Search results

1

O nienotowanych w słownikach wyrazach z Mostu Królowej Jadwigi i jednym zapożyczeniu z języka niemieckiego

100%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2023

|

vol. 103

|

issue 2

66-81

PL

Przedmiotem artykułu są wyrazy z pierwszego tomu Mostu Królowej Jadwigi Jerzego Sulimy-Kamińskiego (rzeczowniki, np. półmieszczuch, czasowniki, np. powiecować, przysłówki, jak glistowato i tłusto), oraz prawdopodobne zapożyczenie z języka niemieckiego myrble (nazwa owoców jarzęba mączystego), nieobecne w słownikach polszczyzny ogólnej. Niektóre z tych wyrazów można uznać za neologizmy artystyczne (np. chmurowisko, wniebobrać), inne obecne są w korpusach językowych i pojawiają się w Internecie, co uzasadnia postulat odnotowania ich w uzupełnianym na bieżąco Wielkim słowniku języka polskiego PAN.

EN

The subject of the article are words from the first volume of Most Królowej Jadwigi by Jerzy Sulima-Kamiński (nouns, e.g. półmieszczuch [‘half-townsperson’], verbs, e.g. powiecować [‘attend mass meetings’], adverbs, such as glistowato [‘like a worm’] and tłusto [‘like in oil’]), and a probable loan word from German merble (the name of fruit from mealy rowan), absent in general Polish dictionaries. Some of these words can be considered to be artistic neologisms (e.g. chmurowisko [‘a cloud of clouds’], wniebobrać [‘take to heaven’]), and others are present in language corpora and appear on the Internet, which justifies the postulate of recording them in PAS Great Dictionary of the Polish Language, which is continuously updated.

2

Rzeczowniki męskoosobowe a rzeczowniki żeńskoosobowe. Glosy do praktyki leksykograficznej

100%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2021

|

vol. 101

|

issue 3

16-32

PL

W niniejszym artykule przedmiotem zainteresowania są słownikowe definicje znaczeń rzeczowników męskoosobowych i motywowanych nimi rzeczowników żeńskoosobowych. Analizie zostały poddane definicje zawarte w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, które w zależności od potrzeby są porównywane z odpowiednimi definicjami w Uniwersalnym słowniku języka polskiego, a poczynione w tym zakresie spostrzeżenia stanowią tytułowe glosy do stosowanej praktyki leksykograficznej. Znaczenia rzeczowników męskoosobowych, które nie wskazują (prymarnie) na płeć nazywanych nimi osób, definiowane są dwojako: albo za pomocą definiensa o najbardziej ogólnym znaczeniu (np. osoba), albo za pomocą jego hiponimu (np. członek). W definicjach, które sugerują, że definiowane znaczenia maskulinów można odnieść wyłącznie do osób płci męskiej, w funkcji definiensa pojawia się zawsze rzeczownik mężczyzna. Definicje znaczeń rzeczowników żeńskoosobowych zawsze wskazują na kobiety: albo za pomocą rzeczownika kobieta, albo za pomocą jego hiponimu (np. autorka). Porównując definicje znaczeń leksemów należących do tych samych pól znaczeniowych (a także w obu wskazanych wyżej słownikach), można zaobserwować niekonsekwentne stosowanie przedstawionych sposobów definiowania zarówno maskulinów, jak i feminatywów. Za podstawowy problem leksykograficzny należy uznać ustalenie, które rzeczowniki męskoosobowe są polisemiczne (nazywają osoby bez względu na płeć oraz tylko mężczyzn), a które są wyłącznie nazwami mężczyzn.

EN

This article focuses on dictionary definitions of meanings of personal-masculine nouns and personal-feminine nouns motivated by masculine nouns. The definitions contained in the Wielki słownik języka polskiego PAN were analyzed, which, depending on the need, are compared with the relevant definitions in the Uniwersalny słownik języka polskiego, and the observations made in this regard constitute the title glosses to the lexicographic practice. The meanings of personal-masculine nouns that do not (primarily) indicate the gender of the people they call are defined in two ways: either by the definiens of the most general meaning (e.g. osoba ‘a person’), or by the hyponym of it (e.g. członek ‘a member’). In definitions of meanings which suggest that the defined masculine nouns can only be applied to male persons, the noun mężczyzna (‘a man’) always appears as a definiens. Definitions of meanings of feminine-personal nouns always point to women: either by the noun kobieta (‘a woman’) or by its hyponym (e.g. autorka ‘an authoress’). Comparing the definitions of the meanings of lexemes belonging to the same semantic fields (and also in both of the above-mentioned dictionaries), one can observe an inconsistent use of the presented methods of defining both masculine nouns and feminative nouns. The basic lexicographic problem is finding out which personal-masculine nouns are polysemic (they name people regardless of gender and only men), and which name only men.

3

Z badań nad zjawiskami słowotwórczymi i adaptacyjnymi w „najmłodszej polszczyźnie”

100%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2019

|

vol. 99

|

issue 3

18-31

PL

Przedmiot badań stanowią neologizmy wyekscerpowane z internetowego słownika Vasisdas.pl. Przeważająca ich część to formacje słowotwórcze od wyrazów rodzimych. Pozostałą grupę analizowanego słownictwa tworzą zapożyczenia słowotwórcze. Są to w większości neologizmy odangielskie, będące zarówno wynikiem adaptacji, jak i derywacji. Charakterystyczną ich cechą jest forma graficzno-fonetyczna, wynikająca z przejęcia wymowy wyrazu obcego, zapisywanej zgodnie z fonetyczną zasadą polskiej ortografii. Do formacji słowotwórczych o rodzimych podstawach należą także wyrazy slangowe, które są homograficzne i homofoniczne z odpowiednimi wyrazami polszczyzny standardowej lub z profesjonalizmami, ale które trudno uznać za neosemantyzmy. Najwięcej w badanych materiale leksykalnym jest formacji afiksalnych. W ich w budowie najczęściej pojawiają się sufiksy, ale zauważalny jest brak rzeczowników odczasownikowych z formantami -nie, -enie, -cie. Słowotwórstwo okazuje się żywym sposobem pomnażania słownika współczesnej polszczyzny potocznej, a neologizmy w „najmłodszej polszczyźnie” świadczą o inwencji (słowo)twórczej młodych Polaków.

EN

The subject of the research are neologisms selected from the online dictionary Vasisdas.pl. The majority of them are word-formations from native words. The remaining group of the analyzed vocabulary are formations from foreign words, mostly from English, which are both the result of adaptation and derivation. Their characteristic feature is a graphic-phonetic form, resulting from the acquisition of the pronunciation of a foreign word, recorded in accordance with the phonetic principle of Polish spelling. Among word-formations with native foundations, there are also slang words that are homogeneous and homophonic with appropriate words of standard Polish or professional words, but they are difficult to consider as neosemantisms. The lexical material under study has the biggest number of affix formations. In their construction, the most frequent are suffixes, but there is a noticeable lack of nouns derived from verbs with endings -nie, -enie, -cie. The word formation turns out to be a living way of multiplying the dictionary of contemporary colloquial Polish, and the neologisms in the “youngest” Polish language testify to the (word-)creative inventiveness of young Poles.

4

Formy męsko- i żeńskoosobowe a niebinarni użytkownicy polszczyzny. U źródeł nowych zjawisk leksykalno-gramatycznych we współczesnym języku polskim

100%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2024

|

vol. 104

|

issue 1

32-47

PL

Przedmiotem rozważań w artykule są zjawiska obserwowane we współczesnej polszczyźnie, będące wynikiem poszukiwania sposobów uniknięcia wykluczania przez formy językowe osób niebinarnych. Punktem wyjścia stało się pytanie o poprawność stosowania maskulatywów w odniesieniu do osób różnej płci, a w konsekwencji – zagadnienie tworzenia feminatywów (jako przeciwwagi dla maskulatywów) oraz unikanie jednych i drugich przez osoby niebinarne, czego dotyczy większa część artykułu. Źródłem materiału językowego i prezentowanych analiz są teksty z magazynu „DUMA”, stanowiącego swego rodzaju forum dla osób nienormatywnych płciowo. Autor artykułu dokonał ekscerpcji i opisu licznie występujących tam osobatywów oraz innych wyrażeń złożonych (w tym złożeń hybrydalnych) i związków składniowych konstruowanych z użyciem licznych zapożyczeń i neologizmów (konfrontując je z zawartością przede wszystkim definicyjnych słowników języka polskiego), a także przedstawił przykłady niestandardowych form gramatycznych, które proponuje się w celu uniknięcia wyrażania gramatycznej kategorii rodzaju.

EN

The article tackles the phenomena observed in contemporary Polish, which are the result of searching for ways to avoid the exclusion of non-binary people by linguistic forms. The starting point was the question of the correctness of using masculatives in relation to people of different genders, and, consequently, the issue of creating feminatives (as a counterweight to masculatives) and the avoidance of both by non-binary people, which is the subject of most of the article. The source of the linguistic material and presented analyses are texts from the “DUMA” (“THE PRIDE”) magazine, which is a kind of forum for gender non-normative people. The author of the article excerpted and described numerous personatives and other complex expressions (including hybrid compounds) and syntactic compounds constructed using numerous loanwords and neologisms (contrasting them with the contents of primarily definitional dictionaries of the Polish language). The author also presented examples of non-standard grammatical forms, which are proposed to avoid expressing a grammatical gender category.

5

Literacko-językowy obraz bydgoskich kościołów oraz ich kapłanów w "Moście Królowej Jadwigi'

100%

Dyszak A. S.

Język - Szkoła - Religia

|

2011

|

vol. 6

125-137

EN

Most Królowej Jadwigi, the three-volume novel by Bydgoszcz novelist Jerzy Sulima-Kaminski, is one of the few literary records of the history of the city on the Brda river. The narrator of the novel lists almost all the churches existed in Bydgoszcz before the Second World War. The majority are Catholic and Protestant churches, and next to them there is a synagogue, pulled down by the Nazis, and one a tiny orthodox church (also non-existent today). The author of the novel focuses on the towers of the churches. A special place in the literary and linguistic picture of the churches in Bydgoszcz is Jesuit church in the Old Market (destroyed by the Nazis). Sulima-Kaminski uses the noun kościół and names a narrower meaning, as zbór, kircha, bóżnica, synagoga and cerkiewka. In the picture of Bydgoszcz churches people connected with some of these temples play a major role: the priest Rolski, the canon Stepczyński, the priest Godek, Father Kaluschke, the pop Smoktunowicz. But the organist Jankowski (who became a legend of the church of Sacred Heart of Jesus at the Piastowski Place) is the most colorful character. The linguistic and literary picture of churches in Bydgoszcz is characterized by strong positive emotions. The churches are the components of the identity of the author’s hometown and a small part of his childhood homeland.

Refine search results

4 Język Polski

1 Język - Szkoła - Religia

5 Dyszak A. S.

1 2024

1 2023

1 2021

1 2019

1 2011

O nienotowanych w słownikach wyrazach z Mostu Królowej Jadwigi i jednym zapożyczeniu z języka niemieckiego

Rzeczowniki męskoosobowe a rzeczowniki żeńskoosobowe. Glosy do praktyki leksykograficznej

Z badań nad zjawiskami słowotwórczymi i adaptacyjnymi w „najmłodszej polszczyźnie”

Formy męsko- i żeńskoosobowe a niebinarni użytkownicy polszczyzny. U źródeł nowych zjawisk leksykalno-gramatycznych we współczesnym języku polskim

Literacko-językowy obraz bydgoskich kościołów oraz ich kapłanów w "Moście Królowej Jadwigi'