Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Stefan Żeromski: koncepcje narracji dendrologicznych. Zarys problematyki

100%
Olszewska M. J.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
|
2020
|
vol. 8
119-140
EN
Stefan Żeromski used dendrological motives in his work in a special, complex way. Trees (backwoods, forest, garden) are not only the background for the action of his works, but also constitute an important carrier of various content: existential, metaphysical and historical. They are elements of experiencing time and space; they become a sign of memory as well as a figure of reality. These descriptions already appear in the youthful diary. Firs are particularly important in the descriptions of the forest, e.g. in „Popioły" [The Ashes] and „Puszcza jodłowa" [The Fir forest], pine in „Ludzie bezdomni" [Homeless people], birches in „Róża" [The Rose] and „Uroda życia" [The Charm of life]. One of the most poignant dendrological paintings carries „Zemsta jest moją…" [The Revenge is mine] where the writer built a model of the world, referring to the motifs of trees and their elements. Trees in Żeromski’s work are symbolised and often function on the basis of Jungian archetypes. It is worth pointing out some similarities with the inclusion of dendrological motives in Orzeszkowa or Rodziewiczówna, as well as in Jarosław Iwaszkiewicz.
PL
Stefan Żeromski w szczególny, złożony sposób wykorzystywał motywy dendrologiczne w swojej twórczości. Drzewa (las, puszcza, ogród) są nie tylko tłem akcji jego utworów, ale stanowią także ważny nośnik różnych treści: egzystencjalnych, metafizycznych, historycznych. Są elementami doświadczania czasu i przestrzeni, stają się znakiem pamięci, jak i figurą rzeczywistości. Opisy te pojawiają się już w młodzieńczych Dziennikach. Szczególnego znaczenia nabierają jodły w opisach puszczy, na przykład w Popiołach i w Puszczy jodłowej, sosny w Ludziach bezdomnych, brzozy w Róży i Urodzie życia. Jeden z najbardziej przejmujących obrazów dendrologicznych niesie Zemsta jest moją…, gdzie pisarz zbudował model świata, odwołując się do motywu drzew i ich elementów. Drzewa w twórczości Żeromskiego podlegają symbolizacji i funkcjonują często na zasadzie Jungowskich archetypów. Warto wskazać na pewne podobieństwa z ujęciem motywów dendrologicznych u Orzeszkowej czy Rodziewiczówny, a także u Jarosława Iwaszkiewicza.
2
Publication available in full text mode
Content available

Czas utracony - czas odzyskany - czas osobny. Szkic o pisarstwie Róży Ostrowskiej

100%
Olszewska M. J.
Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
|
2018
|
vol. 36
|
issue 2
EN
The aim of this article is to interpret two novels by Róża Ostrowska (1926–1975) – Wyspa (1960) and unfinished, published posthumously Czas mój osobny (1977) – which occupy an important place in Polish literature of the 1950s and 1960s. These novels take place in two time-space – nowadays in Kashubia and in the past in the Vilnius region. For the writer, these are significant   autobiographical places. In the construction of the story and characters, Ostrowska used her own life experience. This is, therefore, a writing based on autobiography and self-fiction. The writer used personal experience to take up important issues regarding human existence (life, passing away, love, death) and identifying. In these novels, an important philosophy of humanity is inscribed. The basic key to reading them is time – an individual time, an interoralized one, a “separate one” – associated with human existence and the functioning of human memory. The way the time worked in these novels allowed the writer to introduce into the structure of her novel a myth of a place and an individual. Our analysis leads to interesting conclusions: first of all, Ostrowska’s prose turns out to be an original combination of autobiography (or rather self-fiction) with mythology, whose aim is not so much the elevation of past or present reality, but rather the creation of a kind of “necro-narration”, taken as if from the post-mortem perspective. Therefore, Wyspa and Mój czas osobny are not political, moral or psychologicalnovels, but mythical ones.
PL
Celem niniejszego artykułu jest interpretacja dwu powieści Róży Ostrowskiej (1926–1975). Wyspa (1960) i nieukończony, wydany pośmiertnie Mój czas osobny (1977) zajmują ważne miejsce w polskiej literaturze lat 50. i 60. XX wieku. Akcja tych powieści  rozgrywa się w dwóch czasoprzestrzeniach – współcześnie na  Kaszubach i w przeszłości na Wileńszczyźnie. Dla pisarki są to  znaczące „miejsca autobiograficzne”. W budowie fabuły i kreacji  bohaterów Ostrowska wykorzystała własne doświadczenia życiowe, które stają się pretekstem do podjęcia ważnych zagadnień  dotyczących ludzkiej egzystencji (życia, przemijania, miłości, śmierci) i tożsamości. Pisarstwo to bazuje zatem na autobiografzmie i  autofkcji. W omawiane powieści wpisana jest filozofia  człowieczeństwa. Za podstawowy klucz do odczytania obydwu  utworów należy uznać czas – osobniczy, interioryzowany, „osobny”, związany z ludzką egzystencją i funkcjonowaniem pamięci. Sposób  działania czasu w tych utworach pozwolił pisarce na wprowadzenie w struktury powieści mitów – miejsca i osobniczego. Analiza prowadzi do ciekawych wniosków. Przede wszystkim: proza Ostrowskiej  okazuje się oryginalną kombinacją autobiografii (a raczej autofikcji) z mitologią, której efektem jest nie tyle uwznioślenie przeszłości czy teraźniejszości, ile kreacja „nekronarracji” podejmowanej jakby z perspektywy pośmiertnej. A zatem Wyspa i Mój czas osobny to nie powieści polityczne, obyczajowe czy psychologiczne, tylko mityczne.
3
Publication available in full text mode
Content available

Narodowy geniusz, czyli portret Fryderyka Chopina w Ostatnim koncercie Stanisławy Fleszarowej-Muskat

100%
Olszewska M. J.
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka
|
2021
|
issue 41
301-326
EN
The drama Ostatni koncert (The Last Concert) (1960) by Stanisława Fleszarowa-Muskat, originally written as a radio play, sits on the border between popular and fictional literature. The text was intended for a wide audience. The plot focuses on a single event – Frédéric Chopin’s last concert in Warsaw, just before his departure to France, which took place on October 11, 1830. Youth, as it was understood by the romantics, turns out to be a time that shaped Chopin’s artistic personality. In this drama, the independence background is important as it highlights Chopin’s ties to the fate of his homeland, which gives his music a patriotic and revolutionary dimension. In sounds, Chopin’s brilliant music expresses the essence of the Polish soul: its nobility and love of freedom. Chopin’s concert took place at a turning point both for the composer and for the nation whose spirit he expressed through sounds. The drama about Chopin, the national genius, is at the same time a drama about a national community that acquires its identity by identifying with his music.
4
Publication available in full text mode
Content available

Tadeusza Kudlińskiego lektura Biblii, czyli „Gniew o Soszannę”

100%
Olszewska M. J.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
|
2018
|
vol. 18
121-138
RU
The novel 'Gniew o Soszannę' was wriitten in the period 1947–1962. It came out in 1963. The writer had some difficult war and postwar experiences. First, he was repressed by the Nazis and then by the Stalinist authorities. These experiences became a source of the novel from the days of the former Israel. The story is based on the episode from the Bible, Jeph’s History. He made an unheard of Yahweh’s oath and he had to sacrifice his own daughter. However, Kudliński’s novel goes beyond the colorful of the biblical story, it carries deeper reflections on human life and relationships with Yahweh. It is also a settlement with totalitarianism. From the formal point of view, it is an apocryphal narration based on Kudlinski’s principle of «symultaneity», thus realizing the ‘three-times principle’ of spatial composition. The character becomes a collective hero. Kudliński’s work fits into the search for a modern novel form in Polish literature of the twentieth century.
5
Publication available in full text mode
Content available

Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

100%
Olszewska M. J.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2016
|
vol. 33
|
issue 3
255-278
EN
The article presents an analysis of two literary works – Klątwa [Curse] by Stanisław Wyspiański (1869–1907) and the Riders to the Sea by John Millington Synge (1871–1909), examined in the context of elements characteristic of ancient tragedy the present in their structure. As a result, although both plays are set in the countryside, they go beyond the naturalistic convention and are more reminiscent of tragic miniatures. They employ the poetics of maximum condensation. Both Klątwa and Riders to the Sea are a modern reading of ancient tragedy, consistently recognised by the authors to be the highest form of playwriting. Wyspiański’s and Synge’s characters are struggling with the real world, with the difficulties of everyday life, but also with the world transcendent to their consciousness, which turns out to be incomprehensible and terrifying at the same time, where forces of Fate rule, to which man is vulnerable. Synge’s heroine surrenders to fate, while the character in Klątwa stands up for herself and fight. Each of them defends her human dignity in her own way.
6
Publication available in full text mode
Content available

„A tu rzeczywistość skrzeczy…”, czyli „Na marne” i „Z dobrego serca” Lucjana Rydla

100%
Olszewska M. J.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
|
2019
|
vol. 19
97-114
RU
Two dramas by Lucjan Rydel 'Na marne' (1895) and 'Z dobrego serca' (1897) were created during the poet’s stay in Western Europe. These pieces are a testimony to changes in his worldview and attitude to life. He left in them his youthful fascination with symbolic and mood drama modeled on Maurice Maeterlinck’s plays. The attempts to transpose these patterns were heavily criticized by his youthful works 'Matka' and 'Dies irae'. Rydel turned to realism in art. In this case, the patterns were provided by Gerhart Hauptmann and Leo Tolstoy. Na marne is based on the confrontation of two life attitudes. The Major, a former insurgent, symbolizes patriotic tradition and deed, and his grandson Adam is a decadent who has lost faith in the meaning of life. It pushes him to suicide. This drama is a warning against passivity and fatalism. 'Z dobrego' serca treats about the sacrifice of a young girl who, after her sister’s death, decides to marry a much older brother-in-law to save her family. It becomes the personification of love of human being. For Rydel, the foundation on which we should build our life is Christian values. The choice made by the poet confirms his subsequent dramas mainly written for the folk theatre of which he was the initiator and creator.
EN
Two dramas by Lucjan Rydel 'Na marne' (1895) and 'Z dobrego serca' (1897) were created during the poet’s stay in Western Europe. These pieces are a testimony to changes in his worldview and attitude to life. He left in them his youthful fascination with symbolic and mood drama modeled on Maurice Maeterlinck’s plays. The attempts to transpose these patterns were heavily criticized by his youthful works 'Matka' and 'Dies irae'. Rydel turned to realism in art. In this case, the patterns were provided by Gerhart Hauptmann and Leo Tolstoy. Na marne is based on the confrontation of two life attitudes. The Major, a former insurgent, symbolizes patriotic tradition and deed, and his grandson Adam is a decadent who has lost faith in the meaning of life. It pushes him to suicide. This drama is a warning against passivity and fatalism. 'Z dobrego serca' treats about the sacrifice of a young girl who, after her sister’s death, decides to marry a much older brother-in-law to save her family. It becomes the personification of love of human being. For Rydel, the foundation on which we should build our life is Christian values. The choice made by the poet confirms his subsequent dramas mainly written for the folk theatre of which he was the initiator and creator.
DE
Two dramas by Lucjan Rydel 'Na marne' (1895) and 'Z dobrego serca' (1897) were created during the poet’s stay in Western Europe. These pieces are a testimony to changes in his worldview and attitude to life. He left in them his youthful fascination with symbolic and mood drama modeled on Maurice Maeterlinck’s plays. The attempts to transpose these patterns were heavily criticized by his youthful works 'Matka' and 'Dies irae'. Rydel turned to realism in art. In this case, the patterns were provided by Gerhart Hauptmann and Leo Tolstoy. Na marne is based on the confrontation of two life attitudes. The Major, a former insurgent, symbolizes patriotic tradition and deed, and his grandson Adam is a decadent who has lost faith in the meaning of life. It pushes him to suicide. This drama is a warning against passivity and fatalism. 'Z dobrego serca' treats about the sacrifice of a young girl who, after her sister’s death, decides to marry a much older brother-in-law to save her family. It becomes the personification of love of human being. For Rydel, the foundation on which we should build our life is Christian values. The choice made by the poet confirms his subsequent dramas mainly written for the folk theatre of which he was the initiator and creator.
7
Publication available in full text mode
Content available

Historyk w podróży, czyli Adolfa Pawińskiego wędrówki po Półwyspie Iberyjskim ("Hiszpania. Listy z podróży")

100%
Olszewska M. J.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
|
2021
|
vol. 21
147-166
EN
'Spain: Adolf Pawiński’s letters from his travels in Spain' was written in 1880. We are not dealing with a perieghesis in the nature of a scientific report or a sightseeing guide, but with a collection of texts written with the Polish reader in mind. The correspondence was to be published in the Warsaw press. This explains the volume’s character, content, and form. Pawiński wanted to give a complete picture of Spain, which he visited primarily as a historian, archivist, and tourist. Knowledge of the Spanish language allowed him to get closer to the Spanish world and understand it better. The description of the country is picturesque and, at the same time, historical. In Pawiński’s view, Spain is an “agglomerate”. The image of Spain is multi-faceted, based on knowledge and expressing his fascination with writing.
8
Publication available in full text mode
Content available

Piękno Miłosierdzia. Dramaturgiczne wizerunki Brata Alberta

100%
Olszewska M. J.
Zeszyty Naukowe KUL
|
2018
|
vol. 61
|
issue 2
121-143
EN
Brother Albert Chmielowski has become a hero of several important literary texts, including the hero of two dramas created almost at the same time – during World War II. These are Adam Bunsch’s Gołębie Brata Alberta (1943), (Polish edition 1947 Przyszedł na ziemię święty) and Karol Wojtyla Brat naszego Boga (1944-1950). Both Bunsch and Wojtyla are fascinated by the character of Brother Albert and his life. Bunsch writes his drama as a soldier, artist-painter, literary, and Wojtyla, the future pope, as a priest. In the drama by Bunsch we have shown the way of life choices of Adam Chmielowski, who is looking for his place in life. We first see him as an insurgent soldier from 1863, then as a painter, and finally as a religious servant to the poor. Bunsch’s drama is similar to realistic, moral or biographical dramas. The author did not introduce theological content into it, but he emphasized ethical issues. In Karol Wojtyla’s drama we have a different approach to the character of Brother Albert. This drama is based on the foundation of personalism. It stands the human being in the center with its mystery of existence to relation to God based on love. The plot becomes a pretext for reflection on Mercy, which is pure Beauty. The visualization of Mercy in the discussed play is a picture of Chmielowski Ecce homo. Drama by Wojtyła has a theological tone. His theater is a theater of words, thoughts and philosophical-vision. So, despite significant differences in the concept of theater and drama, both dramas are testimony to the role that Brother Albert played in the current world.
PL
Brat Albert Chmielowski stał się bohaterem kilku ważnych tekstów literackich, w tym jest bohaterem dwóch dramatów powstałych prawie w tym samym czasie – podczas II wojny światowej. Są to Adama Bunscha Gołębie Brata Alberta (1943), (wydanie polskie z roku 1947 Przyszedł na ziemię święty) oraz Karola Wojtyły pt. Brat naszego Boga (1944-1950). Zarówno Bunsch, jak i Wojtyła są zafascynowani postacią Brata Alberta i jego życiem. Bunsch pisze swój dramat jako żołnierz, artysta-malarz, literat, a Wojtyła, przyszły papież, jako ksiądz. W dramacie Bunscha mamy pokazaną drogę wyborów życiowych Adama Chmielowskiego, który szuka swego miejsca w życiu. Widzimy go najpierw jako żołnierza-powstańca z roku 1863, potem jako malarza, a w końcu jako zakonnika posługującego ubogim. Dramat Bunscha zbliżony jest do dramatów realistycznych, obyczajowych czy biograficznych. Autor nie wprowadził do niego treści teologicznych, tylko położył nacisk na kwestie etyczne. Natomiast w dramacie Karola Wojtyły mamy inne podejście do postaci Brata Alberta. Sztuka ta oparta jest na fundamencie personalizmu. Stawia on w centrum człowieka z jego tajemnicą istnienia w relacji do Boga opartej na miłości. Fabuła staje się pretekstem dla rozważań na temat Miłosierdzia, będącego czystym Pięknem. Wizualizacją Miłosierdzia w omawianej sztuce jest obraz Chmielowskiego Ecce homo. Dramat Wojtyły ma wymowę teologiczną. Jego teatr jest teatrem słowa, myśli, filozoficzno-wizyjnym. Tak więc pomimo znaczących różnic w koncepcji teatru i dramatu oba dramaty są świadectwem roli, jaką brat Albert odegrał we współczesnym świecie.
9
Publication available in full text mode
Content available

W świecie zapomnianych powieści Alfreda Konara

100%
Olszewska M. J.
Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne
|
2015
|
issue 4/2015 O Młodej Polsce mniej znanej
13-34
EN
Alfred Alexander Konar (1862-1940) created a chronicle of life in Warsaw, all its social strata, especially the middle class as a social group. The concept of bourgeois ideas in his case shall be understood as a certain belief, mentality, style of behavior. Simple virtues of heroism have its justification in what is referred to as mediocrita, which gave the writer a base to build an anti-revolutionary myth of a "good man". Each of Konar’s novel is a variation of the popular modernist novels. It is a complex creation, combine elements of the English “Victorian” novel, the German Biedermeier and the French romance. The weakness of the social diagnosis lays in a narrow range of socio-moral observation, limited to urban and middle class, which, combined with lack of in-depth psychological perspective of these texts, using motifs of romance and didacticism, gives a vision of a world ideologically anachronistic.
10
Publication available in full text mode
Content available

W blasku legendy, czyli „Ognisty wóz” Zofii Kossak. Lektura w kontekście twórczości pisarki

100%
Olszewska M. J.
Język - Szkoła - Religia
|
2021
|
vol. 15
11
Publication available in full text mode
Content available

Lekcja patriotyzmu i wiary w Boga w utworach abpa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego (2)

100%
Olszewska M. J.
Język - Szkoła - Religia
|
2015
|
vol. 10
|
issue 3
51-66
EN
The sketch is devoted to literary works by Archbishop Zygmunt Szczesny Felinski. It stems from the fascination for great romantic poetry, mostly for works by Juliusz Słowacki and Zygmunt Krasiński. Two his works have been analyzed – Prakseda which is a variant of a heroic poem, and Oskar i Wanda. Obraz dramatyczny w piętnastu odsłonach. Z teki Anhellego. The Archbishop picked difficult, yet heroic, moments in the history of Poland, which allows you to include the text among works written for strengthening of hearts.
PL
Szkic poświęcony jest twórczości literackiej abpa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego. Wyrasta ona z fascynacji wielką poezją romantyczną, głównie Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego. Przedmiotem analizy stały się dwa jego teksty – Prakseda będąca wariantem poematu heroicznego oraz Oskar i Wanda. Obraz dramatyczny w piętnastu odsłonach. Z teki Anhellego. Arcybiskup wybiera z historii Polski momenty trudne, ale jednocześnie heroiczne, co pozwala wpisać jego teksty w schemat „ku pokrzepieniu serc”.
12
Publication available in full text mode
Content available

U źródeł chrześcijaństwa. Portret św. Brunona z Kwerfurtu w powieści "Jest tu chłopiec" Anny Lisowskiej-Niepokólczyckiej

100%
Olszewska, M. J.
Język - Szkoła - Religia
|
2018
|
vol. 13
|
issue 4
50-69
PL
Początki państwa polskiego i jego chrystianizacja stały się przedmiotem wielu powieści historycznych z różnych okresów literackich i skierowanych do różnych odbiorców. Napisali o tym m.in. Józef Ignacy Kraszewski, Walery Przyborowski, Antoni Gołubiew i Władysław Grabski. Kwestią polskiej chrystianizacji zajęła się również Anna Lisowska-Niepokólczycka w powieści Jest tu chłopiec. To opowieść o św. Brunonie z Kwerfurtu (974–1009) – mnichu benedyktyńskim, kapelanie cesarskim, misjonarzu, męczenniku i świętym Kościoła katolickiego, wywodzącym się z arystokratycznej rodziny niemieckiej; absolwencie szkoły w Magdeburgu, powierniku Ottona III i uczniu św. Romualda. O jego osobistej wartości przypomina pamiętna rola, jaką odgrywał w dziele chrystianizacji Polski w czasach Bolesława Chrobrego. Po śmierci Pięciu Braci (w 1003 r.) udał się do Polski. Napisał dwie hagiograficzne prace: Żywot św. Wojciecha oraz Żywot Pięciu Braci Męczenników. Są one źródłem wiedzy o historii Polski i Europy Środkowej we wczesnym średniowieczu. Św. Brunon napisał też list do Henryka II, próbując pośredniczyć między nim a Bolesławem Chrobrym. List ten jest jednym z pierwszych dzieł napisanych w języku polsku. Z powodu przedłużającej się wojny między oboma władcami Brunon udał się na misję do Prusów, na granicy między Litwą a Rosją. Został zamordowany wraz z 18 misjonarzami 14 lutego lub 9 marca 1009 r. Powieść Lisowskiej-Niepokólczyckiej przedstawia sylwetkę świętego, którego historia życia dobrze wpisuje się w dzieje średniowiecznej, a który właściwie został zapomniany. Brunon z Kwerfurtu jest, obok św. Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników, jedną z najważniejszych postaci odpowiedzialnych za chrystianizację Polski.
13
Publication available in full text mode
Content available

Arcybiskupa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego żywot niepokorny. Przypomnienie (1)

100%
Olszewska M. J.
Język - Szkoła - Religia
|
2015
|
vol. 10
|
issue 2
74-84
EN
The following sketch is given to recall the figure of Archbishop Zygmunt Szczesny Felinski. His biography is truly impossible to embrace with a simple hagiographic diagram. He was a rebellious man, entirely devoted to the Church and his fatherland. He created his own version of Messianism, and he viewed Poland though the figure of Mary Magdalene. He believed that the road to freedom is the path of penance and humility. His biography has a symbolic value. His life becomes the epitome of the love for God and your home country.
PL
Szkic poświęcony jest przypomnieniu sylwetki abpa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego. Jego biografia nie daje się wpisać w prosty schemat hagiograficzny. Był człowiekiem niepokornym, całkowicie oddanym sprawie Kościoła i Ojczyzny. Stworzył własną wersję mesjanizmu, traktując Polskę jako Marię Magdalenę. Droga do wolności jest drogą pokuty i pokory. Jego biografia nabiera wartości symbolicznej. Staje się uosobieniem miłości do Boga i Ojczyzny.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.