Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

The Polish Language Is Not a Male-Chauvinistic Language (A Computer-Aided Research on the Polish Gender Category Presented in a Nutshell)

100%
Włodarczyk H.
Postscriptum Polonistyczne
|
2022
|
vol. 30
|
issue 2
1-7
PL
W niniejszym artykule podejmuję temat rodzaju w języku polskim ze względu na fakt, że upowszechniane w Polsce od drugiej połowy XX wieku teorie pięciu, siedmiu, a nawet dziewięciu rodzajów (w tym tzw. rodzaju męskoosobowego) sprawiają cudzoziemcom niepotrzebne trudności w poprawnym budowaniu polskich zdań typu: Matka i dziecko nie mogli się sobą nacieszyć. Badania, jakie prowadziłam w ramach lingwistyki interaktywnej (za pomocą języka sztucznej inteligencji Prolog oraz platformy SEMANA), wykazały, że teoria odróżniająca kategorię rodzaju od kategorii żywotności (jak w porównawczej lingwistyce słowiańskiej) jest bardziej ekonomiczna i daje lepsze wyniki (niż teoria dziewięciu rodzajów) tak w analizie, jak i w produkcji wypowiedzi. Ponadto wprowadzenie do gramatyki opisowej języka polskiego rodzaju męskoosobowego zapoczątkowało debatę nad rzekomo „męskoszowinistycznym” charakterem polszczyzny, a co za tym idzie – także całej kultury polskiej. W odpowiedzi na to twierdzę, że nie można zbyt pochopnie utożsamiać kategorii gramatycznych z kategoriami kognitywnymi, zwłaszcza że w znanych mi językach europejskich odróżniających rodzaj męski od żeńskiego rodzajem nienacechowanym jest rodzaj męski (-żeński). Z tego wynika, że rodzaj męski ma dwa znaczenia – szerokie i bardziej abstrakcyjne (np. człowiek) albo wąskie, wskazujące tylko na mężczyzn (np. mężczyzna). Ostatnio jednak charakter nienacechowany rodzaju męskiego został podważony przez tzw. mowę inkluzywną. W języku polskim w liczbie mnogiej tzw. forma męskoosobowa wskazuje albo na grupę mężczyzn, albo na grupę istot, wśród których znajduje się przynajmniej jedna istota ludzka niezależnie od płci – jak w cytowanym przykładzie wypowiedzi, w której czasownik nie mogli ma tzw. formę męskoosobową, a matka (rzeczownik rodzaju żeńskiego) i dziecko (rzeczownik rodzaju nijakiego) stanowią zbiorowy podmiot, który występuje w zgodzie z formą czasownika w rodzaju męskim jako wykładnik kategorii ludzkości (a nie „męskoosobowości”). Zatem tzw. forma męskoosobowa jest użyta z nienacechowanym znaczeniem rodzaju (-feminine) oraz z nacechowanym znaczeniem formy osobowej, czy inaczej ludzkiej (+human). Z przedstawionych badań wynika, że w języku polskim kategoria rodzaju ma obecnie następujące znaczenia: męski, żeński i nijaki, a kategoria żywotności: nieżywotny (-animate), żywotny ludzki (+animate, +human) i żywotny nieudzki (+animate, -human).
EN
I took up the topic of grammatical gender in Polish due to the fact that the theories of 5, 7 and even 9 genders (including the so-called personal-masculine gender in plural) accepted in Poland since the second half of the 20th century give rise to unnecessary difficulties for foreigners attempting at correctly building Polish sentences such as Matka i dziecko nie mogli się sobą nacieszyć. (‘Mother and child could not stop enjoying each other’). The research I conducted as part of interactive linguistics (using the Prolog artificial intelligence language and the SEMANA platform) showed that the theory distinguishing the category of gender from the category of animacy (as in comparative Slavic linguistics) is more economical and gives better results (than the theory of 9 genders) both in the analysis and production of utterances. Additionally, due to the “personal-masculine” gender introduced into Polish grammar, there arose a debate on the possible “male-chauvinistic” character of the Polish language, and consequently of the entire Polish culture. In response to this, I argue that one should not too hastily identify grammatical categories with cognitive categories, especially since in all European languages I know, it is the masculine gender which is the unmarked gender (-feminine). It follows from this that the masculine gender has two meanings, one broad and more abstract (e.g., man as a human being in general) and one narrow indicating only men (e.g., man as a male person). Recently, however, the non-marked meaning of the masculine gender has been undermined by the so-called inclusive speech. In Polish, in the plural, the so-called masculine-personal form indicates either a group of men or a group of entities among which is at least one human being regardless of gender (in the utterance quoted above, in which the verb nie mogli (‘could not’) exhibits the so-called personal-masculine form, the feminine noun matka (‘mother’) and the neuter noun dziecko (‘child’) constitute a collective subject that occurs in grammatical agreement with the verb form in the masculine gender, acting as an exponent of the category of humanity (not “masculinity”). Thus, the so-called personal-masculine form is used with the unmarked gender meaning of a personal (or human) form (+human, feminine). The research I conducted shows that in contemporary Polish the category of gender has the following meanings: masculine, feminine, and neuter, and the category of animacy: inanimate (-animate), human animate (+animate, +human), and non-human or animal animate (+animate, -human).
2
Publication available in full text mode
Content available

Apprendre le polonais. Remarques théoriques et pratiques à l’attention des étudiants et des enseignants

100%
Włodarczyk H.
Postscriptum Polonistyczne
|
2022
|
vol. 30
|
issue 2
1-12
PL
Autorka niniejszego artykułu, rodowita Francuzka i wieloletnia wykładowczyni języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Paris-Sorbonne, postuluje, aby nauczyciel języka polskiego jako obcego na bieżąco śledził rozwój teorii lingwistyki ogólnej i wykorzystywał ją w ramach dydaktyki, ograniczając się przy tym do wdrażania wyłącznie przydatnych rozwiązań oraz zwracając szczególną uwagę na to, by uczniowie świadomie zauważali, jak podobne problemy pojawiające się w ich językach ojczystych można wytłumaczyć teoretycznie. Ważna przesłanka prezentowanej metody brzmi następująco: nauczając jakiegokolwiek języka jako obcego, należy nieustannie uaktualniać rozstrzygnięcia konkretnych zagadnień tradycyjnych teorii lokalnych. Dzięki temu można uniknąć konfliktów wynikających z różnic między wiedzą o własnych językach narodowych a języku obcym. Dydaktyk winien zatem starać się przedstawiać przedmiotowy język w taki sposób, aby studenci, którzy nie znają jeszcze ani języka, ani też jego lokalnej – często nawet całkiem odrębnej – terminologii gramatycznej, byli w stanie wstępnie konstruować pewne wyobrażenia o nim w kontraście z innymi językami (którymi władają). Należy jednak pamiętać, że w językoznawstwie ogólnym najczęściej – niestety – nie mamy do dyspozycji wypróbowanych ogólnych pojęć i teorii (poza wyjątkami w dziedzinach takich, jak fonologia i morfologia). Elementem ostatecznym i decydującym udanego poznawania języka polskiego jako obcego pozostają zatem pasja i zaangażowanie samego uczącego się.
EN
The author proposes that teachers of Polish as a foreign language should keep track of the development of contemporary general linguistics. However, in the process they need to focus on the specific problems of Polish while initiating students only into the necessary general linguistic knowledge, using it first and foremost to draw the students’ attention to their own native language, in order to be able to compare it with the second language. An important premise of the proposed method is that when teaching any foreign language we should constantly revisit traditional grammatical theory and terminology. In this way, conflicts resulting from differences between knowledge of one’s national language and a foreign language may be avoided. A specialist in a foreign language should be able to describe it in such a way that people who do not yet know either this language or its respective grammatical terminology are able to build in their minds some representation of it comparable to other languages they already know. Unfortunately, in contemporary general linguistics we do not usually have at our disposal concepts and theories for adequate description of a great variety of languages (except in fields such as phonology and morphology). Therefore, the final and decisive element of successful learning of a foreign language remains the passion and commitment of the learners themselves..
FR
Ce qui est nouveau (dans les vingt dernières années) en ce qui concerne l’apprentissage du polonais comme langue seconde, c'est la place de la Pologne en Europe, en particulier dans l'Union Européenne, son dynamisme économique qui entraîne aussi une dynamique culturelle. De nombreux professionnels étrangers ont besoin d'acquérir rapidement une maîtrise efficace du polonais. Cela change complètement le profil des apprenants : des amoureux de Chopin ou des sympathisants de Solidarność on est passé à des acteurs économiques motivés. Les étrangers parlant polonais ne sont plus des cas uniques faisant sensation : les programmes de radio et TV polonais en invitent de plus en plus nombreux, originaires de tous les continents et maniant bien la langue.
3
Publication available in full text mode
Content available

Mnie czy mi? O użyciu zaimka pierwszej osoby w celowniku

100%
Włodarczyk H.
Poradnik Językowy
|
2018
|
vol. 758
|
issue 9
64-80
EN
Contemporary native Polish speakers experience difficulties with the choice of one of the two possible forms of the dative case of the 1st person singular pronoun (mnie or mi). Based on prosodic and morphological characteristics, two variants, called enclitic and orthotonic, are usually distinguished in the inflection of personal pronouns. This paper presents the pragmatic conditions underlying the use of orthotonic and enclitic forms of personal pronouns as part of the Meta-Informative Centering Theory (MIC). These conditions refer, among others, to phrases pointing to the speaker’s attention and directing the listener’s attention. Then, on the basis of Polish language history and the comparative grammar of Slavic languages, a hypothesis is put forward in order to explain how the alteration of the grammatical norm came about. In the last decades, the form mi has been used more and more ambiguously (either as enclitic or orthotonic) just as is the case with the 1st person singular genitive-accusative form mnie. The cause of this situation is probably the disappearance of the enclitic form mię. Hence, a new paradigm of the inflection of the 1st person singular pronoun is emerging with only one dative form mi. This new paradigm is thus comparable to that of the 1st person plural pronoun where there has only ever existed one dative form nam
4
Publication available in full text mode
Content available

The Interactive Method for Language Science and Some Salient Results

63%
Włodarczyk H., Włodarczyk A.
Zagadnienia Naukoznawstwa
|
2022
|
vol. 55
|
issue 3
73-92
EN
The use of information technology in linguistic research gave rise in the 1950s to what is known as Natural Language Processing, but that framework was created without paying due attention to the need for logical reconstruction of linguistic concepts which were borrowed directly from barely (or even not at all) formalised structural linguistics. The Computer-aided Acquisition of Semantic Knowledge project (CASK) based on the Knowledge Discovery in Databases technology (KDD) enabled us to interact with computers while gathering and improving our knowledge about languages. Thus, with the help of data mining tools, as a result of revisiting two sorts of generally admitted linguistic theories (the Predicate Argument Structure theory and Information Structure theory), we succeeded in improving these local linguistic approaches by proposing to unify the Associative Semantics (AS) theory (in which we introduced the concept of ortho-information) with the Meta-Informative Centering (MIC) theory (in which we described the meta-informative layer of natural languages). The resulting Distributed Grammar (DG) program (sketched out in this paper) treats, in addition to the above types of information, the third one, para-information (concerning identity and alikeness with respect to context and language ontology) which – despite many studies – had no uniform theoretical background in general linguistics. This DG program aims to lay the foundations for creating the theoretical background of Conceptual Linguistics.  
5
Publication available in full text mode
Content available

Trójwarstwowa struktura informacji w treści wypowiedzi1 (szkic o programie Gramatyki Rozproszonej)

63%
Włodarczyk A., Włodarczyk H.
Investigationes Linguisticae
|
2016
|
issue 34
73-112
EN
The idea of the three-tier information structure in the content of utterances is the result of research carried out in a transdisciplinary spirit, within sciences such as linguistics, psychology, logic and computer science. The theory of Meta-Informative Centering (MIC) of attention, which borrows the concept of attention centering from psychology and the concept of information from computer science, makes it possible to treat ―information structures" or "thematic-rhematic structures" as strictly dependent on the canonical form of utterances (as the manifestation of predication). Thus, an important feature of the MIC theory is its reference to predication, and in particular to the language of classical logic (first-order predicate logic). In the light of MIC theory, "information structure" appears in fact to be a structure of meta-information (representing "information about information") with respect to orthoinformation (proper information; i.e. situation frame, its types and aspects, roles, spatio-temporal anchors etc.) contained in the utterances. It is the theory of Associative Semantics (AS), which is being developed in parallel to the theory of MIC, which constitutes the layer of ortho-information. However, the foundational role in the structure of information content of utterances is played by para-information ("information which is similar or related to some other information"). In order to treat systematically the structure of information (ortho-, meta- and para-information) as contained in language utterances, and for representing their fundamental components, we proposed using ―formal concepts‖ belonging to the rapidly developing new field of research in computer science under the general name of ―Formal Concept Analysis‖ (FCA). The most important operations (responsible for the structure of information contained in the body of the utterances) are as follows: (a) selection (for building conceptual areas of interest in the para-information tier), (b) configuration (for building relationships between concepts in the ortho-information tier) and (c) centering (secondary selection of concepts for transmitting in the meta-information tier), while the most important operations (responsible for the structure of utterances) are: (a) nesting (for building utterances as units of discourse in the profile, across the tiers) and (b) encapsulation (for designating the conceptual space and combining conceptual representations with the language). In this paper we present one of the many areas of application of the described theoretical foundation, namely: word order in linguistic typology. Research taking into account the abovementioned three kinds of information constitutes a contribution to the construction of a coherent theoretical framework for Distributed Grammar (i.e. multi-tier grammar with a generalized idiomatics).
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.