Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

O jedzeniu i pracy – na podstawie polskich przysłów

100%
Dźwigoł R.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2013
|
issue 8
PL
The selected proverbs point to the fact that eating is something obvious and natural, a repeated activity that aims at sating one’s appetite. Eating as a sign of life in proverbs has been contrasted with death. It is also a reward, payment for one’s work. However, some exceptions to this rule could be distinguished, including situations when: 1. one man works while another eats, i.e. “consumes” the fruit of the work of the former; 2. one eats but does not work, i.e. is a lazy person; 3. one works but does not eat, i.e. does not receive payment for his or her work, or the payment is unsatisfactory. Among the elements that build the linguistic picture of eating are the relations between eating and working: 1. work dominates eating, i.e. eating does not counterbalance the effort put in working, payment for work is insufficient (the point of view here is of a farmhand or a peasant); 2. eating dominates work, i.e. one eats more than one has worked for (one looses all the possessions, or falls into poverty); 3. balance is maintained between working and eating, i.e. one “eats up” everything that he or she has worked for. The linguistic picture of eating and working has been formed not only on the basis of life experience of many generations that reflects social hierarchy: gentry, peasantry (many proverbs present the viewpoint of a villager, a folklore bearer), but also under the influence of the Bible. This is because work is identified with a virtue, its aim is the maintenance and development of life, while not working (laziness) is a sin.
2
Publication available in full text mode
Content available

Location as a languacultural category: Phraseological units in the lexicosemantic field of “devil”

100%
Dźwigoł R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2020
|
vol. 32
EN
The article deals with praseological units that contain the lexemes diabeł ‘devil’ and diabelski ‘devilish’, excerpted from dictionaries of standard and dialectal Polish. The study is based on the assumption that a description of location as a languacultural category, manifest in these units, will be non-differential and panchronic; however, characteristic features of two languacultural areas (i.e., traditional folk culture and contemporary culture) are taken into account. In the phraseological units being investigated, the category of location appears either on the expression plane (it functions as a component of a given unit) or on the content plane (the place is the meaning of the unit), and its exponent is either a common noun or a proper name. Several aspects of the category of location, as it functions in the lexico-semantic field of "devil”, have been revealed: (i) the folk culture (spiritual culture, folk beliefs in demonology); (ii) location as a category that is evaluated and that is used in evaluation, in the context of the US–THEM opposition; (iii) cultural changes (in the city and in the country).
PL
Autorka poddała analizie frazemy z komponentem o znaczeniu ‘diabeł’ i ‘diabelski’, wyekscerpowane ze słowników dokumentujących polszczyznę dialektalną oraz ogólną odmianę polszczyzny (polszczyznę literacką). Założyła, iż opis miejsca jako kategorii językowo-kulturowej, uwidaczniającej się w tej grupie frazemów, będzie miał charakter niedyferencjalny oraz panchroniczny, starała się jednak uwzględnić zjawiska charakterystyczne dla każdego z dwóch obszarów językowo-kulturowych: tradycyjna kultura ludowa i kultura współczesna. W prezentowanych w artykule jednostkach kategoria miejsce występuje albo w planie wyrażania (nazwa miejsca jest komponentem frazemu), albo w planie treści (miejsce jest znaczeniem frazemu), jej wykładnikiem jest appellativum lub nomen proprium. Przeprowadzona analiza pozwoliła ukazać kilka aspektów funkcjonowania tej kategorii we frazemach z pola leksykalno-semantycznego diabeł: (1) dokumentacja kultury ludowej (kultury duchowej, wierzeń ludowych z zakresu demonologii), (2) miejsce jako kategoria wartościowana oraz wartościująca, z uwzględnieniem opozycji swoi – obcy, (3) ilustracja przeobrażeń cywilizacyjnych i zmian kulturowych (wieś i miasto).
3

Obraz stołu w polszczyźnie

100%
Dźwigoł R.
Język Polski
|
2012
|
vol. 92
|
issue 4
301–311
PL
Artykuł jest próbą rekonstrukcji językowego obrazu stołu na podstawie polskich przysłów, frazeologizmów, etymologii i definicji leksykograficznych wyrazu „stół”. Analizie poddano także zestawienia z leksemem „stół”, w większości wyrażenia terminologiczne, oraz kolokacje notowane przez słowniki. Podstawowymi fasetami w językowym obrazie tego artefaktu są: przeznaczenie stołu i wygląd stołu — wyraźnie się zazębiające. Większa część zgromadzonego materiału leksykograficznego pochodzi z zasobów polszczyzny dawnej, dlatego w językowym obrazie stołu bardzo wyraźnie widoczne są dwa punkty widzenia: szlachcica i chłopa. Z punktu widzenia szlachcica stół jawi się jako miejsce, które wyznacza, czy raczej potwierdza wysoki status społeczny oraz jako miejsce egzekwowania zasad savoir vivre’u. Pełny stół jako nagroda za pracę to obraz stołu budowany z pozycji chłopa.
EN
The present article attempts to reconstruct, in terms of language, the picture of a table on the basis of Polish proverbs, idiomatic phrases, etymology and lexical-graphical definitions of the word "table". Word formation sets with the lexeme "table" were analysed, most of which were terminology expressions, as well as collocations listed in dictionaries. The basic aspects in the linguistic picture of the artifact are: the use and appearance of a table — clearly interrelated. The majority of the gathered lexicographical material comes from the resources of Old Polish language which is why in the linguistic picture of a table there are two clearly visible points of view: one of a nobleman and another of a peasant. From the perspective of a nobleman, a table appears both as a place which designates or, rather, asserts high social status and as a place where the code of savoir-vivre must be obeyed. “Full” table as a reward for work is a picture built from the perspective of a peasant.
4
Publication available in full text mode
Content available

Boskie a diabelskie – na podstawie polskich przysłów i frazeologizmów

100%
Dźwigoł R.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2011
|
issue 6
PL
The paper analyzes proverbs and idiomatic expressions that present relations between God and the Devil. It is commonly believed that the forces of good (God) and of evil (the Devil) are clearly separated (the formula: GOD AND the DEVIL). God creates and symbolizes all that is good, while the Devil perpetrates and stands for evil. Man has to choose (the formula: GOD OR the DEVIL). Although the choice seems obvious (the formula: GOD ABOVE the DEVIL), man chooses wrong (the formulas: BOTH GOD AND the DEVIL; the DEVIL INSTEAD OF GOD) or makes no choice at all (the formula: NEITHER GOD NOR the DEVIL). The clear order of things (the divine and the devilish apart) may also be destroyed when man gives vent to his feelings. In expressive idiomatic expressions the words God and Devil are interchangeable.
5
Publication available in full text mode
Content available

Interdyscyplinarna konferencja naukowa Dawna i współczesna kultura funeralna z cyklu Dialog z tradycją IV, Kraków 5–7 grudnia 2016

63%
Steczko I., Dźwigoł R.
Orientalia Christiana Cracoviensia
|
2017
|
vol. 9
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.