Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Postmodernizm a kondycja duchowa człowieka

100%
Breczko J.
Kwartalnik Filozoficzny
|
2013
|
vol. 41
|
issue 3
101- 107
EN
In this paper I examine the relationship between philosophical postmodernism broadly understood and the spiritual condition of man. The starting point is the four ingredients of worldview given by Leszek Kolakowski that foster ”confidence in life” and spiritual safety. All of these are rejected by postmodernism, thus showing its destructive influence on the spiritual condition of man.
2
Publication available in full text mode
Content available

Kim jest klerk i na czym polega jego zdrada. Kilka uwag na temat stosunku metafizyki do polityki

100%
Breczko J.
ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal
|
2022
|
vol. 12
|
issue 1
41-58
EN
Who is a clerk and what his betrayal consists in. A few remarks on the relation of metaphysics to politics: In this article I discuss the concept of Julien Bendy’s “the betrayal of the soulful intellectuals”, and then slightly modify the concept of a soulful intellectual to make this “betrayal” - as I understand it - more explicit. Soulful intellectual - in my understanding - is a philosopher endowed with a “metaphysical temperament” and a cognitive passion associated with contemplation and an attempt to understand the universe. The betrayal of the soulful intellectual consists in giving up this supreme goal and sacrificing it - broadly understood - “political”. I distinguish between emotional (incidental) and structural (comprehensive) betrayal, which leads to the fact that metaphysics is subordinated to the philosophy of politics and is adjusted to it. I then give examples of such betrayals in the history of philosophy. I am also trying to understand the mechanism of their formation, focusing on the structural betrayal associated with the feeling of the horror of existence as a source of creating metaphysics. Such metaphysics usually has soothing functions, so it presents being as a cosmos, and thus order. Which usually leads to reduction and geometrization, omitting irregularities and randomness. When applied to the social world, it usually has a similar “reductive” character. This creates a metaphysically justified utopism. This often leads to an attempt - the more tragic and the more consistent - to straighten this crooked piece of wood that is man. Finally, I wonder if the idea of making philosophy of politics “first philosophy” (that is, “politicize philosophical reason”) is right.
3
Publication available in full text mode
Content available

Przypływy i odpływy katolicyzmu Miłosza (wymiar społeczny)

100%
Breczko J.
Folia Philosophica
|
2017
|
vol. 38
EN
In this article I deal with Czeslaw Milosz’s relationship to Catholicism in the social dimension. We can see in his position an ambivalence, not only in his life, but also in relation to the civilization and political role of the Church: from the strong acceptance on the historical and civilization level (“radical Catholicism”), to a strong dislike of the unions of Catholicism with the nationalism in various countries, especially in Poland; from  sympathy for Catholic modernism, to a strong dislike of some post-Vatican II rulings, which was, to some extent, a legacy of modernism. Moreover, Milosz did not want the Christian religion and the Catholic Church to be used politically (either through the left-wing politics, progressive politics, or nationalist politics), but also feared the dominance of the Church, the theocratic attempts. He did not want to subordinate the political sphere to religion or to subordinate religion to the political sphere. I treat this text as contributing to a more general theme, namely the attitude of Polish intellectuals to Catholicism in the 20th century
PL
W artykule tym zajmuję się stosunkiem Czesława Miłosza do katolicyzmu w wymiarze społecznym. Można dostrzec w jego stanowisku wahanie i pewną ambiwalencję, nie tylko w czasie (na różnych etapach życia zbliżał się i oddalał od katolicyzmu), ale też w odniesieniu do cywilizacyjnej i politycznej roli Kościoła. Od zdecydowanej akceptacji w skali historiozoficznej i cywilizacyjnej („katolik radykalny”), do silnej niechęci wobec zrostów katolicyzmu i nacjonalizmu w różnych krajach, a szczególnie w Polsce; od sympatii do katolickiego modernizmu, do silnej niechęci wobec niektórych postanowień Soboru Watykańskiego II, który był wszak – w pewnym stopniu – dziedzictwem modernizmu. Co więcej, Miłosz nie chciał, aby religia chrześcijańska oraz Kościół katolicki był wykorzystywany politycznie (czy to przez nurt lewicowy, progresywistyczny, czy to przez nurt  nacjonalistyczny), ale też obawiał się dominacji Kościoła, czyli zakusów teokratycznych. Nie chciał zatem, aby sfera polityczna podporządkowała sobie religię, ani też, aby religia podporządkowała sobie sferę polityczną. Tekst ten traktuję jako przyczynek do ogólniejszego tematu: jaki mianowicie był w XX stuleciu stosunek polskich intelektualistów do katolicyzmu.
4
Publication available in full text mode
Content available

Historia po „końcu historii” (próba ogólnej diagnozy kondycji kultury i polityki Zachodu)

100%
Breczko J.
ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich
|
2012
|
issue 12
69-82
EN
The subject of the article are self-destructive tendencies in the contemporary European culture. An indication of the observation of these tendencies are among others: thesis F. Fukuyama about the end of philosophy, cultural catastrophism of A. Bobkowski, W. Gombrowicz and Cz. Miłosz. In the sphere of the highbrow culture these tendencies are reinforced by postmodernism. Their result is a reduction the level of the political class, pandering to average tastes and the dominance of the mass culture. The author called this culture as a “ochlocracy”. These tendencies are leading to the disappearance of virtue of the solidarity and the responsibility as well as the public trust. It indicates the disintegration of the society.
RU
Предметом статьи являются аутодеструктивные тенденции в совре-менной европейской культуре. Выражением констатации этих тенденций являются среди прочих тезис Ф. Фукуямы о конце философии, культурный катастрофизм А. Бобковского, В. Гомбровича и Ч. Милоша. В сфере высокой культуры эти тенденции усиливаются постмодернизмом. Их результа-том является понижение уровня политического класса, угождение заурядным вкусам и доминирование массовой культуры. Эту культуру автор называет «охлократией». Эти тенденции приводят к потери таких добродетелей, как солидарность, ответственность и общественное доверие. Это означает дезинтеграцию общества.
5
Publication available in full text mode
Content available

Zwycięstwo liberalnej wizji niezmiennej natury ludzkiej jako zagrożenie

100%
Breczko J.
ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich
|
2011
|
issue 11
228-231
6
Publication available in full text mode
Content available

Zanik uczuć metafizycznych jako przyczyna kryzysu kultury

100%
Breczko J.
Kultura i Wartości
|
2015
|
issue 13
DE
Ich stehe auf dem Standpunkt, dass den zweifellosen Fortschritt in der Technik heutzutage im Westen die Kulturkrise begleitet. Es lässt sich über ihre Kraft streiten: Man kann nämlich den Standpunkt verteidigen, dass was sich entwickelt, das zerfällt auch zum Teil, folglich ist die Krise permanent und sie ist eine Funktion des Fortschritts, aber man kann auch nicht die Richtigkeit der katastrophischen Diagnose ablehnen. Diese Krise hat unzweifelhaft unterschiedliche Anzeichen und unterschiedliche Quellen. Im Artikel konzentriere ich mich auf die von S. I. Witkiewicz aufgezeigte Quelle: auf das Schwinden des Metaphysischen Gefühls der Seltsamkeit des Daseins und auf seine Folgen. Die Diagnose von Witkacy, die mir in allgemeinen Umrissen richtig scheint – versuche ich auf gegenwärtige Zeiten anzuwenden. Ich vertrete die Meinung, dass das Schwinden der metaphysischen Gefühle heute nicht nur durch einen immer bequemeren und immer dichteren "Zivilisationskokon", aber auch durch das "Vergessen des Todes" (der Tod wird in der Kultur zum Tabu) und durch das Vorherrschen des methodologischen Naturalismus in der Wissenschaft stimuliert wird. Der letzte Faktor führt dazu, dass die Welt nicht mehr "seltsam", "geheimnisvoll" erscheint. All das beeinträchtigt höhere Stufen der Kultur, macht sie "steril", beeinflusst also negativ das Wirken der künstlerischen, philosophischen und religiösen Eliten.
EN
In my opinion, the unquestionable progress in technology is currently accompanied by the crisis of culture in the West. What is controversial is its intensification. One may defend a view that what is developing is simultaneously partly decomposing. Thus, crisis is permanent and is a function of progress, but it is also impossible to reject the accuracy of the catastrophic diagnosis. This crisis undoubtedly manifests itself differently and has different sources. In this article I focus on the source pointed by I. S. Witkiewicz: on the disappearance of the “Metaphysical Sense of the Oddity of Existence” as well as its results. I try to apply Witkacy’s diagnosis, which seems to me generally accurate, to modern times. In my opinion, the disappearance of metaphysical feelings is now stimulated by a not only increasingly convenient and hermetic “civilisation cocoon” yet also “oblivion of death” (death becomes taboo in the culture) as well as the methodological naturalism in science, which results in the world ceasing to appear “odd” or “mysterious”. All this damages and “sterilizes” the upper tiers of culture, which means that it affects adversely the activities of artistic, philosophical or religious elites.
PL
Sądzę, że niewątpliwemu postępowi w technice towarzyszy obecnie na Zachodzie kryzys kultury. Kwestią sporną jest jego nasilenie; można bronić poglądu, że co się rozwija, to się po części rozkłada, kryzys jest więc permanentny i jest funkcją postępu, ale też nie można odrzucić trafności diagnozy katastroficznej. Kryzys ten ma niewątpliwie różne przejawy i różne źródła. W artykule koncentruję się na źródle wskazanym przez S. I. Witkiewicza: na zaniku Metafizycznego Poczucia Dziwności Istnienia oraz na jego skutkach. Diagnozę Witkacego – która wydaje mi się w ogólnych zarysach trafna – próbuję zastosować do czasów współczesnych. Uważam, że zanik uczuć metafizycznych jest obecnie stymulowany nie tylko coraz wygodniejszym i bardziej szczelnym „kokonem cywilizacyjnym”, ale też „zapomnieniem o śmierci” (śmierć staje się tabu w kulturze) oraz panowaniem w nauce naturalizmu metodologicznego, który powoduje, że świat przestaje się jawić jako „dziwny”, „tajemniczy”. Wszystko to zaś uszkadza, „wyjaławia” wyższe piętra kultury, czyli destrukcyjnie wpływa na działalność elit artystycznych, filozoficznych i religijnych.
7
Publication available in full text mode
Content available

Hasło sprawiedliwości społecznej jako wstęp do tyranii

100%
Breczko J.
Logos i Ethos
|
2020
|
vol. 53
|
issue 1
209-230
EN
The slogan of “social justice” was variously understood in history; it was the basis of changes – in the broad sense of the word – democratic, but it also turned out to be a propaganda “catch” and an introduction to tyranny. Plato was perhaps the first who pointed out that democracy – when the theme of “redistribution of goods” and egalitarianism comes to the forefront – spontaneously turns into tyranny. Aristotle, in his policy concept (politeia), tried to prevent it. I would like to consider (in a nutshell) how these concepts “worked in history” and are currently valid. Finally, I would like to present three models of “social justice”: hierarchical (ancient), based on an equal criterion (modern, liberal) and egalitarian (utopian, leveling), which is an ideology leading to centralized, arbitrary and even tyrannical power.
PL
Hasło sprawiedliwości społecznej różnie w historii było rozumiane; bywało podstawą przemian – w szerokim sensie tego słowa – demokratycznych, ale też okazywało się propagandowym „chwytem” i wstępem do tyranii. Platon był bodaj pierwszy, który w swojej opisowej koncepcji ewolucji ustrojów zwrócił uwagę na to, że demokracja – kiedy wątek „redystrybucji dóbr” w imię egalitaryzmu i zrównania wychodzi na plan pierwszy – niejako spontanicznie zamienia się w tyranię. Próbował temu zapobiec Arystoteles w swojej koncepcji politei. Chciałbym się zastanowić (w ogromnym, rzecz jasna, skrócie), na ile te koncepcje „sprawdzały się w historii” i są obecnie aktualne. Chciałbym też – na zakończenie – zaprezentować trzy modele „sprawiedliwości społecznej”: hierarchiczny (starożytny), oparty na równym kryterium (nowożytny, liberalny) oraz egalitarystyczny (utopijny, zrównujący), będący ideologią prowadzącą do scentralizowanej, arbitralnej, a nawet tyrańskiej władzy.
8
Publication available in full text mode
Content available

Między potrzebą wolności i uniwersalizmem a potrzebą bezpieczeństwa duchowego i partykularyzmem

100%
Breczko J.
Kultura i Wartości
|
2022
|
issue 34
105-124
DE
Der Streit zwischen den Befürwortern der Vision des Kosmos und der Menschheit als Harmonie und Ordnung (in einer tiefen Struktur) und den Befürwortern der Vision des Kosmos und der Menschheit als Konflikt, als „Kampf der Gegensätze“, geht auf die Anfänge der Philosophie zurück. Die Lehre der Pythagoreer war harmonisch, die Lehre des Heraklit dynamisch. Beim Nachdenken über die Wertekonflikte werde ich den mir näheren dialektischen Weg des Heraklit gehen. Daher denke ich, dass Widersprüche (auch in dem, was die Menschen für gut und wertvoll halten) die „treibende Kraft der Geschichte“ sind. Es scheint – und das ist die Hauptthese dieses Artikels –, dass wir es derzeit (auf globaler Ebene) mit einem Konflikt zweier Wertegruppen zu tun haben: Auf der einen Seite ist es das Bedürfnis nach Freiheit, verbunden mit Universalismus und Individualismus, auf der anderen Seite das Bedürfnis nach spiritueller und sozialer Sicherheit, verbunden mit Partikularismus und Gemeinschaft. Diese Spannung ist eine der Ursachen für die Beschleunigung (und nicht das „Ende der Geschichte“): Erstens hängt sie mit der Tendenz einer „Flucht vor der Freiheit“ zusammen, das heißt, sich von der liberalen Demokratie mit Dreiteilung von Gewalten hin zu zentralisierten und autoritären Regimen zu bewegen; zweitens mit der Gestaltung – im geopolitischen Bereich – eines neuen bipolaren Systems, dessen Katalysator der Krieg in der Ukraine ist.
EN
TThe dispute between the supporters of the vision of the cosmos and humanity as harmony and order (deeply structured) and the supporters of the vision of the cosmos and humanity as a conflict, the “struggle of opposites”, goes back to the beginning of philosophy. The doctrine of the Pythagoreans was harmonious, the doctrine of Heraclitus was dynamic. I will follow the dialectical path of Heraclitus (which is closer to me), reflecting on the conflict of values. Thus, I think that contradictions-also in what people consider to be precious, good and valuable-are “the driving force of history.” It seems-and this is the main thesis of this article-that we are currently dealing (on a global scale) with a conflict of two sets of values: on the one hand, it is the need for freedom, related to universalism and individualism, and on the other hand, the need for spiritual and social security, related to particularism and collectivism. This tension is one of the causes of the “acceleration of history” and not of the “end of history”: first, it is related to the tendency to “escape from freedom”, namely to move away from liberal democracy (with tripartite powers) towards centralized and authoritarian regimes; secondly, it is related to the formation-in the geopolitical sphere-of a new bipolar system, the catalyst of which is the war in Ukraine.
PL
Spór między zwolennikami wizji kosmosu i ludzkości jako harmonii i ładu (w głębokiej strukturze) oraz zwolennikami wizji kosmosu i ludzkości jako konfliktu, „walki przeciwieństw”, sięga korzeniami do początku filozofii. Harmonijna była doktryna pitagorejczyków, dynamiczna doktryna Heraklita. Zastanawiając się nad konfliktami wartości, będę kroczył – bliższą mi – dialektyczną ścieżką Heraklita. Sądzę przeto, że sprzeczności (również w tym, co ludzie uznają za cenne, dobre, wartościowe) są „napędem dziejów”. Wydaje się – i to jest główna teza tego artykułu – że mamy obecnie do czynienia (w skali globalnej) z konfliktem dwóch zestawów wartości: z jednej strony jest to potrzeba wolności, powiązana z uniwersalizmem i indywidualizmem, z drugiej strony – potrzeba bezpieczeństwa duchowego i socjalnego, powiązana z partykularyzmem oraz wspólnotowością. Owo napięcie jest jedną z przyczyn akceleracji, a nie „końca historii”: po pierwsze, wiąże się z tendencją do „ucieczki od wolności”, czyli do odchodzenia od liberalnej demokracji z trójpodziałem władz w kierunku ustrojów scentralizowanych i autorytarnych; po drugie, z kształtowaniem się – w sferze geopolitycznej – nowego układu dwubiegunowego, którego katalizatorem jest wojna w Ukrainie.
9
Publication available in full text mode
Content available

Kryzys ojcem wszechrzeczy. Punktualizm filozoficzny (część pierwsza: od metafizyki do ewolucji kosmosu i biosfery)

100%
Breczko J.
Kultura i Wartości
|
2023
|
issue 35
31-57
DE
In diesem Artikel stelle ich eine gewisse ganzheitliche Sicht der Krise vor, indem ich mich auf Stephen Goulds evolutionären Punktualismus beziehe und ihn philosophisch extrapoliere: von dynamischen metaphysischen Darstellungen über die Evolution des Kosmos bis hin zur Evolution der Biosphäre (ich beabsichtige, in einem späteren Artikel eine ähnlich gerahmte Geschichte der Menschheit darzustellen). Ich behaupte, dass die Evolution auf den verschiedenen Ebenen des Seins in einem ähnlichen "Rhythmus" verläuft. In der ersten Phase befindet sich das Objekt (die Struktur) in einem Zustand des relativen Gleichgewichts und der langsamen (graduellen) Veränderung. Diese Phase endet mit einer Katastrophe, einem plötzlichen Ereignis (einem äußeren Aufprall oder einem inneren "Bruch"), das eine Phase gewaltsamer Transformationen einleitet, die als Krise sensu largo beschrieben werden kann. Diese gewalttätigen Transformationen steigern sich, bis sie einen kritischen Moment erreichen, einen Moment des Höhepunkts und des Übergangs, der als Krise sensu stricto bezeichnet werden kann. Auf diese Krise folgt entweder der Zerfall des betreffenden Objekts ("Tod") oder sein Fortbestehen, allerdings in einem deutlich veränderten Zustand. Es entsteht eine neue Qualität (ein neues Ganzes), das wieder in einen Zustand des relativen Gleichgewichts und der langsamen Transformation übergeht. Ich weise auch auf den Widerstand hin, den die dynamische Vision des Seins bei Philosophen, Astronomen und Naturwissenschaftlern hervorgerufen hat, und behaupte, dass diese Sympathie für die Fixierung eine der Varianten von Bacons Idolen des Stammes ist.
EN
In this article, I present a holistic view of a crisis, referring to Gould’s concept of “punctuated equilibrium” and making its philosophical extrapolation: from dynamic metaphysical approaches, through the evolution of cosmos, to the evolution of the biosphere (in the next article, I intend to present a similarly framed history of mankind). I argue that evolution on different levels of being occurs in a similar “rhythm.” In the first phase, the object (structure) is in a state of relative balance and slow (gradual) changes. This phase ends with a catastrophe, some sudden event (an external blow or an internal “rupture”), initiating a phase of rapid change that can be described as a crisis in the broad sense. These violent transformations grow until they reach a critical moment, a moment of culmination and solstice, which can be called a crisis in the strict sense. After this crisis, there is either the disintegration of the object (“death”), or the survival, but of the object already clearly changed. A new quality (a new whole) appears, which returns to a state of relative balance and slow changes. I also point to the resistance that such a dynamic vision of being elicited from philosophers, astronomers, and naturalists, suggesting that this sympathy for constancy is a variety of Baconian tribal idols.
PL
W artykule przedstawiam pewien całościowy pogląd na kryzys, nawiązując do punktualizmu ewolucyjnego Stephena Goulda oraz dokonując jego filozoficznej ekstrapolacji: począwszy od dynamicznych ujęć metafizycznych, poprzez ewolucję kosmosu, aż do ewolucji biosfery (podobnie ujętą historię ludzkości zamierzam zaprezentować w kolejnym artykule). Twierdzę, że ewolucja na różnych poziomach bytu zachodzi w podobnym „rytmie”. W fazie pierwszej obiekt (struktura) znajduje się w stanie względnej równowagi i powolnych (gradualistycznych) przemian. Fazę tę kończy katastrofa, jakieś nagłe zdarzenie (zewnętrzne uderzenie albo wewnętrzne „pęknięcie), rozpoczynając fazę gwałtownych przemian, którą można określić jako kryzys sensu largo. Owe gwałtowne przemiany narastają aż osiągają moment krytyczny, moment kulminacji i przesilenia, który można nazwać kryzysem sensu stricto. Po tym kryzysie albo ma miejsce rozpad danego obiektu („śmierć”), albo przetrwanie, ale obiektu już wyraźnie zmienionego. Pojawia się nowa jakość (nowa całość), która przechodzi ponownie w stan względnej równowagi i powolnych przemian. Wskazuję też na opór, jaki wzbudzała – wśród filozofów, astronomów oraz przyrodników – dynamiczna wizja bytu, sugerując jednocześnie, że owa sympatia do stałości jest jedną z odmian idoli plemiennych Bacona.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.