Search results

1

Kreacje kobiece w powieściach XIX-wiecznej literatki, Józefy ze Śmigielskich Dobieszewskiej

100%

Berkan-Jabłońska M.

Pamiętnik Literacki

|

2014

|

vol. 105

|

issue 2

75-105

PL

Celem artykułu jest omówienie nowego typu bohaterki, jaki pod wpływem zmian światopoglądowych okresu międzypowstaniowego XIX wieku pojawił się w wybranych powieściach Józefy ze Śmigielskich Dobieszewskiej. Kreacje silnych osobowości kobiecych, coraz świadomiej i odważniej definiujących swą tożsamość i wyrażających potrzebę samodzielności, a także kontrastujące z nimi postacie słabnących mężczyzn autorka ukazała na tle szerszej panoramy ówczesnego życia społecznego. W ponowionej lekturze tej prozy zwraca uwagę oryginalny sposób ujęcia kwestii emancypacji oraz zapowiedź nadchodzących tendencji realistycznych. Dorobek cenionej niegdyś redaktorki „Kółka Domowego” rozpatrywany jest jako istotny a zazwyczaj bagatelizowany etap w tradycji kobiecego piśmiennictwa XIX wieku, sytuujący się między twórczością Klementyny Hoffmanowej a pisarstwem Elizy Orzeszkowej.

EN

The aim of the article is a presentation of a new type of woman protagonist which developed under the changes of the worldview taking place between the 19th uprisings in selected novels by Józefa Dobieszewska, née Śmigielska. The creations of strong female personalities, increasingly deliberate and bravely defining their identity and expressing a need for independence, are contrasted with weakening males, both of which the author of the paper sets against a broad panorama of the then social life. Reiteration of the prose attracts attention to an original mode of emancipation presentation and to the foretoken of realistic tendencies. The accomplishment of formerly valued editor of “Kółko Domowe” (“Family Circle”) is researched as a significant though disregarded period in the 19th women periodical tradition situated between Klementyna Hoffmanowa’s creativity and Eliza Orzeszkowa’s writings.

2

O kilku sposobach uobecniania się motywu wolności lub jej braku w powieściach Pauliny Wilkońskiej

100%

Berkan-Jabłońska M.

Tematy i Konteksty

|

2023

|

vol. 18

|

issue 13

185-205

EN

The main subject of this article is the several ways in which the motif of freedom, or the lack of it, is made present in the novels of Paulina Wilkońska, a representative of the 19th-century popular literature. The issue is discussed in relation to three aspects. The first is related to the thematization of the desire for freedom and the experience of national bondage. The second issue concerns the limitations of subjectivity in the social space, with particular attention to the situation of young people, enslaved by prejudices and financial pressures. The third dimension of the analysis includes strategies of authorial freedom, expressed in the pleasure of writing and its self-therapeutic function, as well as selected treatments that sustain the bond with the reader. For it is the reader who is treated here as the implicit but extremely important protagonist of Wilkońska's fiction.

PL

W niniejszym artykule przedmiotem uwagi jest kilka sposobów uobecniania się motywu wolności lub jej braku w powieściach Pauliny Wilkońskiej, reprezentantki literatury popularnej XIX wieku. Zagadnienie to omówiono w odniesieniu do trzech sfer. Pierwsza z nich wiąże się z tematyzacją pragnienia wolności i doświadczania niewoli narodowej. Druga dotyczy ograniczeń swobody podmiotu w przestrzeni społeczno-obyczajowej, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji młodych ludzi poddanych przemocy przesądów i naciskom finansowym. Trzeci wymiar analizy obejmuje strategie wolności odautorskiej, wyrażające się w przyjemności pisania i jego autoterapeutycznej funkcji oraz wybranych zabiegach podtrzymujących więź z czytelnikiem. Bowiem to właśnie czytelnik jest tu traktowany jako niejawny, ale niezwykle ważny bohater prozy Wilkońskiej.

3

Kryminał muzyczny? Refleksje na marginesie powieści kryminalnych Jana Antoniego Homy

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 52

|

issue 1

249-271

EN

This article begins with addressing the 19th century relationships between the detective story and classical music, which were found, for example, in Charles Dickens’ or Arthur Conan Doyle’s works. Against this background, two of Jan Antoni Homa’s novels, Altowiolista (The Altoviolist) and Ostatni koncert (The Last Concert) are discussed as forming a separate musical detective story stream in the Polish literature. Further analysis concerns chosen aspects of these stories, the aspects which determine their musical nature, such as: the structure of the literary characters, the world depicted, the composition, the journalistic or essayistic digressions. A question is posed about the purpose of these works and about their potential readers.

PL

Artykuł wychodzi od przypomnienia jeszcze dziewiętnastowiecznych związków prozy detektywistycznej i muzyki klasycznej, realizowanych np. w utworach Charlesa Dickensa i Artura Conan Doyle’a. Na tym tle omówione zostają dwie współczesne powieści autorstwa Jana Antoniego Homy: Altowiolista i Ostatni koncert, które na gruncie polskiego piśmiennictwa tworzą odrębny nurt kryminału muzycznego. Dalsza analiza dotyczy wybranych aspektów tychże powieści, decydujących o ich muzycznym charakterze, np.: konstrukcja bohaterów i świat przedstawiony, schemat kompozycyjny, dygresje publicystyczno-eseistyczne. W zakończeniu stawiane jest pytanie o cel, jaki można przypisać wymienionym tekstom, oraz o ich potencjalnego odbiorcę.

4

Directions in the research of the legacy of Sabina Grzegorzewska of the Gostkowskis (based on the material of the Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow)

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 55

|

issue 4

9-30

PL

Celem artykułu jest prezentacja dokumentów rękopiśmiennych stanowiących spuściznę dziewiętnastowiecznej pisarki, Sabiny Grzegorzewskiej. Zespół materiałów, na który składają się listy, notatki z lektur, brudnopisy i czystopisy rozpraw, powieści oraz pamiętników, znajduje się aktualnie w zbiorach Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie. Artykuł przedstawia wstępnie ich zawartość, stan materialny, związki z wersjami drukowanymi za życia autorki i tuż po jej śmierci, a także omawia perspektywy dalszych etapów opracowywania tej spuścizny. Ważną kwestią jest pytanie o znaczenie podjętego zadania dla historii polskiego piśmiennictwa XIX wieku, zwłaszcza w odniesieniu do twórcy minorum gentium. Zdaniem autora artykułu, zasadne byłoby powiązanie metod analizy przedtekstów, przyjętych w badaniach genetycznych, z propozycjami tzw. genetyki kulturowej.

EN

The aim of the article was to describe the collection of manuscripts preserved in the family archives as a memorial to Sabina Grzegorzewska née Gostkowska, a 19th‑century writer, which are currently in the possession of The Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow. That analysed archival legacy consists of various documents, which include a few letters, several rough drafts with notes and quotations on Grzegorzewska’s philosophical and religious lectures, excerpts from her dissertations, and drafts and fair copies of novels and memoirs. The article presented their content and material condition. The prospects for further processing of that legacy were also discussed. An important issue is the question on the importance of the task for the history of Polish literature of the 19th century, especially with regard to the creator of minorum gentium. According to the author of the article, it would be reasonable to link the methods of the analysis of avant-textes, adopted in genetic research, with the proposals of the so-called cultural genetics.

5

Kilka urywków wspomnień o teatrze wileńskim z utraconego pamiętnika Gabrieli z Güntherów Puzyniny (1815–1869)

100%

Berkan-Jabłońska M.

Pamiętnik Teatralny

|

2012

|

vol. 61

|

issue 3-4(243-244)

5–18

EN

The article presents a few excerpts from the lost memoirs of Gabriela Puzynina, which were copied by hand by Mieczysław Rulikowski during the Second World War in 1940. The original manuscript, kept in the Przezdzieckis’ Archive, was destroyed in 1944, so these nine sheets of paper (1–6, 12–13), found now in Rulikowski’s archives, in addition to several other quotations from the memoirs previously saved by Czesław Jankowski, are a confirmation of the memoirs’ existence. The discovered fragment of Puzynina’s notes relates to the Vilnius theatre of the 1850s and 1860s. It also describes the circumstances in which Puzynina’s dramas were staged and shows the life of Vilnius actors and their social circles. The document from the middle of the 19th century mentions lesser-known theatrical events and brings a few emotional portraits of people from the past.

6

Dzierganie wierszy. Salonowe błahostki czy bunt poetki? – na marginesie trzech utworów Gabrieli Puzyniny (1815-1869)

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2012

|

vol. 18

|

issue 4

55-66

EN

The article presents three little-known poems of the Lithuanian poet and diarist of the first half of the nineteenth century, Gabriela Puzynina. The seemingly trivial subject related to knitting needlework and conventional form of the poems gain a new value, if considered in the context of sociology and anthropology literature. The analysis, beyond the traditional genre study, are subject to the following issues: the poet as a distinct entity and her membership to women’s environment, the process of building the women’s identity, everyday life and its literary reflection, material culture in the comparison with the anthropocentric approach of the past. There is also raised a question about the way of reception such an occasional literature today. According to the author of the article, reading Puzynina’s poems only as “the literary trifles” wrongfully condemned them to oblivion, yet they are interesting and credible testimony of historical time and a medium for exploring the individual human life from the past.

7

Słowo od redaktora

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

7-10

8

Kilka uwag na marginesie powieści kryminalnych Walerego Przyborowskiego

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

63-88

EN

This article addresses the question of Walery Przyborowski’s pioneering status in the Polish crime prose of the 19th century. On the basis of a comparison between Przyborowski’s novels such as The Acacia Leaf and The Black Hour and The Dead Secret and The Lady and the Law by William Wilkie Collins, the issue of originality of Przyborowski’s crime prose is analyzed. The thesis about his being the precursor of Polish criminal literature remains valid, but the judgments about the innovativeness and authenticity of his crime stories need to be revised. The main goal of this article, however, is to emphasize the need for integrated studies within Polish philology and other philologies in order to capture the interdependencies within the popular nineteenth-century European literature.

PL

Artykuł nawiązuje do poglądów głoszących pionierstwo Walerego Przyborowskiego w polskiej prozie kryminalnej XIX wieku. Na podstawie powieści Przyborowskiego Liść akacji i Czarna godzina, zestawionych dla porównania z The Dead Secret i The Lady and the Law Wilkie Collinsa, analizowana jest kwestia oryginalności i naśladownictwa prozy detektywistycznej polskiego autora. Tezę o tym, że jest on prekursorem polskiej literatury kryminalnej, można nadal uznać za aktualną, ale opinie o innowacyjności i autentyczności jego utworów z tego kręgu tematycznego powinny ulec zmianie. Głównym celem artykułu jest przede wszystkim podkreślenie potrzeby wspólnych badań filologii polskiej i innych neofilologii tak, by dało się uchwycić wzajemne powiązania dziewiętnastowiecznej literatury popularnej w Europie.

9

Literary and biographical false start? About Gustaw Waliszewski’s letters to Julian Bartoszewicz from 1853–1855 (in the collection of the State Archives in Łódź)

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

39-74

PL

Artykuł dotyczy kilku aspektów korespondencji Gustawa Waliszewskiego, skierowanej do Juliana Bartoszewicza w latach 1853–1855 i stanowiącej obecnie część Archiwum rodziny Bartoszewiczów z Archiwum Państwowego w Łodzi. Listy, obejmujące 163 karty, scharakteryzowane zostały z kilku perspektyw: a) biograficznej, która daje wgląd w osobowość młodego, ledwie zaczynającego karierę naukową człowieka, marzącego o karierze „narodowego Thierry’ego”; b) genetycznej, która listy traktuje jako materiał dokumentujący proces twórczy nad studiami historycznymi i felietonami dla „Dziennika Warszawskiego”, a także opisuje zmagania debiutanta z ograniczeniami cenzuralnymi; c) prasoznawczej – związanej z obszernie eksplorowaną w listach tematyką rozwoju „Dziennika Warszawskiego”, jego rywalizacji z „Gazetą Warszawską” i walki o wpływy pisma na prowincji. Dodatkowym kontekstem staje się cykl artykułów wspomnieniowych poświęconych Waliszewskiemu autorstwa Juliana Bartoszewicza, które stanowią swoiste dopełnienie niezachowanego bloku listów Bartoszewicza do Waliszewskiego.

EN

This article discusses several aspects of Gustaw Waliszewski’s letters to Julian Bartoszewicz from 1853–1855, which today are part of the Archive of the Bartoszewicz family maintained by the State Archives in Łódź. The letters, spanning 163 sheets, have been studied from several perspectives: (a) biographical, which offers insight into the personality of the young man only just starting his academic career, who dreamt of becoming the “national Thierry”; (b) genetic, which treats the letters as material documenting the creative process associated with historical studies and writing columns for the Dziennik Warszawski periodical, and which described the beginner scholar’s struggles with censorship limitations; and (c) that of press research – related to the broadly discussed in the letters topics of the development of the Dziennik Warszawski, its rivalry with the Gazeta Warszawska, and the fight for influence in the countryside. A series of memoir articles by Julian Bartoszewicz devoted to Waliszewski offer additional context; they complement the whole in the place of the lost set of Bartoszewicz’ responses to Waliszewski.

10

On Several Polish Poems From 1829–1870 with Venice in the Background

100%

Berkan-Jabłońska M.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2020

|

issue 9

101-137

EN

The subject of the article is a review of images of Venice recorded in Polish poetry between the years 1829–1870. The paper deliberately stops in the 1870s in the selection of the literary material to be analysed, focusing on the Romantic and post-Romantic tradition. Due to the different artistic value of the works, the author adopted the formula of a historical and literary “catalogue” ordered chronologically and partly problematicised according to the functions which Venetian scenery or culture perform in them. Attention is drawn to the fact that Venetian motifs present in the poetry of Polish artists tend to be related to particular phenomena and topics, such as Byronism, Gothicism, political and national camouflage, love and existential masks, conflict between people and power. The authors referred to in the paper include, among others, Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Zygmunt Krasiński, Edward Dembowski, Edmund Chojecki, Karol Baliński, Mieczysław Gwalbert Pawlikowski, Teofil Lenartowicz, Feliks Wicherski, Teofil Nowosielski, Aleksander Michaux and Wiktor Gomulicki.

11

Poetic Lithuania of Miłosz

100%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 38

|

issue 8

131-162

EN

The article deals with the images of Lithuania found in Czesław Miłosz’s poetry. The novels and essays have only been used to confirm the conclusions drawn from the interpretation of selected poems. Despite the frequently-declared unwillingness of the author of Dolina Issy (The Valley of the Issa) to accept and use any autobiographical elements in literature, the land of his childhood has always been present in all the poet’s works. The explanation of this fascination with nostalgia seems to be unsatisfactory. The author of the article perceives the poetic images of Lithuania created by the uprooted immigrant as a symbol of his inner, not purely geographical, settlement. The subject of the discussion is the ever-changing perception of the Eastern-Borderland, which corresponds to particular stages of the protagonist’s journey through life. The starting point is the experience of eviction. It modifies the originally idealized vision of the “little homeland” and makes the hero’s attempt to reject or “amputate” it. The poems from the Światło dzienne (Daylight) collection surprise the reader by a hostile attitude towards the poet’s youth spent in Lithuania and the perception of those early memories as some destructive forces threatening the artist. It is only after a many years’ quest that the borderland heritage is appreciated and conquered again. Now, however, it acquires a different, more symbolic form. The cycle Miasto bez imienia (A Town without a Name) and the poem Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada (Where the Sun Rises and Sets) are evidence of a gradual transformation. The faithful recreation in the poet’s memory of particular places and people changes into the construction of some outside religious space, built from the traces of the real world. Lithuania changes into a perfect reality, a Super-Land, capable of retaining the past and combining it with the present. It is a prop freeing the poet from the waste land of Urizen.

12

Selected 19th-Century Poetic Paeans Celebrating Stanisław Moniuszko

100%

Berkan-Jabłońska M.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2019

|

issue 8

269-300

EN

This article has a nature of a record. It was inspired by the 200th anniversary of the birth of Stanisław Moniuszko, and its main goal is to reference selected celebratory poems created in the 19th century in order to commemorate the composer. The author of this article indicated how different authors interpreted the ideological expressions of Moniuszko’s music, its sources, and the functions it fulfilled. She also discussed the directions of the evolution regarding how the composer was depicted in poetry, as he was initially perceived as a “native busker”, a Vilnius lyrnik, and a compatriot, and he gradually gained the rank of a folk minstrel and a prophet able to reproduce the “lyrical genius of the nation”.

13

Wspomnienia wygnanki Pauliny Krakowowej – robinsonada z perspektywy kobiecej. Re-lektura

100%

Berkan-Jabłońska M.

Tematy i Konteksty

|

2022

|

vol. 17

|

issue 12

73-92

EN

The aim of the article is to remind Paulina Krakowowa's robinsonade Memories of the exile created in 1843, and to indicate the possible directions of its contemporary reading. The analysis covers the female characters appearing in the novel, their strategies accepted in the face of unfavorable circumstances, as well as the pro-civilizational actions undertaken already on the abandoned island. According to the author of the article these descriptions could have a double meaning for the Polish writer: both feminist and patriotic. A separate issue indicated in the sketch is the positioning of Krakowowa's work in the context of the Western European female Robinsonades of the nineteenth century which have been already the subject of attention of such researchers as e.g.Jeannine Blackwell, Thomas Fair, and Michelle Smith.

PL

Celem artykułu jest przypomnienie powstałej w 1843 r. robinsonady Pauliny Krakowowej pt. Wspomnienia wygnanki i wskazanie możliwych kierunków jej współczesnej lektury. Analizie podlegają występujące w powieści postaci kobiece, stosowane przez nie strategie radzenia sobie w obliczu niesprzyjających okoliczności, a także podejmowane już na opuszczonej wyspie działania procywilizacyjne. Ich opis, zdaniem autorki artykułu, dla polskiej pisarki mógł mieć podwójne znaczenie: tak emancypacyjne, jak i patriotyczne. Odrębną kwestią sygnalizowaną w szkicu jest usytuowanie utworu Krakowowej w kontekście innych zachodnioeuropejskich kobiecych robinsonad XIX w. omawianych m.in. przez takich badaczy, jak Jeannine Blackwell, Thomas Fair, Michelle J. Smith.

14

Krystyna Ratajska (13 III 1938 – 14 X 2017)

63%

Berkan-Jabłońska M., Wiśniewski J.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2018

|

issue 7

373-376

Refine search results

7 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

3 Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

2 Tematy i Konteksty

1 Pamiętnik Literacki

1 Pamiętnik Teatralny

14 Berkan-Jabłońska M.

1 Wiśniewski J.

1 2023

2 2022

1 2020

3 2019

3 2018

1 2016

1 2014

2 2012

Kreacje kobiece w powieściach XIX-wiecznej literatki, Józefy ze Śmigielskich Dobieszewskiej

O kilku sposobach uobecniania się motywu wolności lub jej braku w powieściach Pauliny Wilkońskiej

Kryminał muzyczny? Refleksje na marginesie powieści kryminalnych Jana Antoniego Homy

Directions in the research of the legacy of Sabina Grzegorzewska of the Gostkowskis (based on the material of the Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow)

Kilka urywków wspomnień o teatrze wileńskim z utraconego pamiętnika Gabrieli z Güntherów Puzyniny (1815–1869)

Dzierganie wierszy. Salonowe błahostki czy bunt poetki? – na marginesie trzech utworów Gabrieli Puzyniny (1815-1869)

Słowo od redaktora

Kilka uwag na marginesie powieści kryminalnych Walerego Przyborowskiego

Literary and biographical false start? About Gustaw Waliszewski’s letters to Julian Bartoszewicz from 1853–1855 (in the collection of the State Archives in Łódź)

On Several Polish Poems From 1829–1870 with Venice in the Background

Poetic Lithuania of Miłosz

Selected 19th-Century Poetic Paeans Celebrating Stanisław Moniuszko

Wspomnienia wygnanki Pauliny Krakowowej – robinsonada z perspektywy kobiecej. Re-lektura

Krystyna Ratajska (13 III 1938 – 14 X 2017)