Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Maria Magdalena – bohaterka jezuickiej epigramatyki. Przegląd źródeł

100%
Nowaszczuk J.
Roczniki Humanistyczne
|
2017
|
vol. 65
|
issue 3: Filologia klasyczna
59-77
PL
W epigramatycznym dorobku poetów jezuickich szesnastego i siedemnastego wieku znajduje się wiele tekstów poświęconych Marii Magdalenie. Pojawiają się one u przedstawicieli kilku generacji twórców i to bez względu na ich pochodzenie. Utwory takie odnaleźć można także u najwybitniejszych spośród nich, jak choćby u Bernarda Bauhusjusza, Jakuba Bidermanna, Franciszka Remonda, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Piotra Aloisa, Piotra Justa Sautela i wielu innych. Ożywienie zainteresowania postaciami nadprzyrodzonych pośredników nastąpiło po Soborze Trydenckim, zwłaszcza po opublikowaniu dekretu De invocatione, veneratione et reliquis sanctorum et sacris imaginibus oraz nowego Martyrologium Romanum. Święci sławieni w poezji to zwłaszcza reprezentanci epoki nowożytnej, w tym przedstawiciele samej Societas Iesu. Pośród tych „nowoczesnych” bohaterów szczególne miejsce zajęła postać biblijna, Maria Magdalena. Analiza opublikowanych drukiem łacińskich kolekcji epigramatycznych wykazuje w nich tendencję do tworzenia cyklów i porządkowania wierszy na podstawie jakiejś zasady przewodniej, zwłaszcza chronologii wydarzeń w biogramie Świętej. Utwory pojawiają się w większej ilości na przełomie renesansu i baroku, rzadziej natomiast w drugiej połowie siedemnastego wieku. W tym okresie nastąpić musiała dość istotna zmiana gustów czytelniczych. Popularność zdobyły utwory krótkie i zwieńczone dosadną konkluzją. Wątki znane z dotychczasowych opracowań ku czci Marii Magdaleny, problem miłości doczesnej i nadprzyrodzonej, temat płaczu i ognia miłości zaczęto kultywować na gruncie innych gatunków. Jak dotąd nie wyjaśniono zjawiska owej „migracji” materii. Można domniemywać, że przejęcie motywów artystycznie wysublimowanych przez formy liryczne nastąpiło na skutek silnego oddziaływania teorii konceptu. Ostatecznie trzeba przyznać, że epigramaty ku czci Marii Magdaleny jaskrawo uwidaczniają wiodące tendencje kulturowe epoki renesansu i baroku, stanowią też świadectwo dawnych upodobań literackich i ówczesnej teorii pisarstwa.
EN
The body of epigrams authored by Jesuit poets of the sixteenth and seventeenth centuries comprise many texts with Mary Magdalene as a character. They were written by representatives of a few generations of authors, regardless of their origins. Such texts can also be found in the work of the most remarkable authors, including – to mention only a few – Bernardus Bauhusius, Franciscus Remondus, Matthias Casimirus Sarbiewski, Petrus Alois, Petrus Iustus Sautel and many others. A revival of interest in supernatural mediators came after the Council of Trent, particularly following the publication of On the Invocation, Veneration, and Relics of Saints, and on Sacred Images (De invocatione, veneratione et reliquis sanctorum et sacris imaginibus) and the Roman Martyrology (Martyrologium Romanum). The saints glorified in poetry are mainly representatives of modern times, including the Society of Jesus (Societas Iesu) itself. The biblical character of Mary Magdalene has a special place among these “modern” characters. An analysis of Latin collections of epigrams published in print indicates a tendency to produce poetic cycles or to arrange poems according to a particular central rule, especially the chronology of the events in biographical entries on the saint. Such epigrams were written predominantly in the late Renaissance and early baroque, with not so many in the second half of the 17th century. It seems that reading tastes and habits changed considerably during that period. Short texts with blunt conclusions became popular. The themes from previous texts dedicated to Mary Magdalene, such as earthly love versus supernatural love, crying and the fire of love, found their way into other literary genres. However, this ‘migration’ phenomenon has not been explained to this day. As a matter of conjecture, the transition of artistically sublime motifs into lyrical forms may have been strongly influenced by the theory of concepts. After all, it must be admitted that epigrams honouring Mary Magdalene paint a clear picture of the predominant cultural trends in the Renaissance and baroque times and testify to the literary preferences and literary theory of those days.
2
Publication available in full text mode
Content available

Klasyczna argumentacja a persona w inskrypcjach nagrobnych czasów nowożytnych

100%
Nowaszczuk J.
Roczniki Humanistyczne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 3
71-92
EN
Antique rhetoricians produced loci a persona directories, i.e. lists of circumstances (circumstantiae) or attributes (attributa) relating to the person being described. Some of them, such as Marcus Fabius Quintilianus, valued the importance of these loci as sedes argumentorum, i.e. sources that can be referred to for arguments. The categories identified by the antique scholars are largely consistent with those identified in the descriptions of the dead, and thus in the structure of gravestone inscriptions, by modern researchers studying this form of writing, including Thomas Correa, Jacobus Pontanus, Gaetano Felice Verani, to mention only a few. In his work entitled De poesi hodiernorum politicorum sive de argutis inscriptionibus libri II, Christian Weise argues that this coincidence is not accidental. This scholar points out clearly that rhetoric topics can be used for a persona epigraphic inscriptions. The assertions made by epigraph researchers are reflected in the preserved epigraphs. The writers made efforts to refer, as concisely as possible, to the largest possible number of loci a persona. An example shows that the tendency towards amplification through congeries was not linked with the size of the gravestone or the cost of making it, but was a result of the aesthetic preferences of the time.
PL
Starożytni znawcy dziedziny retoryki formułowali katalogi loci a persona, czyli wypisy okoliczności (circumstantiae) albo atrybutów (attributa) dotyczących opisywanej postaci. Niektórzy z nich, jak Marek Fabiusz Kwintylian, doceniali znaczenie tych loci jako sedes argumentorum, czyli źródeł, którymi można posłużyć się w zakresie dowodzenia. Kategorie, które wyszczególnili antyczni uczeni są w wysokim stopniu zbieżne z tymi, jakie w charakterystyce postaci zmarłego, a przez to w strukturze inskrypcji nagrobnych wyodrębnili nowożytni teoretycy tej formy pisarstwa, jak choćby Thomas Correa, Jacobus Pontanus, Gaetano Felice Verani. Jak przekonuje wywód Christiana Weise w dziele De poesi hodiernorum politicorum sive de argutis inscriptionibus libri II, koincydencja nie jest przypadkowa. Uczony stwierdza wprost, że w tworzeniu napisów nagrobnych można wykorzystać topikę retoryczną z zakresu przyporządkowanego osobie (a persona). Twierdzenia badaczy gatunku znajdują potwierdzenia w zachowanym dorobku epigraficznym. Wysiłki pisarzy zmierzały ku temu, by jak najzwięźlej odnieść się do maksymalnej ilości loci a persona. Jak pokazano na przykładzie, tendencja do amplifikacji poprzez congeries, nie wiązała się z wielkością płyty nagrobnej i kosztami jej wykonania, lecz wynikała z upodobań estetycznych epoki.
3
Publication available in full text mode
Content available

Erazm z Rotterdamu i kardynał Gabriel Paleotti − dwie wizje starości

100%
Nowaszczuk J.
Colloquia Theologica Ottoniana
|
2014
|
issue 2
163-190
PL
Koncepcje starości zaprezentowane przez Erazma z Rotterdamu i Gabriela Paleottiego różnią się między sobą pod wieloma względami. Dzieła poświęcone schyłkowemu etapowi ludzkiego życia zostały przygotowane przez autorów w różnym wieku i w innym okresie renesansu. Poglądy wyrażono w jednym wypadku wierszem, w drugim prozą. Istotniejsze wydaje się jednak to, że − odwołując się do tych samych źródeł − autorzy prowadzą czytelnika do zupełnie odmiennych wniosków. Zarówno dla Erazma, jak i Paleottiego punkt wyjścia i bazę rozważań stanowią antyczne poglądy dotyczące starości. Pierwszy z nich tak dalece je absorbuje i wyjaskrawia, że spotyka się nawet z zarzutem, jakoby przeżywał depresję albo kryzys wieku średniego. Wydaje się natomiast, że Rotterdamczyk prowadzi czytelnika nie do czego innego, jak do ponownego przeżycia idei świata starożytnego, co było przecież programowym założeniem renesansu. Przeciwnie jest u Paleottiego. O ile bowiem utwór Erazma można uznać za rodzaj literackiego comploratio dotyczącej starości, dzieło Paleottiego bez wątpienia mieści się w dziedzinie konsolacji. Również i ten autor odnosi się do poglądów antycznych. Ich prezentacji poświęca bez mała trzecią część traktatu. Co więcej, dokonuje podziałów i uogólnień, wskazując na wiodące trendy w myśleniu o starości. Ostatecznie porzuca jednak dawne twierdzenia, by w tej partii, gdzie prezentuje własne poglądy, posiłkować się filozofią scholastyczną. O ile odwołania do Biblii i historii Kościoła dotyczą zasadniczo sfery przywoływanych egzemplifikacji, to całe dzieło podporządkowane zostało myśli chrześcijańskiej. Sam uczony nie chciał bowiem kreślić ideału starości jako takiej, lecz starości chrześcijańskiej. Bardzo widoczne powiązanie treści i światopoglądu nie dziwi u autora, który był katolickim duchownym głęboko zaangażowanym w reformę Kościoła. Być może jest to również pośrednie następstwo przyjęcia twierdzeń Tomasza z Akwinu, którego tezy stanowiły bazę całego przedstawienia, a zwłaszcza wywodu dotyczącego pojmowania dobra. Nie można również wykluczyć, że wyraziście zarysowane poglądy religijne wraz ze skłonnością do encyklopedycznej systematyzacji są znakiem zwiastującym nadchodzący barok. Ostatecznie oba utwory nie dają rozstrzygającej odpowiedzi na pytanie, czy starość to dobry czas w ludzkim życiu. Wtajemniczają jednak w renesansowe rozumienie zjawiska będące wynikiem koincydencji poglądów antycznych oraz doświadczeń osobistych i społecznych.
EN
The concepts of old age formulated by Desiderius Erasmus and Gabriele Paleotti differ in many respects. The two authors created their works devoted to the concluding stages of the human life at different points in their own lives and in different periods of the Renaissance. One of the authors expressed his views in verse, and the other – in prose. More importantly, however, while referring to the same sources, the two writers guide the reader towards entirely different conclusions. Both Erasmus and Paleotti ground their reflections on the ancient views of old age. The extent to which the former assimilates and emphasises on them is such that he even becomes suspected of depression and a midlife crisis. It seems, however, that Erasmus aims at nothing else but helping his readers to re-immerse in the concepts of the ancient world, in consistency with the ideas of the Renaissance. Unlike Erasmus, whose work can be viewed as a kind of literary lament for the old age, Paleotti clearly aims at consolation. He also refers to the ideas of the ancient world and devotes nearly a third of his treaty to their presentation. Furthermore, the ways in which he organises (splits and generalises) his material reflect the prevailing views of the old age. Ultimately, however, Paleotti abandons the old theories and, in the part where he presents his own opinions, refers to scholastic philosophy. While references to the Bible and history of the Church essentially remain within the domain of illustrative examples, the entire work is created within the tradition of Christian thought, for the scholar’s intention was not to present an ideal of old age in general, but specifi cally in the context of Christian theology. The clear link between the content of the work and the views ofits author does not seem to surprise in case of Paleotti, who was a Catholic priest, deeply involved in Church reform. It may also be perceived as an indirect result of the influence of the teachings of Thomas Aquinas, which lay at the basis of the complete representation, and particularly his reflection on the understanding of goodness. It is also conceivable that the combination of a clear expression of religious views and a tendency for encyclopedic categorisation was a sign heralding the coming of Baroque. Ultimately, none of the works provides a decisive answer to the question of the positive value of the old age. Nevertheless, they offer an insight into the Renaissance understanding of that phenomenon which arises from a combination of ancient ideas and personal as well as social experiences.
4

Epigrammata longiora sine vitio. Egzemplifikacje Jakuba Masena w cyklu Narodzenie Chrystusa

100%
Nowaszczuk J.
Roczniki Humanistyczne
|
2015
|
vol. 63
|
issue 3: Filologia Klasyczna
123-147
PL
Niemiecki jezuita, Jakub Masen, w traktacie z dziedziny poetyki pod tytułem Ars nova argutiarum przedstawia obok treści teoretycznych również przygotowane przez siebie utwory ilustrujące omawiane koncepcje. W ósmym rozdziale dysertacji prezentuje, inaczej niż we wcześniejszej partii dzieła, utwory rozbudowane. Dzieli je na dwa cykle. Przedmiotem zainteresowania w obecnym artykule stały się wiersze dotyczące Bożego Narodzenia, zgromadzone w zbiorze pod tytułem De Christo nato. Spośród dziewięciu znajdujących się w tej grupie przetłumaczono i poddano analizie siedem, które – jakkolwiek autor uznał je za rozbudowane – nie odbiegają znacznie od zwyczajowo przyjętej wielkości utworów. Jak się okazało, potwierdzają one w wielu miejscach erudycję autora. Stosuje on barwne słownictwo; sięga po wyrazy niepospolite, pochodzące z mitologii, neologizmy poetyckie. Sięga ponadto po bardzo szeroki zestaw środków stylistycznych i figur. Korzystając z descriptio a partium numeratione, stosuje niezwykle obrazowy sposób przedstawienia. Punktem wyjścia jest często samo Dzieciątko Jezus, ukazane z perspektywy zwykłego obserwatora bądź świadomego dokonujących się rzeczy teologa. Kiedy indziej bierze za punkt wyjścia którąś z okoliczności zdarzeń (circumstantiae) i na jej kanwie buduje całe przedstawienie. Wszystkie wiersze zostały opracowane na bazie podanej w dysertacji teorii źródeł (fontes) i żył (venae). Mieszczą się one w obrębie poezji nie tyle nawet zretoryzowanej, co „zlogizowanej”. Przedstawione epigramaty nie posiadają szczególnie wyrazistych argucji, lecz jest to również zgodne z założeniem wstępnym przyjętym przez poetę. Wszystkie natomiast stanowią rodzaj itinerarium do zrozumienia barokowej poezji, która niejednokrotnie – ze względu na swoje zagmatwanie – wydaje się mało interesująca, a nawet bezwartościowa. Analiza kilku zaledwie utworów Masena przekonuje, że w jej obrębie należy posłużyć się swoistymi metodami literaturoznawczymi, które pozwolą odnaleźć całe spektrum myśli i rozwiązań „utajonych” w utworze przez poetę.
EN
The German Jesuit, Jacob Masen, in his poetics treatise entitled Ars nova argutiarum, in addition to the theoretical content, he presents work he prepared himself illustrating the concepts under discussion. Unlike in the earlier part of the work, in Chapter 8 of his dissertation, he presents elaborate poems. He divides them into two cycles. This article is concerned with epigrams on Christmas, which appear in the collection entitled De Christo nato. Out of this group of nine, seven were translated and analysed, and although they were considered by the author as long, their length did not exceed the commonly accepted length for such type of work. As it turned out, the poems prove in many places the author’s erudition. He uses vivid vocabulary, extraordinary words and words originating from mythology and poetic neologisms. At the same time he introduces a wide range of stylistic devices and figures of speech. By the use of descriptio rerum a partium numeratione his topics are presented in an extremely vivid way. The starting point for his descriptions is often the Child Jesus himself depicted from the perspective of an ordinary observer or a conscious of things theologian. Some other time, the scholar starts from the circumstances of the event (circumstantiae) and on their basis the whole performance is built. All the poems are built based on the theory of sources (fontes) and veins (venae) expounded in the dissertation. These pieces of his work are not so much within the rhetorized poetry as within poetry guided by logic. They do not have particularly distinct argutias but this is also in line with the preliminary assumption made by the poet. On the other hand they all form a sort of itinerarium necessary to understand baroque poetry which often, due to its intricacy, appears to be not much interesting and even worthless. It is enough to analyse just a few epigrams by Masen to see that to find the whole range of ideas and solutions concealed by the poet in his poems unconventional literary methods should be used within his poetry.
5
Publication available in full text mode
Content available

Sposoby opracowania akuminu. Jakub Masen i jego cykl epigramatyczny „De Iuda proditore”

100%
Nowaszczuk J.
Colloquia Theologica Ottoniana
|
2013
|
issue 1
107-132
EN
The theory which Jacob Masen presented in the work Ars nova argutiarum was well considered by him. The author wanted to present a diversity of possibilities which enabled building the argutia; he also attempted to arrange their multiplicity in clearly structured categories. He was interested in making reference to those acumens which occur in the grounds of the depicted reality as well as those which are based on the lingual devices. The whole of the lecture is strongly rooted in the philosophical analyses belonging to the old dialectics; it is especially based on Categories by Aristotle. Without a doubt, the lecture places itself in that scope of poetics which refers to a sophisticated poetry. The author leads the reader step by step, disclosing to him more new possibilities of creating the argutia. It is worth noticing that he generally makes references to the same contents. Within the scope of the presented epigrammatic cycle, especially to the Judas’ suicidal death. Skilfully infl uencing the fl ow of thoughts, controlling the occurring associations, using the game of words allowed the author to develop a rich epigrammatic collection. The works do not always present a proper level of artistry. They happen to be too simple in what they communicate. However, there are also such works which cause the intended surprise and joy of disclosing a thought conveyed in a veiled form by the poet. It is diffi - cult to determine whether Masen’s belief that actually every argutia can be assigned to the sources specifi ed by him is true. However, without a doubt he left an important tool for carrying literary research on this scope of Baroque literary works which used acumens. The question whether the theory presented by the Jesuit is an introduction into the poetic art or already a lecture on the sophisticated art still remains unanswered and a problem to solve. The epigrams concerned are not subjected to graphical forms. Apart from the fourth source, they generally lack solutions typical for the sophisticated poetry such as, for example, anagram. The presented epigrams do however contain something typical for the very essence of the sophisticated poetry. As a matter of fact, a juxtaposition of its vari ous forms shows that in each of them a line is assigned to a certain scheme, adopted by the poet. Generally, it is a graphical scheme, sometimes a scheme based on a game of letters or metrical devices. In case of Masen, it is also a certain scheme. However, this scheme is not related to the external layer of the work but it lies at its foundation. The point is that it concerns internal assumptions, the course of thinking and logical associations.
6

Topika antyczna w łacińskich epitafiach epigraficznych epoki renesansu

100%
Nowaszczuk J.
Colloquia Theologica Ottoniana
|
2010
|
issue 2
137-152
EN
Die Faszination über die altertümliche Literatur, so typisch für das altpolnische Schrifttum, lässt sich nicht nur im Werk der namhaftesten Dichter, sondern auch in epigraphischen Texten wahrnehmen. Die Autoren benutzten gerne die mythologische Staffage, gaben den Verstorbenen Namen vergangener Helden oder verwendeten äsopische Vergleiche zu Tieren. Weitgehende Abhängigkeiten zeigt ebenfalls die Phraseologie, doch vor allem die Sammlung fester Argumentationsinhalte, gebaut auf Basis festgelegter Orte (loci). Bei der Vorstellung der Personen bediente man sich gerne des „Lobs des Geschlechts“ (laudatio gentis); man zeigte, dass der Verstorbene bestimmte angeborene Fähigkeiten besaß (ingenium), oder dass er außergewöhnliche rhetorische Kenntnisse (eloquentia) und edlen Anstand (mores) erkennen ließ. Ausgebaut war die Trauertopik (comploratio) und Motive des Trosts (consolatio). Einige der gemeinsamen Orte dieser Art sind äußerst verbreitet. Dazu gehört zum Beispiel die Überzeugung, dass der Tod zu schnell eintrifft. Sehr häufig ist auch die Rede davon, dass das Leben kurz (vita brevis) und zerbrechlich (vita fragilis) ist.Auf viele Weisen wird gesagt, dass der Verstorbene vorzeitig gestorben ist. Ebenfalls beachtenswert ist, dass nicht alle für antike Werke typischen gemeinsamen Trauerorte ihre Bestätigung in neueren epigraphischen Aufschriften finden, obwohl man sie im Werk namensbekannter altpolnischer Dichter wiederfinden kann. Es geht hier beispielsweise um ein Motiv, das man in den Worten wiedergeben kann: „Beerdigung, welche die Kinder den Eltern vorbereiten sollten, bereiten die Eltern für die Kinder vor“. Ähnlich wie der Topos der traurigen Ewigkeit, der sich auf die im Altertum funktionierenden Vorstellungen über die Totenwelt beruft, ist in Epigraphen abwesend, obwohl man ihn auch im lateinischen Werk von Jan Kochanowski wiederfinden kann. Grabinschriften verwenden die Vision der übernatürlichen Welt vor allem zum Trostaufbau. In diesem Bereich hat sich der Topos des schönen Todes und die Überzeugung, nach dem Tode im Jenseits zu verweilen, fest verbreitet. In Anlehnung an das vorgestellte Material kann man feststellen, dass in altpolnischen epigraphischen Epitaphen die Tendenz zur Nutzung von bereits im Altertum gestalteten und festgehaltenen gemeinsamen Orten sichtbar ist. Man verwendete sie ebenso zu Lobaufbau des Verstorbenen (laudatio), als auch im Bereich der Trauer (comploratio) und des Trostes (conslolatio). Am liebsten führte man diese Lösungen ein, die am geläufigsten waren oder in den Werken hervorragender Dichter Bestätigung fanden. Im Allgemeinen verwendete man festgehaltene Wortformeln, während man auf eigene Ausarbeitungen verzichtete. Dies hatte zur Folge, dass die gemeinsamen Orte eine gewisse „Formstarrheit“ aufzeigen. Die Aufgabe des Künstlers war jedoch eher eine gekonnte Sammlung und Verbindung der von den einzelnen loci abgeleiteten Argumente, als ein Ausbau ausgewählter Topoi.
7
Publication available in full text mode
Content available

W kręgu religijności antycznej − misteria eleuzyjskie. Od mitu do kultu

100%
Nowaszczuk J.
Colloquia Theologica Ottoniana
|
2014
|
issue 1
177-202
PL
Misteria eleuzyjskie należą do grona zagadnień, które intrygują badaczy religii przedchrześcijańskich. Ciągle żywe zainteresowanie to wynik znaczenia tych wierzeń w starożytności, ich zasięgu i przede wszystkim tajemniczego charakteru. Na ogół panuje dziś zgoda, że prapoczątków rytuałów trzeba szukać już w kulturze egejskiej. Ich kres przypada z kolei na schyłek politycznego istnienia Imperium Romanum. Niewątpliwie stanowią one potwierdzenie rozpowszechnionego przekonania, iż religie misteryjne należą do najbardziej trwałych postaci kultycznych. Obrzędy nie były bynajmniej zjawiskiem niszowym, lecz ogarniały różnorodne sfery życia ludzi poszczególnych stanów i narodów. Wśród wtajemniczonych znajdowali się zarówno niewolnicy, jak i rzymscy cesarze. Doktryna powiązana z ceremoniałem regulowała nie tylko sferę życia religijnego, lecz przekładała się na światopogląd, dotyczyła spraw społecznych i państwowych. Determinacja mistów w dążeniu do zdobycia inicjacji w Eleusis płynęła z najgłębszego bodajże pragnienia człowieka, z pragnienia pokonania potęgi śmierci. Ryty miały na celu wprowadzenie uczestników w zrozumienie świata nadprzyrodzonego i ofiarowanie im nadziei na życie w wieczności. Przekonanie, że istnieje rzeczywistość nadnaturalna, stanowi jeden z kluczowych postulatów omówionych wierzeń. Uwagę zwraca w nich również większe zbliżenie bogów i ludzi, niż ma to miejsce w innych kultach przedchrześcijańskich. Choć bóstwa są odległe i − w niektórych momentach − budzą wręcz trwogę swoim bezwzględnym postępowaniem, to jednak dzieje Cerery przekonują, iż potrafią być wdzięczne ludziom, a oni sami są życzliwie nastawieni nie tylko do zwierzchności, lecz również wzajemnie do siebie. Historia opowiedziana w dawnym podaniu była interpretowana symbolicznie i tłumaczona z zastosowaniem alegorii, co stało się w późniejszym okresie cechą charakterystyczną religii antycznych. Za typowe przejawy ówczesnej pobożności można też uznać zabobonność, wiarę we wróżby i nieodwołalność boskich wyroków oraz przekonanie, że namiętności są siłą sprawczą wielu działań, a miłość potrafi pokonywać wszelkie przeszkody. Mit dotyczący bóstw chtonicznych stał się zatem podstawą ciekawego zjawiska religijnego, które pozwala zrozumieć inne kulty misteryjne i przybliża światopogląd ludzi w starożytności.
EN
The Eleusinian Mysteries belong to the group of subjects that intrigue pre-Christian religion researchers. The continuous keen interest is the result of the signifi cance of these ancient beliefs, their scope and, above all, a mysterious nature. There is a general agreement that the pre-beginnings of the rituals can be traced to as early as in the Aegean culture. Their end, in turn, coincides with the demise of the political existence of the Roman Empire. Undoubtedly, they confirm the widespread belief that the mystery religions are the most stable cultic forms. The rites were by no means a niche phenomenon, in fact, they affected diverse spheres of life of people of individual classes and nations. Among the initiates were both slaves and Roman emperors. The doctrine associated with the ceremonial regulated not only the sphere of religious life, but was a reflection of the outlook on life, concerned social and state affairs. The determination of mystae in an effort to gain initiation in Eleusis stemmed from probably the deepest human desire, the desire to defeat the power of death. The rites were aimed at making the participants to understand the supernatural world and to offer them the hope of eternity. The conviction that there is a supernatural reality is one of the key postulates of the beliefs under discussion. Interesting to note is that the closeness between gods and people is greater than in other pre-Christian cults. Although gods are distant and, at times, raising even fear by their ruthless actions, nevertheless the story of Ceres shows that she can be grateful to people, who have positive attitude not only to sovereignty but also to each other. The story told in an old tale was interpreted symbolically and translated with the use of allegory, which was later typical of ancient religions. Superstitiousness, believing in fortune-telling, inevitability of God’s judgments, the belief that passions are the driving force behind many actions and that love can overcome all obstacles can also be regarded as typical manifestations of piety at that time. Thus, the myth concerning the chthonic deities became the basis for an interesting religious phenomenon that allows us to understand other mystery cults and makes us more familiar with the outlook on life of many people in ancient times.
8

Definicja jako źródło epigramatycznej argucji w jezuickiej teorii i praktyce

100%
Nowaszczuk J.
Pamiętnik Literacki
|
2013
|
vol. 104
|
issue 3
173-184
EN
Making use of rhetoric in poetry making was obvious for old scholars and poets as rhetoric performed the function now taken over by literary studies. It is not surprising that it was referred to as in epigrammatic creativity when the point was to look for brilliant conclusions known as argutia. Such verbal trickery proved significant as it met the expectations of a baroque reader and fell within the scope which might be referred to as the then sense of literary aesthetics. Many Jesuitic scholars shared an unquestionable view that at the basis of proper argutias are places (loci) and definitions (ex definitione) placed among them. Defining in baroque elocution was thoroughly researched and clearly subcategorised. In the analyses no text based on a dialectic form of definition could be found. It cannot be, however, claimed that there were no attempts to employ such a form as well. Much more common were resorts to various, also multi-level, descriptive solutions. Some poets, as Bauhusius or Cabilleau, show a discernable inclination to use the definition as a textual material. The use of description did not exclude other measures, among which at least opposition, metaphorisation, dialogisation, alliteration, and acrostic are worthwhile. The language of the epigrams might be claimed reach; it is worthy of note that New Latin formulas and terms were often employed. Eventually, analysing baroque Jesuitic epigrams one cannot disregard the fact that strongly marked with rhetoric pieces are not uncommon, some of which undoubtedly refer to the norms governing definitions.
PL
Posiłkowanie się retoryką w procesie tworzenia poezji było dla dawnych uczonych i poetów czymś oczywistym. Pełniła bowiem wówczas tę funkcję, jaką obecnie spełnia literaturoznawstwo. Nic więc dziwnego, że odwoływano się do niej również w zakresie twórczości epigramatycznej tam, gdzie chodziło o wynajdowanie błyskotliwych konkluzji, znanych pod nazwą argucji. Zjawisko to było istotne, gdyż odpowiadało oczekiwaniom barokowego czytelnika. Mieściło się w tym zakresie, jaki można nazwać ówczesnym poczuciem estetyki literackiej. Wśród badaczy jezuickich istniało niekwestionowane przez nikogo przekonanie, że jedną z podstaw do wynajdowania odpowiednich akuminów są miejsca (loci), a pośród nich definicja (ex definitione). Definiowanie było na gruncie barokowego krasomówstwa przebadane i jasno pokategoryzowane. W przeprowadzonych analizach nie udało się znaleźć utworu, który opierałby się na dialektycznej formie definicji. Nie można jednak wykluczyć, że istniały również próby wykorzystania i tej postaci. O wiele chętniej uciekano się natomiast do różnorodnych, również wielostopniowych, rozwiązań deskrypcyjnych. Niektórzy z poetów, jak np. Bauhusius czy Cabilleau, przejawiają widoczne upodobanie w posługiwaniu się definicją jako tworzywem utworu. Stosowanie deskrypcji nie wykluczało wprowadzania innych zabiegów, pośród których można wymienić choćby przeciwstawienia, metaforyzację, dialogizację, aliteracje czy akrostych. Język przeanalizowanych epigramatów można uznać za bogaty. Uwagę zwraca fakt, iż chętnie sięgano po sformułowania i terminy nowołacińskie. Ostatecznie w analizach jezuickiego dorobku epigramatycznego czasów baroku trzeba liczyć się zatem z faktem, że bywają utwory mocno nacechowane retorycznie, a niektóre z nich odwołują się bez wątpienia do norm rządzących definicjami.
9

Pozagrobowa przepowiednia i jej wypełnienie. Wczesnorenesansowe exemplum Ludwika Alidozjusza

100%
Nowaszczuk J.
Pamiętnik Literacki
|
2015
|
vol. 106
|
issue 1
69-82
EN
The intriguing story of the repeated appearance of the ghost of a dead father is an introduction to the turbulent life of a particular historical figure, i.e. Louis Alidosius. The story also helps to understand, to some degree, the thinking and reality of the period long time ago. Moreover, it facilitates the understanding of the features of exemplum. It turns out that the form is still valid and, based on the outlooks on the world deeply rooted in the European mentality, is still comprehensible. The main character of the story, the duke of the city-state of Imola, is depicted by historians as a comprehensively educated and noble person. The ideas fostered by Louis obviously characterise a new period in history, namely the Renaissance. His only fault was rationalism, which prevented him from believing that an encounter with the dead was possible. Leaving aside a contemporary assessment of that phenomenon, it is worth noting that, according to all sources, the phenomenon was the result of an extremely unfortunate event that once, i.e. the loss of his rule over his home town. The prophecy told by Beltrand determined his son's whole life, surrendering it to the power of ill fate. Sometimes the Renaissance belief in supernatural intervention is regarded as the legacy of the Middle Ages. It cannot, however, be ruled out that fatalism appeared in the minds of humanists as a natural consequence of their desire to re-experience the period of antiquity. Alongside writing, literature and attempts to get an insight into the reality of antiquity, humanists somehow unintentionally began to think in a way typical of the long-gone period.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.