Search results

1

Bóg w personalizmie Bordena Parkera Bowne'a

100%

Jastrzębski A.

Filozofia Chrześcijańska

|

2014

|

vol. 11

139-154

EN

This presentation examines B. P. Bowne’s view of God. God is an active and self-determining being. Nature is understood by Bowne as activated by the intellect and will of God. Bowne stated that each person has the attributes of awareness and self-awareness, freedom and the ability to act, and self-control – in a perfect way possessed only by God. Bowne’s theistic personalism shows the human person to be a spiritual being, ultimately deriving from God, the Most-High Person.

2

Dlaczego chrześcijańska wiara nie jest zabobonem

100%

Kwiatek Ł.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2013

|

issue 53

263-269

PL

Recenzja książki: Michał Heller, Tadeusz Pabjan, Stworzenie i początek wszechświata, Copernicus Center Press, Kraków 2013, s. 177.

3

Jefte w tarapatach: Moralne dylematy a teizm

75%

Mann W., Iwanicki M.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 4

351-381

PL

Artykuł omawia zjawisko dylematów moralnych z perspektywy teistycznej. Teiści przyjmują często, że (1) opatrznościowy Bóg nigdy nie postawiłby stworzonej przez siebie istoty przed taką sytuacją wyboru, w której owa istota nie jest w stanie uniknąć czynu niesłusznego, bądź że (2) jeśli istota staje przed taką sytuacją wyboru, to jest to wynikiem pewnego niesłusznego działania, którego dokonała już wcześniej. Wielu komentatorów przypisuje tę drugą opcję Tomaszowi z Akwinu. Autor argumentuje, że taka interpretacja jest błędna, przytaczając między innymi przeprowadzoną przez Akwinatę analizę ślubowania Jeftego opisanego w Księdze Sędziów. Natomiast w odniesieniu do pierwszej opcji artykuł zamykają uwagi dotyczące sposobu opracowania normatywnej teorii etycznej o charakterze teistycznym, która uznaje istnienie dylematów moralnych. Teiści zainteresowani taką teorią powinni poważnie rozważyć odrzucenie założenia, że powinność implikuje możliwość.

EN

This essay examines the phenomenon of moral dilemmas from a theistic perspective. Many theists have supposed either (1) that a providential God would never confront a creature with a choice in which the creature cannot avoid doing wrong, or (2) that if a creature does confront such a choice situation, it is the result of some prior wrongdoing freely committed by that creature. This second alternative has been ascribed by many to St. Thomas Aquinas. I argue that the ascription is unwarranted, citing among other cases Aquinas’s examination of Jephthah’s vow in the book of Judges. As for the first alternative, the essay concludes with some observations about how one might develop a theistic normative ethical theory, consistent with God’s providence, that recognizes moral dilemmas. One of the assumptions that theists should seriously consider abandoning in the process is the principle that ought implies can.

4

Czy teza o nieistnieniu Boga nie zakłada jego istnienia? Recenzja książki: Jerzy Kochan, De non existentia Dei, czyli o nieistnieniu Boga, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2015.

63%

Kuberska D.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

issue 3/269

EN

Does the argument about the nonexistence of the God envisage his existance? Book review: Jerzy Kochan, De non existentia Dei, that is the non-existence of God, Scientific Publisher SCHOLAR, Warsaw 2015.

PL

Czy teza o nieistnieniu Boga nie zakłada jego istnienia? Recenzja książki: Jerzy Kochan, De non existentia Dei, czyli o nieistnieniu Boga, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2015.

5

Clive’a S. Lewisa argument z pragnień przeciwko naturalizmowi

63%

Bylica P.

Studia Philosophiae Christianae

|

2020

|

vol. 56

|

issue 4

179-202

EN

This article outlines a number of formulations of C.S. Lewis’s anti-naturalistic argument from desire. We tackle the problem of the logical validity of this argument and its weak points as characterized in the relevant literature, including objections concerning the deceptive character of irrational factors such as emotions and desires. It is shown that the formulations of Lewis’s argument in which the anti-naturalistic conclusion does not deductively follow from the premises can still be considered as adding to our knowledge, when viewed as instances of inductive reasoning. There are also formulations of this argument that can be shown invalid only at the great cost of accepting the premise of the Universe as absurd. Lastly, the objection that Lewis’s reference to irrational factors weakens his argument is also rejected.

PL

W artykule przedstawione zostaną różne sformułowania argumentu z pragnień, wysuniętego przeciwko naturalizmowi, autorstwa Clive’a S. Lewisa. Analizie zostaną poddane zarzuty o brak logicznej poprawności jego wywodu oraz dotyczące zwodniczego charakteru czynników irracjonalnych, do jakich zaliczają się uczucia i pragnienia. Wykazane zostanie, że sformułowania, w których mamy do czynienia z brakiem konkluzywności antynaturalistycznego wniosku Lewisa, można jednak traktować jako poznawczo wartościowe, gdyż są one oparte na indukcyjnym schemacie wnioskowania. Istnieją natomiast sformułowania, które jedynie wielkim kosztem, jakim jest uznanie Wszechświata za absurdalny, można uznać za niekonkluzywne. Podejrzenie, iż odwołanie do czynników irracjonalnych osłabia argumentację Lewisa, okazuje się błędne.

6

Naturalistic theism on general divine action within the framework of the levels of analysis model

63%

Bylica P.

Studia Philosophiae Christianae

|

2016

|

vol. 52

|

issue 4

7-37

EN

The model of levels of analysis (MLA) is used to describe naturalistic theism and compare statements describing divine action accepted within traditional Christian theism and naturalistic theism. The empirical/non-empirical character of the statements is the main criterion behind the division of the statements within the model. Naturalistic theism is divided into strong and weak, with the former being analyzed in more detail. Strong naturalistic theism is characterized as trying to avoid the conflict with science by only accepting statements describing general divine action in nature. Such statements belong to the metaphysical levels of analysis.

7

Lawina w omodlonym świecie – filozofia religii wobec przypadków Saula Smilansky’ego

63%

Wojtysiak J.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 1

61-73

PL

Niniejszy artykuł stanowi polemikę z esejem Saula Smilansky’ego pt. O wątpliwej warości moralnej pewnych rozpowszechnionych form modlitwy. Według Smilansky’ego niektóre modlitwy prośby, a zwłaszcza modlitwy o czyjeś dobra kosztem kogoś innego, są niemoralne. Zgadzam się, że nie każda modlitwa jest moralnie akceptowalna, lecz jednocześnie argumentuję, że jego uzasadnienie tej tezy zakłada lub zawiera fałszywe przesłanki. W szczególności formułuję cztery zastrzeżenia (lub zarzuty) wobec jego argumentu: (i) punktem wyjścia filozofii modlitwy powinny być nie prywatne przekonania filozofa, lecz (w przypadku braku empirycznej wiedzy o modlących się ludziach) ortodoksja lub ortopraksja określonej religii (zastrzeżenie metodologiczne); (ii) modląca się osoba (zwłaszcza w trudnej sytuacji życiowej) nie rozważa konsekwencji wysłuchania swej modlitwy (zastrzeżenie psychologiczne); (iii) zgodnie z modelem biblijnym każda modlitwa prośby zawiera warunek ‘jeśli Bóg chce’ (zastrzeżenie teologiczne); (iv) pomimo (reprezentowanej przez Smilansky’ego) powszechnej opinii, modlitwa prośby nie jest działaniem w zwykłym znaczeniu tego słowa (zastrzeżenie ontologiczne). Tej ostatniej tezy bronię, posługując się rozróżnieniem Charlesa Taliaferro na Świat Omodlony i Świat Nieomodlony. Poza tym próbuję podać własne kryterium moralności modlitwy prośby: modlitwa taka jest moralnie dobra, jeśli buduje pozytywną relację z Bogiem lub innymi ludźmi oraz jest wypowiadana wraz z uzupełnieniem ‘Boże, bądź wola Twoja!’

EN

The article is a polemic with Saul Smilansky’s essay “A Problem about the Morality of Some Common Forms of Prayer.” According to Smilansky some petitionary prayers, especially prayers for one’s own good at the expense of someone else, are immoral. I agree that not every prayer is morally acceptable but at the same time I argue that Smilanksy’s justification of this thesis presupposes or includes some false premises. In particular I give four reservations about (or objections to) his argument: (i) philosophy of prayer should start not with the private beliefs of the philosopher but (if one does not have empirical knowledge about praying people) with a given religious orthodoxy or orthopraxis (the methodological reservation); (ii) a praying person (especially in a difficult life situation) does not consider the consequences of his or her prayer’s being answered (the psychological reservation); (iii) according to the Biblical model every petitionary prayer involves the conditional clause ‘if God wills’ (the theological reservation); (iv) in spite of a common opinion (represented by Smilansky) petitionary prayer is not action in the ordinary meaning of this word (the ontological reservation). I defend the last thesis using Charles Taliaferro’s distinction between the Petitionary World and the Non-Petitionary World. I also try to introduce my own criterion of the morality of petitionary prayer: such a prayer is morally good if it builds a positive relationship between a petitioner and God or other people and if it is spoken together with the supplement ‘God, your will be done!’

8

Argumenty na nieistnienie Boga wobec teo-ontologii trynitarnej

63%

Strumiłowski J.

Analecta Cracoviensia

|

2016

|

vol. 48

EN

The analysis of arguments for non-existence of God shows, that they touch, on different levels, the metaphysical questions. Some of them assume openly another metaphysical model than that used by theists. The others seem to not touch directly the metaphysical questions, but they remain in another sphere, for example in the existential one. However, they also participate somehow in the metaphysics, which implies that they presume a specific image of God and a specific ontological model that differs very often from the theistic model.Nonetheless, even when the presumed metaphysics agrees with the theistic view, i.e. when the arguments are favourable for the philosophical Absolute, it does not mean that such arguments are also valuable in relation to one God in three Persons. The Trinitarian dogma describes the very essence of God, so it determines a specific metaphysical model in the creative model. Having in mind this relationship, the present article analyses the atheistic arguments in the light of theo-ontology, asking whether they fit to its model.

PL

Analiza poszczególnych argumentów na nieistnienie Boga pokazuje, że w różnym stopniu dotykają one kwestii metafizycznych. Niektóre wprost zakładają odmienny model metafizyczny aniżeli ten przyjmowany przez teistów. Inne wydają się nie dotykać wprost kwestii metafizycznych, a poruszają się w innej przestrzeni – na przykład egzystencjalnej. Jednakże i te w pewien sposób są zapośredniczone metafizyczne, przez co zakładają konkretny obraz Boga i konkretny model ontologiczny, który również często różni się od modelu teistycznego.Niemniej nawet w przypadku, kiedy przyjęta metafizyka i model Boga są zgodne z myśleniem teistycznym, tzn. kiedy argumenty są wymierzone w kierunku filozoficznego Absolutu, nie oznacza to, że owe argumenty posiadają swoje znaczenie także względem Boga Trójjedynego. Dogmat o Trójcy dotyczy istoty Boga, która determinuje w kontekście stwórczym konkretny model metafizyczny. Niniejszy artykuł wobec takiej zależności poddaje analizie argumenty ateistyczne w świetle teo-ontologii, pytając, czy mieszczą się one w jej modelu.

9

Bóg i antyrealizm

63%

Czerniawski K.

Roczniki Filozoficzne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 4

135-161

PL

Można wyróżnić dwa rodzaje powiązań między antyrealizmem semantycznym a teizmem. Pierwsze z nich ma swoje źródło w antyrealistycznym twierdzeniu, że język rozumiemy dzięki naszej znajomości uzasadnień sądów lub zdań. W konsekwencji tego staje się czymś niemożliwym przekazanie wiedzy Boga wierzącemu, jeżeli ten ostatni osobiście nie zna uzasadnienia odpowiedniego zdania. Ze szczególnie mocnym przedstawieniem tej doktryny mamy do czynienia na ostatnich stronach Logicznej podstawy metafizyki Michaela Dummetta. Można to rozumieć jako całkowite odrzucenie każdego rodzaju iluminacjonizmu, a także pewnych w jakiś sposób pokrewnych mu stanowisk, takich jak idealizm transcendentalny. Drugie powiązanie ma charakter bardziej pozytywny dla teizmu. Antyrealizm musi przyjąć, że każdy sąd może byś poznany, co wydaje się sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem. Istnieje jednak prosty sposób na uczynienie tej sugestii czymś prawdziwym, a mianowicie przyjęcie istnienia wszechwiedzącego Boga, który zna każdy sąd. Ten sposób myślenia po raz pierwszy został wyeksponowany trzydzieści lat temu przez Alvina Plantingę i stał się przedmiotem szczegółowych dyskusji różnych filozofów. Należy podkreślić, że po szczegółowym zbadaniu te dwa rodzaje powiązań nie są równie mocno uzasadnione, ponieważ tylko pierwsze z nich jest silnie zakorzenione w antyrealistycznej semantyce, podczas gdy drugie jest jedynie pewną spekulatywną sugestią.

EN

Two kinds of connections between semantic antirealism and theism may be distinguished. The first one begins with the antirealist claim that we understand language through our knowledge of justification of statements or sentences. Consequently, it becomes impossible to transfer God’s knowledge to the believer, if she or he personally doesn’t know the justification of the relevant statements. There is especially strong exposition of this doctrine in the last pages of Michael Dummett’s The Logical Basis of Metaphysics. This could be understood as the refutation of any kind of illuminationism, as well as some remotely related positions, like transcendental idealism. The second connection is more positive for theism. Antirealism needs to suppose that every statement could be known, which seems to be contrary to common sense. But there is one very easy way to make this supposition true, namely by acknowledging the existence of omniscient God, who knows every proposition. This way of thinking was first expounded by Alvin Plantinga few decades ago, and since then has become the subject of scrupulous discussions by different philosophers. It should be emphasized that after close examination these two connections aren’t equally justified, because only the first one has strong semantic roots in antirealism, why the second one is merely a speculative conjecture.

10

Demoniczność Boga jako założenie ekskluzywistycznego i inkluzywistycznego teizmu

63%

Kaźmierczak Z.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2016

|

vol. 28/2

20-38

EN

In this article I claim that there is a hidden assumption of the demonic character of God in the exclusivist and inclusivist theism. Exclusivism and inclusivism assume that God is partial and in fact does not care about most people in the world, choosing to reveal himself fully only in one part of the world. This kind of neglect for other people reflects the standard ethnocentrism and seems to be an expression of it. The only way to avoid the view that God is demonic is to accept the religious pluralism. The idea of religion would need to be changed: from the idea of religion as a place of revelation of God to the idea of religion as a place for searching for God. Accepting religious pluralism would lead, however, to the destruction of religions as we know them, since the core of their doctrines is based on the assumption of their superiority.

11

TOMASZ Z AKWINU A TEISTYCZNY EWOLUCJONIZM

63%

Chaberek M.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2016

|

vol. 59

|

issue 1

59-82

EN

“Thomas Aquinas and Theistic Evolution” is an article about the problem of using Aquinas’ thought to defend theistic evolution within the Christian theological tradition. The paper begins with definitions of terms such as “evolution” and “species.” The main part of the paper is structured according to the medieval articles written by Aquinas himself, such as those contained in his Summa Theologiae. First, the author presents twelve arguments that can be found in the writings of contemporary Thomists in favor of theistic evolution. In the next part, the author elaborates upon the answer to the question and he goes on to respond to the twelve arguments by referring to Aquinas’ writings. In the conclusion, the author shows seven points of disharmony between the three types of evolution (namely, atheistic, materialistic and theistic) and Aquinas’ teaching on the origin of species.

PL

Niniejszy artykuł porusza problem odwoływania się do nauczania św. Tomasza z Akwinu w obronie teistycznego ewolucjonizmu. Artykuł otwierają definicje pojęć takich jak ewolucja i gatunek. Główna część artkułu ma strukturę średniowiecznego artykułu, takiego, jaki stosował sam Akwinata np. w Sumie teologii. Najpierw autor przedstawia dwanaście argumentów, które można znaleźć w pismach współczesnych tomistów i innych filozofów w obronie teistycznego ewolucjonizmu. W drugiej części autor odpowiada na pytanie dotyczące kompatybilności nauczania Akwinaty z teistycznym ewolucjonizmem, a następnie rozwiązuje dwanaście trudności, odwołując się do tekstów św. Tomasza. W podsumowaniu autor przedstawia siedem punktów ukazujących niezgodność trzech typów ewolucji (ateistycznej, materialistycznej i teistycznej) z nauczaniem Akwinaty na temat pochodzenia gatunków.

12

Otwarta nauka i otwarty teizm wobec ideowego fundamentalizmu

63%

SŁOMKA M.

Roczniki Filozoficzne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 2

173-187

PL

Jedną z najbardziej wpływowych idei w dziejach ludzkiej refleksji było traktowanie zmiany jako przejawu niedoskonałości. Tymczasem zmiana może jawić się równie dobrze jako coś ontologicznie podstawowego i aksjologicznie pozytywnego. Programowa otwartość na zmianę wpisana jest w wartościowe poszukiwania w obszarze nauk przyrodniczych. Dotyczy to zarówno gotowości do modyfikacji zastanych tez, jak i detalicznych rozwiązań, których uściślanie przybliża nas do prawdy. Popperowski model intelektualnego rozwoju pozwala bez lęku podejmować trudne pytania, w razie potrzeby zrobić „krok wstecz”, a nawet zmienić stanowisko, które wydawało się przez lata ujęciem paradygmatycznym.

EN

The history of scientific revolution shows how strongly our habits and irrational fears affect the fate of particular intellectual solutions. Although since the days of Galileo or Copernicus it has been recognized how valuable is the search for causes of physical phenomena, for many consecutive years similar interpretations were not applied to biotic systems. Teleological descriptions of the tendency of systems to a specific end appeared as not subjected to any modifications. Such an approach often blocked development of the concept of God, His relationship to the world and many important aspects of Christian thought. One of the most influential ideas in the history of human reflection was to treat change as a manifestation of imperfection. Nevertheless, change may appear as something ontologically fundamental and axiologically positive. In such a way change is treated in each valuable research on the field of natural sciences. This concerns the readiness to modify existing thesis and particular solutions, whose clarification brings us closer to the truth. Popper’s model of intellectual development allows to fearlessly grasp difficult problems, (if needed) take a “step back” or even change the statement that seemed as an unchangeable approach.

13

Ruch Świadomości Kryszny – gaudija wisznuizm w kulturze Zachodu

63%

Fic L.

Nurt SVD

|

2021

|

issue 2

187-200

PL

Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny jest ruchem misyjnym, wywodzącym się ze szkoły bengalskiego wisznuizmu. Powstało ono w 1966 roku na terenie Stanów Zjednoczonych. W swoich początkach fascynowało niezwykle ludzi młodych, wywodzących się z kręgów hipisowskiej kontrkultury, poszukujących duchowego oświecenia. Artykuł przedstawia w zarysie historię tego ruchu, postać jego założyciela, naukę, którą głosił oraz praktyki religijne jego adeptów. Wskazuje także na różnice doktrynalne między chrześcijaństwem a krysznaizmem. Ich znajomość jest niezbędna w dialogu między tymi religiami.

EN

The International Society for Krishna Consciousness is a missionary movement originating from the Bengali school of Vaishnavism. It was founded in 1966 in the United States. In its beginnings it fascinated young people coming from the hippie counterculture who were looking for spiritual enlightenment. The article outlines the history of the movement, the figure of its founder, the doctrine he preached and the religious practices of his followers. It also points out the doctrinal differences between Christianity and Krishnaism. Knowledge of these is essential in the dialogue between these religions.

14

Naturalistic theism on special divine action within the framework of the model of the levels of analysis

63%

Bylica P.

Studia Philosophiae Christianae

|

2017

|

vol. 53

|

issue 1

5-33

EN

The model of the levels of analysis (MLA) is used to present a form of naturalistic theism where certain statements on special divine action (SDA) in nature are accepted. The SDA statements found within naturalistic theism ‘hide’ God’s action in certain aspects of nature or actions beyond the reach of scientific endeavors in order to avoid interventionism. From the perspective of the MLA, the essence of intervention is its empirical recognizability, rather than a particular causal joint or the violation of the laws of nature. Rejection of interventions in the above sense means substantial reinterpretation of Christian theism.

15

Mistyka egzystencji i jej wezwania pod adresem teizmu

63%

Kaźmierczak Z.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2015

|

vol. 27

63-77

EN

The article is an attempt to describe a phenomenon that can be called the existence mysticism. It is a simple consequence of theism and consists in the conviction that God who intervenes in the human world must intervene in human existence. Since God according to monotheism is all powerful it can be expected from any believer that whatever happens to him is not so much an expression of a free will of any creature or the nature of things themselves but first of all and essentially an expression of all-powerful God. This observation has a very important influence on understanding of faith that cannot be conceived of as a frivolous decision to believe but as a result of a long processes of existential development. The article shows that the fact that evil is a part of human existence and not only an intellectual event that is to be explained by theodicy creates an enormous challenge for theism and makes faith more dramatic than it is normally maintained.

16

Rozważania o apofatycznej kategorii „negacja negacji”

63%

Brylla D.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

vol. 38

|

issue 1

65-76

PL

Artykuł podejmuje problematykę podwójnej negacji, egzemplarycznej dla teologii apofatycznej. Rozpoczyna od kazusów Majmonidesa oraz Mistrza Eckharta, co stanowić będzie pretekst do rozważań, w których analizowana kategoria ukazana zostanie z nieco innego punktu widzenia: umieszczona zostanie w kontekście relacji ontologicznej tego, co skończone, i tego, co nieskończone, a dalej potraktowana zostanie od strony „pozytywnej”. Pomimo tego, że „negacja negacji”, jako element (negatywnej) mistycznej kontemplacji, pozostaje poza racjonalną interpretacją (jak całe doświadczenie mistyczne), kategoria ta możliwa jest do uchwycenia w swoistej metaanalizie, tj. jako kategoria filozoficzno-teologiczna.

EN

The article deals with the category of double negation, representative of the apophatic theology. It begins with mystical theologies of Maimonides and Meister Eckhart. Next, the article presents the category in question from quite a different perspective – it attempts to place it in the context of the ontological relationship between the finite and the infinite and look at it from a “positive” angle. Although, the “negation of negation” as the element of (negative) mystical contemplation remains beyond rational interpretation (as mystical experience in general), this category can, in fact, be “grasped” in type of metaanalysis, i.e. as a philosophical and theological category.

17

Iść za dowodami, dokądkolwiek prowadzą. Nawrócenie słynnego ateisty – profesora Antony’ego Flewa

63%

Maziarka T.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2014

|

vol. 33

|

issue 1

EN

This article presents Antony Flew’ s intellectual journey from atheism to the faith in God. The first part of this article contains criticism of theism which Flew presented in several widely discussed works. The second part refers to three arguments which in the opinion of the philosopher argue for the existence of God. The first of them concerns the existence of the laws of nature and it can be expressed as a question: Where are the laws of nature from? The second is connected with the origin of life: How did life emerge from the dead matter? Finally, the third reason is the existence of the world: Why does the world exist? The theistic point of view, the fruit of the intellectual inquiries, the convert’s words enclose briefly: “I believe that the universe was brought into existence by an infinite Intelligence. I believe that the right of forming intricate structure of the universe is an expression of what scientists refer to as the 'Mind of God'. I believe that the phenomenon of life and its ability to reproduce has its source in God.”

PL

Artykuł relacjonuje intelektualną podróż, od ateizmu do wiary w Boga, jednego z najbardziej znanych filozofów XX wieku – Antony’ego Flewa. Pierwsza część zawiera krytykę teizmu, którą przedstawił Flew w kilku szeroko dyskutowanych pracach. Druga odnosi się do trzech argumentów, które w opinii filozofa przemawiają za istnieniem Boga. Pierwszy z nich dotyczy faktu istnienia praw przyrody i można wyrazić go pytaniem: skąd wzięły się prawa przyrody? Drugi wiąże się z zagadką powstania życia: w jaki sposób życie wyłoniło się z martwej materii? Wreszcie trzecią racją jest sam fakt istnienia świata: dlaczego świat istnieje? Teistyczny punkt widzenia, będący owocem intelektualnych poszukiwań, zwięźle ujmują słowa nawróconego: „Wierzę, że wszechświat został powołany do istnienia przez nieskończoną Inteligencję. Wierzę, że misterne prawa kształtujące strukturę wszechświata są wyrazem tego, co naukowcy określają mianem «Umysł Boga». Wierzę, że fenomen życia i jego zdolność do reprodukcji posiada swe źródło w Bogu”.

18

Który naturalizm?

63%

Cottingham J., Iwanicki M., Teske J. K.

Roczniki Filozoficzne

|

2023

|

vol. 71

|

issue 3

299-317

EN

The ‘naturalizing’ agenda in contemporary secularist philosophy is often presented in opposition to traditional theism. But looking at the history of the terms ‘nature’ and ‘natural’ reveals a discontinuity between how these terms are currently understood and how they were understood in the past. The modern ‘naturalist’, in insisting that all phenomena should be brought within the domain of the natural, is advancing a thesis that many classical, medieval and early-modern philosophers and theologians would have regarded as fairly self-evident. What has changed is not that there is a new determination to include within the natural domain what was previously excluded from it, but rather that there is a radical shift in how the natural domain is to be understood. This paper argues that the philosophically interesting question is not whether or not we should be naturalists, but which of two naturalisms we should adopt: secular naturalism, with its neutralist conception of nature in general and of human nature in particular, or theistic naturalism, according to which the natural world and our own nature bear the stamp of the divine. It turns out the former (secularist) view is vulnerable to serious difficulties, on both the epistemic and the moral fronts.

PL

Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i teologów uznałoby za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi.

19

Strategie obrony teizmu przed zarzutem ukrytości Boga. Odpowiedź Dyskutantom

63%

Dobrzeniecki M.

Roczniki Filozoficzne

|

2023

|

vol. 71

|

issue 1

491-499

EN

The article is a response to the critical comments by Stanisław Judycki, Ryszard Mordarski, Marek Pepliński and Jan Sochoń on the book Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga [Hiddenness and the Incarnation: A Theistic Response to John L. Schellenberg’s Argument for Divine Nonexistence]. The main objection to my position is that it is too favorable to J. L. Schellenberg’s argument, which should not necessarily be a model for addressing the issue of the divine hiddenness. One of the expressions of accepting the assumptions of the Canadian author is my acceptance of the proposition affirming the existence of non-resistant nonbelievers.

PL

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczne uwagi zgłaszane pod adresem książki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga przez Stanisława Judyckiego, Ryszarda Mordarskiego, Marka Peplińskiego i Jana Sochonia. Główny zarzut wobec mojego stanowiska głosi, że jest ono zbyt przychylne wobec argumentu J.L. Schellenberga, który niekoniecznie powinien być wzorem ujęcia problematyki ukrytości. Jednym z przejawów przyjęcia założeń kanadyjskiego autora jest zgoda na tezę o istnieniu niewierzących przy braku oporu.

20

How to Be a Christian Ultimist? On Three Lessons J. L. Schellenberg and the Christian Theist Can Learn from Each Other

54%

Wojtysiak J.

Roczniki Filozoficzne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 3

215-229

PL

Jak być chrześcijańskim ultymistą? O trzech lekcjach, których mogą sobie wzajemnie udzielić j. L. Schellenberg i chrześcijański teista W niniejszym tekście – dyskutując z J. L. Schellenbergiem – rozwijam stanowisko, które nazywam chrześcijańskim ultymizmem. Stanowisko to znajduje się pomiędzy prostym ultymizmem Schellenberga a tradycyjnym chrześcijańskim teizmem. Chrześcijański ultymizm jest bardziej apofatyczny niż personalistyczny, choć wyraźniej akcentuje występowanie w Ostatecznej Rzeczywistości elementu ponad-osobowego i komunikacyjnego. Proponowane stanowisko jest oporne na filozoficzną wersję argumentu ze skrytości, ale musi się zmierzyć z teologicznym problemem braku powszechnego dostępu do chrześcijańskiego objawienia. Schellenbergowska idea głębokiego czasu nasila ten problem, ale również dostarcza narzędzi do jego rozwiązania: świadomość głębokiego czasu nie pozwala nam wyrokować o przyszłości, ale pozwala mieć nadzieję na objawienie dostępne dla wszystkich w eschatologicznym końcu czasu.

EN

In this text, in discussion with J. L. Schellenberg, I develop a position that I call Christian ultimism. This position lies between Schellenberg’s simple ultimism and traditional Christian theism. Christian ultimism is more apophatic than personalistic, though it more clearly emphasizes the presence of a supra-personal and communicative element in the Ultimate Reality. The proposed position is resistant to a philosophical version of the hiddenness argument, but it must answer to the challenge of the theological problem of the lack of universal access to Christian revelation. Schellenberg’s idea of deep time both magnifies this problem and provides the tools for solving it: the awareness of deep time does not allow us to judge the future, but it does allow us to hope for a revelation accessible to all at the eschatological end of time.

Refine search results

Bóg w personalizmie Bordena Parkera Bowne'a

Dlaczego chrześcijańska wiara nie jest zabobonem

Jefte w tarapatach: Moralne dylematy a teizm

Czy teza o nieistnieniu Boga nie zakłada jego istnienia? Recenzja książki: Jerzy Kochan, De non existentia Dei, czyli o nieistnieniu Boga, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2015.

Clive’a S. Lewisa argument z pragnień przeciwko naturalizmowi

Naturalistic theism on general divine action within the framework of the levels of analysis model

Lawina w omodlonym świecie – filozofia religii wobec przy­pad­ków Saula Smilansky’ego

Argumenty na nieistnienie Boga wobec teo-ontologii trynitarnej

Bóg i antyrealizm

Demoniczność Boga jako założenie ekskluzywistycznego i inkluzywistycznego teizmu

TOMASZ Z AKWINU A TEISTYCZNY EWOLUCJONIZM

Otwarta nauka i otwarty teizm wobec ideowego fundamentalizmu

Ruch Świadomości Kryszny – gaudija wisznuizm w kulturze Zachodu

Naturalistic theism on special divine action within the framework of the model of the levels of analysis

Mistyka egzystencji i jej wezwania pod adresem teizmu

Rozważania o apofatycznej kategorii „negacja negacji”

Iść za dowodami, dokądkolwiek prowadzą. Nawrócenie słynnego ateisty – profesora Antony’ego Flewa

Który naturalizm?

Strategie obrony teizmu przed zarzutem ukrytości Boga. Odpowiedź Dyskutantom

How to Be a Christian Ultimist? On Three Lessons J. L. Schellenberg and the Christian Theist Can Learn from Each Other

Lawina w omodlonym świecie – filozofia religii wobec przypadków Saula Smilansky’ego