Search results

1

Literatura wizualna, wizualność literatury – przegląd współczesnych zjawisk i tendencji

100%

Pawłowska A.

TECHNE. Seria Nowa

|

2019

|

issue 3

153-170

EN

The aim of the article is to present a review of the most important trends that the literary text on visual values has been subject to in the last century. The starting point was the turn of the 19th and 20th centuries, when under the influence of avant-garde artists (Guillaume Apollinaire, Stéphane Mallarmé) there were changes in the perception of the semantic meaning of poetry, which led to a situation in which the text’s visual structure became relevant (the works of.in.: FT Marinetti, T. Czyżewski, L. Chwistek). In the period immediately after World War I and in the inter-war period of the great avant-garde, artists associated with dadaism and the Polish group “a.r” showed interest in modern typography. Another important moment in the mutual relations of text and visual arts is the 1960s and ‘concrete poetry’ (E. Gomringer, brothers de Campos and S. Dróżdż, creating so-called ‘conceptual shapes’). In the 21st century, the emanation of activities that closely connect poetry with visual arts is electronic literature, referred to as digital or HTML, and liberature (K. Bazarnik, Z. Fajfer, R. Nowakowski).

PL

Celem artykułu jest prezentacja przeglądu najistotniejszych nurtów, jakim przez ostatnie stulecie podlegał tekst literacki o walorach wizualnych. Z punkt wyjścia przyjęto okres przełomu XIX i XX wieku, gdy pod wpływem działań artystów awangardowych (Guillaume Apollinaire, Stéphane Mallarmé) nastąpiły zmiany w postrzeganiu semantycznego znaczenia poezji, co doprowadziło do sytuacji, w której wizualna struktura tekstu stała się istotna (wspomniane zostały prace m.in.: F.T. Marinettiego, T. Czyżewskigo, L. Chwistka). Zainteresowanie nowoczesną typografią wykazywali w okresie tuż po I wojnie światowej i w międzywojennym okresie wielkiej awangardy artyści związani z dadaizmem i polską grupą „a.r”. Kolejny istotny moment we wzajemnych relacjach tekstu i plastyki to okres lat 60. XX wieku i „poezji konkretnej” (E. Gomringer, bracia de Campos czy S. Dróżdż, tworzący tak zwane „pojęciokształty”). W XXI wieku emanacja działań łączących ściśle poezję ze sztukami wizualnymi to literatura elektroniczna, czyli electronic literature, określana mianem cyfrowej lub HTML, oraz liberatura (K. Bazarnik, Z. Fajfer, R. Nowakowski).

2

Typograficzna strukturalizacja tekstu w pierwszym polskojęzycznym druku lubelskim

89%

Sawa A.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2022

|

vol. 16

|

issue 1

33-53

PL

Pierwsza polskojęzyczna książka została wydana w Lublinie w 1630 r. Nosi ona tytuł Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą, jej autorem jest Jeremiasz Drexelius, a wydrukował ją Paweł Konrad. O drukarzu tym nie zachowały się żadne wzmianki w źródłach. Na podstawie analizy starego druku (ze szczególnym uwzględnieniem korelacji między strukturą tekstu a jego ukształtowaniem typograficznym) można stwierdzić, że P. Konrad dobrze znał współczesną konwencję wydawniczą. Umiejętnie korzystał ze swojego – dość skromnego zasobu typograficznego, aby podkreślić strukturę tekstu. Używał trzech rodzajów pisma drukowanego, stosował kapitaliki, wersaliki i pismo tekstowe, zmieniał wielkość liter, wyśrodkowywał i wyjustowywał tekst, używał inicjałów i składu tekstu w kształt kolumny szpicowej, zamieszczał w tekście ozdobniki i świadomie operował przestrzenią niezadrukowaną.

EN

The first Polish language book was published in Lublin in 1630. The book Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą by Jeremiasz Drexelius was printed in Paweł Konrad's printing house. The name of the printer was not mentioned in historical resources. The analysis of the old print (especially the correlation between the structure and the typographic layout of the text) shows that P. Konrad knew well contemporary publishing convention. He skilfully made use of his meagre composing material in order to emphasise text structure. He used three different typefaces, small capitals, capitals, and book ordinary type. He changed the letter size, used centring, justification as well as initials and the short column. Moreover, the printer placed ornaments in the text, and he consciously employed unprinted space.

3

Zygfryd Gardzielewski – toruński twórca kultury. O perspektywach popularyzacji spuścizny artysty typografa

89%

Pest M.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2015

|

vol. 8

|

issue 1(14)

191-200

PL

Artykuł poświęcony jest perspektywom popularyzacji spuścizny toruńskiego artysty typografa. Zarysowana krótko obecna sytuacja, w jakiej znajduje się polska typografia, jej rozwój, potrzeby oraz jej postrzeganie, sprzyja podejmowaniu takich działań. Dokonano też przeglądu stanu inicjatyw popularyzatorskich związanych z osobą i dorobkiem Zygfryda Gardzielewskiego w regionie, które przedstawiają się – niestety – bardzo skromnie, a o czym warto wspomnieć choćby z racji podsumowania obchodzonego w ubiegłym roku 100-lecia urodzin toruńskiego typografa. Zaproponowane w artykule pomysły popularyzatorskie nie wyczerpują wszystkich możliwości, choć wyznaczają pewne podstawowe kierunki, podkreślają wartość nowej marki dla Torunia i regionu. Wskazują na jej duży potencjał, ale jednocześnie uzmysławiają, jak wiele jest do zrobienia na płaszczyźnie dystrybucji idei pozostawionego dziedzictwa, żeby został o nią poszerzony wymiar polskiej kultury w świadomości odbiorców nie tylko w naszym regionie.

EN

The article discusses the prospects for popularizing the heritage of Torun artist typographer. Briefly outlined the current situation in which Poland is typography, its development, its needs and perceptions, favors taking such action. There have been also reviewed the status of popularizing initiatives connected with the person and achievements of Siegfried Gardzielewski in the region that are as - unfortunately - very modestly, but about what it is worth mentioning even by virtue of a summary of last year celebrated the 100th anniversary of the birth of Torun typographer. Proposed in the article popularizing ideas do not exhaust all possibilities, but set certain basic directions, they highlight the value of a new brand for Torun and the region. They point to its great potential, but also make clear how much is to be done at the level of distribution abandoned the idea of heritage that was about it expanded dimension of Polish culture in the public's mind, not only in our region.

4

Druki lwowskich wydawców w XVII wieku na rzecz odrodzenia nauczycielskiej posługi kapłana w metropolii kijowskiej

89%

Nowak A. Z.

Orientalia Christiana Cracoviensia

|

2018

|

vol. 10

EN

Lvov typographies in the first half of the XVIIth century made efforts to promote and increase the level of teaching in the Kyiv Metropolitanate. Reformers from Lvov led a crusade to renew the custom of proclaiming the Word of God, including through the selection and printing of appropriate patristic translation works and various church books, which were escorted by paratexts, intended for priests (including for church teachers). They also put a lot of effort into forming teachers who were characterized by an appropriate level of knowledge and moral values. These efforts were an important part of the reform which also was undertaken in other educational and publishing centers (or by independent publishers) and directed at the revival of a priest’s teaching service in the Kyiv Metropolitanate.

PL

Lwowskie typografie już w pierwszej połowie XVII wieku podjęły starania o rozpropagowanie i wzrost poziomu nauczania w metropolii kijowskiej. Reformatorzy ze Lwowa prowadzili krucjatę na rzecz odnowy zwyczaju przepowiadania słowa Bożego m.in. poprzez dobór i druk odpowiednich patrystycznych dzieł przekładowych oraz rozmaitych ksiąg cerkiewnych, które eskortowane były przez nauki paratekstowe, przeznaczone dla kapłanów (w tym również dla cerkiewnych nauczycieli). Włożyli wiele wysiłku w uformowanie nauczycieli, odznaczających się odpowiednim poziomem wiedzy i moralnymi walorami. Starania te były ważną częścią składową reformy podjętej także w innych ośrodkach oświatowo-wydawniczych (lub przez samodzielnych wydawców) i ukierunkowanej na odrodzenie nauczycielskiej posługi kapłana w metropolii kijowskiej.

5

„Powieść filmowa” i materialność tekstu. O Bankructwie profesora Muellera Jana Brzękowskiego

89%

Wójtowicz A.

Forum Poetyki

|

2021

|

issue 23

128-139

EN

The article analyzes Jan Brzękowski’s cinematic novel Bankructwo profesora Muellera [Professor Mueller’s Bankruptcy] from the perspective of avant-garde experiments with novelistic conventions. It demonstrates how the imitation of silent film forms was translated into the “bibliographic code” (G. Bornstein), giving rise to an innovative typographic layout, thanks to which the materiality of the text (typographic composition, different typefaces, fonts, and letters) became one of the key aspects of the work. Moreover, the article draws attention to graphic design created by other artists (Witkacy, S. Taeuber-Arp, H. Stażewski).

PL

Artykuł analizuje filmową powieść Jana Brzękowskiego Bankructwo profesora Muellera w perspektywie awangardowych eksperymentów z konwencjami powieściowymi. Przedstawia, w jaki sposób naśladowanie form zaczerpniętych z kina niemego przełożyło się na „kod bibliologiczny” (G. Bornstein), owocując nowatorskim układem typograficznym, za którego sprawą jednym z kluczowych elementów utworu stała się materialność tekstu (kompozycja typograficzna, dobór kroju, stopnia oraz odmian pisma). Ponadto zwraca uwagę na projekt graficzny, na który złożyły się elementy przygotowane przez innych artystów (Witkacy, S. Taeuber-Arp, H. Stażewski).

6

Twórczość plakatowa Henryka Tomaszewskiego w latach 1949-1955

89%

Niedojadło M.

Roczniki Humanistyczne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 4: Historia Sztuki

131-146

EN

The article is an attempt to summarize the Henryk Tomaszewski’s (1914-2005) poster art in the period of the social-realism doctrine domination. The artist belongs to so called “Polish Poster School”; he created nearly 50 poster projects between 1949-1955. What draws attention is his unique method of shaping posters’ surface with the usage of painting techniques, and his interest in typography. Those features are also typical for his political posters from that period, which distinguish him among others as an artist with a distance to the social-realism doctrine.

PL

Artykuł jest próbą podsumowania plakatowej twórczości Henryka Tomaszewskiego (19142005) w latach obowiązywania doktryny realizmu socjalistycznego. Twórca należy do grona przedstawicieli tzw. "polskiej szkoły plakatu", a w swoim dorobku artystycznym posiada niemalże 50 projektów plakatów przypadających na lata 1949-1955. Szczególną uwagę zwraca jego oryginalna metoda kształtowania powierzchni plakatu z wykorzystaniem warsztatu malarskiego oraz zainteresowanie typografią. Cechy te są charakterystyczne także dla jego plakatów politycznych z tego okresu, co wyróżnia go jako twórcę mającego dystans wobec zasad narzuconej doktryny realizmu socjalistycznego.

7

Oficyny drukarskie pierwszej połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Fundacji Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie

89%

Ogierman L.

Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy

|

2018

|

issue 4(54)

101-107

PL

W zbiorach bibliotecznych Wiktora hr. Baworowskiego z XVI wieku dominują druki z krakowskich warsztatów. Jan Haller zajmuje uprzywilejowaną pozycję, jako drukarz 38 książek. Najstarszy druk pochodzi z 1506 r., a ostatni w tej kolekcji z 1522 r. Równie liczne są książki z warsztatów Hieronima Wietora. Najstarsze, z lat 1611-1512, pochodzą z wiedeńskiego okresu działalności drukarza. Ostatni krakowski druk tłoczono w 1545 r. Zachowało się we Lwowie aż 48 tekstów, pochodzących z pracowni Floriana Unglera oraz jego wdowy i spadkobierców. Najstarsze sięgają 1512 r., a ostatni krakowski druk ma datę 1550 r. Kolekcja zawiera również 39 książek, prasowanych w krakowskiej oficynie Macieja Scharffenberga. Najstarsza została wydana w 1527 r., a ostatnia z tej tłoczni wyszła w 1547 r. Pozostałe druki pochodzenia krakowskiego były dziełami Marka i Hieronima Scharffenbergów, Jana Halicza i Łazarza Andrysowica. Dwie najstarsze książki, z 1504 i 1505, to dzieło warsztatu Kaspra Hochfedera. Baworovianum gromadziło również 50 książek, wykonanych w cenionych wówczas centrach drukarskich. Były to (w kolejności alfabetycznej): Augsburg, Bazylea, Kolonia, Lipsk, Magdeburg, Metz, Norymberga, Paryż, Rzym, Strasburg, Wenecja i Wittenbergia.

EN

The library collection of Wiktor Baworowski from the 16th century is dominated by prints from Cracow workshops. Jan Haller finds a privileged position there as a printer in 38 places. The oldest is from 1506, and the last in this collection dates at 1522. Prints coming from Hieronim Wietor workshops are equally numerous. The oldest items from 1611-1512 come from the Viennese period of the printer‘s activity. The last Cracow print is dated 1545. There are 48 prints that come from the workshop of Florian Ungler and the one run by the widow and other heirs. The oldest objects come from 1512. The last Cracow print signed with the address of the widow Unglerowa is dated 1550. The collection also contains 39 prints pressed at the Cracow publishing house of Maciej Scharffenberg. The oldest of them appeared in 1527. The last item by this printer comes from 1547. The remaining prints of Cracow ‚s origin are supposed to be the work of Marek and Hieronim Scharffenberg, Jan Halicz and Łazarz Andrysowic. The oldest two items from 1504 and 1505 are represented by the workshops of Kasper Hochfeder. Baworovianum also contains 50 prints made in the then-valued printing centers. They are (in alphabetical order): Augsburg, Basel, Cologne, Leipzig, Magdeburg, Metz, Nuremberg, Paris, Rome, Strasbourg, Venice and Wittenbergia.

8

Edytorska lektura komiksu na przykładzie zeszytów Tytus, Romek i A’Tomek

89%

MARTA PUSTUŁA M.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2021

|

issue Dydaktyka Polonistyczna

102-116

PL

Komiks składa się z szeregu charakterystycznych dla tego gatunku elementów narracyjnych i edytorskich, tworzących wyjątkową strukturę. Tekst i obraz stanowią tu nierozerwalną całość. Same rysunki nie mogłyby istnieć bez tekstu i na odwrót. Skonwencjonalizowana forma komiksu znacznie odróżnia go od książki obrazkowej. Badacze w przypadku obu gatunków używają jednak tego samego terminu – ikonotekst. Ta ściśle określona forma tekstowo-wizualna, jaką jest komiks, bywa szufladkowana jako łatwa w obiorze (z uwagi na niewielką ilość tekstu) i machinalnie wkładana między publikacje dla niedorosłych czytelników. Niemniej daje ona współczesnemu odbiorcy pole do angażującej lektury. By odczytać wszystkie znaczenia zaklęte w komiksie, odbiorca odszyfrowuje szereg znaków tekstowych, ilustracyjnych i edytorskich. Niniejszy artykuł zawiera zestawienie charakterystycznych dla komiksu wyróżników edytorskich oraz analizę edytorską, która dekoduje znaczenia tych parametrów w treści analizowanego utworu.

EN

A comic book consists of a number of narrative and editorial elements characteristic of this genre, which create a unique structure . Text and image form an inseparable whole here. The drawings themselves could not exist without the text, and vice versa. Yet the conventionalised form of the comic book significantly distinguishes it from a picture book. This is obviously noticed by researchers, even though they use the term iconotext for both genres. This conventionalised text-visual form, which the comic book is, is sometimes classified as easy to read (due to the small amount of text) and automatically inserted between children’s books. Meanwhile, it gives contemporary readers space for engaging reading. In order to read all the meanings enchanted in the comic, the reader decodes a series of text, illustrations and editorial characters. This paper provides a list of editorial distinctions characteristic of a comic and an editorial analysis that decodes the meanings of these distinctions in the content of the analysed work.

9

Lucjan Rydel i piękna książka

89%

Bąbiak G. P.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2019

|

vol. 19

35-57

RU

Artistic activity at the turn of the 19th and 20th centuries resulted not only in the development of literature and art, but also functional art and crafts, e.g. graphics and book decoration. Apart from artistic press, it was clearly visible in the phenomenon of the so-called beautiful book. The most distinguished artists of that period: Stanisław Wyspiański, Jan Bukowski, Antoni Procajłowicz – designed covers, vignettes and decorations of the best-known literary works. Lucjan Rydel, who found himself among those artists, was a friend of Wyspiański and cooperated with him, which meant that their first joint works heralded the discussed phenomenon at the Vistula River. This big event was the publication of Rydel’s translation of Iliada with the pictures and illustrations by Wyspiański, who also decorated Rydels’ volumes of poetry, using floral motifs, which were typical in his later work. Also other artists in their ornaments have tried to refer to the motifs which were dominant in Rydel’s works. Thanks to this practice, some editions of dramas (1902, designed by A. Procajłowicz) and Bajka o Kasi i królewiczu (1904, designed by S. Dębicki) should be regarded as the most renowned works of the ‘beautiful book’ trend, not only in Poland, but also in East-Central Europe. This paper focuses on the most representative ‘beautiful books’, based on Lucjan Rydel’s works from the period 1896–1911.

10

Obrazy i słowa z historią w tle. Kilka uwag krytycznych o polskim przekładzie powieści graficznej „Kinderland”

89%

Tymoszuk K. B.

Rozprawy Społeczne

|

2019

|

vol. 13

|

issue 3

70-83

EN

This article presents the results of a critical translational analysis of the translation of the German graphic novel “Kinderland” by Grzegorz Janusz into Polish. The necessary background for analytical considerations is provided by: a brief outline of the reception of the comic, its most important features from a perspective of a translator, the characteristics of graphic novel as one of the types of comic book narrative, which is represented by “Kinderland”. Later in the article, translation problems will be presented, both in the visual and linguistic layers of selected fragments of the comic. Also, the translation solutions used by the Polish translator will become the subject of the author’s critical considerations.

PL

Niniejszy tekst prezentuje wyniki krytycznej analizy translatorycznej przekładu niemieckiej powieści graficznej „Kinderland” autorstwa Grzegorza Janusza na język polski. Skrótowy zarys recepcji komiksu, jego cech najistotniejszych z perspektywy translatorycznej oraz charakterystyka powieści graficznej, jako jednego z typów narracji komiksowej, którego reprezentantem jest również Kinderland, stanowią niezbędne tło dla rozważań analitycznych. W dalszej części artykułu zostaną przedstawione problemy przekładowe, mające swoje podłoże zarówno w warstwie wizualnej jak i językowej wybranych fragmentów komiksu, a zastosowane przez polskiego tłumacza rozwiązania translatorskie staną się przedmiotem krytycznych rozważań autorki.

11

Jak korzystać z wyników badań w tworzeniu komunikatów typograficznych?

71%

Bierkowski T.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2015

|

vol. 8

|

issue 1(14)

73-86

PL

Którymi z wyników badań może posłużyć się projektant, chcąc stworzyć skuteczny komunikat typograficzny? Które z elementów tworzonego języka wizualnego komunikatu są w pełni, częściowo bądź w znikomym stopniu skuteczne w procesie budowania znaczeń w umyśle odbiorcy? Mimo ograniczeń i niepewności związanych z postawionymi pytaniami, istnieją badania – niekoniecznie bezpośrednio odnoszące się do typografii – których wyniki można z powodzeniem zaadaptować na grunt komunikacji wizualnej i które mogą być wyraźną wskazówką dla wszystkich osób zaangażowanych w konstruowanie w pełni funkcjonalnego komunikatu typograficznego. W artykule przytaczane są wyniki takich właśnie badań oraz próby przełożenia ich na praktykę. Podjęto również próbę usystematyzowania wniosków płynących z badań nad czytelnością (ang. legibility); równocześnie wskazując obszary, w obrębie których projektant ma istotny bądź też minimalny wpływ na jakość komunikacji. Artykuł wskazuje ponadto, na co warto zwracać uwagę, podczas analizy wyników w kontekście ich użyteczności w typografii. W tym też aspekcie zasugerowano bardziej racjonalne i kreatywne podejście do typografii oraz tworzenie metodyki (indywidualnego dla rozwiązania każdego problemu projektowego – procesu) jak najskuteczniejszego konstruowania przekazu typograficznego.

EN

What kind of scientifically proven arguments can be used by a typographer to create an effective message? On which elements of visual language, does the typographer have a full, partial or minimal influence in the process of building meaning in the mind of the recipient? Finally, how to work with huge number of limitations, incertitude and awareness of the limited influence on the quality of communication? Cognitive psychologists and other researchers leave no illusions and claim that the sender of the message in most cases does not know how it has been read by the receiver. Despite this, there are research results (not necessarily dedicated to typography) that could serve as important advice to all those involved in the creation of an effective typographic message. The article shows how some of these results could be implemented into typographic practice. Likewise, there is an attempt to systematize inferences for research concentrated on legibility. Also, some areas are suggested where the typographer has full or partial impact on the quality of communication. Last but not least, the article discusses which issues are worth paying attention to in analysis of the results in the context of their usefulness in typography. In this aspect, more rational and creative approach to typography is suggested as well as the need to develop a methodology for designing effective typographic communication.

12

Przez gryzmolenie do kultury wizualnej. Książka Jana Bajtlika Typogryzmol jako narzędzie wspierania kompetencji wizualnych dziecka

71%

Ludwiczak J. S.

Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

|

2019

|

vol. 14

|

issue 2(52)

121-132

PL

Obrazkowy charakter współczesnej kultury zainicjował sygnalizowany przez coraz większą liczbę badaczy postulat pilnej potrzeby kształcenia kompetencji wizualnych już od najmłodszych lat. Do otoczenia dziecka trafia ogromna ilość bodźców wizualnych, wśród których mieszają się różne jakości wizualne: infantylne wzorce i wartościowe artefakty. Celem artykułu jest próba interpretacji formalno-treściowej książki Jana Bajtlika Typogryzmol jako przykładu sztuki dla dzieci wprowadzającej odbiorcę w świat kultury wizualnej. Jakościowa analiza wybranych cech książki aktywnościowej przeprowadzona została metodą interpretacji kompozycyjnej wywodzącej się z krytycznej metodologii badań nad wizualnością. Na podstawie koncepcji Gilian Rose odniesiono się do wybranych zagadnień z obszaru samej książki jako obiektu sztuki, a także niektórych aspektów z obszaru jej wytwarzania (w szczególności kontekst autora) oraz odbiorczości (potencjalne znaczenie). Wnioski przeprowadzonej interpretacji odwołują się do waloryzacji książki aktywnościowej w kontekście jej doświadczania przez dziecko.

EN

Pictographic nature of modern culture initiated the demand for developing visual competences in children starting from early age, which has been mentioned by an increasing number of researchers. A child’s environment contains a great quantity of visual stimuli, among which various visual qualities are mixed, i. e. infantile patterns and valuable artefacts. The purpose of this work is to take an attempt at interpreting “Alphadoodler” by Jan Bajtlik in terms of its form and contents as an example of art for children which introduces its audience into the world of visual culture. The qualitative analysis of the selected properties of the activity book was conducted using the method of compositional interpretation, which originates from the critical methodology of visual research. Based on the concept by Gilian Rose, selected issues from the book itself as an object of art, as well as certain aspects related to its production (context of the author) and its receipt (possible meaning) are discussed. The conclusions of the interpretation refer to the valuation of the activity book in the context of it being experienced by a child.

13

Przemilczana cielesność druku – Balzak, nowoczesność, literatura

71%

Rakoczy M.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 1

81-99

PL

Tekst dotyczy diagnozowanych w „Straconych złudzeniach” Honoré de Balzaca związków ciała, druku i nowoczesności. Opierając się na kulturowej historii książki oraz środowisk związanych w z jej produkcją, autorka analizuje, w jaki sposób Balzak przywołuje i przeformułowuje nowoczesny podział między duchową pracą pisarzy-twórców a fizyczną pracą drukarzy-rzemieślników, ujawniając cielesne i materialne produkowanie tekstów jako proces stanowiący zaplecze społeczne nowoczesnej literatury. Badaczka wychodzi z założenia, że dualizm ciała i tekstu, materialności i semiotyczności literatury nie jest jedynie wynikiem określonych zjawisk z dziedziny historii idei, nie jest też efektem – jak twierdził Walter J. Ong – samej wizualności książki masowo reprodukowanej, zorientowanej na czytelnika. Na podstawie zaś rozpoznań samego Balzaka autorka artykułu twierdzi, że dualizm ten jest dziełem procesów rozwijającego się kapitalizmu, który poprzez materialną produkcję złudzeń „czystej” – oderwanej od ciała – twórczości ukrywa określone mechanizmy ekonomiczno-społeczne, decydujące m.in. o formotwórczej funkcji literatury nowoczesnej.

EN

The text refers to the diagnoses of relationships between the body, print, and modernity in Honoré de Balzac’s “Lost Illusions”. As based on the cultural history of the book and the circles associated with its production, the author attempts to analyse how Balzac evokes and reformulates the modern division between the spiritual work of writers-creators and the physical work of printers-craftsmen, and reveals the physical and material production of texts as a process constituting the social background of modern literature. She assumes that the dualism of the body and text, materiality and semioticity of literature, is not only the result of specific phenomena in the field of the history of ideas, and not an effect—as Walter J. Ong claimed—of the very visuality of a massively reproduced, reader-oriented book. On the basis of the recognition of Balzac himself, she argues that this dualism is the work of processes of developing capitalism, which, through the material production of illusions of “pure,” detached from the body, creativity, conceals certain economic and social mechanisms, deciding, i.a., on the formative function of modern literature.

14

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

71%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2018

|

vol. 62

PL

Drukarz Stanisław Murmelius, którego aktywność poświadczona jest od lat czterdziestych do siedemdziesiątych XVI w., związany był głównie z Krakowem, choć okresowo kierował typografiami w innych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Brześciu w latach 1558–1565. Na publikowany tu jego księgozbiór, zinwentaryzowany w Krakowie w 1571 r., składają się w większości dzieła autorów różnych nurtów luteranizmu (43,66%) oraz teologów z kręgu ewangelicko-reformowanego (22,53%), na ogół występujące w tym źródle w więcej niż jednym egzemplarzu. Inwentarz sporządzony został z nakazu krakowskiego wójta, a książki miały być przekazane lubelskiemu kupcowi Jakubowi Konopnicy jako rozliczenie długu.Printer Stanisław Murmelius, who was active from the 1540s to the 1570s, developed his professional career mainly in Cracow. Nevertheless, at times, he managed typographies in other cities of the Commonwealth, including that at Brest (Brześć) in 1558–1565. His book collection that is presented here, and which was registered in Cracow in 1571, is made up of texts by authors of various Lutheran denominations (43.66 per cent), and theologians of the Evangelical Reformed Church (22.53 per cent), present usually in more than one copy. The inventory was prepared on the order of the Cracow justice, and the books were to be handed over to the Lublin merchant Jakub Konopnica as discharge of a debt.

15

„Prägung. Geblieben sind die Erinnerungen, die gedankenschwer in meinem Bewußtsein wüten“. Grafische Verfahren zur Sichtbarmachung von Strukturen des Erinnerns bei Joachim Zintel

71%

Langner P. M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2022

|

vol. 22

197-206

EN

The article describes the aspects of Joachim Zintel’s (Berlin, 1943) graphics that are referred to as typography. In his graphics, the artist processes snippets of memories of the flight from Stettin to Berlin at the end of the World War II. But it is not the historical events that come to the fore in the graphics, but the processes of remembering and forgetting, the themes of images that are characterized by shifts, highlights, obscuring, blurring and gaps.

16

Ukształtowanie typograficzne łacińsko- i polskojęzycznego segmentu ramy wydawniczej reguły zakonnej z XVII wieku

71%

Sawa A.

Acta Humana

|

2016

|

vol. 7

EN

At the turn of the 16th and 17th centuries, a reformation of monastics life was undertaken by the Benedictines from Chelmno. It was legitimised by the modified edition of Benedictine monastic rules published inLublin in 1635.One of the elements of the editorial frame of the printed text is a letter toPolishChurchleaders by the Apostolic Nuncio toPolandand the translation of that letter into Polish. Despite the identical structure of both texts, there are some differences in their typographical structure. The differences include using different type of print in composition, different location of the text on page or highlighting particular words by majuscules or romans. The abovementioned differences in typographical technique do not breach, however, the approximate graphic structuralization of the texts in both Polish and Latin. The function of this technique is universal, namely to deliminate and expose the text and its sequences visually.

PL

Na przełomie XVI i XVII wieku benedyktynki z klasztoru w Chełmnie przeprowadziły reformę życia zakonnego usankcjonowaną prawnie w zmodyfikowanej wersji reguły św. Benedykta, którą po raz wtóry wydano w Lublinie w 1635 roku.Jednym z elementów ramy wydawniczej drukowanego tekstu reguły jest łacińskojęzyczny list nuncjusza apostolskiego w Polsce do hierarchów Kościoła w Polsce oraz jego tłumaczenie na język polski. Pomimo identycznej struktury obu listów istnieją pewne różnice w ich ukształtowaniu typograficznym. Polegają one np. na użyciu do składu innego rodzaju pisma drukowanego, odmiennym rozłożeniu tekstu na karcie książki czy wyróżnianiu majuskułami lub antykwą różnych wyrazów tekstowych. Wskazane odrębności w technice typograficznej nie naruszają jednakże zasadniczo zbliżonej strukturalizacji graficznej tekstów zarówno w języku łacińskim, jak i polskim. Funkcja tej techniki ma w istocie charakter uniwersalny, gdyż na płaszczyźnie wizualnej delimituje tekst i eksponuje jego sekwencje.

17

O morfologii tekstów popularnonaukowych dla dzieci

71%

Bortliczek M., Uniwersytet Śląski Z. E. H. i. N. P. P., Małgorzata Bortliczek – dr a. w. Z. E. H. i. N. P. P. U. Ś. Z. s. w. p., mbortliczek@poczta.onet.pl

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2014

|

vol. 03

EN

The article discusses the popular science style in magazines addressed to younger schoolchildren. The analysed texts have been published in the “Kumpel” magazine and are devoted to the subject of nature. Their distinguishing feature is the pursuit of intersemiotic and non-linear method of encoding information. The spatial configuration of information allowsto perceive the meanings conveyed by means of verbal, illustrational, and typographical code in any order. In the article, I am looking for answers to the following questions: what means are used by the writers of popular science texts targeted at children, how to analyse the perceived measures, and the identified method of constructing popular science texts affects the modification of learningliteracy by the model recipient.

PL

Artykuł dotyczy stylu popularnonaukowego w czasopismach adresowanych do odbiorcy dziecięcego w wieku wczesnoszkolnym. Analizowane teksty pochodzą z czasopisma „Kumpel” i dotyczą tematyki przyrodniczej. Ich wyróżnikiem jest dążenie do intersemiotycznego oraz nielinearnego sposobu kodowania informacji. Przestrzenne ukształtowanie informacji umożliwia dowolną kolejność percypowania znaczeń przekazanych za pomocą kodu werbalnego, ilustracyjnego i typograficznego. W artykule poszukuję odpowiedzi na następujące kwestie: jakimi środkami posługują się autorzy tekstów popularnonaukowych skierowanych do odbiorcy dziecięcego, w jaki sposób dostrzegane środki analizować, a także – jak zidentyfikowany sposób tworzenia tekstów popularnonaukowych wpływa na modyfikację kształcenia umiejętności czytania przez modelowego odbiorcę.

18

O „książkoróbstwie” – poglądy Andrzeja Tomaszewskiego na temat typografii i projektowania książek

71%

Janik K.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2021

|

vol. 15

|

issue 1

131-150

EN

Andrzej Tomaszewski is a typographer, pressman, and editor. Over the years, he has designed the artwork of more than 260 books and magazines and is currently regarded one of the major authority figures in the field of typography in Poland. Tomaszewski is also the author of many publications on the subject of practical and theoretical aspects of book design. His definition of “typography” is the one (that has been) most often referred to in Polish specialist literature. In 2015, as the commissioner of the contest named “Konkurs PTWK Najpiękniejsza Książka Roku”, he created and systematised the grading criteria for the entres. Biographical research on careers of some eminent typographers constitues a significant part of bibliology studies. It allows the reader to detect complex aspects of designing publications that would be both functional and beautiful. The aim of this article is to introduce and discuss Tomaszewski’s outlook on defining the meaning of “typography,” typographer’s role, book design, and the concept of a beautiful book.

PL

Andrzej Tomaszewski jest typografem, poligrafem i redaktorem. Jego dorobek zawodowy jest godny podziwu, a sam A. Tomaszewski, który zaprojektował szatę graficzną dla ponad 260 książek i czasopism, uważany jest za jednego z najważniejszych autorytetów z zakresu typografii w Polsce. Projektant jest również autorem wielu publikacji na temat praktycznych i teoretycznych aspektów projektowania książki. Opracowana przez niego definicja typografii jest jedną z najczęściej przywoływanych w polskiej literaturze fachowej. W 2015 roku, jako Komisarz Konkursu PTWK Najpiękniejsza Książka Roku, uporządkował i przygotował kryteria oceny publikacji biorących udział w konkursie. Badania biograficzne na temat wybitnych typografów są ważną częścią badań bibliologicznych. Pozwalają na ukazanie złożonych kwestii projektowania pięknych i funkcjonalnych publikacji. Artykuł ma na celu przedstawienie i omówienia poglądów A. Tomaszewskiego na temat definiowania typografii, zadań typografa, projektowania książki oraz koncepcji pięknej książki.

19

Polonizmy w „prostej mowie” XVIII wieku

71%

Getka J.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2013

|

vol. LIX

45-59

PL

W artykule analizowane są polonizmy w języku ukraińskim XVIII w. Źródłem do badań są wydane w 1794 r. w Poczajowie Nauki parafialne..., ponieważ zgodnie z założeniem ich autora (Juliana Dobryłowskiego), są one pisane „prostą mową”, będącą zarazem zalążkiem współczesnego języka ukraińskiego. Wpływy polszczyzny są widoczne na wszystkich poziomach języka. Ponieważ jednak zarówno w fonetyce, jak i morfologii nie mają one charakteru systemowego (ujawniają się głównie w zapożyczeniach leksykalnych), szczególną uwagę poświęcono analizie leksyki tego języka. Zastosowana w badaniu metoda (wybór zwrotów tłumaczonych za pomocą spójnika чили) pozwala potwierdzić obserwacje, dotyczące języka XVII-wiecznych Rusinów, dla których język polski był bardziej zrozumiały od cerkiewnosłowiańskiego. Analiza wykazała również, że wpływ polszczyzny na język staroukraiński był kontynuowany w późniejszym okresie. Ponadto, jego skutki były trwałe, co znajduje odzwierciedlenie we współczesnym języku ukraińskim. Dlatego właśnie podjęta w artykule analiza polonizmów w tekście Nauk... z 1794 r., może być dopełnieniem ogólnego obrazu języka ukraińskiego XVIII w.

EN

This article applies to Polish language features in “prosta mova” (understood as spoken and written Ukrainian language in 18th century). The subject of the study is a relic of Ruthenian literature titled Nauki Parochialnija… edited in Pochajov Lavra in 1794. According to the author’s (Julian Dobrylovski) assumption, language of the piece, close to simple – spoken language was supposed to be understandable for believers of Greek Catholic Church. Nauki... are written in the language close to simple, spoken one. Thanks to this Nauki... is the remarkable material for the analysis of factual state of language in the century it was created in. The influence of Polish language is visible in phonetics, morphology as well as in lexical level. Since, however, both in phonetics and morphology, they are not systemic (mainly manifest themselves in lexical borrowings), particular attention was paid to the analysis of the language vocabulary. Method used in the study (selection of translated phrases with conjuction чили) allows to confirm the observations on the language of the seventeenth-century Russians, for whom the Polish language was more understandable than “slavic”. The analysis also showed that the influence of the Polish language which has characterized the old Ukrainian language, was continued thereafter. What’s more, its effects are permanent and this is reflected in the modern Ukrainian language. The presence of Polish layer in Nauki... can be explained by the orientation of Dobrylowski on the language of the dominated in the region culture and the influence of Polish language on Ukrainian and Belorussian languages from ancient times. The analysis of Nauki... language has a capital meaning in the studies of literature Ukrainian language development. It fulfills already existing notices and language description of the period of their creations with the religious, pulpit literature work.

20

Książki teologiczne polskich drukarń XV i XVI wieku

71%

Dyl J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

1998

|

vol. 69

101-170

DE

Die Anfänge des Buchdrucks in Polen sind mit theologischen Werken verbunden. Die ersten Drucker waren schon ziemlich früh (und zwar im Jahre 1473) nach Polen gekommen. Als erster Typograph gilt der aus Deutschland stammende Kasper Straube. Er gehörte zu den sogenannten „herumziehenden Druckern", von denen es gegen Ende des 15. und zu Beginn des 16. Jahrhunderts viele gab. Das quantitativ dürftige Quellenmaterial läßt jedoch weder hinsichtlich des Katalogs der Drucker noch ihrer Produktion sichere Schlüsse zu. Die ersten katholischen Buchdruckereien auf polnischem Boden gab es in Danzig, Krakau, Marienberg und Breslau. Ein Rätsel gibt uns der Wirkungsort eines Druckers auf, der „Typographus Leonis I papae Sermones" genannt wurde. Als Lokalisation dieser Druckerei wird Culm an der Weichsel oder Breslau genannt. Im 15. Jahrhundert existierte in Krakau auch eine typographische Anstalt, die kyrillische Bücher druckte. Der Drucker Szwajtpolt Fiol gab vier liturgische Bücher für die orthodoxen Gläubigen heraus. Ähnlich wie in den Ländern West- und Südeuropas entstand im 16. Jahrhundert auch in Polen eine Druckerei nach der anderen. Nicht alle typographischen Anstalten veröffentlichten ausschließlich Bücher einer bestimmten Konfession. Es kam auch vor, und zwar gar nicht so selten, daß manche Drucker aus kommerziellen Gründen Bücher unterschiedlicher konfessioneller Herkunft herstellten, z.B. Hieronim Wietor oder Aleksy Rodecki. Was die Verteilung der polnischen Druckereien betrifft, so gab es die meisten davon in Kleinpolen (Krakau, Lusławice, Pinczów, Szczucin), im königlich-polnischen Westpreußen (Braunsberg, Elbing, Danzig, Thorn), in Ostpreußen, d.h. dem unter polnischer Lehnsherrschaft stehenden Herzogtum Preußen (Lyck, Königsberg), in Schlesien (Liegnitz, Oels, Breslau), im Großfürstentum Litauen und Inflantis (Brest-Litowsk, Łosk, Nieśwież, Riga, Wilna, Zasław), Großpolen (Grätz, Posen, Samter) sowie in Ruthenien (Lemberg, Nowy Wereszczyn, Zamość). In diesen typographischen Anstalten wurden katholische oder protestantische Bücher gedruckt. Dagegen wurden in Ciapin, Lemberg, Ostrog, Wilna und Zabłudów Bücher für den Gebrauch in der orthodoxen Kirche gedruckt. Die ersten Druckereien für die jüdische Religionsgemeinschaft entstanden im schlesischen Oels sowie in Lublin. Leider besitzen wir keine genauen Angaben über die Zahl der herausgegebenen theologischen Bücher. Viele von ihnen haben die Stürme der Geschichte sowie Naturkatastrophen nicht überdauert.

PL

-

Refine search results

Literatura wizualna, wizualność literatury – przegląd współczesnych zjawisk i tendencji

Typograficzna strukturalizacja tekstu w pierwszym polskojęzycznym druku lubelskim

Zygfryd Gardzielewski – toruński twórca kultury. O perspektywach popularyzacji spuścizny artysty typografa

Druki lwowskich wydawców w XVII wieku na rzecz odrodzenia nauczycielskiej posługi kapłana w metropolii kijowskiej

„Powieść filmowa” i materialność tekstu. O Bankructwie profesora Muellera Jana Brzękowskiego

Twórczość plakatowa Henryka Tomaszewskiego w latach 1949-1955

Oficyny drukarskie pierwszej połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Fundacji Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie

Edytorska lektura komiksu na przykładzie zeszytów Tytus, Romek i A’Tomek

Lucjan Rydel i piękna książka

Obrazy i słowa z historią w tle. Kilka uwag krytycznych o polskim przekładzie powieści graficznej „Kinderland”

Jak korzystać z wyników badań w tworzeniu komunikatów typograficznych?

Przez gryzmolenie do kultury wizualnej. Książka Jana Bajtlika Typogryzmol jako narzędzie wspierania kompetencji wizualnych dziecka

Przemilczana cielesność druku – Balzak, nowoczesność, literatura

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

„Prägung. Geblieben sind die Erinnerungen, die gedankenschwer in meinem Bewußtsein wüten“. Grafische Verfahren zur Sichtbarmachung von Strukturen des Erinnerns bei Joachim Zintel

Ukształtowanie typograficzne łacińsko- i polskojęzycznego segmentu ramy wydawniczej reguły zakonnej z XVII wieku

O morfologii tekstów popularnonaukowych dla dzieci

O „książkoróbstwie” – poglądy Andrzeja Tomaszewskiego na temat typografii i projektowania książek

Polonizmy w „prostej mowie” XVIII wieku

Książki teologiczne polskich drukarń XV i XVI wieku