głównych kierunków zmian w strukturze własności dóbr ziemskich szlachty landwójtostwa słupskiego od początków XVI wieku do czasów przejęcia części Księstwa Pomorskiego przez Brandenburgię w latach 1648/1653. Przedmiotem zainteresowania są ponadto dzieje społeczno-ekonomiczne i etniczno-językowo oraz prawne rodzimej szlachty, charakterystyka potrzebna do przedstawienia warunków, w jakich ona żyła i egzystowała. Landwójtostwo słupskie, będące pozostałością średniowiecznego podziału terytorialnego, było jednostką administracyjno-gospodarczo-podatkową, w której najważniejszą rolę odgrywała własność szlachecka. Z analizy źródeł z 1523 roku wynika, że na obszarze omawianego landwójtostwa występowały 32 rody rycerskie, które zobowiązane były do wystawiania służby konnej. Rycerstwo słupskie obciążone było sumą 122 koni lennych, z czego 90 (74%) wszystkich, co należy wyraźnie podkreślić, musiało wystawiać 18 rodów wywodzących się z rodzimego kaszubskiego rycerstwa. Trzy rody o rodowodzie słowiańskim, Putkamerowie, Stojentinowie, Zitzewicowie, posiadające od dawien dawna supremację w landwójtostwie słupskim, wynikającą z wielkości ich posiadłości ziemskich, zobowiązane były wystawić 56 koni lennych (46% ogółu). Napływowe niemieckie rody rycerskie (Below, Gutzmerow, Krummel, Lettow, Ramel, Wejher, Winterfeld, Wobeser) i patrycjuszowskie miasta Słupska (Schwave, Vormann) mające nadziały dóbr lennych w landwójtostwie słupskim, w owym czasie wystawiały jedynie 32 konie, czyli 26% wszystkich. Analiza wykazu powinności wojskowych rycerstwa słupskiego z 1523 roku wskazuje, iż rzeka Słupia, ściślej jej środkowy i dolny bieg, stanowiła wyraźną granicę osadniczo-majątkową etnosów pochodzenia napływowego (niemieckiego) i rodzimego (kaszubsko- pomorskiego). Od reformacji do wojny trzydziestoletniej (1627–1648) kaszubszczyzna uległa na badanym obszarze osłabieniu, między innymi w skutek wymarcia niektórych rodów kaszubskich (np. Tessenów) i napływu nowych – obcych (Hepburn, Hoym, Nettelhorst). Żywioł niemieckojęzyczny poszerzył swój stan posiadania ziemskiego. W przeciągu stu lat całe średnie i dolne dorzecze Słupi znalazło się we władaniu miasta Słupska, jego patrycjatu i szlachty języka niemieckiego. W niektórych miejscach przekraczał już bieg rzeki Łupawy. W świetle matrykuły łanowej z 1628 roku, powstałej w związku z okupacją Księstwa Pomorskiego przez wojska cesarskie, na omawianym obszarze należało do szlachty pomorsko-kaszubskiej (bardzo rozdrobnionej) 60 % łanów podatkowych, ale o niższej bonitacji ziemi. Drobna szlachta dominowała również wśród najliczniejszych rodów o rodowodzie słowiańskim (Puttkamer, Stojentin, Zitzewitz), z pozoru tylko zasobniejszych. Rody szlacheckie pochodzenia niemieckiego posiadały wówczas około 40% łanów podatkowych, ale nadal nie przewyższali liczbą rodów kaszubsko-pomorskich. Natomiast własność ziemska statystycznego posesjonata języka niemieckiego była większa niż szlachcica kaszubsko-pomorskego. Wśród rodów niemieckojęzycznych najliczniejsi i najzamożniejsi byli Wobeserowie, Belowowie i Massowowie. Kolejną analizę zmian w strukturze własności ziemskiej szlachty landwójtostwa i synodu słupskiego przeprowadzono na podstawie rejestrów podatkowych z roku 1655 i 1666. Rejestry sporządzone były na zarządzenie elektora Fryderyka Wilhelma przez poszczególnych właścicieli dóbr ziemskich. Charakterystyczną cechą własności szlacheckiej landwótostwa słupskiego z połowy XVII w., obok pogłębionego rozdrobnienia zwłaszcza wzdłuż wschodniej jego granicy, było poszerzenie stanu posiadania i wzmocnienie pozycji ekonomicznej przez szlachtę pochodzenia obcego. W landwójtostwie słupskim na przestrzeni XVI i XVII w. dokonały się istotne przemiany w strukturze własności dóbr ziemskich rodzimej kaszubsko-pomorskiej szlachty, która utraciła wymierne uposażenie w ziemi na rzecz szlachty niemieckojęzycznej, ale tej od pokoleń tutaj mieszkającej. Zmiany własnościowe wśród rozdrobnionej szlachty słupskiej następowały głównie w ramach miejscowych rodów. Na tym obszarze występował w XVI i w pierwszej połowie XVII w. mimo wszystko słaby napływ szlachty obcej, szukającej tutaj stałego miejsca osiedlenia się.

17

Latin as the Language of Social Communication of the Polish Nobility (Based on the Latin Heraldic Work by Szymon Okolski)

75%

Milewska-Waźbińska B.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 3: Filologia Klasyczna

55-61

EN

The article highlights the role of Latin as the language of communication of the nobility living in Polish-Lithuanian Commonwealth. At the beginning discusses the concept "latinitas", which meant not only the correct Latin, but also pointed to the ideological content of antiquity passed through the language of the ancient Romans. The article traced the process of using Latin as a tool for maintaining social ties. We studied Latin armorial "Orbis Polonus" by Simon Okolski (Cracow 1641-1645). It turned out that the language of this work was not only informative but also persuasive, propaganda and emotive. It concludes that Okolski consciously wrote his work in the language of the ancient Romans.

PL

W artykule podkreśla się rolę języka łacińskiego jako języka komunikacji społecznej szlachty zamieszkującej Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Na początku omawia się pojęcie latinitas, które oznaczało nie tylko poprawną łacinę, lecz także wskazywało na treści ideowe antyku przekazywane za pomocą języka starożytnych Rzymian. W artykule prześledzono proces wykorzystania łaciny jako narzędzia pozwalającego na utrzymanie więzi społecznej. Badaniu poddano łaciński herbarz Orbis Polonus Szymona Okolskiego (Kraków 1641-1645). Okazało się, że język tego dzieła pełnił nie tylko funkcję informacyjną, lecz także perswazyjną, propagandową i emotywną. W konkluzji stwierdza się, że Okolski świadomie napisał swe dzieło w języku starożytnych Rzymian.

18

Uwagi na temat sejmików szlachty sieradzkiej w Szadku na początku XVIII w. - na marginesie laudum z 8 czerwca 1716 r.

75%

Florczak I.

Biuletyn Szadkowski

|

2013

|

issue 13

117-132

EN

From the 14TH to the end of the 18TH century, Szadek was the place where political sejmiks of the Sieradz Voivodeship were held (exeptions were the election sejmiks, which took place in Sieradz). This article focuses on the reasons why Szadek was chosen as a place of Sieradz Voivodeship sejmiks. It also discusses the role which sejmiks played in local life and shows the political and economic situation of this land at the beginning of the 18TH century, connected with economic crisis, epidemics, political chaos and the Northem War. These were the reasons why Sieradz Voivodeship nobility joined the Confederetion in Targowica in 1716. The article also presents the resolution of the confederate sejmik of Sieradz Voivodeship Nobility, adopted in Szadek on 8111 June 1716. This source document, being part of the collection of the Bartoszewicz family, is kept in the State Archive in Łódź.

19

Zróżnicowanie ekonomiczne właścicieli ziemskich w powiecie grodzieńskim w końcu XVIII wieku

75%

Poniat R., Kozłowski J.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2023

|

vol. 84

53-78

EN

The article is devoted to economic inequalities among the landowners of the poviat of Grodno in the late eighteenth century. The source basis for the research is made up of the protocols of the Perpetual Offering to the Army, also known as the ‘offering of the tenth grosz’, an early income tax imposed on the owners of the secular and Church estates. The results show a very high wealth differentiation among the researched population. In addition to a small and very wealthy elite in the poviat, there was a large number of petty nobility (three-fourths of the surveyed population) with estates so small that they were exempted from the tax due to insufficient income. The Gini coefficient values describing the income concentration in the country are around 0.95 and do not change much when the method of income calculation is modified.

PL

Artykuł poświęcony jest nierównościom ekonomicznym występującym wśród właścicieli ziemskich zamieszkujących powiat grodzieński w ostatnich latach XVIII w. Podstawę źródłową prowadzonych badań stanowią protokoły ofiary wieczystej na wojsko znanej też jako ofiara 10. grosza – wczesnego podatku dochodowego, którym objęci byli właściciele dóbr ziemskich oraz duchownych. Uzyskane rezultaty wskazują na bardzo wysokie zróżnicowanie majątkowe wśród badanej populacji. Obok nielicznej i bardzo bogatej elity na terenie powiatu licznie występowała drobna szlachta (3/4 badanej populacji), której majątki były tak małe, że zostały zwolnione z podatku ze względu na zbyt niskie dochody. Wartości współczynnika Giniego opisującego koncentrację dochodów w powiecie wynoszą ok. 0,95 i nie ulegają poważnym zmianom w przypadku modyfikowania sposobu kalkulowania dochodów.

20

Związki szlachty śląskiej z Polską

75%

Cetwiński M.

Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego

|

2018

|

vol. 21

59-72

EN

Contrary to the views sometimes expressed (for instance, by Jan Stanislaw Bystron), the relationships of Silesia and the Kingdom of Poland were greatly intense, mainly because of the trade of oxen driven from Poland to Brzeg. The wealth of the Polish nobility impressed Silesians, which resulted in the popularity of Polish customs and fashion as well as language. First of all, however, it manifested itself in fabricating snobbishly the real and alleged lineage from the Polish (“Sarmatian”) ancestors by the Silesian nobility. The Polish origin proved “better” nobility since it was older than that which could be held by the descendants of German immigrants who arrived later. On the other hand, the ambitious Polish plebs easily pretended in Silesia to have been “noble-born” representatives of the Polish nobility. These usurpations were difficult to detect due to the lack of the heraldic office in the Kingdom of Poland. The adverse process is also noticeable: Silesian plebs, provided they were affluent, easily became a part of the Polish nobility.

PL

Wbrew wyrażanym niekiedy poglądom (m.in. przez Jana Stanisława Bystronia) związki Śląska z Rzeczpospolitą były w XVI–XVIII w. nader żywe, głównie za sprawą handlu wołami, pędzonymi z Polski do Brzegu. Bogactwo polskiej szlachty imponowało Ślązakom, co pociągało za sobą popularność polskich obyczajów i mody, a także języka. Przede wszystkim jednak przejawiało się w snobistycznym fabrykowaniu przez śląską szlachtę rzeczywistych i domniemanych rodowodów od polskich („sarmackich”) przodków. Polskie pochodzenie dowodziło „lepszego”, bo starszego szlachectwa niż to, którym mogli legitymować się przybyli później potomkowie niemieckich imigrantów. Z drugiej zaś strony ambitni polscy plebeje łatwo podawali się na Śląsku za „szlachetnie urodzonych” przedstawicieli polskiej szlachty. Uzurpacje te były trudne do wykrycia z powodu braku w Rzeczypospolitej urzędowej heroldii. Zauważalny jest też proces odwrotny: śląscy plebeje, byle zamożni, łatwo wchodzili w szeregi polskiej szlachty.

Refine search results