Search results

1

Mińkowce: Podolski «Hamlet» i święto dożynek

100%

Komorowski J.

Pamiętnik Teatralny

|

2017

|

vol. 66

|

issue 4

5-28

EN

Mińkowce, a town in the far-away Podolia, became a part of history of the Polish theater as the place where the first Polish edition of Shakespeare’s Hamlet, as translated by Jan Nepomucen Kamieński based on Friedrich Ludwig Schröder’s adaptation, was published in 1805. Since 1790, Mińkowice, along with an expansive landed estate of 20 villages, had been owned by Ignacy Ścibor Marchocki. The estate owner chose not to acknowledge the partitions of Poland and established his own “Mińkowice state” sometime after 1795, strongly emphasising its independence from the Russian Empire; he even set up his own boundary markers. He released his peasants from the bond of personal serfdom and laid down laws in the spirit of the Enlightenment; he founded a school, printer, and “music academy.” At the same time, Marchocki flaunted his power and role of “the protector of the people” with extravagant ceremonies, which earned him the reputation of an eccentric or even madman. In reality, just like in Hamlet’s case, it was probably Marchocki’s way of concealing his real intentions from Russian civil officers and neighbours disapproving of social reform. Marchocki established two “state” holidays in his landed estate, the New Year and harvest festival, which was held on 15 August, on the Feast of St Mary the Virgin. The latter was a religious feast combined with a grand, all-day-long spectacle put on by Marchocki for 30 consecutive years according to an increasingly complex and theatrical scenario. As years went by, the basic scheme (a procession after the Mass, a feast in front of an outdoor altar, symbolic ploughing, an apotheosis of the goddess of harvest) became more and more elaborate. Pieces of occasional architecture and stage set, special costumes, and props appeared. A tribute to a personified goddess of harvest was the final and part of the feast. Eyewitnesses started calling the personified goddess by the Roman name of Ceres, which brought onto Marchocki absurd accusations of paganism and idolatry, which, however, did not make him budge, as he kept organising the unusual celebrations until the end of his life.

PL

Mińkowice, miasteczko na dalekim Podolu, zapisało się w historii polskiego teatru jako miejsce, w którym w 1805 roku ukazało się pierwsze polskie wydanie Hamleta Shakespeare’a w przekładzie Jana Nepomucena Kamieńskiego na podstawie adaptacji Friedricha Ludwiga Schrödera. Od 1790 Mińkowice wraz z rozległym majątkiem ziemskim liczącym 20 wsi były własnością Ignacego Ścibora Marchockiego. Właściciel majątku nie uznał rozbiorów Polski i po 1795 utworzył własne „państwo mińkowickie”, silnie podkreślając jego niezależność od Rosji; wyznaczył nawet własne granice. Zniósł pańszczyznę i ustanowił prawa w duchu oświecenia; założył szkołę, drukarnię i „Akademię Muzykalną”. Jednocześnie Marchocki eksponował swoją władzę i rolę „obrońcy ludu”, ustanawiając ekstrawaganckie ceremonie, przez co zyskał opinię oryginała, a nawet szaleńca. W rzeczywistości, podobnie jak w przypadku Hamleta, był to prawdopodobnie sposób Marchockiego na ukrycie swoich prawdziwych intencji przed rosyjskimi urzędnikami cywilnymi i sąsiadami niechętnymi reformom społecznym. Marchocki ustanowił w swoich dobrach ziemskich dwie uroczystości „państwowe” – Nowy Rok i dożynki, które odbywały się 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. To ostatnie było świętem religijnym połączonym z wielkim, całodziennym widowiskiem, które Marchocki przez trzydzieści kolejnych lat organizował według coraz bardziej skomplikowanego scenariusza. Z biegiem lat podstawowy schemat (procesja po mszy, uczta przed plenerowym ołtarzem, symboliczna orka, apoteoza bogini żniw) stawał się coraz bardziej rozbudowany. Wykorzystywane były elementy okolicznościowej architektury i scenografii, tworzono specjalne kostiumy i rekwizyty. Hołd złożony spersonifikowanej bogini żniw był ostatnią częścią święta. Naoczni świadkowie zaczęli nazywać spersonifikowaną boginię rzymskim imieniem Cerery, co ściągnęło na Marchockiego absurdalne oskarżenia o pogaństwo i bałwochwalstwo, które jednak nie skłoniły go do ustąpienia i do końca życia organizował te niezwykłe uroczystości.

2

Teatr na Wileńskiej 1824–1832

84%

Jędrychowski Z.

Pamiętnik Teatralny

|

2017

|

vol. 66

|

issue 4

29-42

EN

This article presents episodes from the history of the theater building, its location and attempts at organising theater management in Vilnius in 1824–1832, a time when the poet Juliusz Słowacki was known to sit in the audience. Rivalry and feuds between the actors prohibited instituting an effective theater management for many years, even though Projekt urządzenia Wileńskiego Teatru [“A Project of Organising the Vilnius Theater”] had been in place since 1823. Some complications relating to the organisation of theater seasons in Vilnius had their origins in the unpaid debt of a former theater entrepreneur, Maciej Każyński. Due to the state of disrepair of the original building, it was decided to move the stage to the city hall.

PL

Artykuł przedstawia historie teatru w Wilnie w latach 1824–1832, kiedy na widowni zasiadał Juliusz Słowacki. Opisano budynek, jego lokalizację i próby zarządzania teatrem. Rywalizacja i kłótnie między aktorami przez wiele lat uniemożliwiały sprawne zarządzanie teatrem, mimo że od 1823 roku istniał dokument Projekt urządzenia Wileńskiego Teatru. Problemy związane z organizacją sezonów miały swoje źródło także w niespłaconym długu byłego przedsiębiorcy teatralnego Macieja Każyńskiego. Ze względu na stan pierwotnego budynku postanowiono przenieść scenę do ratusza.

3

«Wiersz o sztuce aktorskiej» Ludwika Osińskiego w świetle teorii pedagogicznych

84%

Buczek K.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 1/2

97-113

EN

In the spring of 1803, the periodical Nowy Pamiętnik Warszawski published “Wiersz o sztuce aktorskiej ofiarowany aktorce zaczynającej” (‘A Poem on the Art of Acting Offered to A Debuting Actress’) composed by Ludwik Osiński. It was dedicated to Rozalia Bogusławska, a daughter of the managing director of the National Theatre, Wojciech Bogusławski. Rozalia debuted on stage a year earlier, and later on, married the author of the poem. The poem is not, as the title might suggest, addressed just to beginners. It shows thorough knowledge of general pedagogy, education and didactics, which Ludwik Osiński possessed by virtue of his education and profession. He had been educated at a Piarist divinity school, worked as a tutor and teacher; he also ran, in co-operation with Konstanty Wolski, a boarding school for boys, so he was well-versed in the pedagogical theories by John Amos Comenius, François Fénelon, John Locke and Jean-Jacques Rousseau. He deployed them in the poem he composed, which referred to matters broader than just pedagogy of the acting profession.

PL

Wiosną 1803 roku periodyk Nowy Pamiętnik Warszawski opublikował "Wiersz o sztuce aktorskiej ofiarowany aktorce zaczynającej" napisany przez Ludwika Osińskiego. Poemat ten był dedykowany Rozalii Bogusławskiej, córce dyrektora Teatru Narodowego Wojciecha Bogusławskiego. Rozalia zadebiutowała na scenie rok wcześniej, a później wyszła za mąż za autora wiersza. Omawiany utwór nie jest, jak sugeruje tytuł, adresowany tylko do początkujących aktorów. Widać w nim gruntowną wiedzę z zakresu pedagogiki ogólnej, edukacji i dydaktyki, którą Ludwik Osiński dysponował dzięki swojemu wykształceniu i zawodowi. Uczył się w kolegium pijarskim, pracował jako guwerner i nauczyciel; wraz z Konstantym Wolskim prowadził też szkołę z internatem dla chłopców, znał więc dobrze teorie pedagogiczne Jana Amosa Komeńskiego, François Fénelona, Johna Locke'a i Jean-Jacques'a Rousseau. Znalazły one odbicie w omawianym wierszu, który odnosi się do kwestii szerszych niż tylko pedagogika zawodu aktora.

4

«Wymawia się Szekspir»: Mistrzowi Williamowi w czterechsetną zgonu jego rocznicę

67%

Komorowski J.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 3

5-24

EN

Wojciech Bogusławski prefaced the first publication of his translation of Hamlet, included in volume four of his Dzieła dramatyczne (Dramatic Works), with an introduction titled “Shakespeare,” where he volunteered in a footnote: “It is pronounced Szekspir [Shek-speer].” Within the period of almost one hundred years, the spelling of the Stratford playwright’s name in Poland vacillated between these two extremes: “Shakespeare,” or the older version of “Shakespear,” on the one hand, and some form of Polish phonetic spelling, the most widespread-and at the end, prevalent-being “Szekspir,” on the other. Polish prints and manuscripts from 1765–1849 contain at least forty spelling variants ranging from English and pseudo-English to more or less phonetic versions, with numerous hybrid solutions in between. Most of the variants are attempts by Polish authors and editors at making the name of Hamlet’s author more familiar in Polish. The present list, published as such for the first time, is arranged chronologically. Each instance of the first usage is quoted and a succinct commentary is supplied. The list is potentially incomplete, however, since other versions might crop up in future research.

PL

Wojciech Bogusławski poprzedził pierwodruk swojego przekładu Hamleta, umieszczonego w czwartym tomie Dzieł dramatycznych, przedmową zatytułowaną „Shakespeare", w której w przypisie zdradził: „Wymawia się Szekspir". W ciągu prawie stu lat pisownia nazwiska dramaturga ze Stratfordu w Polsce wahała się między tymi dwoma skrajnościami: „Shakespeare" lub starsza wersja „Shakespear" z jednej strony i jakaś forma polskiego zapisu fonetycznego, najbardziej rozpowszechniona – i w końcu zwycięska – „Szekspir" z drugiej. Pomiędzy tymi biegunami w latach 1765–1849 pojawiło się w polskich drukach i rękopisach co najmniej 40 (słownie czterdzieści) wariantów zapisu, angielskich, niby-angielskich, bardziej lub mniej fonetycznych i na różne sposoby hybrydowych. Większość wariantów to próby autorów i redaktorów zapisania lub „oswojenia” nazwiska autora Hamleta w języku polskim. Zawarta w artykule lista, publikowana w tej formie po raz pierwszy, jest ułożona chronologicznie. Każdy przypadek pierwszego użycia jest cytowany i opatrzony zwięzłym komentarzem. Lista jest jednak potencjalnie niekompletna, ponieważ odnalezienie kolejnych wersji nie jest wykluczone.

Refine search results

4 Pamiętnik Teatralny

2 Komorowski J.

1 Buczek K.

1 Jędrychowski Z.

2 2017

2 2016

Mińkowce: Podolski «Hamlet» i święto dożynek

Teatr na Wileńskiej 1824–1832

«Wiersz o sztuce aktorskiej» Ludwika Osińskiego w świetle teorii pedagogicznych

«Wymawia się Szekspir»: Mistrzowi Williamowi w czterechsetną zgonu jego rocznicę