Search results

1

Personalistyczny wymiar “Tajemnicy” w eseju „El secreto de la vida” Miguela de Unamuno

100%

Jeszka A.

Studia Gdańskie

|

2021

|

vol. 49

119-131

EN

Miguel de Unamuno (1864-1936), a Spanish existentialist living at the turn of the 19th and 20th centuries, deals primarily with anthropological issues in his philosophical thoughts. He is interested in a specific human being, of flesh and blood (“de carne y hueso”), and above all in the teleological dimension of human existence. The desire for immortality is the basic longing of the human will, which seeks a way out of the labyrinth of nothingness to which man is condemned by matter. According to the Spanish philosopher, man needs God as a strong foundation for the realization of his desire for immortality. The human being carries within himself not only the longing for infinity, but also the hardly expressible “Mystery” that we can identify with the inexpressible presence of the divinity in man. The desire for eternity is fuelled by this “Mystery” that constitutes a part of human nature. In the essay “El secreto de la vida” (“The Mystery of Life”), written in 1906, the main directions of Miguel de Unamuno's thinking appear - the existence of God as an existential problem and the inability to understand Him directly by reason as the cause of the feeling of pathos. Unamuno's philosophical and religious thinking is vitalist and existential. In it he refers to the philosophical intuitions of St. Augustine, Blaise Pascal and Søren Kierkegaard. His reflection on the theological dimension of existence is based on a religious element, which is expressed primarily in the author's in-depth reflections on “the longing for immortality” (“la ansia de inmortalidad”) and on “the sense of the pathos of human life”.

PL

Miguel de Unamuno (1864-1936) to hiszpański egzystencjalista, żyjący na przełomie XIX i XX wieku. W swojej myśli porusza przede wszystkim zagadnienia antropologiczne, gdyż interesuje go konkretny człowiek, z krwi i kości („de carne y hueso”), a przede wszystkim teleologiczny wymiar ludzkiej egzystencji. Pragnienie nieśmiertelności to podstawowa tęsknota ludzkiej woli, która dąży do odnalezienia wyjścia z labiryntu nicości, na jaką skazuje człowieka materia. Hiszpański filozof zauważa, że człowiek potrzebuje Boga jako mocnego fundamentu dla realizacji pragnienia nieśmiertelności. Według Unamuno ani pragnienie sławy, ani realizacja wielkich czynów, czy też genetyczne przekazywanie części siebie w akcie seksualnym i odbicie siebie w potomstwie nie gwarantuje zachowania „ja-świadomego” po śmierci. Istota ludzka jest nosicielem nie tylko tęsknoty za nieskończonością, ale również trudno wyrażalnej „Tajemnicy”, którą możemy utożsamić z niewysłowioną obecnością bóstwa w człowieku. Pragnienie wieczności jest podsycane przez tę niewyrażalną „Tajemnicę”, stanowiącą część ludzkiej natury. W napisanym w roku 1906 eseju „El secreto de la vida” („Sekret życia”), jak w soczewce skupiają się główne kierunki myślenia Miguela de Unamuno - istnienie Boga jako problem egzystencjalny oraz niemożność Jego bezpośredniego ujęcia przez rozum jako przyczyna poczucia tragiczności. Myślenie filozoficzno-religijne Unamuno ma charakter witalistyczny i egzystencjalny. Pobrzmiewają w nim echa intuicji filozoficznej św. Augustyna, Błażeja Pascala oraz Sørena Kierkegaarda. Hiszpański myśliciel we wspomnianym eseju opisuje egzystencję człowieka jako studnię niewyczerpanych możliwości, na dnie której znajduje się nieopisywalna „Tajemnica”. Osoba ukonstytuowana jest przez „Tajemnicę”, która nadaje sens nie tylko jej istnieniu, ale również otaczającemu jednostkę światu przyrody. Swoją refleksję nad teologicznym wymiarem egzystencji Unamuno osadza na elemencie religijnym, co przede wszystkim wyraża się w pogłębionej przez autora refleksji nad „tęsknotą za nieśmiertelnością („la ansia de inmortalidad”) oraz rozważaniami nad „poczuciem tragiczności ludzkiego życia”, czyli bezpośredniemu doświadczaniu przez jednostkę prawdy egzystencjalnej, iż z ziemskiej perspektywy nie widać tego, co znajduje się poza horyzontem materii, na której redukcjonistycznie koncentruje się poznanie rozumowe.

2

Tragizm, absurd, paradoks – wokół słownika pojęć Waltera Hilsbechera

100%

Frankiewicz P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2021

|

vol. 63

|

issue 4

111-126

EN

In this article, I make an attempt to define terms such as: tragedy, absurdity, and paradox as conceived of by the German essayist Walter Hilsbecher. This is a task which is both difficult and interesting, mainly because of the fact that concepts from within speculative philosophy are relatively rarely subject to scrupulous definitions. The reason for this state of affairs lies in the difficulty to capture the meaning of these concepts within a rigid framework. These problems also appear in Hilsbecher’s 1972 work titled Tragizm, absurd, paradoks [Tragedy, Absurd, Paradox]. The philosophy of the absurd – the methodological separation of which I propose – has the absurd for its central concept, but it is a concept which eludes sharp definitions, too. This article aims to reconstruct Hilsbecher’s vocabulary of concepts crucial to the philosophy of absurdity in reference to the tradition of contemporary speculative philosophy. By locating the German writer’s thought in the context of other authors working in a similar thematic and stylistic context (such as A. Camus or H. Bergson), I will outline this specific strand of philosophy.

PL

Artykuł stanowi próbę zdefiniowania pojęć tragizmu, absurdu i paradoksu, terminów kluczowych według niemieckiego eseisty Waltera Hilsbechera. Jest to zadanie trudne i ciekawe zarazem, głównie z uwagi na fakt, że pojęcia będące przedmiotem filozofii spekulatywnej stosunkowo rzadko podlegają skrupulatnym definicjom. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest trudność w uchwyceniu znaczenia tych terminów w sztywnych ramach. Problemy te pojawiają się również w tekście Hilsbechera pt. Tragizm, absurd, paradoks z 1972 roku. Filozofia absurdu, której metodologiczne wyodrębnienie postuluję, za centralne pojęcie obrała rzeczony absurd, również wymykający się ostrym definicjom. Niniejszy tekst stawia sobie za cel rekonstrukcję Hilsbecherowskiego słownika centralnych dla filozofii absurdu pojęć w odwołaniu do tradycji współczesnej filozofii spekulatywnej. Umiejscawiając myśl niemieckiego pisarza w kontekście innych twórców obracających się w podobnym kontekście tematycznym i stylistycznym (takich jak A. Camus, H. Bergson), zarysuję ten specyficzny nurt filozofii.

3

The power of paradox: notes on categories of the tragic, mono no aware, and lacrimae rerum

100%

Korusiewicz M.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 34

|

issue 1

233-250

EN

The paper is an attempt to investigate the intriguing convergence of the inner logic of three aesthetic categories that emerge from the experience of finitude of existence in diverse cultural environments: the awareness of the tragic in Western cultures, the Japanese category of mono no aware, expressing the painful beauty of things in their impermanence, and a famous Greco-Roman notion of lacrimae rerum (tears of things). All three – despite the deep disparities between the cultural traditions they represent – prove to be the ‘places’ of paradox, of powerful synchronic tension resulting from the ‘clash’ of contradictory forces, transforming one’s perception of the universum. It seems that it is the paradoxical nature of the experiences labelled by these categories (as confirmed by neuroscience) that allows us to confront our finitude with the aid of aesthetic tools.

4

The Return of The Labyrinth; notes on Edwin Muir’s poem and its paradoxical dynamics of symbolism

100%

Korusiewicz M.

Świat i Słowo

|

2023

|

vol. 41

|

issue 2

71-94

EN

The aim of the paper is to apply selected classical and contemporary conceptions of the labyrinth in a hermeneutic interpretation of the poem The Labyrinth by the Scottish poet Edwin Muir with reference to its conception of space and time, and the notion of subjectivity as the centre of the labyrinth/maze, as well as to point to the poem’s multilayer intertextuality, whose most significant tropes are elaborate transformations of the Minoan myth and modernist inspiration in the work of Kafka. The final part of the article presents the possibility of continuing research on the specificity of the tragic vision presented in the poem in reference to the approach proposed by Hans Urs von Balthasar.

5

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

85%

Olszewska M. J.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 33

|

issue 3

255-278

EN

The article presents an analysis of two literary works – Klątwa [Curse] by Stanisław Wyspiański (1869–1907) and the Riders to the Sea by John Millington Synge (1871–1909), examined in the context of elements characteristic of ancient tragedy the present in their structure. As a result, although both plays are set in the countryside, they go beyond the naturalistic convention and are more reminiscent of tragic miniatures. They employ the poetics of maximum condensation. Both Klątwa and Riders to the Sea are a modern reading of ancient tragedy, consistently recognised by the authors to be the highest form of playwriting. Wyspiański’s and Synge’s characters are struggling with the real world, with the difficulties of everyday life, but also with the world transcendent to their consciousness, which turns out to be incomprehensible and terrifying at the same time, where forces of Fate rule, to which man is vulnerable. Synge’s heroine surrenders to fate, while the character in Klątwa stands up for herself and fight. Each of them defends her human dignity in her own way.

6

Coś więcej niż filozofia sztuki. Wokół Simmlowskich rozważań o Michale Aniele

80%

Łukasiewicz K.

Prace Kulturoznawcze

|

2017

|

vol. 21

|

issue 4

43-68

EN

Georg Simmel’s interest in Michelangelo’s art is present in all stages of his academic carrier. He published only two works exclusively on this artist but his name frequently appears through Simmel’s lifework. In 1899 he published a short article on Buonarroti’s poetry and in 1910 a longer piece appeared where Simmel interpreted his artistic achievement as a philosopher of culture. A year later Simmel published The Concept and Tragedy of Culture where his earlier remarks on Michelangelo are included in the context of art’s autonomy and the relation between art, ethics and modernity. Max Weber and Ernst Cassirer argued against Simmel’s allegedly emphatic and aesthetic conception of culture.

7

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

80%

Olszewska M. J., Uniwersytet Warszawski I. L. P., mj.olszewska@uw.edu.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 33

|

issue 3

EN

The article presents an analysis of two literary works – Klątwa [Curse] by Stanisław Wyspiański (1869–1907) and the Riders to the Sea by John Millington Synge (1871–1909), examined in the context of elements characteristic of ancient tragedy the present in their structure. As a result, although both plays are set in the countryside, they go beyond the naturalistic convention and are more reminiscent of tragic miniatures. They employ the poetics of maximum condensation. Both Klątwa and Riders to the Sea are a modern reading of ancient tragedy, consistently recognised by the authors to be the highest form of playwriting. Wyspiański’s and Synge’s characters are struggling with the real world, with the difficulties of everyday life, but also with the world transcendent to their consciousness, which turns out to be incomprehensible and terrifying at the same time, where forces of Fate rule, to which man is vulnerable. Synge’s heroine surrenders to fate, while the character in Klątwa stands up for herself and fight. Each of them defends her human dignity in her own way.

8

Tragizm vs. Ironia – spór o sensowność „tego, co ludzkie”

80%

Kopeć A., Jagielloński U.

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2016

|

vol. 33 (2)

EN

The article compares two approaches of subjectivity: ‘tragic subjectivity’ and ‘ironic’ one. Both of them include different anthropology. Tragic subjectivity is most fully expressed in commitment to values. Tragic protagonist is the one who by acting according to his commitment to values becomes self–conscious. However, subjectivity which emerges from tragic vision cannot exist in postmodern times, because of some reductions which postmodern philosophy has brought. Ironic subjectivity took the place of the tragic one. This subjectivity manifests in negation. Ironic protagonist understands freedom as being uncommitted, as an abstraction from the externality. This escape from reality brings to the subject the feeling of self–doubt. In the end of the article the author shows that ironic project is not a remedy for the problems which appear from postmodernity and suggests that new form of tragic vision (which again brings to the notion of ‘humanity’ special content) is possible.

9

'A Book about a Human Being' – a tragic being?

80%

Listkowska B., Listkowska B.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 4

10

Lalka – Ludzie bezdomni. Z zagadnień tragizmu bohaterów

80%

Baudysz T.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

issue 5

466-471

PL

O ile po pobieżnej lekturze Lalki oraz Ludzi bezdomnych można odnieść wrażenie, że autorzy obu powieści stosują zupełnie różne rozwiązania formalne, aby nadać swoim dziełom ostateczny kształt, o tyle wnikliwsza analiza pozwala dostrzec kilka inspiracji kompozycyjnych zastosowanych przez Żeromskiego, czerpiącego bezpośrednio z dokonań warsztatu pisarskiego Prusa. Spójne koncepcje kompozycyjne obu powieści są jednak podszyte regułami ustalonymi na długo przez końcem XIX wieku — obaj pisarze znajdują bowiem wyraźną inspirację w teorii tragedii antycznej Arystotelesa. I choć prawidła Stagiryty dotyczą dramatu, to doskonale sprawdzają się także podczas wydobywania tragicznych rysów bohatera na gruncie dzieł epickich, co — zdaje się — doskonale przeczuwali Prus i Żeromski, swoiście transponując formalne reguły tragedii antycznej do swoich powieści. W artykule autor prześledzi naznaczone tragizmem losy Wokulskiego i Judyma, przykładając do nich wypracowany przez Arystotelesa schemat tragedii greckiej.

EN

Whereas a cursory reading of The Doll and The Homeless may give the impression that the authors of each of these novels use completely different formal solutions to give the final shape of their works, a more thorough analysis reveals several compositional inspirations used by Zeromski, drawing directly on the school of Prus. But the common compositional concept of both novels was established in literary convention long before the end of the 19th century — both writers take a clear inspiration from Aristotle's theory of ancient tragedy. Although Aristotle’s rules related to drama, they are also useful for the construction of epic works. In this paper, the author traces the tragic fate of Wokulski and Judym, using Aristotle’s theory of Greek tragedy.

11

Widz - bohater - tragik. Wymiary człowieczeństwa w koncepcji teatru tragicznego Ostapa Ortwina

80%

Małgowska K.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2016

|

vol. 34

|

issue 1

EN

Ostap Ortwin’s concept of tragic theatre has a deeply anthropological, universal and overall human aspect. The author derives the modern concept of tragedy from the human psyche, where he places the source of doom. He sees its implementation in the iron logic of action and the discrepancy between the ideal, the imagined, and reality. In the article I deal with the matter of three fundamental aspects, in which Ortwin puts humanity in his essays and studies. The Lvovian critic’s theory of theatre is analyzed in the context of the Nietzschean concept of the Dionysian, the figure of Prometheus and the notion of tragedy.

PL

Koncepcja teatru tragicznego Ostapa Ortwina ma wymiar głęboko antropologiczny, uniwersalny, ogólnoludzki. Dramaturg wyprowadza nowoczesne pojęcie tragizmu z psychiki człowieka, tam umiejscawia źródło fatalności, a jej realizację widzi w żelaznej logice czynów oraz w rozdźwięku między ideałem a rzeczywistością, między tym, co wyobrażone a tym, co realne. W artykule podejmuję kwestie zasadniczych trzech wymiarów ról, w których Ortwin rozpatruje/obsadza człowieka w swoich esejach i studiach. Analizę teorii teatralnej lwowskiego krytyka przeprowadzam w kontekście Nietzscheańskiej kategorii dionizyjskości, figury Prometeusza i pojęcia tragizmu.

12

Rozmowa Władysława Broniewskiego z Historią. Mity i role artysty w symbolicznym imaginarium Polski

57%

Czapska E.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2018

|

issue 66

111-127

EN

The article concerns the life and work of Władysław Broniewski, a poet whose voice was strongly marked in the history of Poland in the interwar period and the times of the Polish People’s Republic. It shows the role of the artist’s work, which it played in the 20th anniversary and in subsequent years – during the Second World War and in the new social landscape of the PRL up to the present day. Broniewski’s intricate artistic and life path has been discussed in the broad context of artistic myths.

PL

Artykuł dotyczy życia i twórczości Władysława Broniewskiego, poety, którego głos silnie zaznaczył się w historii Polski okresu międzywojennego i czasów PRL. Ukazuje rolę artysty i różne funkcje jego poezji w dwudziestoleciu międzywojennym oraz w następnych latach – podczas II wojny światowej oraz w nowym krajobrazie społecznym PRL, aż po współczesność. Powikłana droga twórcza i życiowa Broniewskiego omówiona została w szerokim kontekście mitów artystycznych.

13

Literackie narracje o kolekcjach

51%

Skorupa E.

Tematy i Konteksty

|

2017

|

vol. 12

|

issue 7

452-465

EN

The article concerns collections and collecting as a literary theme. Research on this issue should be undertaken by literary scholars, as collections support the characteristics of literary characters and give heroes their identity. The work analyzed from this angle is Money by Andrzej Strug from the year 1914. It interprets and describes three different collections and three different collectors: the eccentric Lyttons and their museum of stones, Lucy Slazenger’s precious jewelry collection and the art collection of Osias Murwaya, an enthusiast of antiquity.

Refine search results

Personalistyczny wymiar “Tajemnicy” w eseju „El secreto de la vida” Miguela de Unamuno

Tragizm, absurd, paradoks – wokół słownika pojęć Waltera Hilsbechera

The power of paradox: notes on categories of the tragic, mono no aware, and lacrimae rerum

The Return of The Labyrinth; notes on Edwin Muir’s poem and its paradoxical dynamics of symbolism

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

Coś więcej niż filozofia sztuki. Wokół Simmlowskich rozważań o Michale Aniele

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

Tragizm vs. Ironia – spór o sensowność „tego, co ludzkie”

'A Book about a Human Being' – a tragic being?

Lalka – Ludzie bezdomni. Z zagadnień tragizmu bohaterów

Widz - bohater - tragik. Wymiary człowieczeństwa w koncepcji teatru tragicznego Ostapa Ortwina

Rozmowa Władysława Broniewskiego z Historią. Mity i role artysty w symbolicznym imaginarium Polski

Literackie narracje o kolekcjach