Search results

1

OD REDAKCJI

100%

Przeglądu Socjologicznego R.

Przegląd Socjologiczny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 1

7-8

PL

Uwadze czytelników „Przeglądu Socjologicznego” polecamy tym razem zestaw tekstów mieszczących się w nurcie gender studies. Ich Autorki i Autorzy, odwołując się do wyników badań dotyczących różnych dziedzin życia społecznego, wskazują na znaczenie płci kulturowej – ról płciowych, stereotypów, tożsamości, języka – dla jednostkowych doświadczeń i społecznych zjawisk. Artykuł Aldony Żurek poświęcony jest funkcjonowaniu kobiet w rodzinie w kontekście jej przemian. Rozważania autorki dotyczą szczególnej roli i statusu kobiet w procesach deinstytucjonalizacji i „nowej instytucjonalizacji” rodziny, w których z jednej strony są one inicjatorkami i beneficjentkami zmian, z drugiej strony – „strażniczkami instytucjonalnych wzorów życia rodzinnego”. Przedmiotem badania Julity Czerneckiej i Katarzyny Kalinowskiej były sposoby metaforyzowania miłości przez heteroseksualne kobiety i mężczyzn. Wyniki analizy metafor pokazują specyfikę doświadczania miłości w dwóch fazach: zakochania i bycia w związku. Zaobserwowane genderowe różnice w metaforach miłości wynikają z odmiennych sposobów jej przeżywania przez kobiety i mężczyzn oraz ich specyficznych ról społecznych i pozycji w diadzie. Anna Kujawska-Kot, rozpatrując teksty kultury (utwory literackie i filmowe) z perspektywy lingwistycznej, zwraca uwagę na znaczenie parajęzykowej i werbalnej komunikacji w wyrażaniu tożsamości płciowej przez osoby transseksualne. Jak wynika z jej badań, upłciowienie głosu i języka w procesie tranzycji obejmuje nie tylko osiągnięcie kobiecej lub męskiej barwy głosu, ale także wybór imienia, stosowanie odpowiednich dla danej płci końcówek fleksyjnych i struktury gramatycznej, a nawet zmianę stylu komunikowania się na kobiecy bądź męski. Emilia Paprzycka i Edyta Mianowska podjęły problem wpływu płci i innych cech społeczno-demograficznych jednostek na wskazywane przez nie możliwe powody decyzji o rozstaniu i zakończeniu niesatysfakcjonującego związku. Autorki, opierając się na wynikach badań ilościowych (CAPI), wykazują nie tylko różnice w potencjalnych przyczynach rozpadu intymnej relacji podawanych przez kobiety i mężczyzn, ale też zróżnicowanie opinii na ten temat w ramach obu kategorii płci, uwarunkowane m.in. wiekiem, wykształceniem i statusem zawodowym respondentek i respondentów. Grzegorz Wójcik bada medialne wizerunki opiekunek i opiekunów (na przykładzie dwóch opiniotwórczych tygodników). Zauważa wpływ przyjętej przez oba czasopisma linii ideologicznej na sposób przedstawiania kobiet i mężczyzn w szeroko rozumianej opiekuńczej roli i wciąż dominujący obraz tradycyjnego podziału ról ze względu na płeć, gdzie kobieta pozostaje główną opiekunką dzieci, osób z niepełnosprawnością i starszych. Olga Czeranowska, Sławomira Kamińska-Berezowska oraz Bartosz Mika stawiają pytanie o wpływ płci badacza/badaczki na ich pracę naukowo-badawczą i przebieg kariery. Analizowany przez nich materiał badawczy stanowią pogłębione wywiady z czołowymi socjolożkami i socjologami pracy oraz ich najważniejsze opracowania. Na ich przykładzie zaobserwowano, że badaczki przejawiały większą świadomość i wrażliwość w dostrzeganiu znaczenia płci dla społecznego funkcjonowania ich samych oraz uczestników ich badań. Zeszyt zamyka opracowana przez Urszulę Kluczyńską recenzja zbiorowej monografii Formy męskości 3. Antologia przekładów. Recenzentka koncentruje uwagę przede wszystkim na socjologicznych tekstach autorstwa uznanych zagranicznych badaczy i badaczek zamieszczonych w antologii przygotowanej przez literaturoznawców. Podkreśla, że zbiór ważnych i wartościowych tekstów z zakresu studiów poświęcony problematyce męskości i mężczyzn inspiruje i skłania do krytycznej refleksji nad dominującymi w ramach men’s studies teoretycznymi nurtami i ich przydatnością w badaniach polskiego społeczeństwa.

2

Od Redakcji

100%

Przeglądu Socjologicznego R.

Przegląd Socjologiczny

|

2019

|

vol. LXVIII (68)

|

issue 3

7-9

PL

W pierwszej części prezentowanego zeszytu proponujemy czytelnikom zestaw artykułów dotyczących socjologii pracy. W ten sposób pragniemy uhonorować ubiegłoroczny jubileusz 90-lecia urodzin Pani Profesor Jolanty Kulpińskiej, nestorki socjologii pracy w Polsce, wieloletniej dyrektor Instytutu Socjologii UŁ, redaktor naczelnej „Przeglądu Socjologicznego” w latach 1989–2016 i „Studiów Socjologicznych” w latach 1990–1997. Dwa pierwsze teksty przedstawiają wyniki projektu pt. „Nestorzy socjologii pracy w Polsce”, realizowanego przez Sekcję Socjologii Pracy PTS pod patronatem Profesor Jolanty Kulpińskiej. Podstawą przeprowadzonych badań są materiały źródłowe oraz wywiady narracyjne z nestorami socjologii pracy w Polsce, tj. naukowcami posiadającymi istotny wkład w rozwój subdyscypliny oraz socjologami zakładowymi. Ewa Giermanowska, Adam Mrozowicki oraz Joanna Róg-Ilnicka podejmują problem wzajemnych relacji pomiędzy instytucjonalizacją socjologii pracy, kontekstem politycznym i problemami rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce po II wojnie światowej. Ich analiza wskazuje na współistnienie uniwersalnych i swoistych, częściowo podzielanych z innymi krajami realno-socjalistycznymi w Europie Środkowo-Wschodniej, aspektów rozwoju socjologii pracy przejawiających się w procesach jej instytucjonalizacji i deinstytucjonalizacji. Elżbieta Kolasińska, Dominika Polkowska oraz Peter Wegenschimmel analizują środowisko pracy i role socjologów zakładowych w socjalistycznych zakładach pracy. Socjologowie zakładowi pełnili w okresie PRL szereg ról, jednak nie udało im się osiągnąć niepodważalnego statusu w socjalistycznych przedsiębiorstwach. Na socjologów zakładowych można jednak spojrzeć jako na prekursorów współczesnych specjalistów do spraw human resources lub marketingu personalnego. Ich profesja odegrała istna rolę w instytucjonalizacji socjologii pracy w Polsce. Tematyka dwóch kolejnych artykułów wiąże się ze współczesnymi debatami nad przemianami środowiska pracy. Rozważania Danuty Walczak-Duraj odnoszą się do społeczno-etycznych konsekwencji zmian zachodzących w obszarze pracy i rynku pracy pod wpływem nowych technologii cyfrowych. Chodzi między innymi o scenariusze przyszłości pracy i zagadnienia związane ze wzrostem znaczenia pracy nieodpłatnej w gospodarce cyfrowej. Brak dochodów z pracy skutkować będzie rozwojem nowych form zabezpieczenia obywateli, w postaci tzw. dochodu gwarantowanego, który każdy otrzyma od państwa niezależnie od swojej sytuacji materialnej. Z kolei Jerzy Stachowiak przedstawia rezultaty eksploracyjnych analiz rozmów korporacyjnych menadżerów, identyfikując w tym materiale przejawy uprzedmiotowienia ludzkiej pracy. Zastosowana w badaniach procedura stanowi inspirującą propozycję metodologiczną, a połączenie środków analizy dyskursu i socjologicznych studiów nad kulturą kapitalizmu i socjologią pracy wskazuje nowe obszary badawcze. Na drugą część zeszytu składają się cztery artykuły należące do różnych obszarów refleksji socjologicznej. Dwa pierwsze teksty z tego zestawu zawierają socjologiczne analizy zjawisk historyczno-społecznych. Marcin Choczyński rozważa wzajemne uwarunkowania ideologicznych źródeł delegitymizacji strukturalnej oraz zachowań genocydalnych na przykładzie rewolucji Czerwonych Khmerów w społeczeństwie kambodżańskim. Wydarzenia z lat 70. XX wieku na Półwyspie Indochińskim znane są głównie z opisów historycznych i reporterskich. Dzięki analizie zaproponowanej przez autora czytelnicy mogą przyjrzeć się problemowi w perspektywie socjologicznej. Z kolei Jakub Wysmułek stawia pytanie o miejsce I wojny światowej we współczesnej polskiej kulturze i polityce pamięci. Autor przeprowadził analizę jubileuszowych obchodów 100-lecia rozpoczęcia i zakończenia Wielkiej Wojny, która pozwoliła mu dostrzec sferę „niepamięci”, co skłoniło go do dookreślenia jej ram społecznych. Autor rozpatruje ten problem w trzech wymiarach: oficjalnym (państwowej polityki pamięci), lokalnym oraz indywidualnym. Następny artykuł, autorstwa Andrzeja Zybały, pozostaje w obszarze polskich zjawisk społecznych, jednak dotyczy problemów współczesnych, a mianowicie nasilającego się konfliktu politycznego. Autor, wskazując na formowanie się „dwóch bloków politycznych o dość głęboko zakorzenionych cechach/skłonnościach kulturowych – tradycjonalistyczno-konserwatywnego oraz liberalnego”, zauważa, że znaczna część obywateli nie odnajduje się w tym podziale. Podkreśla także, że nasilające się konflikty nie są zjawiskiem specyficznym dla Polski. W ostatnim artykule Adam Rybak włącza się w metodologiczną refleksję nad konstrukcją badań sondażowych i potencjalnym kierunkiem ich rozwoju. Autor stara się zarysować, jakie konsekwencje może mieć zgodność lub niezgodność techniki badania z techniką preferowaną przez respondenta – jak może wpłynąć to na braki odpowiedzi i błąd pomiaru sondażowego. Do zobrazowania tych konsekwencji wykorzystane zostało zjawisko określone przez Jona Krosnicka [1991] jako satisficing, które A. Rybak rozpatruje, odwołując się do koncepcji pamięci roboczej. W dziale recenzji publikujemy recenzję książki The Palgrave handbook of sociology of work in Europe (red. Paul Stewart, Jean-Pierre Durand, Maria- Magdalena Richea) przygotowaną przez Julię Kubisę. Autorka omawia i komentuje to obszerne kompendium, które powstało przy udziale socjologów pracy z jedenastu krajów europejskich. Tym samym tematyka socjologii pracy powraca jako klamra zamykająca prezentowany zeszyt „Przeglądu Socjologicznego”.

3

Od Redakcji

100%

Przeglądu Socjologicznego R.

Przegląd Socjologiczny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 4

7-8

EN

Uwadze czytelników „Przeglądu Socjologicznego” polecamy tym razem zestaw tekstów poświęconych problematyce szkolnictwa wyższego i nauki oraz edukacji. W tomie znajdują się artykuły dotyczące zarówno kwestii kształcenia, jak i aktywności naukowej, a także reform systemów edukacji i nauki (zwłaszcza zmian wprowadzanych w latach 2017–2018). W tekście otwierającym niniejszy zeszyt Piotr Drygas przedstawia na przykładzie prac nad statutem Uniwersytetu Warszawskiego proces wdrażania Ustawy 2.0. Ustawa ta wzbudziła wiele kontrowersji w środowisku akademickim zwłaszcza ze względu na sposób rozumienia autonomii uczelni i roli rektora w zarządzaniu uniwersytetem. To rodzaj studium przypadku, o tyle cenny, że przygotowany przez naocznego obserwatora i uczestnika opisywanego procesu dostosowywania ustroju uczelni do warunków ustawowych. Swego rodzaju ilustracją wpływu polityki szkolnictwa wyższego i nauki na edukację wyższą jest opisywany w kolejnym artykule przez Kazimierza Musiała imperatyw umiędzynarodowienia uczelni w państwach nordyckich. Tamtejsze strategie internacjonalizacji Autor rozpatruje w kategoriach zracjonalizowanego mitu rozumianego jako mit funkcjonalny – racjonalizujący zmiany instytucjonalne poprzez określone działania praktyczne. Kwestie polityki, zwłaszcza naukowej, porusza Anna Pokorska, pisząc o produktywnej i nieproduktywnej aktywności naukowej. Autorka, przyjmując za punkt odniesienia perspektywę tzw. kluczowych grantobiorców, prezentuje jednocześnie specyficzne, bo nacechowane radykalnym pragmatyzmem organizacyjnym, neoliberalne podejście do nauki typowe dla Ustawy 2.0. Tekst Anny Koli poświęcony kształceniu doktorantów w podobny sposób odzwierciedla perspektywę projektodawców reform w Polsce. Autorka przedstawia w nim zmiany w modelu kształcenia na tym poziomie – opisując wygaszanie dotychczas funkcjonujących studiów doktoranckich i sygnalizując potencjał projakościowy wprowadzanych ustawą z 2018 roku szkół doktorskich. Kwestii kształcenia na poziomie wyższym dotyczy również artykuł Krzysztofa Wasielewskiego, w którym zaprezentowana została problematyka dostępności studiów uniwersyteckich dla młodzieży wiejskiej. Uwypuklone w tekście aspekty metodologiczne badania owej dostępności świadczą o złożoności tego zagadnienia ze względu na m.in. zmiany demograficzne, zróżnicowanie regionalne, prestiż uczelni, jak i trudności z pozyskiwaniem danych o pochodzeniu studentów. Zbiór tekstów poświęconych szkolnictwu wyższemu i nauce uzupełnia artykuł Roberta Dorczaka na temat reformy systemu oświaty z 2017 roku, ukazujący ją z różnych perspektyw, w tym projektodawców reformy. Wykorzystując krytyczną analizę dyskursu (KAD), Autor ilustruje ideologiczny i polityczny wymiar zmian systemowych w oświacie, podkreślając jednak kontynuację paradygmatu neoliberalnego w myśleniu o edukacji. W tomie zamieszczamy również esej recenzyjny Łukasza Remisiewicza odnoszący się do dwóch zagranicznych publikacji [Beer 2016; Derrick 2018] poruszających kwestię kryteriów i miar w ocenianiu dorobku naukowego. Autor eseju mierzy się z problemem dychotomii „obiektywizm” vs. „subiektywizm”, próbując przeanalizować wnioski autorów obu książek w odniesieniu do polskiej rzeczywistości. W miejsce zwyczajowych recenzji proponujemy Czytelnikom przegląd literatury przedmiotu z lat 2019–2020 poświęconej uniwersytetowi i jego reformom. Agnieszka Dziedziczak-Foltyn wybrała dziewięć publikacji o charakterze monograficznym (jednoautorskich, wieloautorskich i zbiorowych), które opisała w ramach przyjętej przez siebie ramy porządkującej.

Refine search results

3 Przegląd Socjologiczny

3 Przeglądu Socjologicznego R.

2 2020

1 2019

OD REDAKCJI

Od Redakcji

Od Redakcji