Search results

1

Zanim do Lublina zawitał wielki przemysł – dzieje gospodarcze miasta w epoce międzypowstaniowej (1831-1863). Studium syntetyczne

100%

Przegaliński A.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

49-81

EN

This article, conceived as a two-part text, aims to familiarize the Lublin's economic history in the period for the Kingdom of Poland unique: after the fall of the November Uprising, during the period of Paskiewicz's oppression (1832-1856) and a few years preceding the outbreak of the January insurrection. The contemporary development of the city and the condition of its industry, trade and commerce, in comparison with the economic boom of Lublin in the next fifty years were undoubtedly modest and not very effective. For these reasons, the role of this era in discussions about the economic rise of Lublin is being sometimes diminished. Wrongly. In the inter-uprising era the city grew moderately dynamically, but even then there were important urban transformations, innovators and interesting but not always fortunate industrial initiatives as well. It is also worth to mention.

PL

Niniejszy artykuł, pomyślany jako tekst dwuczęściowy, ma na celu przybliżenie czytelnikom dziejów gospodarczych Lublina w epoce dla Królestwa Polskiego szczególnej: po upadku powstania listopadowego, w okresie nasilającego się paskiewiczowskiego ucisku (1832-1856) i kilku lat odwilży poprzedzających wybuch insurekcji styczniowej. Ówczesny rozwój miasta oraz kondycja przemysłu, rzemiosła i handlu, w zestawieniu z rozkwitem Lublina w epoce postyczniowego półwiecza, były niewątpliwie skromne i niezbyt efektowne. Z tych względów rola tego okresu w dyskusjach o gospodarczych wzlotach grodu nad Bystrzycą bywa niekiedy pomniejszana. Niesłusznie. W epoce międzypowstaniowej miasto rozwijało się wprawdzie umiarkowanie dynamicznie, ale i wówczas dokonywały się przecież ważkie przekształcenia urbanistyczne, nie brakło też innowatorów oraz ciekawych, choć nie zawsze fortunnych inicjatyw przemysłowych, wartych jednak przypomnienia.

2

Krakowskie Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami Kultury i Sztuki przed I wojną światową – próba działalności ponadzaborowej

85%

Sznapik A.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 51

|

issue 2

PL

Artykuł omawia aktywność powstałego w 1902 r. krakowskiego Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami Kultury i Sztuki. Towarzystwo to podjęło próbę działalności ponadzaborowej w oparciu o delegatów zamiejscowych, którzy nadsyłali korespondencję z terenu całej Galicji oraz pozostałych zaborów, a także spoza obszaru ziem polskich. Delegaci (najczęściej entuzjaści amatorzy) mieli za zadanie inwentaryzowanie zabytków polskich, próbowali także wraz z wydziałem TOnPZKS prowadzić pionierskie działania na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego. Dzięki zaangażowaniu swoich członków towarzystwo odniosło kilka spektakularnych sukcesów w dziele ratowania zabytków na terenie Galicji oraz zaboru rosyjskiego.

3

Naukowe fascynacje profesora Jana Molendy

71%

Wolsza T.

Dzieje Najnowsze

|

2020

|

vol. 52

|

issue 3

7-20

EN

Article is devoted to the scholarly achievement of one of the most outstanding Polish historians specialising in the political and social history of the late nineteenth and early twentieth centuries, with particular emphasis put on the paths leading to the independence of Poland.

PL

Artykuł dotyczy dorobku naukowego jednego z najwybitniejszych polskich badaczy zajmujących się historią polityczną i społeczną przełomu XIX i XX w., ze szczególnym uwzględnieniem dróg wiodących do niepodległości Polski.

4

Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna

71%

Jakubiak K., Nawrot-Borowska M.

Studia Paedagogica Ignatiana

|

2016

|

vol. 19

|

issue 2

15-46

PL

Niniejsze opracowanie poświęcone jest naturalnemu środowisku wychowawczemu, jakim jest rodzina. Przedmiotem badań uczyniono jej funkcję edukacyjną, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki jej uwarunkowań, przejawów i sposobów realizacji. Podjęto się charakterystyki specyfiki modelu rodziny polskiej w XIX wieku, dokonujących się w nim przemian i warunkujących je czynników. Można stwierdzić, iż upowszechniany w XIX stuleciu model rodziny jako środowiska wychowawczego był na tyle uniwersalny, a nawet atrakcyjny, że mógł być i bywał przyjmowany przez rodziny z różnych warstw społecznych. Sądzono, że każda rodzina bez względu na jej status społeczny jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym. Każda rodzina bowiem, bez względu na jej miejsce w stratyfikacji społecznej, pełniła znaczącą funkcję edukacyjną i kształtowała osobowość dzieci całokształtem organizacji i treści swego życia. Funkcja edukacyjna rodziny przejawiała się w wyznawanym i wpajanym młodemu pokoleniu systemie wartości, atmosferze domu, występujących w rodzinie wzorach zachowań, układzie stosunków i relacji w niej panujących, podziale ról rodzinnych, czynnościach wykonywanych przez poszczególnych jej członków – domowników. Opisany model rodziny i realizacja funkcji edukacyjnej na jej gruncie podlegały zmianom wraz z przemianami cywilizacyjnymi i społeczno-ekonomicznymi, które dokonywały się już od pierwszych dekad XX wieku.

EN

In the history of Poland the family has determined for centuries not only the vitality of family traditions, but also the shaping of the face of the nation, its mentality, and scale of openness. Especially in the 19th and the early 20th century, the “institution” of the family home played a unique role. This was due, inter alia, to the political situation experienced by the Polish nation under the partitions. The family model popularized in the 19th century was so versatile, and even attractive, that it could be, and was, frequently adopted by families from different social classes. The majority of 19th-century educators and journalists did not particularly distinguish between the educational functions to be met by families belonging to various social classes. It was believed that every family, regardless of its social status, was the first and most important educational environment. For it was the family, regardless of its place in the social stratification, that performed an important educational function, and shaped the personality of children through the entirety of its organization, and the content of its life. The educational function of the family manifested itself in the system of values, home atmosphere, patterns of behaviour occurring in the family, the system of relations and relationships prevailing in it, the division of family roles, and the activities performed by each of its members-the household, professed by and instilled in the younger generation. It was in the family, from the parents, grandparents, and its other members that children learnt the Polish language, respect for local traditions, the principles of the Catholic faith, piety, and patriotism. A special role in the implementation of educational functions, regardless of social class, was attributed to the mother as the patron of hearth and home, the first teacher of the mother tongue and the principles of the faith. Education in the family was to supplement or replace education in the state schools of the partition powers. The described model of the family was subject to alterations along with the civilizational and socio-economic changes that were taking place already during the early decades of the 20th century.

5

Strategie komunikacyjne w służbie apoteozy przeszłości w prozie historycznej Zofii Bukowieckiej z okresu zaborów

71%

Hawrysz M.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2019

|

vol. 5

33-44

EN

The aim of the sketch is to identify writing strategies and the repertoires of linguistic means used in the apotheosizing description of the state that emerges from Zofia Bukowiecka’s historical prose. Creation of a laudatory vision of Poland’s past (in accordance with the guidelines of the era) is created by Z. Bukowiecka purposively and is of an educational, comforting, and finally – the most importantly – formative nature, i.e. it aims to awaken patriotic attitudes in a nation which was deprived of the state. A look at Zofia Bukowiecka’s texts from the perspective of linguistic pragmatics allowed us to distinguish several writing strategies that serve to implement the apotheosis of the past vision. These are the idyllic stylization of the landscape, the amelioration of the state, the glorification of the rulers and the magnification of the nation. Particularly frequently used linguistic means (from various levels of language and text organization) implementing particular strategies were: accumulation, hyperbole, contrast, evaluative vocabulary, the topos of becoming silent, brutalization, argumentum ad verecundiam.

PL

Celem szkicu jest identyfikacja strategii pisarskich oraz podporządkowanego im repertuaru środków językowych wykorzystanych w apoteozującym opisie państwa, jaki wyłania się z prozy historycznej Zofii Bukowieckiej. Kreacja laudacyjnej wizji przeszłości Polski (zgodna z wytycznymi epoki) jest tworzona przez Z. Bukowiecką programowo i ma charakter edukacyjny, konsolacyjny, wreszcie – najważniejsze – formacyjny, tzn. ma na celu rozbudzanie patriotycznych postaw w pozbawionym państwa narodzie. Spojrzenie na teksty Zofii Bukowieckiej z perspektywy pragmatyki lingwistycznej pozwoliło wyróżnić kilka strategii pisarskich, które służą realizacji apoteozującej wizji przeszłości. Są to idyllizacja pejzażu, perfektyzacja państwa, splendaryzacja władców i magnifikacja narodu. Szczególnie często wykorzystywanymi środkami językowymi (z różnych poziomów organizacji języka i tekstu) realizującymi poszczególne strategie były: nagromadzenie, hiperbola, kontrast, słownictwo aksjologiczne, topos zamilknięcia, bestializacja, argumentum ad verecundiam.

6

W sprawie "Relationes de statu dioecesis" na terenie metropolii warszawskiej w okresie zaboru rosyjskiego

71%

Lewalski K.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 88

55-64

DE

Berichte über den Zustand von Diözesen stellen immer interessante Quellen zur Geschichte der Ortskirchen dar. Die Zahl der bekannten Berichte aus dem Gebiet der 1818 gegründeten Metropolie Warschau bleibt trotz der durchgeführten Quärenden weiterhin unvollständig – für die Zeit nach 1818 bis zum Jahre 1913 beträgt sie 26. Bis 1910 wurden diese nach einer noch aus dem Jahre 1725 stammenden Instruktion angefertigt. Es ist daher verständlich, dass ihr Informationswert an der Schwelle des 20. Jahrhunderts weitgehend unzureichend war. Viele neue Probleme und Fragen blieben unberücksichtigt, vor die sich die Kirche an der Wende vom 19. zum 20. Jahrhundert gestellt sah. Im Zusammenhang damit sollten die Quärenden kraft des Dekrets der Konsistorialkongregation vom 31. Dezember 1909 „de relationibus dioecesanis” nach einem neuen Fragebogen angefertigt werden, der 150 Fragen enthielt. Auf diese Weise lieferten sie viele neue und detaillierte Informationen über den materiellen Zustand der Diözese, Fragen des Glaubens und des Kultes, den Bischof und den Klerus, die Diözesankurie, die Kapitel, das Priesterseminar, das Funktionieren der Pfarreien, die Religiosität, die Erziehung sowie die sozio-politische Situation. Zu dieser Gruppe von Berichten gehören die im vorliegenden Artikel besprochenen Berichte über den Zustand der Diözesen Kielce, Płock, Sandomierz und Kielce aus den Jahren 1912-1913.

7

Wypisy źródłowe do biografii polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX w.) : (cz. V)

71%

Prokop K. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 87

115-154

8

„Szkoła” źródłem w badaniach historyczno-pedagogicznych polskich instytucji edukacyjnych doby zaborów

71%

Wałęga A.

Studia Paedagogica Ignatiana

|

2016

|

vol. 19

|

issue 2

253-270

PL

Artykuł stanowi próbę ukazania znaczenia czasopisma pedagogicznego „Szkoła” w badaniach nad dziejami polskich placówek edukacyjnych drugiej połowy XIX i początków XX wieku. Czasopiśmiennictwo jako źródło do dziejów oświaty i wychowania cieszy się od wielu lat znacznym zainteresowaniem licznych badaczy. „Szkoła” stanowi w tym zakresie niezwykle cenny materiał do badań. To pierwsze w Galicji czasopismo pedagogiczne, którego wydawanie środowiska nauczycieli i działaczy oświatowych zainicjowały w 1868 roku. Jego powstanie było widocznym sygnałem aktywizacji galicyjskich pedagogów oraz wyrazem ich dążeń do pełnego wykorzystania przyznanych Polakom pod zaborem austriackim swobód. W 1871 roku pismo zostało oficjalnym organem działającego we Lwowie Towarzystwa Pedagogicznego (od 1906 roku Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego). Na łamach tego periodyku, w ciągu 70 lat jego istnienia, toczono dyskusje o konieczności powoływania nowych placówek edukacyjnych, anonsowano powstanie wielu tego typu instytucji oraz informowano o ich dalszym rozwoju. Ze względu na to, że „Szkoła” dedykowana była przede wszystkim problemom szkolnictwa ludowego i kształceniu nauczycieli tych placówek w seminariach nauczycielskich, to im właśnie poświęcano najwięcej uwagi. Jednak na kartach pisma nie zabrakło także tekstów poświęconych innym szczeblom i typom szkół. To tam dokumentowano niezwykle starannie rozwój szkolnictwa żeńskiego, które w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku przechodziło znaczące zmiany i rozszerzało ofertę oświatową m.in. o żeńskie gimnazja czy seminaria nauczycielskie. Na łamach „Szkoły” można też szukać wyraźnych śladów rozwoju edukacji przedszkolnej czy placówek przeznaczonych dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz wielu innych instytucji edukacyjnych.

EN

The article is an attempt to show the significance of the educational magazine “Szkoła” in research into the history of Polish educational institutions in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century. Periodicals as a source of the history of education have been the subject of interest of numerous researchers for many years and in that respect “Szkoła” represents extremely valuable research material. It was the first educational periodical in Galicia whose publication was initiated by teachers and educational activists in 1868. Its creation was a visible signal of the engagement of Galician educationalists, and a manifestation of their aspirations for the full use of liberties granted to Polish people under Austrian rule. In 1871 the magazine became the official organ of the Educational Association (since 1906 Polish Educational Association), active in Lvov. During the 70 years of the existence of this magazine, its pages witnessed discussions about the necessity of setting up new educational institutions, announcements of the establishment of such institutions and information about their further development. Since “Szkoła” was primarily dedicated to the problems of village education and the training of teachers from such institutions in teacher training colleges, it was they who drew the most attention. However, the magazine also featured texts about other levels and types of schools. It was “Szkoła” which very carefully documented the development of female education, which in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century underwent significant changes, and expanded its educational offer with middle schools for girls or teacher training colleges, among other things. In the pages of “Szkoła” one can also look for clear signs of the development of pre-school education or institutions for disabled children and youth, as well as many other educational institutions.

9

Wypisy źródłowe do biografi i polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX w.) Część VIII

71%

Prokop K. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2010

|

vol. 94

195-247

10

Bractwa religijne w diecezji lubelskiej w XIX wieku – stan liczbowy

71%

Partyka W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 102

143-177

EN

The brotherhood movement was born in the Church in the fourth century. Brotherhoods usually operated in churches and monasteries, and their aim was to strengthen the piety of the faithful through the implementation of the objectives of charitable and social activities, as well as activities connected with worship. In Poland, religious brotherhoods appeared in the thirteenth century and developed over the centuries. They fl ourished in the seventeenth and eighteenth century and were introduced into the majority of parishes. At the end of the fourteenth century they appeared in the region of Lublin. In the period before the partitions there were 174 brotherhoods in that region. With the collapse of the Polish State religious brotherhoods also experienced a serious crisis. The Diocese of Lublin was founded in 1805. Under the new organizational structures brotherhoods continued to operate and pursue their goals. Despite a series of reprisals from the partitioners, which wanted to tightly control and even restrict the activity of brotherhoods, they effectively coped with those diffi culties opposing the secularization of society. On the basis of the records of canonical visitation of the nineteenth century and the two registrations of brotherhoods in that period, it was possible to establish that in the nineteenth century in the Diocese of Lublin there were199 brotherhoods. The vast majority of brotherhoods were Marian ones – 124, of which 91 Rosary ones, 24 scapular ones and 9 others. Among other fraternities quite numerously represented were the ones dedicated to the Holy Trinity (24), St. Anna (15), Mercy (12). The number of such fraternities as Corpus Christi (3), St. Tekla (3), St. John of Nepomuk (3) Literary (2), St. Anthony (2) and Heart of Jesus (2) was small. There was also one brotherhood of Guardian Angels, one of the Holy Name of Jesus, Lovers of Crucifi ed Jesus, Merciful Jesus (dying), St. Cross, St. Mary Magdalene, St. Barbara, St. Yvonne and St. Francis of Assisi’s belt. Some of them disappeared at the beginning of the nineteenth century, some operated continuously for a long time and others came into existence in the period under discussion. It is hoped that the issue concerning the functioning of religious brotherhoods in the nineteenth century will soon be more detailed studied, as in the case of the fraternities operating in the period before the Partitions of Poland. It is essential to better understand not only the functioning of the brotherhoods in an entirely new political situation of the Polish Church but also their impact on moral and religious renewal, and perhaps on the increase in the patriotic sentiments of wider social groups.

11

Wypisy źródłowe do biografii polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX W.) (cz. XII)

71%

Prokop K. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 101

141-215

EN

The twelfth part, closing the series Source extracts, comprises three sections. The first two, entitled Monastica and Varia, bring another portion of information, taken from the archives and manuscripts, for the biographies of the representatives of the Old Polish hierarchy of the Catholic Church - bishops, abbots and abbesses. The third one is a cumulative index of the included persons, which comprises all the previous parts of Source extracts. It enables researchers to easily explore the rich and diverse material published in 2004-2013, and referring to a total of 683 characters. The index also includes the related editions on this topic, published by the same publisher in the pages of the semi-annual “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” – it mentions, however, only those persons who appear in the individual parts of Source extracts. A wealth of factual data, introduced into the scientific world thanks to this series, should greatly assist in further prosopographical studies on the Old Polish church elites, particularly in the often postulated development of biographical dictionaries of both bishops and abbots from the time of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

12

Mazowsze północno-wschodnie od kongresu wiedeńskiego do powstania listopadowego

71%

Kijowski J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2012

|

vol. Zeszyt

|

issue XXVI

107-114

EN

The article treats our region about main economic-social problems of North-east Masovia with particular reference to, including cities of Ostrołęka and the Ostrołęka district in the period from 1815 to 1830.

PL

Artykuł traktuje o głównych problemach gospodarczo-społecznych północnowschodniego Mazowsza ze szczególnym uwzględnieniem naszego regionu, w tym miasta Ostrołęki i powiatu ostrołęckiego, w okresie od 1815 do 1830 r.

13

Zabory a edukacja. Początki szkolnictwa na terytorium Polski w kontekście współczesnego zróżnicowania osiągnięć szkolnyc

71%

Herbst M., Kaliszewska A.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2017

|

issue 2(68)

5-29

PL

Współczesne analizy osiągnięć edukacyjnych uczniów w różnych regionach Polski prowadzą do wniosku, że zróżnicowanie terytorialne wyników egzaminów jest po części następstwem odmienności kulturowych i nie da się w pełni wyjaśnić nierównymi nakładami na szkolnictwo ani reprodukcją kapitału ludzkiego między pokoleniami. Celem niniejszego artykułu jest lepsze zrozumienie tego zjawiska dzięki analizie instytucjonalnych aspektów systemu oświaty na ziemiach polskich w okresie jego formowania się w ramach trzech państw zaborczych. Z zawartych w nim rozważań wynika, że zasadnicza różnica między edukacją w Galicji, Kongresówce i zaborze pruskim odnosi się do stopnia społecznej akceptacji szkoły, statusu nauczyciela i roli edukacji jako dźwigni społecznego awansu. Zwrócono także uwagę na dwoiste traktowanie edukacji: w kategoriach nabywania praktycznych umiejętności albo formowania osobowości. Pod tym względem występowała wyraźna różnica między Galicją, gdzie program szkolny oferował przede wszystkim wychowanie humanistyczne, a pozostałymi zaborami, zwłaszcza pruskim, gdzie ściślejsze były związki między edukacją a gospodarką.

EN

Many authors claim that regional differences in average student achievements in Poland are partly determined by the cultural factors and cannot be fully explained by uneven spending on education or by reproduction of human capital between generations. The aim of this article is to better understand this phenomenon by studying the institutional aspects of Poland’s education system during its formation back in the 19th century, when Poland remained partitioned between the three empires: Prussian, Russian, and Austrian. It turns out that one fundamental difference between the early education system under the Austrian, Russian, and Prussian rule may concern the degree of social acceptance of the school, teacher status, and the role of education as a lever of social advancement. Another important factor is the perception of educational goals either in terms of acquisition of practical skills, or of personal formation. In this respect, there was a clear difference between Galicia (Austrian partition), where the curriculum was focused on the humanities, and other partitions (particularly Prussia), where schools were more linked to the economy.

14

Szkoły elementarne na Lubelszczyźnie w okresie okupacji austriackiej (1915–1917)

71%

Partyka W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2022

|

vol. 21

|

issue 2

131-158

EN

The main aim of the article is to describe the state of Polish elementary education in the Lublin region during World War I, before Poland regained independence. Elementary education of the described period was based mainly on small one-class schools with one teacher, only in larger urban centers there were multiclass schools. Thanks to the great involvement of many social activists (landowners, clergy), and ordinary citizens, the beginning of the 20th century was characterized by an unprecedented increase in the number of schools that made education available to thousands of children and adolescents. Despite the war damage, the lack of school infrastructure, the shortage of teaching staff, the mobilization of the society and the favorable attitude of the Austrian authorities in this matter, in the years 1915–1917 led to an increase in the number of elementary schools from 426 to 1,345. As a result, the number of students covered by education increased from about 30,000 in 1915 to over 100,000 in 1917. An important achievement was also the transfer by the Austrian authorities of jurisdiction over education to the Polish administration a year before regaining independence. Despite intensified efforts, within a few years it was not possible to catch up with the educational policy of the Russian authorities implemented throughout the 19th century, but it was an extremely important beginning for the revival and organization of Polish education in the following years. The article is based on archival sources and studies from the beginning of the 20th century, showing the state of education not only in urban centers, but also in villages. Thanks to the preserved reports, it gives the opportunity to get to know the detailed network of schools, which may be a contribution to undertaking further research in this matter.

PL

Głównym celem artykułu jest opisanie stanu polskiego szkolnictwa elementarnego na Lubelszczyźnie w czasie I wojny światowej, przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Szkolnictwo elementarne opisywanego okresu opierało się przede wszystkim na małych szkołach jednoklasowych z jednym nauczycielem, jedynie w większych ośrodkach miejskich funkcjonowały szkoły wieloklasowe. Dzięki wielkiemu zaangażowaniu wielu społeczników (np. właścicieli ziemskich, duchowieństwa), ale i zwykłych obywateli, początek XX w. charakteryzował się nienotowanym wcześniej wzrostem liczby szkół, które umożliwiały dostęp do edukacji tysiącom dzieci i młodzieży. Mimo zniszczeń wojennych, braku infrastruktury szkolnej, niedoboru kadry dydaktycznej, mobilizacja społeczeństwa oraz przychylna w tej materii postawa władz austriackich, doprowadziła w latach 1915–1917 do wzrostu liczby szkół elementarnych z 426 do 1345. Dzięki temu liczba uczniów objętych edukacją wzrosła z około 30 tys. w 1915 r. do ponad 100 tys. w 1917 r. Ważnym osiągnięciem było również przekazanie przez władze austriackie jurysdykcji nad szkolnictwem administracji polskiej już na rok przed odzyskaniem niepodległości. Mimo wzmożonych działań, w ciągu kilku lat nie udało się nadrobić zaległości wynikających z polityki edukacyjnej władz rosyjskich realizowanej przez cały wiek XIX, jednak był to niezwykle istotny asumpt do odrodzenia i organizacji polskiego szkolnictwa w kolejnych latach. Artykuł bazuje na źródłach archiwalnych i opracowaniach z początku XX w., ukazując stan szkolnictwa nie tylko w ośrodkach miejskich, ale również na wsiach. Dzięki zachowanym sprawozdaniom, daje możliwość poznania szczegółowej sieci szkół, co może być przyczynkiem do podejmowania kolejnych badań w tej materii.

15

Rozgrywki piłkarskie na terenie Wielkopolski a kształtowanie patriotyzmu polskiej młodzieży w latach 1906–1923 i 1939–1943

71%

Owsiański J., Szubert R.

Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

|

2016

|

vol. 55

100-113

EN

Background. At the end of the 19th century, football development among the Polish youth inhabiting the Greater Poland region, then under the Prussian annexation, was strictly connected with political events. The native language was forbidden; creating truly Polish associations, including sports clubs, was also banned. However, the Polish people tried to reinforce the Polish spirit and promote patriotic values. Young Poles courageously developed football in Greater Poland at that time. The main objective of the study was to provide examples of patriotic activities bound with football competitions under the Prussian and Nazi occupation. Material and methods. The authors employed the methods of historic source analysis, induction, deduction, synthesis, and comparison. Results and conclusions. The hard times of annexation and World War II did not inhibit the growth of football in Greater Poland. Indeed, they contributed to its development. Polish sports associations were often established in conspiracy, and football competitions were not only a matter of sport but also a way to manifest the national consciousness.

16

[Recenzja]: Grzegorz Liebrecht, Biskup Augustyn Łosiński. Ordynariusz Diecezji Kieleckiej w latach 1910-1937,Kielce 2018, ss. 302, il.

71%

Kawecki R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2019

|

vol. 111

451-457

EN

-

17

Ewa Korzeniowska jako matka – strażniczka ogniska domowego. Wychowanie w kresowej rodzinie szlacheckiej na ziemiach polskich pod zaborami w okresie międzypowstaniowym

71%

Skolik J.

|

2015

|

vol. XII

|

issue (2/2015)

235-241

EN

The article presents a portrait of Ewa Korzeniowska; Joseph Conrad’s mother and Tadeusz Bobrowski’s sister. Her life was seriously influenced by Russian autocracy persecuting those Poles who even dared to dream about an independent Poland. Her letters and the recollections of other family members present her as a true Polish mother and wife.

PL

W artykule przedstawiam portret Ewy Korzeniowskiej, matki Josepha Conrada oraz siostry Tadeusza Bobrowskiego, na której życie osobiste (podobnie jak na życie wielu kresowych szlachcianek) przemożny wpływ miała historia. Polityka, jaką Rosja carska stosowała wobec Polaków, którzy ośmielili się marzyć o niepodległości w sposób dramatyczny naznaczyła całe jej życie. Z jej korespondencji oraz przekazu bliskich jej osób wyłania się portret prawdziwej matki Polki oddanej swojej rodzinie i ojczyźnie.

18

Wpływ idei jagiellońskich na walkę o polonizację i niezależność Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVIII i XIX w.

71%

Iwanowicz A.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

vol. 41

|

issue 2/2

153-164

EN

The article is about the influence of Jagiellonian Ideas on the struggle for Polonization and independence of the Jagiellonian University in the eighteenth and nineteenth centuries. The research on this matter is not popular. The literature is also scarce. The analyses of specific events in the history of the Jagiellonian University highlighted the influence of the Jagiellonian ideas. The cross-cutting analysis of the whole partition period outlined the significant role of those ideas in the university’s history.

PL

Artykuł dotyczy wpływu idei jagiellońskich na walkę społeczności akademickiej o polonizację i niezależność Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVIII i XIX w. Badania w tym zakresie nie cieszą się dużą popularnością. Literatura przedmiotu jest uboga. Przeanalizowano konkretne wydarzenia z historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w celu wskazania wpływu idei jagiellońskich. Poprzez przekrojową analizę całego okresu zaborów uwypuklono istotną rolę owych idei w historii uczelni.

19

Cyprian Norwid’s thoughts on independence

71%

Toruń W.

Perspektywy Kultury

|

2019

|

vol. 24

|

issue 1

9-22

PL

Prezentowany szkic Cypriana Norwida myśli o niepodległości uwzględnia tylko wypowiedzi Cypriana Norwida po 1864 r., po upadku powstania styczniowego. Jako punkt wyjścia rozważań przyjęto najważniejszy dla poruszanej problematyki tekst z 1869 r. rozprawki epistolarnej Walka-polska, skierowanej do Agatona Gillera. Podstawowa teza rozprawki, iż Polacy „umieją bić się”, ale „nie umieją walczyć”, jest jednym z głównych założeń krytycznego poglądu Norwida na temat polskich dróg do niepodległości. Poza rozprawką Walka-polska, powyższy szkic przypomina jeszcze inne teksty Norwida, ważne dla problematyki niepodległości. Chodzi o [Odezwę w sprawie udziału Polaków w wojnie francusko-pruskiej] z 1870 r. oraz Odpowiedź Cypriana Kamila N. niektórym obywatelom o stanie rzeczy narodowej zapytującym z okresu wojny rosyjsko-tureckiej z 1877 r. Wymienione dyskursywne teksty dopełnia wiersz Norwida Co robić?, w którym pada zasadnicze dla problematyki niepodległości pytanie: „Co począć w rozebranym kraju?”. Zamieszczone w szkicu rozważania zamykają uwagi Norwida na temat znaczenia duchowej niepodległości, której waga niekiedy mogła być istotniejsza niż niepodległość rozumiana tylko politycznie.

EN

The presented sketch on Norwid’s thoughts on independence takes into account only the statements of Cyprian Norwid after 1864, following the fall of the January Uprising. As a starting point for discussion, the crucial 1869 text for the discussed issues was used: the epistolary essay Walka-polska, addressed to Agaton Giller. The main thesis of this essay is that Poles “know how to do battle” but “they cannot fight” and it is one of the main objectives of Norwid’s critical view on the Polish road to independence. Besides this essay, the above sketch brings back other texts by Norwid, important for the issues of independence. It discusses Odezwa w sprawie udziału Polaków w wojnie francusko-pruskiej [The call on the participation of Poles in the Franco- Prussian War] of 1870 and Odpowiedź Cypriana Kamila N. niektórym obywatelom o stanie rzeczy narodowej zapytującym [Cyprian Kamil N.’s answer to some citizens asking about the state of national affairs] from the period of Russo-Turkish War in 1877. These discursive texts are completed by a verse from Norwid’s poem Co robić? where the crucial question on the issue of independence is asked: “What to do in the dismembered country.” Norwid’s comments on the meaning of spiritual independence, the importance of which could sometimes be more important than independence understood only politically close the considerations included in this sketch.

20

Korepetytor w nauczaniu domowym na ziemiach polskich doby zaborów

57%

Nawrot-Borowska M.

Biuletyn Historii Wychowania

|

2009

|

issue 25

83-101

EN

Despite recent research on home-based education and teaching of children in the eighteenth and the nineteenth centuries, the subject of home and private tutors has yet not been properly addressed. Though there are more or less extensive mentions on the subject in question in articles devoted to home tutors or home tutelage, they do not, however, delve deeper into the investigation of the problem. Therefore, the present work attempts to characterize this position of appointed, or hired, teachers who were involved in the process of education of children in Polish families in time of partitions. The main problem is approached from the two following perspectives – the aim of the article is to: 1) indicate more precisely the status of private tutors, their social background, goals to be attained by them, their duties, responsibilities and conditions of work, i.e. a determination of their real participation in the education of children from Polish families during the time under scrutiny; and also 2) to show the contemporary standpoint expressed by the then educational columnists and journalists on the very idea of private tutoring and private tutors, as well as their postulates, recommendations to be followed and advice concerning hired teaching staff. The source material for the present analysis of the capacity and function of private tutors has been provided by relevant educational literature for professionals and parents written in the nineteenth century and the beginning of the twentieth century, professional educational periodicals and women’s and family magazines of the time. The source materials provide an excellent base for a determination of the extent and the scope of the interest of the contemporary columnists and journalists in this group of private tutors and private tutelage at the time, but also present the attitude towards the phenomenon manifested by the general public. The analysis is supplemented with additional material excerpted from contemporary memoirs and diaries that serve here as a useful illustration of the reality and practice in the actual teaching process of appointed tutors in the times of national freedom struggle in Poland.

Refine search results

Zanim do Lublina zawitał wielki przemysł – dzieje gospodarcze miasta w epoce międzypowstaniowej (1831-1863). Studium syntetyczne

Krakowskie Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami Kultury i Sztuki przed I wojną światową – próba działalności ponadzaborowej

Naukowe fascynacje profesora Jana Molendy

Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna

Strategie komunikacyjne w służbie apoteozy przeszłości w prozie historycznej Zofii Bukowieckiej z okresu zaborów

W sprawie "Relationes de statu dioecesis" na terenie metropolii warszawskiej w okresie zaboru rosyjskiego

Wypisy źródłowe do biografii polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX w.) : (cz. V)

„Szkoła” źródłem w badaniach historyczno-pedagogicznych polskich instytucji edukacyjnych doby zaborów

Wypisy źródłowe do biografi i polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX w.) Część VIII

Bractwa religijne w diecezji lubelskiej w XIX wieku – stan liczbowy

Wypisy źródłowe do biografii polskich biskupów i opatów z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niewoli narodowej doby zaborów (XVI-XIX W.) (cz. XII)

Mazowsze północno-wschodnie od kongresu wiedeńskiego do powstania listopadowego

Zabory a edukacja. Początki szkolnictwa na terytorium Polski w kontekście współczesnego zróżnicowania osiągnięć szkolnyc

Szkoły elementarne na Lubelszczyźnie w okresie okupacji austriackiej (1915–1917)

Rozgrywki piłkarskie na terenie Wielkopolski a kształtowanie patriotyzmu polskiej młodzieży w latach 1906–1923 i 1939–1943

[Recenzja]: Grzegorz Liebrecht, Biskup Augustyn Łosiński. Ordynariusz Diecezji Kieleckiej w latach 1910-1937,Kielce 2018, ss. 302, il.

Ewa Korzeniowska jako matka – strażniczka ogniska domowego. Wychowanie w kresowej rodzinie szlacheckiej na ziemiach polskich pod zaborami w okresie międzypowstaniowym

Wpływ idei jagiellońskich na walkę o polonizację i niezależność Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVIII i XIX w.

Cyprian Norwid’s thoughts on independence

Korepetytor w nauczaniu domowym na ziemiach polskich doby zaborów