Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  współczesna polszczyzna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Charakterystyka językowa tekstów naukowych a glottodydaktyka (na materiale prac sozologicznych)

100%
Rudziński G., Łódzki U.
Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
|
2004
|
vol. 13
PL
Badanie tekstów naukowych jako źródła potencjalnych trudności w nauczaniu cudzoziemców to nowy nurt, sąsiadujący z badaniami stylistycznymi i obszarem statystyki językoznawczej. Ma z nimi pewne cechy wspólne, ale jest nurtem odrębnym, skierowanym na realizację wymienionego wyżej celu. Statystyka językoznawcza dostarcza mu użytecznego aparatu pojęć i sprawdzonych metod ilościowych, stylistyka ułatwia wstępne klasyfikowanie tekstów i porządkowanie materiału do badań.
2

„Senior” - modny anglosemantyzm współczesnej polszczyzny

86%
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 2
85-93
PL
W artykule autorki przyglądają się historii łacińskiego zapożyczenia „senior” w polszczyźnie, by na tym tle ukazać funkcjonowanie wyrazu w tekstach współczesnych w nowym, szerszym znaczeniu ‘osoba starsza, człowiek w podeszłym wieku’. Neosemantyzm ten, powstały w celu reinterpretacji rzeczywistości, konotuje głównie przymioty (a nie wady) związane z zaawansowanym wiekiem, a więc mądrość i doświadczenie – stereotypowo przypisywane osobom w jesieni życia – oraz cechy dotąd niełączone ze starością: aktywność, sprawność fizyczną i umysłową, otwartość na otoczenie, towarzyskość. „Senior” w zn. ‘osoba starsza’ jest już leksemem ustabilizowanym w polszczyźnie. Dowodem na to są takie jego cechy (potwierdzone w materiale zebranym i zaprezentowanym przez autorki), jak: wysoka frekwencja, szeroka ekstensja tekstowa i społeczna, aktywność jako podstawy w derywacji słowotwórczej i semantycznej.
EN
The aim of the present article is to discuss some examples of semantic innovations (triggered by foreign influence or created already in Polish without any foreign model) which can be seen as a reflection of extralinguistic changes, i.e. technological progress and changes in the sphere of culture and morality. It is frequently the case that such words do not appear in new meanings in the strict sense of the word; rather, they appear in new contexts and new collocations. Several semantic innovations are described in detail: “bilet”, “zwiastun”, “kosmetyk”, “kombajn”, “związek” and “rodzina”; the description focuses on the comparison between older uses (on the basis of “Universal Dictionary of Polish”) and newer, contemporary ones (mostly on the basis of National Corpus of Polish and the Internet).
3

O nowych użyciach czasownika „masakrować” we współczesnej polszczyźnie

86%
Buława M.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 1
127-139
PL
W artykule przedstawiony został rozwój semantyczny czasownika „masakrować” w powojennej polszczyźnie. Omówione zostały znaczenia tego leksemu nienotowane przez słowniki języka polskiego; szczególną uwagę zwrócono na popularność, jaką w ostatnim czasie zyskuje on w tekstach dotyczących tematyki politycznej, służąc w nich do referowania wypowiedzi osoby trzeciej (w zdaniach typu „Korwin masakruje lewaka”).
EN
The article presents the semantic development of the verb “masakrować” in contemporary Polish. Meanings of this lexeme not recorded in dictionaries of Polish have been discussed. Particular attention has been paid to the popularity it is gaining in texts regarding political topics where it is used to report words of a third party (in sentences like “Korwin masakruje lewaka”).
4
Publication available in full text mode
Content available

Co jest kobietą we współczesnej polszczyźnie?

86%
Młynarczyk E.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2021
|
vol. 55
195-206
EN
The purpose of this paper is to characterise formally and semantically the metaphorical word combination Coś jest kobietą, which has not been registered in phraseological dictionaries yet. The author presents contexts in which this phraseme has been attested, establishes its fixed form, as well as the most important elements of the global meaning.
PL
Celem artykułu jest charakterystyka pod względem formalnym i semantycznym metaforycznego połączenia wyrazowego Coś jest kobietą nierejestrowanego dotychczas w słownikach frazeologicznych. Autorka przedstawia konteksty, w których frazem ten został poświadczony, określa jego ustabilizowaną postać, a także najważniejsze składniki znaczenia globalnego.
5
Content available remote

Zakłócenia w komunikacji językowej w dzisiejszej Polsce

86%
Handke K.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2009
|
vol. 8
13-27
EN
Disturbances in communication have been inherent to the Polish society during the period of political transformation after 1989, which coincided with the electronic “revolution” in civilization and the growing domination of visual message transmission over verbal means of communication. In those conditions a new variety of the Polish language has emerged, for which I use the term “turn of the 21st century everyday communication Polish”, which is replete with foreign-language elements and numerous neologisms and semantic neologisms. As a result, primarily due to various external non-linguistic factors, the entire Polish language community has stratified. The most significant divisions are consistent with age group boundaries. Younger generations are more easily adaptable to modern ways of communication and have incomparably more extensive knowledge regarding the general area of electronics. However, they frequently lack general humanistic knowledge and traditional verbal communication skills. Conversely, older generations adapt to the new reality with lesser or greater difficulty, including the acceptance and acquisition of the multiplicity of new lexemes and forms, which constantly pour in as they are created in the surrounding world. However, they maintain a higher level of general knowledge and more traditional patterns of social communication than their younger counterparts. In the article I discuss the most prominent properties of everyday Polish language (lexical, semantic, phraseological, and derivational) and linguistic behaviors specific to contemporary social communication.
6

Kto jest dzisiaj autorytetem językowym?

86%
Kołodziejek E.
Język Polski
|
2013
|
vol. 93
|
issue 5
339-343
PL
Autorka zadaje pytanie o to, kto jest dla użytkowników współczesnej polszczyzny autorytetem językowym, i kwestionuje pojawiające się sugestie zrezygnowania z kryterium autorytetu kulturalnego w ocenie faktów językowych. Na podstawie analizy pytań przychodzących do poradni językowej Uniwersytetu Szczecińskiego uznaje, że współcześnie autorytetem są dla użytkowników językoznawcy, którzy upowszechniają wiedzę o poprawnej polszczyźnie w prasie, w radiu, telewizji i w Internecie.
EN
The authoress poses the question of who the language authority is for users of the contemporary Polish language, and she challenges occurring suggestions to abandon the criterion of cultural authority in assessing the language facts. Based on the analysis of the inquiries coming to the Language Advisory Office of the University of Szczecin, she argues that for the contemporary language users the linguists who promote awareness of the correct Polish language in the press, radio, television and the Internet are the authority.
7
Publication available in full text mode
Content available

Surrounded by a wall: The hermetic language of the Polish community of video gamers. Do Poles know the language of Polish gamers? The results of a survey-based study

81%
Maćkowiak R.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2020
|
vol. 57
|
issue 2
81-112
PL
Branża gier wideo to w dzisiejszych czasach jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi przemysłu rozrywkowego. Korporacje takie jak: Microsoft, Sony czy Nintendo inwestują coraz większe środki pieniężne w produkcję sprzętu do gier (np. komputerów, konsol, tabletów) oraz w produkcję gier na różne platformy. Niewątpliwie powstał i prężnie się rozwija duży zbiór słownictwa, który ze względu na coraz bardziej spójną grupę użytkowników zmierza w kierunku wytworzenia socjolektu. Do tej pory językoznawcy nie przyjrzeli się dokładnie leksyce graczy z tego względu konieczne jest jej zbadanie, zważywszy na ogrom zjawiska i wielkość środowiska graczy. Gracze wideo stanowią bardzo dużą grupę. Warto tutaj pokreślić, że środowisko graczy, więc także i leksyka charakterystyczna dla tego środowiska, nie istnieje w izolacji. Leksyka używana przez nich coraz częściej przedostaje się poza pierwotne środowisko, np. do innych mediów czy języka potocznego. Autor przeprowadził ankietę i postanowił sprawdzić, czy leksyka graczy wideo jest znana wśród przypadkowych respondentów. W artykule zaprezentowane są wyniki ankiety.
EN
The video game industry is today one of the most rapidly developing branches of the entertainment industry. Such corporations as Microsoft, Sony and Nintendo are increasing their investment engagement in the manufacture of gaming hardware (e.g. computers, consoles, and tablets), and in game development for various platforms. There has developed and continues to expand an extensive terminology which due to the increasing consolidation of the user base is progressing towards producing a sociolect. Linguists have not yet examined the lexis of gamers which is why it must be studied considering the extent of the phenomenon and the sheer size of the gamer community. Video gamers form a large group. At this point it must be stressed that the gamer community and the lexis specific for it does not exist in isolation. The lexis used by gamers continues to permeate outside the community, e.g. to other media or the colloquial language. The author of this article conducted a survey to check whether the lexis of video gamers is known to random respondents. This article presents the results of the survey.
8

Nazwy osób we współczesnej polszczyźnie (na materiale Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego)

72%
Senderska J.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/3
25–53
PL
Celem artykułu jest analiza nazw osób pod kątem wskazania najbardziej wyrazistych tendencji związanych ze wzbogacaniem słownictwa polskiego, tj. z tworzeniem nowych jednostek leksykalnych oraz z zapożyczaniem ich, albo tylko ich znaczeń, z innych języków. Materiał źródłowy pochodzi ze stron Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego, na których rejestrowana jest najnowsza leksyka polska. Nazwy osób stanowią ok. 690 jednostek leksykalnych, przy czym przeważającą większość (ok. 630 jednostek) stanowią neologizmy leksykalne, tj. nowe derywaty i composita oraz zapożyczenia i kalki leksykalne. Pozostałe jednostki to neologizmy semantyczne (neosemantyzmy i zapożyczenia semantyczne) oraz frazeologiczne (nowe frazeologizmy i kalki frazeologiczne). Obserwacja wyekscerpowanych neologizmów potwierdza niesłabnące oddziaływanie języka angielskiego na współczesną polszczyznę, nie tylko w zakresie leksyki, lecz także w zakresie systemu słowotwórczego.
EN
The aim of the article is to analyse people’s names in order to point out the most noticeable tendencies enriching Polish vocabulary, i.e. creating and borrowing new lexical items or only their meanings from other languages. The source material was excerpted from the website of the University of Warsaw Language Observatory (Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego), where the newest Polish lexis is registered. There are about 690 people’s names, an overwhelming majority of them (about 630) being lexical neologisms, i.e. new derivatives, compounds, loan words and loan translations. The remaining lexical items are semantic neologisms (with new meanings assigned to existing lexical items) and phraseological neologisms (new idioms and phraseological calques). The scrutiny of excerpted neologisms confirms that English still has a strong influence on contemporary Polish, not only in terms of lexis but also in terms of the derivational system.
9

Neosemantyzacja wyrazów "premiera" i "premierowy" we współczesnej polszczyźnie

72%
Kucharzyk R.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
87-99
PL
Przedmiotem artykułu jest rozwój semantyczny wyrazów premiera i premierowy. Większość słowników języka polskiego odnotowuje tylko jedno znaczenie leksemu premiera ‘pierwsze przedstawienie utworu dramatycznego; także: wyświetlenie po raz pierwszy nowego filmu’. Premierowy jest definiowany jako ‘przymiotnik od premiera’. Okazuje się jednak, że we współczesnej polszczyźnie te dwa wyrazy funkcjonują w nowych znaczeniach. Premiera bywa używana do nazwania jakichkolwiek czynności i rzeczy wykonywanych po raz pierwszy. Wyraz ma także znaczenie przedmiotowe: ‘obiekt po raz pierwszy pokazany publicznie lub wystawiony na sprzedaż; nowość’. Premierowy to ‘zajmujący w pewnym ciągu lub porządku miejsce, które można opisać, używając liczby 1; pierwszy’, ‘najlepszy, najważniejszy, przewyższający inne pod jakimś względem’, ‘taki, który powstał niedawno; nowy’, ‘taki, który zastępuje coś poprzednio spełniającego daną funkcję; nowy’. Neosemantyzacja tych leksemów to zapewne rezultat oddziaływania języka angielskiego, ale niewykluczony jest też rozwój semantyczny na gruncie rodzimym.
EN
The subject of the article is the semantic development of the words "premiera" and "premierowy". Most dictionaries of the Polish language note only one meaning of the lexeme "premiera": ‘the first performance of a dramatic work; also: the first screening of a new film’. "Premierowy" is defined as an ‘adjective from the premiere’. It turns out, however, that in the contemporary Polish language these two words function in new meanings. "Premiera" is sometimes used to name any activities and things performed for the first time. The word also has an objective meaning: ‘object first shown publicly or put up for sale; novelty’. "Premierowy" is, inter alia ‘occupying in a certain order or place a position that can be described using the number 1; first’, ‘the best, the most important, superior to others in some way’, ‘one that has recently been created; new’, ‘the one that replaces something previously fulfilling a given function; new’. The semantic development of these lexemes is probably the result of the influence of English, but semantic changes in Polish are also possible.
10

Desakralizacja leksyki religijnej na podstawie Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej

72%
Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.
Roczniki Humanistyczne
|
2016
|
vol. 64
|
issue 6: Językoznawstwo
71-79
PL
W artykule podjęto problematykę desakralizacji leksyki religijnej. W leksykograficznych sposobach ujmowania słownictwa religijnego jak w zwierciadle odbijają się dzieje Kościoła katolickiego w Polsce, a także przemiany zachodzące w świadomości samych wiernych. Postępująca laicyzacja życia pociąga za sobą zeświecczenie języka Podstawą zawartych w tekście spostrzeżeń jest materiał językowy wyekscerpowany z pięćdziesięciotomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej, wydawanego w Poznaniu w latach 1994-2005. Nawet z pobieżnego oglądu badanego słownictwa widać, że bardzo bogaty zbiór leksyki religijnej zmienia wraz z przekształceniami roli religii w życiu współczesnego Polaka. Słowa będące pierwotnie nośnikami religijnych treści zaczynają funkcjonować w znaczeniach nowych, niezwiązanych z życiem religijnym, niekiedy zachowując jedynie swój sens metaforyczny. Następujący zanik składnika sakralności w rezultacie prowadzi do zaniku właściwego rozumienia danego wyrazu, a nawet staje się przyczyną jego niezrozumiałości.
EN
The article addresses the question of desacralization of religious lexis. A lexicographic manner of discussing religious vocabulary, like in a mirror, reflects the history of the Catholic Church in Poland, and also the changes occurring in the awareness of believers. A progressing laicization of life entails the secularization of language. The observations included in the text are based on linguistic material excerpted from the fifty-volume Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (“Practical Dictionary of Modern Polish”) edited by Halina Zgółkowa, which was published in Poznań in the years 1994-2005. Even a superficial evaluation of the studied vocabulary shows that a very extensive collection of religious lexis becomes modified as the role of religion in the life of a modern Pole changes. The words which had originally been carriers of religious content began to function in new meanings, unrelated with religious life, sometimes preserving only their metaphorical significance. Observable disappearance of the element of sacredness finally prevents proper understanding of a given word, or even becomes the reason for its being ununderstandable.
11

Status czasownikowej formy "kole" we współczesnej polszczyźnie

72%
Przybyszewski S., Czerepowicka M., Kosek I.
Język Polski
|
2018
|
vol. 98
|
issue 4
5-14
PL
Przedmiotem zainteresowania w niniejszym artykule jest status ciągu kole we współczesnej polszczyźnie. Tytułowy element jestskładnikiem m.in. frazeologizmów coś kłuje / kole kogoś w zęby, coś kłuje / kole kogoś w oczy. Słownik gramatyczny języka polskiego (sgjp.pl) traktuje kole jako niefleksyjne. Celem analizy jest zweryfikowanie tego twierdzenia. Część pierwsza artykułu to rys historyczny, w drugiej rozważane są współczesne wystąpienia tekstowe i słownikowe opisy interesującego nas elementu. Analiza dowodzi, że kole nie da się traktować współcześnie jako elementu izolowanego. Autorzy artykułu postulują interpretowanie form o temacie kole / kol jako obocznych wobec kłuje / kłuj. Ani w systemie, ani w uzusie nie wykształcił się pełny wzorzec paradygmatu, nie można więc mówić o istnieniu odrębnego leksemu czasownikowego.
EN
The paper is devoted to the analysis of the string kole in contemporary Polish. Among other occurrences, the word is an element of the following phrases: coś kłuje / kole kogoś w zęby (‘sth isnot to sb’s taste’, lit. sth stings sb’s teeth), coś kłuje / kole kogoś w oczy (‘sth irritates sb’, lit.sth stings sb’s eyes). In the "Grammatical Dictionary of Polish Language" (sgjp.pl), kole is treated as non-inflected, isolated form that appears solely in the proverbial phrase prawda w oczy kole (‘the truth hurts’, lit. the truth stings eyes). Verification of this claim is the aim of the paper. In the first part of the article, historical outline of the analysed item is presented and in the second part, contemporary usages found in corpora and dictionaries are scrutinized. The analysis proves that there are more verbal forms based on the same stem as kole in contemporary Polish, in both phraseological and non-phraseological contexts. Thus, it should not be treated as an isolateditem. The authors suggest that forms of the type kole / kol should be treated as variants of the type kłuje / kłuj. Neither in the system of language, nor in the language usage, one can find sufficient evidence for a full paradigm alternative to contemporary prevailing type kłuje / kłuj, therefore one cannot assume existence of a distinct verbal lexeme.
12

Afektonimy w najnowszej polszczyźnie

72%
Staroń J.
Roczniki Humanistyczne
|
2013
|
vol. 61
|
issue 6: Językoznawstwo
109-119
EN
This paper touches upon contemporary Polish affective names as a specific lexical category. The paper discusses the material collected in Annex, which is to illustrate changes within the onomastic category under analysis. The analyses proposed by the author draw upon the dictionary of Terms of Endearment by Mirosław Basko and Agnieszka Zygmunt, published in 2010. The author also relies on the collection of intimate vocabulary extracted from the letters of some 20th-century writers to their loved ones. The corpus of affectionate names is analysed in terms of their grammatical and thematic status quo: the majority of cases are nouns and adjectives; morphologically – most of them are diminutives, hypocorisms and augmentatives. The author also focuses on the use of vulgarisms - sexual expressions in particular – in naming intimately close persons, and on affectionate names inspired by English, such as names of characters from famous films, cartoons or satirical series and dramas.
13

Współczesne przysłowie - rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe

72%
Szpila G.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 2
5-22
PL
Artykuł podejmuje tematykę powstawania nowych przysłów we współczesnym języku polskim. Autor prezentuje poglądy paremiologów w kwestii definicyjnych cech klasycznie definiowanych proverbiów i odnosi je do nowych zjawisk paremicznych obserwowanych we współczesnej komunikacji. Opowiada się za rewizją wagi takich cech paremii, jak tradycja, powszechność użycia i znajomość przysłów. Rozważania teoretyczne uzupełnia omówienie wyników ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży szkolnej, której celem było ustalenie, jak młodzi użytkownicy języka polskiego definiują i egzemplifikują pojęcie „nowe przysłowie”.
EN
The paper discusses the concept of “new proverbs” in modern Polish, with reference to two of the main defining characteristics of paremias, such as traditionality and currency. The article presents the results of a questionnaire conducted in a group of secondary school students and analyzes the data with special regard to the types of “new proverbs” identified. On the basis of the study the author offers general observations concerning modern proverbs in Polish.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.