Search results

1

W obronie rozumu. Uwagi na temat Herberta Schnädelbacha koncepcji „rozumu otwartego"

100%

Torzewski W.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2016

|

issue 22

39-55

PL

Artykuł porusza problematykę związaną z pojęciem rozumu. W szczególności kwestię, jakie czynniki musi wziąć pod uwagę obrońca znaczenia idei rozumu oraz jak może uzasadniać swoją obronę. Ponadto, jakie uwagi można sformułować co do tego uzasadnienia i jaki ono samo ma walor. Przyjrzymy się zatem najpierw próbom obrony rozumu formułowanym na gruncie niemieckiej filozofii współczesnej, kładąc szczególny nacisk na Herberta Schnadelbacha koncepcję „rozumu otwartego”, następnie zapytamy o uzasadnienie samego dążenia do ustanowienia takiej koncepcji, która w zamierzeniu ma być obroną rozumu. W końcu sformułujemy podstawowe uwagi krytyczne.

2

Uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony

75%

Reda-Ciszewska A.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)

|

2015

|

vol. 62

|

issue 2

EN

The article analyses the problem of termination of fix term employment in Polish labour law. It should be mentioned that lately in Poland number of fixed-term contracts is increasing. The reason of this increase could be that fixed-term contract may be terminated at any time, with two weeks notice regardless of its duration. The employer is neither obliged to present a reason of dismissal. In 2008, Constitutional Tribunal held that regulation about fixed-term employment in Labour Code is consistent with Polish Constitution, but there was one separate opinion of judge T. Liszcz. The purpose of this article is to discuss this issue one more time and provide new arguments, especially that there will be amendment to the Labour Code.

PL

Artykuł dotyczy kwestii rozwiązywania umów o pracę na czas określony w świetle polskiego prawa pracy. Warto wspomnieć, że w Polsce liczba umów o pracę na czas określony wzrasta w ostatnim czasie. Przyczyną tego trendu może być to, że pracodawca, rozwiązując taką umowę, nie musi podawać przyczyny wypowiedzenia. W 2008 roku tą kwestią zajmował się Trybunał Konstytucyjny, uznając, że kodeks pracy w tym zakresie jest zgodny z Konstytucją, przy czym zostało wyrażone zdanie odrębne sędzi T. Liszcz. Opracowanie odnosi się do postulatu uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, wskazując argumenty za takim rozwiązaniem, które można uznać za istotne, zwłaszcza że trwają obecnie prace nad nowelizacją kodeksu pracy.

3

Racjonalność modlitwy.

75%

Wieczorek K.

Filozofia Chrześcijańska

|

2009

|

vol. 6

63-72

EN

In the paper author argues for the thesis that in confrontation of two kinds of rationality, that is natural cognition of the inherent mind and supernatural cognition in the light of the revealed truth, it is the latter that has the advantage. Then he analyses a prayer (taken as one of the results of the supernatural cognition) as a rational language act and points 5 conditions which seem to be necessary to make the prayer an instrument of shaping a rational attitude towards both God and world.

4

Signalling Sites of Contention in Judicial Discourse. An Exploratory Corpus- Based Analysis of Selected Stance Nouns in US Supreme Court Opinions and Poland’s Constitutional Tribunal Judgments

71%

GOŹDŹ-ROSZKOWSKI S.

Comparative Legilinguistics

|

2017

|

vol. 32

91-117

PL

Niniejszy artykuł ukazuje próbę wykorzystania metodologii korpusowej w celu badania języka uzasadnien decyzji stosowania prawa. Przedmiotem analizy jest użycie grupy rzeczowników takich jak przypuszczenie, pogląd czy sugestia w konstrukcji przed spójnikiem that, a więc kontrolujących zdania podrzędne dopełnieniowe. Celem badania jest zbadanie funkcji jakie rzeczowniki w tej konstrukcji pełnią w dyskursie uzasadnień sądowych. Przyjęta hipoteza zakładała, że jedną z funkcji może być wartościowanie. Przedstawione w artykule wyniki potwierdzają, że sędziowie, zarówno amerykańscy jak i polscy, posługują się chętnie tego typu wyrażeniami w celu dokonania oceny argumentów zgłoszonych przez sędziów rozpatrujących sprawę w niższej instancji, strony procesowe, jak również innych sędziów spośród składu orzekającego. Bliższa analiza ukazuje również, iż rzeczowniki użyte w uzasadnieniach Trybunału Konstytucyjnego charakteryzują się mniejszym zróżnicowaniem kolokacyjnym oraz pełnią mniej funkcji w dyskursie niż ich angielskie odpowiedniki.

EN

This paper adopts a comparative, corpus-based perspective to examine the language of judicial justification. Based on substantial corpus data, the study explores one of the linguistics resources, i.e. head nouns (e.g. assumption, belief, notion, etc.) followed by a nominal complement in the form of that-clause in two comparable legal settings: the opinions given in the United States Supreme Court and the judgements handed down by Poland’s Constitutional Tribunal. The findings corroborate the results of previous research which shows that nouns found in this pattern are used to perform various discourse functions but evaluation plays a central role in judicial writing and these nouns are used to signal sites of contentions. The study reveals the general similarity between the two sets of data suggesting that American and Polish judicial writing is underpinned by essentially the same epistemological assumptions. Yet, there are some differences in the way the nouns behave phraseologically. Polish nouns tend to show less collocational variation and they are found performing fewer discourse functions.

5

Meritocratic Justification in Rulemaking and its Criticism Based on the Example of American Regulatory Agencies

71%

Srokosz J.

Roczniki Nauk Prawnych

|

2020

|

vol. 30

|

issue 4

131-148

EN

Mertitocracy, in the intention of the author of this concept Michael Young, meant entrusting the exercise of power over specific areas of social life to people with appropriate skills and competence. The implementation of meritocratic assumptions in social reality was to create a system where experts were to play a key role in managing social life. This postulate also referred to creating regulations for selected areas of social life, which should be entrusted to specialized, professional entities. The Author discusses the importance and role of meritocratic justification for legislation on the example of US independent regulatory agencies. This justification has a twofold role: 1) as a factor legitimizing the shape of the introduced regulations and 2) as a camouflage for the implementation of the interests of the agencies themselves or of specific pressure groups or group of interests.

PL

Uzasadnienie merytokratyczne w prawotwórstwie i jego krytyka na przykładzie działalności amerykańskich agencji rządowych Mertytokracja, w zamyśle autora tego pojęcia Michaela Younga, oznaczała powierzenie sprawowania władzy nad określonymi obszarami życia społecznego osobom posiadającym odpowiednie do tego umiejętności. Skutkiem implementacji założeń merytokratycznych miało być stworzenie systemu, gdzie kluczową rolę w zarządzaniu życiem społecznym pełnić mieli eksperci. Postulat ten odnosił się także do tworzenia regulacji wybranych dziedzin życia społecznego, co powinno zostać powierzone wyspecjalizowanym, profesjonalnym podmiotom. Autor omawia znaczenie i rolę uzasadnienia merytokratycznego dla prawodawstwa na przykładzie amerykańskich agencji regulacyjnych. Uzasadnienie to ma dwojakie znaczenie: 1) jako czynnik legitymizujący kształt wprowadzanych przepisów oraz 2) jako kamuflaż dla realizacji interesów samych agencji czy też określonych grup nacisku czy interesów.

6

Nie będzie pluralizmu form i sposobów życia bez uniwersalizmu zasad. Wywiad z Karlem-Otto Aplem

71%

Apel K.-O., Rötzer F.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica

|

2019

|

issue 34

81-103

EN

In an interview with Karl-Otto Apel, conducted and published by Florian Rötzer in 1987, a number of issues of Apel’s transcendental-pragmatic philosophy were discussed. The interview presents what was the subject of the main debates conducted at the time by this defender of reason and rationalist tradition in philosophy, who spoke out against all radical scepticism and was known above all as a philosopher defending the thesis of the need and the possibility of providing ultimate justification. Karl-Otto Apel explains how this thesis should be understood and what the transcendental-pragmatic ultimate justification consists of. The interview also expounds what is the argument of performative self-contradiction that is used in the final justification procedure. Apel refers to the critics directed at discourse ethics, its “formalism” of Kantian provenance (critics that accuse this current of ethics that it leads to the elimination of diversity and pluralism); his critical remarks are directed at the advocates of postmodernity and postmodernism. Karl-Otto Apel defends a universalistic model of ethics and a Kantian, purely formal image of man as an image which at the same time creates conditions for cultural pluralism and free articulation of dissent, as well as for the search for consensus.

PL

W wywiadzie z Karlem-Otto Aplem, jaki przeprowadził i w roku 1987 opublikował Florian Rötzer, omówionych zostało szereg wątków rozwijanej przez Apla filozofii transcendentalno-pragmatycznej. Wywiad ukazuje, co było przedmiotem głównych sporów i dyskusji prowadzonych w owym czasie przez tego obrońcę rozumu i racjonalistycznej tradycji w filozofii, który występował przeciwko wszelkiemu radykalnemu sceptycyzmowi i znany był przede wszystkim jako filozof broniący tezy o potrzebie i o możliwości dostarczenia uzasadnienia ostatecznego. Karl-Otto Apel wyjaśnia w tym wywiadzie, jak należy tę tezę rozumieć oraz na czym polega ostateczne uzasadnienie transcendentalno-pragmatyczne. W wywiadzie wyjaśnione też zostaje, czym jest argument z performatywnej samozaprzeczalności, który wykorzystywany jest w procedurze ostatecznego uzasadniania. W swych odpowiedziach Apel odnosi się do krytyk kierowanych pod adresem etyki dyskursowej, jej „formalizmu” o kantowskiej proweniencji (krytyk zarzucających temu nurtowi etyki, iż prowadzi do likwidacji różnorodności i pluralizmu); krytyczne uwagi kieruje pod adresem rzeczników postnowoczesności i postmodernizmu. W swych wywodach Apel broni uniwersalistycznej etyki oraz Kantowskiego, czysto formalnego obrazu człowieka jako obrazu, który zarazem stwarza warunki dla kulturowego pluralizmu oraz swobodnego artykułowania niezgody, a także dla poszukiwania konsensu.

7

The Problem of Recognition of Human Rights: Does Explicative-Existential Justification Really Work?

63%

Hapla M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2021

|

issue 2(27)

5-15

PL

Artykuł analizuje eksplicytno-egzystencjalne uzasadnienie praw człowieka zaproponowane przez Roberta Alexy’ego. Autor niniejszego artykułu identyfikuje kilka problemów, które się z nim wiążą. Analiza eksplicytnego argumentu Alexy’ego wskazuje, że argument ten nie radzi sobie z problemem przejścia od faktów do norm. W szczególności nie wyjaśnia, dlaczego jego wymagania nie mogą zostać unieważnione przez jakiś inny powód moralny (na przykład zasadę użyteczności). Odpowiedź, którą Alexy proponuje w swoim argumencie egzystencjalnym, nie jest uznawana przez autora niniejszego artykułu za wystarczającą. Chociaż argument ten uzupełnia konieczne przesłanki normatywne, decyzja egzystencjalna preferowana przez Alexy’ego nie jest jedyną, konieczną. Można przyjąć, że dla wielu osób taka decyzja jest atrakcyjna. Jednak nawet jeśli przyjmiemy, że uzasadnienie eksplicytno-egzystencjalne jest w pewnym kontekście wiarygodne, to słuszne jest stosowanie go tylko do praw osób, a nie do praw istot ludzkich. W ostatniej części autor artykułu pokazuje, że twierdzenie, iż teoria ta może uzasadniać nawet prawa istot ludzkich, które nie są osobami, jest nie do obrony. [tłumaczenie Redakcja]

EN

This paper analyses Robert Alexy’s explicative-existential justification of human rights. The author identifies several problems that are associated with it. An analysis of Alexy’s explicative argument suggests that it cannot cope with the transition from facts to norms. Notably, this argument does not explain why its requirements cannot be overruled by some other moral reason (for example, the utility principle). The answer that Alexy offers in his existential argument is not considered sufficient by the author of this paper. Although this argument complements the necessary normative premises, the existential decision preferred by Alexy is not the only one necessary. It can be admitted that for many people such a decision is attractive. However, even if we accept that explicative-existential justification is credible in some context, it is correct to apply it only to the rights of persons and not to the rights of human beings. In the final part, the author shows that the claim that this theory can justify even the rights of human beings who are not persons is indefensible.

8

Bezstronność i neutralność światopoglądowa sędziego

63%

Ciszewski W.

Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem

|

2021

|

vol. 13

|

issue 3

13-29

EN

The article has two basic goals. The first one is to create a conceptual framework for the discussion of judicial impartiality. In order to achieve this aim, in this text I reflect on three aspects of the principle of impartiality, which have generally been studied independently from one another in the literature. I make an attempt to show that the three distinguished aspects of impartiality can be analysed, using a uniform conceptual scale. The second goal of the paper is to justify a claim that one of these aspects (namely the aspect of impartiality towards worldview doctrines) differs from the other two in terms of structure. In the text, I attempt to consider that difference and then propose a formula for judicial worldview neutrality that takes into account the special nature of that aspect of judicial impartiality. The conclusion of these reflections is the introduction of two versions of the worldview neutrality principle, which should – in my view – be applied in activities undertaken by judges.

PL

Artykuł ma dwa podstawowe cele. Pierwszym jest sformułowanie ram pojęciowych dla dyskusji o bezstronności sędziowskiej. Aby zrealizować to zamierzenie, prowadzę w tekście refleksję nad trzema aspektami zasady bezstronności, które zwykle były badane w literaturze niezależnie od siebie. Staram się wykazać, że trzy wyróżnione aspekty bezstronności można analizować, stosując jednolitą siatkę pojęciową. Drugim celem artykułu jest uzasadnienie twierdzenia głoszącego, że jeden z tych aspektów (a mianowicie aspekt bezstronności względem doktryn światopoglądowych) różni się pod względem struktury od pozostałych dwóch. W tekście staram się rozważyć tę różnicę, a następnie zaproponować formułę neutralności światopoglądowej sędziego, która uwzględnia szczególny charakter tego aspektu bezstronności sędziowskiej. Konkluzję rozważań stanowi wprowadzenie dwóch wersji zasady neutralności światopoglądowej, które powinny – w moim przekonaniu – znaleźć zastosowanie do działań podejmowanych przez sędziów.

9

Ochrona porządku prawnego przez sądy administracyjne

63%

Grzybowski T., Sarnowiec-Cisłak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

|

2022

|

vol. 98

209-220

EN

The position of the administrative judiciary, as it has functioned since 2004, situates this institution not only as a guarantor of the legality of public authority action in a given case, but also of the coherence and functionality of the administrative law system as such. The protection of the legal order by administrative courts is naturally related to the issue of the stability of the judicial practice and the responsibility of the judge for the content of the ruling, and further to the effectiveness of the judicial-administrative application of the law. Thus, this issue is situated on the edge of different methodological planes, covering such threads of analysis as: the place and role of administrative courts in the modern legal order (constitutional-legal method), the procedural model of judicial application of law and its effectiveness (administrative-legal method), or theoretical and even ethical-legal aspects of judicial application of law. In the light of the decisional model of judicial application of law, the issue of care for legal order is revealed with particular force in the layer of validation and interpretation findings, which gives significant importance to the reasons for the justification, especially if one takes into account that the execution of the decision in principle remains outside the competence of the administrative court. Against this background authors pay attention on the relatively restrained use of reformatory powers and disciplinary measures by administrative courts, as a kind of last resort legal remedy. This allows to maintain thesis that administrative courts generally protect the legal order with the force of arguments rather than with the argument of force. On the other hand, they treat measures to ensure the certainty and effectiveness of decisions of judicial application of law as measures to protect the legal order.

PL

Pozycja ustrojowa sądownictwa administracyjnego, w kształcie funkcjonującym od 2004 r., sytuuje tę instytucję nie tylko w roli gwaranta legalności działania władzy publicznej w konkretnym przypadku, lecz również koherencji i funkcjonalności systemu prawa administracyjnego jako takiego. Ochrona porządku prawnego przez sądy administracyjne w naturalny sposób wiąże się z zagadnieniem stabilności praktyki orzeczniczej i odpowiedzialnością sędziego za treść orzeczenia, w dalszej kolejności ze skutecznością sądowoadministracyjnego stosowania prawa. Problematyka ta plasuje się tym samym na krawędzi różnych płaszczyzn metodologicznych, obejmując takie wątki analizy, jak: miejsce i rola sądów administracyjnych we współczesnym porządku prawnym (metoda konstytucyjno-prawna), model proceduralny sądowego stosowania prawa i jego efektywność (metoda administracyjno-prawna), czy też teoretyczno-, a nawet etyczno-prawne aspekty sądowego stosowania prawa. W świetle decyzyjnego modelu sądowego stosowania prawa zagadnienie dbałości o ład prawny ujawnia się ze szczególną mocą w warstwie ustaleń walidacyjnych i interpretacyjnych, co nadaje istotne znaczenie motywom uzasadnienia, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, że wykonanie orzeczenia w zasadzie pozostaje poza kompetencją sądu administracyjnego. Na tym tle autorzy zwracają uwagę na stosunkowo powściągliwe korzystanie przez sądy administracyjne z kompetencji reformatoryjnych i środków dyscyplinujących jako swego rodzaju rozwiązań ostatecznych. Pozwala to sformułować tezę, że sądy administracyjne zasadniczo chronią porządek prawny siłą argumentów, nie zaś argumentem siły. Działania zapewniające pewność i skuteczność decyzji sądowego stosowania prawa traktują zaś jako środki ochrony porządku prawnego.

10

Bertrand RUSSELL, Badania dotyczące znaczenia i prawdy

63%

Russell B., Sochacki Ł.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2012

|

vol. 2

|

issue 2

425-429

11

Plantinga’s Interpretation of Epistemological Deontologism

63%

Odoj E.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

437-453

PL

Alvin Plantinga kwestionuje zakorzenioną tradycję myślenia o uzasadnieniu jako spełnieniu przez podmiot swojego obowiązku epistemicznego. Staram się wykazać, że pod kilkoma względami Plantinga błędnie interpretuje ideę obowiązków epistemicznych i w związku z tym jego argument przeciwko deontologizmowi nie jest poprawny. Rozpoczynam od zaprezentowania przyjętej przez Plantingę interpretacji deontologizmu epistemologicznego, a następnie przeprowadzam jej krytykę. Skupiam się przy tym na pięciu kwestiach: problemie rozpoznawalności obowiązku epistemicznego, utożsamianiu obowiązku epistemicznego z obowiązkiem subiektywnym, przyjmowaniu przez Plantingę zasady oczywistości, rozumieniu uzasadnienia jako braku winy oraz kwestii woluntaryzmu przekonaniowego.

EN

Alvin Plantinga challenges the rooted tradition of thinking about justification as the subject’s fulfillment of his or her epistemic duty. I try to show that, in several respects, Plantinga misinterprets the idea of epistemic duties and that, consequently, his argument against deontologism is not sound. I begin by summarizing Plantinga’s understanding of epistemological deontologism and then offer my own critique of this interpretation, which focuses on five issues: the problem of recognizability of epistemic duty, describing epistemic duty as subjective, Plantinga’s assumption of the principle of obviousness, the understanding of justification as absence of guilt, and the issue of doxastic voluntarism.

12

The Role of the Principle of Proportionality in Identifying Legal Capacity to Fundamental Rights

63%

Pozsár-Szentmiklósy Z.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2023

|

vol. 32

|

issue 5

333-358

PL

Podmiotowość prawna w zakresie praw podstawowych daje podmiotowi praw zdolność do wykonywania i egzekwowania praw podstawowych. Przy braku lub przy niepewnym stanie podmiotowości prawnej podmiotu praw występuje potrzeba uzasadnienia takiego stanowiska. W tym zakresie nie da się wskazać ogólnych standardów opartych na doktrynie prawnej i orzecznictwie. W artykule skoncentrowano się na kwestii, czy zasada proporcjonalności mogłaby odgrywać jakąś rolę przy określaniu i uzasadnianiu podmiotowości prawnej w zakresie praw podstawowych. W oparciu o przeanalizowaną literaturę można wyróżnić dwie funkcje analizy proporcjonalności jako mające znaczenie w tym przypadku: wspiera ona uzasadnianie decyzji ograniczającej prawa podstawowe oraz zapobiega arbitralnym decyzjom dotyczącym ograniczenia. Autor stwierdza, że na podstawie funkcji uzasadniania proporcjonalność pełni rolę w określaniu podmiotowości prawnej w zakresie praw podstawowych w przypadku ludzi. W przypadku organizacji autonomicznych oprócz funkcji uzasadniającej można też uwzględnić funkcję dotyczącą wyłączenia decyzji arbitralnych przy jej stosowaniu jako standardu określania podmiotowości prawnej. W przypadku ludzi i organizacji autonomicznych występuje potrzeba negatywnego uzasadnienia ograniczenia podmiotowości prawnej w oparciu o proporcjonalność. W przypadku nowych wyzwań w sporach o prawa podstawowe (np. przyszłe generacje) wymagane jest pozytywne uzasadnienie dla określenia podmiotowości prawnej. Analiza proporcjonalności nie pełni tu żadnej roli w przeciwieństwie do innych standardów wymagających uzasadnienia opartego na racjonalności.

EN

The legal capacity to fundamental rights gives the right-holder the ability to exercise and enforce fundamental rights. In the absence or questionable status of the legal capacity of a right-holder, there is a need to justify such a position. In this regard, no general standards based on legal doctrine and jurisprudence can be identified. The paper focuses on the question of whether the principle of proportionality could play a role in identifying and justifying the legal capacity to fundamental rights. Based on a review of the literature, two functions of the proportionality analysis can be identified as relevant in this regard: it supports the justification of the decision to restrict fundamental rights and it precludes arbitrary decisions in relation to the limitation. The author argues that, based on its justificatory function, proportionality can play a role in identifying the legal capacity to fundamental rights in the case of human persons. In the case of autonomous organizations, in addition to its justificatory function, its function related to the exclusion of arbitrary decisions can be taken into account when using it as a standard for identifying legal capacity. In the case of human persons and autonomous organizations, there is a need for a negative justification of the limitation of legal capacity, based on proportionality. In the case of new challengers in fundamental rights disputes (such as future generations), a positive justification is required to determine legal capacity. The proportionality analysis does not play a role here, but rather other standards that require a rationality-based justification.

13

On the Epistemology of Chance

62%

Gębura B.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

221-232

EN

Probabilistic theism according to Dariusz Łukaszewicz is a theism which ennobles the concept of chance and explains the role which chance plays in the context of Divine Providence. An epistemologist can, however, be interested in a much more basic issue and ask whether our beliefs concerning chance can be called knowledge. This article is divided into three parts. In the first one I discuss selected ways of justifying knowledge of chance, namely common sense justification, pragmatic justification, empirical justification, and a priori justification, as well as concluding that we possess tychical knowledge in reference to non-intentional chance (C2), epistemic chance (C3), probabilistic chance (C5), and causal chance (C6). In the second part I undertake the problem of skepticism in the problem of chance and I suggest that a significant role in the discussion with tychical skepticism is played by the standards of rationality. In the third section I refer to the concept of composite chance discussed by Łukasiewicz, and I claim that (i) we do not possess knowledge of composite chance as understood by Łukasiewicz, and that (ii) this fact should not be treated as a reason in favor of tychical skepticism.

PL

O epistemologii przypadku Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza to teizm, który nobilituje pojęcie przypadku i wyjaśnia rolę, jaką ono odgrywa w kontekście opatrzności Bożej. Epistemolog może jednak zainteresować się kwestią o wiele bardziej podstawową i zapytać, czy nasze przekonania dotyczące przypadku można określić mianem wiedzy? Artykuł podzielony jest na trzy części. W pierwszej omawiam wybrane sposoby uzasadniania wiedzy o przypadku: uzasadnienie zdroworozsądkowe, pragmatyczne, empiryczne i aprioryczne, i konkluduję, że posiadamy wiedzę tychiczną w odniesieniu do przypadku nieintencjonalnego (C2), epistemicznego (C3), probabilistycznego (C5) i kauzalnego (C6). W części drugiej podejmuję problem sceptycyzmu w kwestii przypadku i sugeruję, że znaczącą rolę w dyskusji ze sceptycyzmem tychicznym odgrywają standardy racjonalności. W części trzeciej odnoszę się do dyskutowanego przez Łukasiewicza pojęcia przypadku kompozytywnego i twierdzę, że: (i) nie dysponujemy wiedzą na temat tak rozumianego przypadku; oraz, że (ii) nie należy tego faktu traktować jako racji na rzecz sceptycyzmu tychicznego.

14

Zawodność reliabilizmu A.I. Goldmana w kontekście sporu o uzasadnienie

51%

Mordka C.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

|

2017

|

vol. 42

|

issue 2

EN

In the paper, I present one of the most important contemporary attempts of defeating fundamental problems concerning justification in the context of doxastic assumption. Goldman rejects thesis that we cannot take account of anything except insofar we have believes about it, assumption accepted by foundations and coherence theories. Instead of faulty (above mentioned) views, Goldman indicates reliable cognitive processes as perception, memory, and reasoning. In my paper, I present the whole gamut of arguments against Goldman’s theory but as decisive I consider faults on the ground of reliability concerning perception.

PL

W artykule prezentuję jedną z najważniejszych współczesnych prób pokonania zasadniczych problemów związanych z kwestią uzasadniania w kontekście tzw. założenia doksastycznego (doxastic). Goldman, odrzucając tezę, iż w uzasadnieniu nie możemy brać pod uwagę niczego innego niż przekonania, tezę przyjmowaną przez prezentowane w artykule stanowiska fundacjonistyczne i koherencjonistyczne, przyjmuje pogląd eksternalistyczny. Zamiast wadliwych (wyżej wspomnianych) stanowisk Goldman wskazuje na reliabilne procesy poznawcze w postaci przede wszystkim ujęć percepcyjnych, ale i danych pamięciowych oraz rozumowań. W artykule przedstawiam wachlarz argumentów krytycznych wobec koncepcji Goldmana, ale za zasadniczy uznaję brak podstaw w jego teorii dla akceptacji wiarygodności procesów percepcyjnych.

15

Uzasadnienie w etyce Emmanuela Lévinasa

51%

Rynkiewicz J.

Kultura i Wartości

|

2014

|

issue 11

DE

Im Artikel wird das Problem der Begründung in der Ethik von Emmanuel Lévinas untersucht. Die Autorin formuliert die These, dass es laut Lévinas zwecklos ist, Gründe für gutes Verhalten anzugeben wegen des außerintellektuellen Charakters der ethischen Relation. Gerade die Vernunft mit ihrer Neigung zur Totalisierung ist jener Faktor, der die Gewalt sanktioniert. Der Mensch muss eine unreduzierbare Verschiedenheit des anderen Menschen einsehen, um mit ihm eine metaphysische Relation einzugehen. Es ist nicht möglich, wenn man die Vernunft anwendet, denn die Natur dieser Relation ist außerintellektuell. Die Autorin weist ebenfalls auf die Ursachen hin, aufgrund derer die Vernunft nicht für die Begründung der Ethik notwendig ist. Sie zeigt auch Probleme, die bei dem Versuch entstehen, die Moral mit Hilfe intellektueller Argumente zu begründen.

EN

The article concerns the problem of justification in ethics by Emmanuel Lévinas. According to its thesis, stating the reasons for good deeds is pointless, due to the nonintellectual nature of an ethical relationship. To the French thinker, the mind (with its tendency towards totalisation) legitimises violence. A human should see the irreducible otherness of the other person to be able to start a metaphysical relationship with her/him. This is impossible by using reason. The nature of this relation is defies intellectual reasoning. The present paper attempts to show why the reason does not constitute the necessary element of the foundation of ethics. It also analyses problems which attempting to justify morality by means of intellectual justification leads to.

PL

W artykule analizowany jest problem uzasadnienia w etyce Emmanuela Lévinasa. Autorka formułuje tezę, że według Lévinasa podawanie racji przemawiających za dobrym postępowaniem jest bezcelowe ze względu na pozaintelektualny charakter relacji etycznej. To właśnie rozum, z jego tendencjami do totalizacji, jest czynnikiem sankcjonującym przemoc. Człowiek musi ujrzeć nieredukowalną odmienność drugiego człowieka, by móc wejść z nim w relację metafizyczną. Jest to niemożliwe przy użyciu rozumu, gdyż natura tej relacji jest pozaintelektualna. Autorka wskazuje również powody, ze względu na które rozum nie jest koniecznym elementem ufundowania etyki. Pokazuje także problemy, do których prowadzi próba uzasadniania moralności za pomocą racji intelektualnych.

16

O wyjaśnianiu genetycznym

51%

Woleński J.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2023

|

vol. 20

|

issue 1

EN

In the general methodology of science, four types of explanation are distinguished: (a) nomological-deductive, (b) nomological-statistical, (c) functional, and (d) genetic. These explana-tions are found in both the natural and the social sciences. The article analyses (d) by juxtaposing genetic explanation with other types of explanations. Attention is drawn to the similarities between (c) and (d), and their differences from (a) and (b). Genetic explanation is understood as the construction of a so-called “genetic sequence”, the last element of which is the fact being explained. This kind of procedure is related to various issues: e.g. the use of general propo-sitions, time frames, alternative explanations to a given one, and the understanding of causality. The use of genetic explanations in non-scientific arguments is also addressed.

PL

Abstrakt: W ogólnej metodologii nauk wyróżnia się cztery rodzaje wyjaśniania (eksplanacji) (a) nomologiczno-dedukcyjne, (b) nomologiczno-statystyczne, (c) funkcjonalne, (d) genetyczne - są one spoty kane zarówno w naukach przyrodniczych, jak i społecznych. Artykuł analizuje (d), zestawiając wyjaśnianie genetyczne z innymi rodzajami eksplanacji. Zwraca się uwagę na podobieństwa zachodzące pomiędzy (c) i (d) oraz ich różnice w stosunku do (a) i (b). Wyjaśnianie genetyczne jest rozumiane jako konstrukcja tak zwanego „ciągu genetycznego”, którego ostatnim elementem jest wyjaśniany fakt. Tego rodzaju procedura wiąże się z rozmaitymi kwestiami, na przykład: użyciem twierdzeń ogólnych, ramami czasowymi, wyjaśnieniami alternatywnymi czy rozumieniem przyczynowości. Poruszony jest również problem użycia wyjaśnień genetycznych w argumentacjach pozanaukowych.

17

Approbation and Disapprobation in Husserl’s Phenomenology: Navigating Value Conflicts through Justified Evaluations

51%

Guardascione A.

Kultura i Wartości

|

2022

|

issue 34

27-52

DE

Die Analyse von Billigung ist einer der ersten Ansätze von Husserl, Bewertung oder Wertschätzung zu beschreiben. Wie einige Autoren betonen (Melle, 2020; 2012; Ramírez, 2018; Montagová, 2012) spielen Billigungsakte eine bedeutende Rolle in unserer Erfahrung, denn dank ihnen werden wir ursprünglich mit der Rechtfertigung unserer emotionalen und volitionalen Handlungen konfrontiert. Trotz ihrer Bedeutung scheinen diese Handlungen in Husserls späteren Überlegungen zur Erfahrung des Bewerters jedoch keine weitere Rolle zu spielen. Anhand von jüngst erschienenen Manuskripten, die in Studien zur Struktur des Bewusstseins aufgenommen wurden, rekonstruiere ich Husserls Konzept der Billigung, das zwischen emotional-volitionalen Handlungen (Gemütsakte) und geistigen Handlungen (Verstandesakte) angesiedelt ist. Insbesondere analysiere ich die Probleme, auf die Husserl stößt, wenn er Billigung als „sekundäres Gefühl“ versteht, das mit Gefallen verbunden ist. Ich weise auch darauf hin, dass, wenn wir die Gültigkeit unserer absichtlichen Handlungen untersuchen, Billigung und Missbilligung nicht nur unsere wertende Haltung offenbaren, sondern auch eine emotionale Grundlage darstellen, auf der wir in Wertekonflikten Partei ergreifen können. In der Tat, indem wir uns unserer Urteile bewusst werden, können wir Emotionen und Wünsche und die damit verbundenen Werte akzeptieren oder ablehnen – je nachdem, ob wir sie für gut oder schlecht, gerechtfertigt oder ungerechtfertigt halten.

PL

Analiza aktów aprobaty (Billigung) to jedna z pierwszych prób podejmowanych przez Husserla w celu opisu wartościowania lub oceny (Wertschätzung). Jak wskazują niektórzy autorzy (Melle, 2020; 2012; Ramírez, 2018; Montagová, 2012), akty aprobaty odgrywają znaczącą rolę w naszym doświadczeniu, gdyż to dzięki nim stykamy się pierwotnie z uzasadnieniem naszych aktów emocjonalnych i wolitywnych. Mimo swego znaczenia, akty te zdają się jednak nie odgrywać dalszej roli w późniejszych rozważaniach Husserla na temat doświadczenia oceniającego. Opierając się na niedawno opublikowanych rękopisach włączonych do Studien zur Struktur des Bewusstseins, rekonstruuję Husserlowską koncepcję aprobaty, usytuowanej między aktami emocjonalno-wolitywnymi (Gemütsakte) a aktami intelektualnymi (Verstandesakte). W szczególności analizuję problemy, z którymi Husserl styka się, gdy pojmuje aprobatę jako „uczucie wtórne” (sekundäres Gefühl) związane z podobaniem się (Gefallen). Wskazuję również, że gdy badamy ważność naszych aktów intencjonalnych, aprobata i dezaprobata nie tylko ujawniają zajmowaną przez nas postawę oceniającą, ale stanowią również uczuciowe podłoże, na którym możemy opowiadać po jakiejś stronie w konfliktach wartości. W rzeczy samej, uświadamiając sobie nasze oceny, możemy przyjąć lub odrzucić emocje, pragnienia i życzenia oraz związane z nimi wartości – na bazie tego, czy uznajemy je za dobre czy złe, uzasadnione czy nieuzasadnione.

EN

The analysis of the acts of approval (Billigung) represents one of Husserl’s first attempts to describe value estimation or appreciation (Wertschätzung). As some authors show, the acts of approval play a prominent role in our experience because through them we are confronted with the justification of our evaluations. Yet, despite their importance, these acts seem to play no further role in Husserl’s later reflections on the evaluative experience. By relying on the recent publication of the manuscripts included in the Studien zur Struktur des Bewusstseins, I offer a reconstruction of the Husserlian account of approval, situated between the emotional-volitive acts (Gemütsakte) and the intellective acts (Verstandesakte). I explore what problems Husserl faces in conceiving approval as a “secondary feeling” (sekundäres Gefühl) related to liking (Gefallen) and why Husserl abandoned the theme of approval in his phenomenological axiology. I suggest that by reflecting on whether our intentional acts are correct and justified, approbation and disapprobation not only reveal our personal values but also constitute the ground upon which we take sides in value conflicts. Indeed, while we gain awareness of our evaluations, we can endorse or reject judgments, emotions, desires, and wishes, and their related values on the basis of whether we take them right or wrong, justified or unjustified.

18

Evaluative utterances in Zygmunt Ziembiński’s theory of law

51%

Zirk-Sadowski M.

|

2023

|

vol. 85

|

issue 2

31-46

PL

Opracowanie koncentruje się na poglądach metodologicznych Zygmunta Ziembińskiego na tle zagadnień aksjologicznych podejmowanych w jego dociekaniach naukowych. W tym zakresie autor wyróżnia trzy okresy rozwojowe w twórczości tego uczonego; w pierwszym dominuje psychologistyczno-empiryczne podejście do aksjologii, natomiast początek drugiego wyznacza zwrot semiotyczno-pragmatyczny. W obu okresach istota i właściwości wypowiedzi oceniających stały się głównym przedmiotem dociekań. W ostatniej fazie swojej twórczości Ziembiński poświęcił się jednak badaniu wartości przejawiających się w prawie, pisząc przede wszystkim o sprawiedliwości i konstytucji.

EN

The study focuses on the methodological views of Zygmunt Ziembiński, against the background of the axiological issues addressed in his scientific investigations. In this respect, the author distinguishes three development periods in Ziembiński’s work; the first was dominated by a psychologist and empiricist approach to axiology, whereas the onset of the second was marked by a semiotic-pragmatic turn. In both periods, the essence and properties of evaluative utterances became the chief object of inquiry. In the last phase of his work, however, Ziembiński devoted himself to the study of the values manifesting in law, writing chiefly about justice and the constitution.

19

Model argumentacyjny jako narzędzie urzeczywistniania prawa jednostki do sądu (na przykładzie orzeczeń sądów administracyjnych zapadających w tzw. okresie odroczenia)

45%

Sarnowiec-Cisłak M.

Studia Prawnicze

|

2014

|

issue 4 (200)

73-85

EN

The argumentative model of applying law helps to provide „the right for a better quality judgment“ for all citizens. A good example of such relations are decisions of administrative courts made after the Constitutional Tribunal issues a judgment which delays the date of an unconstitutional law becoming ineffective. In such situations, the court faces a conflict of values, i.e. the issue of unconstitutional relevant legal basis against the arguments behind the further applying, or refusing to apply, defective regulations in a given case. By resorting to the discursive paradigm, administrative courts can search for pro-constitutional solutions while taking into the position of a citizen in relations with administrative authorities. Although the argumentative model of arriving at solutions poses a challenge to the court, it seems to be better suited to requirements of ensuring the citizen‘s right to the administrative court and the standards of judiciary which follow that right, by making it easier to create an environment of a dialogue with the citizen and by creating a framework for sufficient guarantee of citizen‘s rights when faced by the public authorities.

20

Funkcje uzasadnienia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego – glosa do wyroku NSA z dnia 25 czerwca 2021 r., II GSK 1273/18

38%

Krasuski A.

Studia Prawnicze KUL

|

2024

|

issue 1

141-157

UK

Метою коментаря до рішення Верховного aдміністративного cуду від 25 червня 2021 року, II GSK 1273/18, є правова рефлексія щодо способу тлумачення ч. 4 ст. 141 Закону „Про провадження в адміністративних судах” з урахуванням формально-догматичного методу та з точки зору функцій обґрунтування судового рішення адміністративного суду. В ухвалі, що розглядається, Вищий адміністративний суд визнав самостійними касаційними підставами для задоволення касаційної скарги на порушення ч. 4 ст. 141 Закону „Про провадження в адміністративних судах”, оскільки вони можуть мати істотний вплив на результат справи. Касаційні звинувачення були висунуті щодо судового рішення, в якому розглядалися скарги на рішення про відмову у скасуванні конкурсу на частоти в діапазоні 1800 МГц, що мають істотне значення для стану конкуренції на ринку надання телекомунікаційних послуг у мережах рухомого (мобільного) зв’язку. Догматичний аналіз також стосується оцінки застосування судом першої інстанції норм права, зокрема ч. 4 ст. 141 Закону „Про провадження в адміністративних судах”, в контексті тез, викладених в оскаржуваному судовому рішенні. Представлений аналіз дозволив сформулювати коментарі до цих тез у контексті тлумачення ч. 4 ст. 141 зазначеного Закону та з урахуванням обов’язковості такого тлумачення судом першої інстанції відповідно до ст. 190 Закону „Про провадження в адміністративних судах”.

RU

Целью данного правового комментария к решению Высшего административного суда от 25 июня 2021 г., II GSK 1273/18, является юридическое осмысление способа толкования статьи 141 § 4 Закона о судопроизводстве в административных судах с учетом формально-догматического метода и с точки зрения функций обоснования решения административного суда. В рассматриваемом решении Верховный административный суд принял кассационные жалобы, основанные на нарушении статьи 141 § 4 Закона о судопроизводстве в административных судах, в той мере, в какой они могли существенно повлиять на исход дела, в качестве самостоятельных кассационных оснований, ведущих к принятию кассационных жалоб. Кассационные возражения были выдвинуты в отношении решения, в котором рассматривались жалобы на решения об отказе в отмене конкурсов на частоты в диапазоне 1800 МГц, имеющие существенное значение для состояния конкуренции на рынке оказания телекоммуникационных услуг в сетях мобильной связи. Догматический анализ также касается оценки применения судом первой инстанции норм права, в том числе статьи 141 § 4 Закона о судопроизводстве в административных судах, в контексте тезисов, содержащихся в рассматриваемом решении. Представленный анализ позволил сформулировать комментарии к этим тезисам в контексте толкования статьи 141 § 4 указанного закона и с учетом обязательного применения этого толкования судом первой инстанции на основании статьи 190 Закона о судопроизводстве в административных судах.

EN

The purpose of the comment to the judgment of the Supreme Administrative Court of 25 June 2021, II GSK 1273/18, is to present a legal reflection on the manner of interpreting Article 141 (4) of the Law on Proceedings before Administrative Courts, in the light of the formal-dogmatic method and from the perspective of the function performed by the justification of administrative court judgment. In the judgment commented upon, the Supreme Administrative Court recognised an objection against a cassation decision based on a violation of Article 141 (4) of the Law on Proceedings before Administrative Courts, to the extent that it could have a significant impact on the outcome of the case, as independent cassation grounds leading to the admission of appeals in cassation. Objections were brought against a cassation judgment, which dealt with appeals against decisions to refuse to cancel the tender for frequencies in the 1800 MHz band, which were of significant importance for the situation of competition in the market for telecommunications service provision in mobile networks. The dogmatic analysis also concerns the assessment of the application of the law by the court of first instance, including Article 141 (4) of the Law on Proceedings before Administrative Courts, in the context of the theses contained in the judgment commented upon. The analysis presented led to the formulation of remarks on these theses in the context of the interpretation of Article 141 (4) of the said Act and taking into account the fact that the court of first instance is bound by this interpretation pursuant to Article 190 of the Law on Proceedings before Administrative Courts.

PL

Celem glosy do wyroku NSA z dnia 25 czerwca 2021 r., II GSK 1273/18, jest przedstawienie refleksji prawniczej nad sposobem wykładni art. 141 § 4 Prawa postępowania przed sądami administracyjnymi przy uwzględnieniu metody formalno-dogmatycznej i z perspektywy funkcji uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego. Glosowanym wyrokiem NSA uznał zarzuty kasacyjne, oparte na naruszeniu art. 141 § 4 Prawa postępowania przed sądami administracyjnymi, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jako samodzielne podstawy kasacyjne prowadzące do uwzględnienia skarg kasacyjnych. Zarzuty kasacyjne stawiane były w stosunku do wyroku, który rozpatrywał skargi na decyzje w sprawie odmowy unieważnienia przetargu na częstotliwości z pasma 1800 MHz, o istotnym znaczeniu dla stanu konkurencji na rynku świadczenia usług telekomunikacyjnych w sieciach ruchomych. Analiza dogmatyczna dotyczy również oceny stosowania prawa przez sąd I instancji, w tym art. 141 § 4 Prawa postępowania przed sądami administracyjnymi, w kontekście tez zawartych w glosowanym wyroku. Przedstawiona analiza prowadziła do sformułowania uwag do tych tez w kontekście wykładni art. 141 § 4 rzeczonej ustawy oraz przy uwzględnieniu związania tą wykładnią sądu I instancji na podstawie art. 190 Prawa postępowania przed sądami administracyjnymi.

Refine search results

W obronie rozumu. Uwagi na temat Herberta Schnädelbacha koncepcji „rozumu otwartego"

Uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony

Racjonalność modlitwy.

Signalling Sites of Contention in Judicial Discourse. An Exploratory Corpus- Based Analysis of Selected Stance Nouns in US Supreme Court Opinions and Poland’s Constitutional Tribunal Judgments

Meritocratic Justification in Rulemaking and its Criticism Based on the Example of American Regulatory Agencies

Nie będzie pluralizmu form i sposobów życia bez uniwersalizmu zasad. Wywiad z Karlem-Otto Aplem

The Problem of Recognition of Human Rights: Does Explicative-Existential Justification Really Work?

Bezstronność i neutralność światopoglądowa sędziego

Ochrona porządku prawnego przez sądy administracyjne

Bertrand RUSSELL, Badania dotyczące znaczenia i prawdy

Plantinga’s Interpretation of Epistemological Deontologism

The Role of the Principle of Proportionality in Identifying Legal Capacity to Fundamental Rights

On the Epistemology of Chance

Zawodność reliabilizmu A.I. Goldmana w kontekście sporu o uzasadnienie

Uzasadnienie w etyce Emmanuela Lévinasa

O wyjaśnianiu genetycznym

Approbation and Disapprobation in Husserl’s Phenomenology: Navigating Value Conflicts through Justified Evaluations

Evaluative utterances in Zygmunt Ziembiński’s theory of law

Model argumentacyjny jako narzędzie urzeczywistniania prawa jednostki do sądu (na przykładzie orzeczeń sądów administracyjnych zapadających w tzw. okresie odroczenia)

Funkcje uzasadnienia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego – glosa do wyroku NSA z dnia 25 czerwca 2021 r., II GSK 1273/18