Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Polsko-łacińskie słowniki Łukasza Brzezwickiego. Między Volckmarem a Knapiuszem

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 4
91-103
PL
Opracowanie stanowi próbę zwrócenia uwagi badaczy na działalność leksykograficzną Łukasza Brzezwickiego — autora dwu słowników polsko-łacińskich (1602, 1625). Zabytki te nie stanowiły nigdy przedmiotu badań, prawdopodobnie przez ciążącą nad nimi opinię cenionego leksykografa Grzegorza Knapiusza, który twierdził, że Brzezwicki niewolniczo naśladował pracę Niemca Mikołaja Volkmara i przenosił do polszczyzny jego błędy. Badanie dowodzi jednak, że opinia Knapiusza odnosi się do pierwszego słownika; tymczasem na przestrzeni dziejów doszło do błędnego przeniesienia jej również na drugi słownik, który w rzeczywistości znacznie różni się od dykcjonarza Volckmara.
EN
The article is an attempt to draw attention of researchers to the lexicographical activity of Łukasz Brzezwicki who was the author of two Polish-Latin dictionaries (1602, 1625). His works have never been a subject of linguistic research, probably due to the unfavourable opinion of a respected lexicographer Grzegorz Knapiusz who said that Brzezwicki slavishly imitated the work of the German Nicolaus Volkmar and that Brzezwicki transferred all his linguistic mistakes to the Polish language. But the analysis shows that the opinion of Knapiusz refers only to the first dictionary by Brzezwicki. However, over the centuries there has been a reevaluation and the opinion has been wrongly extended also to the second dictionary, which is in fact significantly different from Volckmar’s dictionary.
2
Publication available in full text mode
Content available

O układzie gniazdowym w dawnych słownikach

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2018
|
vol. 17
229-241
PL
Artykuł poświęcony został układowi gniazdowemu, stanowiącemu jeden z czterech podstawowych sposobów porządkowania materiału (obok układów: alfabetycznego, rzeczowego i treściowego) w dawnych pracach słownikarskich. Podstawą materiałową uczyniono słowniki przekładowe Jana Mączyńskiego, Mikołaja Volckmara, Łukasza Brzezwickiego, Andrzeja Fabera, Jerzego Koźmińskiego, Celestyna Mrongowiusza oraz ogólny słownik polszczyzny Samuela Bogumiła Lindego. Celem analizy było zbadanie, czym różniły się typy gniazdowania stosowane przez autorów słowników tworzących między XVI a XIX wiekiem. Podjęta została próba odpowiedzi na pytania jak współczesne założenia teoretyczne przekładają się na ówczesną praktykę i co nazywa się układem gniazdowym. Podczas analiz odwoływano się do ustaleń badaczy dawnych leksykonów, niekiedy je weryfikując.
EN
The article presents the nesting layout, which is one of the four basic ways of arranging material (in addition to alphabetical, content and subject orders) in ancient lexicographical works, on the basis of the translation dictionaries of Jan Mączyński, Mikołaj Volckmar, Łukasz Brzezwicki, Andrzej Faber, Jerzy Koźmiński, Celestyn Mrongowiusz and the general dictionary of the Polish Language of Samuel Bogumił Linde. The purpose of the analysis was to find out the differences in nesting used by authors of dictionaries created between the 16th and 19th centuries. The article is an attempt to answer the questions of how the contemporary theoretical assumptions translate into practice of the above mentioned lexicographical works and what the nesting layout was. In the analyses there were many references to what researchers investigating ancient lexicons had established; in some cases their findings were verified.
3
Content available remote

O sposobie konstruowania haseł w dawnych słownikach przekładowych (na przykładzie prac Łukasza Brzezwickiego)

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2018
|
issue 25
103-112
EN
The birth of Polish-Latin lexicography has usually been associated with Cnapius, the author of Thesaurus Polonolatinograecus seu Promptuarium linguae Latinae et Graecae (1621), while the two lexicographers who worked before him tend to be forgotten. In 1596 Nicholas Volckmar published Dictionarium trilingue tripartitum ad discendam linguam Latinam, Polonicam et Germanicam accommodatum, and a few years later, on the basis of Volckmar’s work, Łukasz Brzezwicki composed two dictionaries: Synonyma latina ex variis authoribus collata Polonice et Latine (Cracow 1602) and Puerilia ex variis onomasticis excerpta et in usum iuventutis Polonae publicata (Cracow 1625). Although the list of words in the dictionaries of these two authors is nearly identical, Brzezwicki introduced several changes to his lexicographic method. One of the innovative features of Synonym… and Puerilia… is the construction of entries in the form of series of synonyms. The goal of the present paper is to analyse these series and to answer the questions: What kinds of pairs of words does Brzezwicki introduce? What role do they play? In what relation are those pairs to the state of contemporary Polish? This is the basis on which this paper will attempt to evaluate the level of lexicographic and linguistic awareness of Łukasz Brzezwicki.
4

Kiedy i gdzie ukazały się Synonima Latina Brzezwickiego?

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 3
75-88
PL
Brzezwicki jest autorem dwu słowników polsko-łacińskich, przy czym przedmiot zainteresowania w niniejszym artykule stanowią Synonima Latina. W różnych zestawieniach bibliograficznych podaje się informację o istnieniu pięciu wydań tego słownika – z lat: 1602, 1628, 1632, 1639, 1645; znane są jednak obecnie tylko trzy egzemplarze, z czego dwa nie mają kart tytułowych. Celem opracowania jest weryfikacja dat wydań i wskazanie oficyny odpowiedzialnej za druk (ze szczególnym uwzględnieniem editio princeps). Dowodzenie oparto na materiale pozyskanym z analizy samych Synomimów, konfrontacji z innymi słownikami (Volckmara), relacji Knapiusza oraz z dokumentów z epoki. Na tej podstawie autorka dochodzi do wniosku, że datę pierwodruku należy przesunąć na lata 1610–1621, Stanisława Giermańskiego zaś wskazać jako nakładcę.
EN
Brzezwicki wrote two Polish-Latin dictionaries, but here Synonima Latina comes into focus. In various bibliographic studies information is provided about the existence of five editions of this dictionary: 1602, 1628, 1632, 1639, 1645; however, only three copies are currently known, two of which do not have title cards. The purpose of the study is to verify the publication dates and to indicate the printing house where Synonima was published (especially the first edition). The evidence provided by the author is based on the material obtained from the analysis of preserved copies of Synonima and confrontation with other dictionaries (Volckmar), Knapiusz’s account and documents from the era. Finally, the conclusion is reached by the author that the date of printing of the first edition should be postponed to the years 1610–1621 and Stanisław Giermański should be indicated as the publisher.
5
Publication available in full text mode
Content available

Czy warto jeszcze badać polsko - łacińskie kontakty językowe? Historyczny przegląd i ocena badań polsko-łacińskich kontaktów językowych

100%
Lenartowicz-Zagrodna A., Łódzki U.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2014
|
vol. 048
EN
Is it worth more to explore Polish-Latin language contacts? Historical review and evaluation of the studies Polish-Latin language contacts The subject of observation was the state of research on Polish-Latin language contacts. The analysis was conducted from the chronological and thematic perspective. Primary objective was to identify thematic areas that require further investigation.
6
Publication available in full text mode
Content available

Stan i perspektywy wykorzystania dawnych słowników przekładowych w syntezach historycznojęzykowych (na materiale leksykonów polsko-łacińskich)

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
Język Polski
|
2023
|
vol. 103
|
issue 1
99-111
EN
By the time the first dictionary of the Polish language by Samuel Linde was published, several dozen translation lexicons had been published, in which the Polish language was once in the position of the initial language, and other times – the target language. The number and variety of such dictionaries should make them important material for a researcher of the history of the Polish language. However, a review of selected textbooks of the history of the Polish language shows that the potential of dictionaries is not used enough. The article strives to prove that translation lexicons are a source of equal value in relation to other texts for building a general reflection on the history of the Polish language. This hypothesis is illustrated with examples from the field of graphical variability, the development of the language system, linguistic awareness and historical and cultural phenomena.
PL
Do czasu wydania pierwszego słownika języka polskiego Samuela Lindego ukazało się kilkadziesiąt leksykonów przekładowych, w których polszczyzna raz stawała w pozycji języka wyjściowego, innym razem – docelowego. Liczba i różnorodność tego typu publikacji powinny czynić z nich ważki dla badacza historii polszczyzny materiał. Przegląd wybranych podręczników do historii języka polskiego przynosi jednak spostrzeżenie, że tkwiący w słownikach potencjał wykorzystywany jest w ograniczonym zakresie. W artykule autorka stara się dowieść, że leksykony przekładowe są równowartościowym względem innych tekstów źródłem do snucia ogólnej refleksji o dziejach polszczyzny. Tezę ilustruje przykładami z zakresu wariantywności grafii, rozwoju systemu językowego, świadomości językowej i zjawisk historyczno-kulturowych.
7
Publication available in full text mode
Content available

[Recenzja] Marcin Kuźmicki, Studia nad filologicznymi i historycznymi edycjami średniowiecznych rot przysiąg sądowych. W stronę interdyscyplinarnych wydań otwartych

100%
Lenartowicz-Zagrodna A.
Język Polski
|
2024
|
vol. 104
|
issue 1
121-130
EN
[Reveiew] Marcin Kuźmicki, Studia nad filologicznymi i historycznymi edycjami średniowiecznych rot przysiąg sądowych. W stronę interdyscyplinarnych wydań otwartych
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.