Results found: 2

Search results

Sort By:

Limit search:

„Rozum mój w poimanie wezmę”. Sceptycyzm fideistyczny w świadectwie konwersji Kaspra Wilkowskiego

100%

Hanusiewicz-Lavallee M.

Pamiętnik Literacki

2018

vol. 109

issue 4

97-110

Artykuł jest próbą interpretacji literackiego świadectwa konwersji lubelskiego medyka Kaspra Wilkowskiego, który w kwietniu 1583 porzucił zbór antytrynitarski i przyjął katolicyzm. Uzasadnienie tej decyzji oraz ostrą polemikę z dawnymi współwyznawcami konwertyta zawarł w dziełach "Przyczyny nawrócenia do wiary powszechnej od sekt nowokrzczeńców samosateńskich" (1583) oraz "Dziesięć mocnych dowodów […] Edmunda Kampiana Societatis Iesu. Z łacińskiego na polski język z pilnością przetłumaczone […] A przy tym na Antidotum kalwińskie odpowiedź i z nowokrzczeńcami rozprawa z strony „Przyczyn nawrócenia” Gaspra Wilkowskiego" (1584). Obie książki są wyrazem odrzucenia dawnych błędów i manifestacją przynależności do nowej wspólnoty wyznaniowej, która – jak to nieraz bywało w wypadku literatury konwersyjnej – staje się pośrednim współautorem tekstów, a na pewno teologicznym oparciem dla przedstawionej w nich argumentacji. Zależność ta jest widoczna nie tylko w bezpośrednich zapożyczeniach z dzieł katolickich polemistów (co wytknął Wilkowskiemu jeden z jego głównych adwersarzy, Jan Niemojewski), ale przede wszystkim w wykorzystaniu schematów logicznych fideistycznego sceptycyzmu, ważnych dla ówczesnej kontrowersjalistyki jezuickiej.

The article is an attempt at interpreting a literary testimony of a Lublin medic Kasper Wilkowski who in April 1583 abandoned the anti-Trinitarian community to join the Catholic one. Justification of the convert’s decision and fierce polemics with his old coreligionists is found in two works “Przyczyny nawrócenia do wiary powszechnej od sekt nowokrzczeńców samosateńskich” (“Reasons for Conversion to the Universal Faith from the Sect of Samosatene Anabaptists”, 1583) and “Dziesięć mocnych dowodów […] Edmunda Kampiana Societatis Iesu. Z łacińskiego na polski język z pilnością przetłumaczone […]. A przy tym na Antidotum kalwińskie odpowiedź i z nowokrzczeńcami rozprawa z strony »Przyczyn nawrócenia« Gaspra Wilkowskiego” („Ten Strong Reasons”, 1584). Both books are an expression of rejecting old mistakes and manifestation of belonging to the new religious community which, as often was the case of literature on conversion, becomes an indirect co-author of texts, and certainly a theological support to the argumentation they present. The dependency is visible not only in direct borrowings from Catholic polemists’ works (which was pointed out to Wilkowski by one of his chief adversary, Jan Niemojewski), but first and foremost in employing the logical schemes of fideistic scepticism vital for the then Jesuit controversy.

Uwagi o polskiej liryce psalmicznej drugiej połowy wieku XVI

100%

Hanusiewicz-Lavallee M.

Pamiętnik Literacki

2020

vol. 111

issue 2

133-152

Artykuł przedstawia refleksję na temat kształtowania się w polskiej poezji renesansowej drugiej połowy wieku XVI oryginalnej liryki psalmicznej. Autorka ukazuje jej odmienność od fenomenu psalmów metrycznych, służących katechezie, mnemonice i umacnianiu jedności kongregacji, charakterystycznych zaś dla twórców protestanckich. Liryka psalmiczna, w proponowanym tu rozumieniu, nie jest przekładem psalmów, lecz raczej przekodowuje i aktualizuje w idiomie rodzimej tradycji ich model, a także na różnych poziomach związków intertekstualnych do niego nawiązuje. Słowo psalmiczne podlega w niej rekonfiguracji, by stać się budulcem oryginalnego monologu lirycznego, zindywidualizowanego albo też zaadaptowanego do określonej sytuacji (np. historycznej lub osobistej), lecz ani kompozycja, ani treść konkretnego psalmu starotestamentalnego nie determinują już struktury utworu. Wyrastając po części z doświadczeń parafrazy, liryka psalmiczna nie jest z nią tożsama, a czynniki stymulujące jej kształtowanie się w poezji staropolskiej to horacjanizm (twórczość Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego) oraz petrarkizm duchowny (liryka Sebastiana Grabowieckiego).

The article provides a reflection about the shaping of original psalm lyric poetry in the Polish Renaissance poetry of the second half of the 16th century. The author shows its distinctness in contrast to the phenomenon of metrical psalms that served religious instructions, mnemonics, strengthening the congregation unity, all characteristic to Protestant authors. Psalm lyric poetry, in the understanding suggested here, is not a translation of psalm, but rather transcoding and updating its model in the idiom of mother tradition. Also, it refers to this model on the various levels of intertextual relations. The psalmic word in the poetry in question is subject to reconfiguration in order to become a building material of an original lyrical monologue being either individualised or adapted to a given situation (e.g. historical or private), though neither composition nor the content of Old Testament Psalm determines the structure of the piece. Growing, in part, from the experience of the paraphrase, psalm lyric poetry is not identical with it, and the factors stimulating its shaping in Old Polish poetry are Horatianism (Jan Kochanowski’s and Mikołaj Sęp Szarzyński’s oeuvre) as well as spiritual Petrarchism (Sebastian Grabowiecki’s lyric poetry).

Refine search results

2 Pamiętnik Literacki

2 Hanusiewicz-Lavallee M.

1 2020

1 2018

Search results

„Rozum mój w poimanie wezmę”. Sceptycyzm fideistyczny w świadectwie konwersji Kaspra Wilkowskiego

Uwagi o polskiej liryce psalmicznej drugiej połowy wieku XVI