The aim of this article is to answer the question of how to understand the criterion of tax chargeability used by the EU legislator. It turns out that in the Polish tax system there are legal institutions that, prima facie, similarly accelerate the deadline for tax payment before it becomes chargeable, and yet some of them have been questioned as inconsistent with EU law, while others continue to function without any problems. This is a particularly important issue in the context of the changes introduced by the Polish legislator following the CJEU judgment in case C-855/19 and the need to assess their compliance with the criterion of chargeability. As a rule, the chargeability criterion determines the earliest moment at which payment of tax may be the taxpayer’s obligation – it does not prevent allowing him to pay the tax earlier on a voluntary basis.
PL
Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak należy rozumieć kryterium wymagalności, którym posługuje się prawodawca unijny. Okazuje się bowiem, że w polskim systemie podatkowym występują instytucje prawne, które prima facie w podobny sposób przyspieszają termin zapłaty podatku, zanim ten staje się wymagalny, a mimo to niektóre z nich zostały zakwestionowane jako niezgodne z prawem unijnym, a inne dalej bez przeszkód funkcjonują. Jest to zagadnienie szczególnie istotne w kontekście zmian wprowadzonych przez polskiego prawodawcę w ślad za wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) z dnia 9 września 2021 r. w sprawie C-855/19 G. Sp. z o.o. v. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy1 i potrzeby oceny ich zgodności z kryterium wymagalności. Co do zasady owo kryterium określa najwcześniejszy moment, w którym zapłata podatku może być obowiązkiem podatnika – nie stoi to na przeszkodzie umożliwieniu mu wcześniejszej zapłaty podatku na zasadzie dobrowolności.
In principle, in Poland the fees are differentiated from taxes because they are requited (i.e. charged as a consideration for public services). The taxes, on the contrary, are not linked to any specific provision of public services. However, more detailed analysis demonstrates difficulties with classification of some fees. The problem derives inter alia from charging fees under conditions which put in doubt their requited character. The comparative analysis demonstrates that both the nature of public services financ ed with compulsory levies (either divisible or indivisible services) and the scope of persons who are charged the levies need to be taken into consideration. As the result the third, hybrid charge emerges: although it is charged in order to finance indivisible services (like taxes), it is charged to (at least deemed) beneficiaries of such services (like fees). In Poland, the hybrid charge is applied more and more often. Nevertheless, it poses formidable risks to the protection of stakeholders’ rights.
PL
Ogólna zasada rozgraniczenia podatków i opłat nie budzi w polskiej doktrynie wątpliwości i opiera się na kryterium odpłatności: daniny nieodpłatne stanowić mają podatki, daniny odpłatne – opłaty. Jest to podział o charakterze dychotomicznym (daniny inne niż podatki i opłaty wyodrębniane są według kryteriów innych niż odpłatność). Bliższa analiza napotyka jednak trudności, które wynikają m.in. z występowania w obrocie prawnym opłat o dyskusyjnej odpłatności. Analiza porównawcza wskazuje, że kiedy ocenia się odpłatność daniny publicznej, należy rozważyć nie tylko wąsko rozumiane świadczenie zwrotne, lecz także charakter finansowanej usługi publicznej (niepodzielna albo podzielna) oraz krąg podmiotów obciążonych daną daniną. Z tej perspektywy wyróżnić można nie dwie, lecz trzy formy danin, tj. obok podatku i opłaty wyodrębnić należy daninę hybrydową, która łączy w sobie finansowanie usługi podzielnej o niepodzielnym charakterze (cecha podatku) z zawężeniem kręgu podmiotowego do jej beneficjentów (cecha opłaty). Jest to forma daniny o coraz częstszym zastosowaniu w Polsce, lecz wiążą się z nią istotne zagrożenia dla praw majątkowych interes ariuszy
In recent decades administrative tax penalties in Italy evolved in para-penal direction. This means they have acquired some of the principles and features typical for criminal law. In the meantime administrative tax penalties in Poland were developed significantly and, so, doubts on mutual relation of criminal and administrative sanctions emerged. Comparative analysis in terms of the phenomenon noted in Italy might help to solve this problem. So far, the Polish administrative tax penalties have not evolved in para-penal direction as Italian ones. Yet, there are signs of similar tendencies.
PL
Ostatnie dziesięciolecia przyniosły we Włoszech reformę sankcji podatkowych w kierunku quasi-karnym (wł. parapenalistico). Zjawisko to polega na recypowaniu niektórych zasad i instytucji prawnokarnych na potrzeby sankcji podatkowych. W tym samym okresie w Polsce nastąpił natomiast dynamiczny rozwój sankcji podatkowych. Jednocześnie uwidoczniły się wątpliwości o wzajemną relację sankcji karnych i podatkowych. Analiza porównawcza w kontekście zjawiska zaobserwowanego we Włoszech może pomóc w rozstrzygnięciu tego problemu. W Polsce nie dokonała się quasi-karna ewolucja sankcji podatkowych w takim stopniu, jak miało to miejsce we Włoszech. Jednakże uwidoczniły się już tendencje zmierzające w analogicznym kierunku.
The public discussion in Poland over the introduction of the so-called tax benefit for expenditures for cultural heritage protection has proven that this is a highly controversial issue. The main problem regards the possibilities of as well as rationale for adopting a fiscal policy that stimulates stakeholders to active participation in cultural heritage protection. The analysis provided in this paper is based upon the example of Italy due to its exceptionally rich cultural heritage that requires effective protection. Indeed, in Italy there are some fiscal measures that concern cultural heritage protection, even though they do not present a systemic approach. Nonetheless, the Italian measures provide an interesting insight on specific questions that must be taken into consideration when analyzing fiscal policy in relation to cultural heritage protection.
PL
Dyskusja nad wprowadzoną w Polsce tzw. ulgą na zabytki pokazała, że jest to zagadnienie budzące wiele wątpliwości. Zasadniczy problem dotyczy możliwości i zasadności (jak też ewentualnego stopnia) wykorzystywania tego typu instrumentów fiskalnych w polityce ochrony zabytków. Na potrzeby analizy wybrano przykład włoski ze względu na obecność w tym kraju szczególnie bogatego dziedzictwa kulturowego, które wymaga ochrony – można więc spekulować, że problem stał się już tam przedmiotem badań. Przedstawiona analiza dowodzi, że faktycznie we Włoszech wprowadzono instrumenty fiskalne mające wspierać politykę zachowywania zabytków – nie tworzą one jednak spójnego systemu. Niemniej instytucje te ukazują złożoność problemu, jakim jest skuteczne wykorzystywanie instrumentów fiskalnych w kwestii ochrony zabytków.
sanction. Throughout their evolution the default interests were subordinated to one or the other function. Although the concept of default interests derives from the idea of compensation, nowadays in Poland they are used for punitive reasons – Article 86 (10i) of VAT Act 2004 provides an example. For comparison – in Italy the default interests are treated as a tool for compensation whereas there are other tools (tax penalties properly so-called) applied for punitive purposes. Assigning both these functions to the default interests results in serious interpretative doubts – e.g. questions about the conformity of Article 86 (10i) of VAT Act 2004 with VAT Directive 2006/112. Treating the default interests not only as a mere compensation tool but also as a sanction is a pathology which decreases the trust of taxpayers in the Polish tax system.
PL
W polskiej doktrynie często odsetkom za zwłokę przypisuje się zarówno funkcję kompensacyjną (odszkodowanie), jak i funkcję represyjną (sankcja). W toku rozwoju tej instytucji w Polsce dominowała raz jedna, a raz druga z tych funkcji. Chociaż idea odsetek za zwłokę zakłada funkcję kompensacyjną, obecnie instytucja ta jest traktowana przez ustawodawcę jako narzędzie represji deliktów podatkowych, czego przykładem jest art. 86 ust. 10i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług [1, dalej „ustawa z dnia 11 marca 2004 r.”]. Dla porównania w doktrynie włoskiej odsetkom za zwłokę przypisuje się funkcję kompensacyjną, represyjną zaś powierza się innym, specjalnie w tym celu wprowadzonym instytucjom – właściwym sankcjom podatkowym. Połączenie obu tych funkcji w jednej instytucji stwarza pole do licznych sporów interpretacyjnych, czego przykładem są spory dotyczące art. 86 ust. 10i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w zakresie jego zgodności z dyrektywą 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [2, dalej „dyrektywa 2006/112/ WE”]. Traktowanie odsetek za zwłokę jako nie tylko narzędzia pokrycia strat Skarbu Państwa, ale także narzędzia represji stanowi patologię tej instytucji, osłabiającą zaufanie podmiotów regulowanych do polskiego systemu podatkowego.
In Poland tax penalties are applied more and more often. However, there is no parallel process of decriminalisation of tax law. Hence, more and more often breaches of tax duties will fall under both tax and criminal penalties. Therefore, there is a question whether both these penalties could be applied jointly or, otherwise, one of them should preclude the other. The answer was sought through comparative analysis within the jurisdiction of ECHR. The result is that tax and criminal penalties pursue the same aim and, therefore, may not be applied jointly. Taking into consideration the principle of proportionality and the purposes of tax penalties it is desirable that tax penalties were preferred over criminal ones.
PL
W Polsce obserwuje się proces co raz częstszego ustanawiania sankcji podatkowych, chociaż nie jest skorelowany z nim postulowany w doktrynie proces depenalizacji prawa podatkowego. W konsekwencji co raz więcej uchybień obowiązkom prawnopodatkowym będzie jednocześnie wypełniać hipotezy sankcji podatkowej i karnej. Odpowiedzi na pytanie, czy obie te sankcje mogą być jednocześnie stosowane, poszukiwano poprzez analizę prawnoporównawczą w obszarze zastosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wynika z niej, że ze względu na tożsamość funkcji pełnionych przez sankcje podatkowe i karne, nie mogą być one stosowane równolegle. Zważywszy na zasadę proporcjonalności oraz funkcje sankcji podatkowych postuluje się preferowanie stosowania sankcji podatkowych zamiast sankcji karnych.
Several legislative measures has been adopted in Poland in order to improve VAT compliance. One of them, relat-ed to the intra-Communitarian acquisitions of fuel, imposed on taxpayers the duty to settle the respective tax within few days from the transaction. However, within this timeframe the tax may not become chargeable under the provisions of VAT Directive and, hence, there might be no tax liability. The query about the compliance of the Polish regulation with VAT Directive is pending before CJEU (Case C-855/19). The paper seeks to analyse the convergence of the terms used in Polish VAT Act in relation to the events relevant for tax compliance (such as the rise of tax liability) with the corresponding terms used in VAT Directive (chargeable event, VAT chargeability, VAT payment). Some divergences are noted.
PL
W ramach uszczelniania VAT wprowadzono w Polsce przepisy nakładające na podatników obowiązek wcześniejszego rozliczenia podatku z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia paliwa (art. 103 ust. 5a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług1). Przewidziany w tym przepisie termin zapłaty następuje, zanim podatek z tytułu danej transakcji stanie się wymagalny (wedle terminologii dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej2), tj. zanim w stosunku do tej transakcji powstanie obowiązek podatkowy (według terminologii polskiej ustawy). Spór w tej sprawie zawisł przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-855/193 (wyroku jeszcze nie wydano). Problem ten stał się przyczynkiem do analizy zgodności pojęć stosowanych przez polskiego ustawodawcę w odniesieniu do zdarzeń kształtujących sytuację prawną podatnika (powstanie obowiązku podatkowego, powstanie zobowiązania podatkowego, termin zapłaty podatku) z ich odpowiednikami w dyrektywie 2006/112/WE (fakt wywoławczy, wymagalność podatku, termin zapłaty podatku). Między tymi pojęciami nie zachodzi pełna konwergencja.
Regardless of the similar function, the company financing (equity and debt) leads to different tax consequences. Since the debt financing is privileged, the taxpayers are induced to abuses aiming at tax advantages. Particularly when the cross-border relations are concerned, the so-called base erosion and profit shifting may occur. Hence, since about 50 years the counteractions are undertaken all around the world Several states have enacted regulations in order to limit the deductibility of interests either indirectly (thin capitalization rules) or directly (earnings stripping rule). This actions are supplemented with mechanisms supposed to enhance the tax consequences of equity – e.g. the notional interest deduction. The abundance of different concepts as well as the problems encountered during their implementations prove that so far no proper answer has been found to the question of the tax consequences of the forms of the company financing.
PL
Finansowanie spółki, definitywne (kapitał) i zwrotne (dług), mimo podobnej funkcji prowadzi do odmiennych skutków prawnopodatkowych. Uprzywilejowanie finansowania dłużnego prowadzi do nadużyć mających na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, a w przypadku transgranicznych grup podmiotów także przesuwania dochodów między jurysdykcjami podatkowymi. Od półwiecza próbuje się ograniczać taką optymalizację podatkową przez ograniczanie możliwości zaliczania kosztów odsetkowych do kosztów uzyskania przychodów: bądź to pośrednio (przepisy o cienkiej kapitalizacji ściśle rozumianej), bądź też bezpośrednio (limity kosztów odsetkowych). Jednocześnie próbuje się zrównać traktowanie podatkowe obu form finansowania w szczególności przez umożliwienie zaliczania do kosztów uzyskania przychodów hipotetycznych odsetek, jakie podatnik miałby zapłacić od finansowania kapitałowego, gdyby było dłużne. Wielość koncepcji i liczne problemy z ich praktycznym stosowaniem wskazują, że w istocie nie wypracowano jeszcze dobrego rozwiązania problemu skutków prawnopodatkowych finansowania spółki.
The sanctioning of the Polish Excise Tax is evolving profoundly and relies more on more on tax penalties. Such a policy is corresponding with the approaches applied among the other Member States of the European Union. However, in Poland the growth of popularity of tax penalties is not linked to the decriminalisation of tax offences observed in some other Member States – although the formal character of tax offences in the field of the Excise Tax provides a reason for application of tax penalties instead of criminal ones. The Polish tax penalties are not coordinated with the criminal ones – what takes place in some other states. The sanctions in the Polish Excise Tax do not create a coherent sanctioning system. The Polish legislator relies mostly on the so-called improper tax penalties. However, recently more and more often applies also the proper tax penalties – what suits the policy applied among the other Member States.
PL
System sankcjonowania podatku akcyzowego w Polsce ulega znaczącym przeobrażeniom, tj. w coraz większym stopniu opiera się na sankcjach podatkowych. Koresponduje to z polityką sankcyjną stosowaną w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Niemniej w Polsce ze zjawiskiem tym nie jest skorelowany proces depenalizacji prawa podatkowego, jaki przeprowadzono w niektórych innych państwach, chociaż formalny charakter deliktów w podatku akcyzowym w sposób szczególny predestynuje je do objęcia sankcjami podatkowymi, a nie karnymi. Polski system sankcji podatkowych w podatku akcyzowym nie jest także skoordynowany z sankcjami karnymi, co zrobiono w wielu państwach. Sankcje podatkowe w polskim podatku akcyzowym nie tworzą koherentnego systemu. Polski ustawodawca w obszarze tego podatku posługuje się zasadniczo sankcjami podatkowymi niewłaściwymi, ale wykazuje tendencję do coraz częstszego stosowania sankcji podatkowych właściwych, co wpisuje się w standardy przyjęte w innych państwach.
In theory the harmonisation within the common system of VAT in the European Union should eradicate any relevant discrepancies between the turnover taxes charged by the EU Member States. The analysis proves and shows that this aim is not achieved fully yet – there are some hybrid mismatches (understood as the discrepancies between domestic tax systems that allow the taxable persons to obtain undue tax advantages) in the common system of VAT. The analysis indicates that the mismatches can derive from the tax systems’ diversity, i.e. ways of thinking about tax law, in the European Union.
PL
W założeniu harmonizacja w ramach wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w Unii Europejskiej (UE) powinna usunąć niezgodności między ogólnymi podatkami obrotowymi pobieranymi w poszczególnych państwach członkowskich. Przedstawiona analiza dowodzi i obrazuje, że cel ten nie jest w pełni osiągnięty – w ramach wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w pewnym stopniu występują rozbieżności hybrydowe (tj. takie, które pozwalają na osiągnięcie nienależnych korzyści podatkowych poprzez wykorzystanie różnic w systemach prawnopodatkowych zainteresowanych jurysdykcji). Analiza wskazuje, że rozbieżności te mogą mieć źródło w różnorodności systemów prawnopodatkowych, tj. sposobów myślenia o prawie podatkowym, w UE.
More and more solutions are enacted in tax law in order to accurately aim at a taxpayer’s ability to pay. On the one hand, it should ascertain the tax justice in terms of equality of taxation. On the other hand, it should protect due tax revenues. However, such measures require thorough analysis which in turn does not lead to unequivocal results – an example is provided by accurate delineation of transaction (ADT). Hence, a question must be posed whether such mechanisms are compatible with the constitutional standard of tax legislation which is meant to assure the taxpayers’ rights through the certainty of tax law (theory of taxable event).
PL
Ustawodawca podatkowy wprowadza szereg rozwiązań mających prowadzić do prawidłowego odwzorowania zdolności płatniczej, co z jednej perspektywy ma zapewnić sprawiedliwość podatkową w aspekcie równości opodatkowania, z drugiej zaś – uszczelniać system podatkowy. Wprowadzane rozwiązania wymagają jednak dokonania skomplikowanych analiz, które mogą przynieść niejednoznaczne rezultaty – przykładem takiego rozwiązania jest mechanizm prawidłowego ustalenia treści zdarzenia gospodarczego (ADT). Pojawia się zatem pytanie, czy rozwiązania takie odpowiadają zakreślonemu w Konstytucji RP1 standardowi szczegółowości prawa podatkowego, który ma chronić podmioty podatkowe przed samowolą podatkową (koncepcja podatkowego stanu faktycznego).
How can reject the idea of justice? The first question, however, relates to its content: what does it mean exactly? The tax justice is understood in different ways – mainly referring either to the distribution of tax burden among the taxpayers, or to the binding effect of legally defined chargeable event upon the tax authorities. The analysis concerns the feasibility of the requirements resulting from these ideas on example of the refusal of the right of deduction in VAT. Although the conditions for such refusal derive from the notion of tax justice, in practice they result in disproportionate burden imposed on taxable persons. Taking this into account, perhaps it is advisable to forsake what is just in favour of what is feasible and, hence, accept some deviations from the fundamentally understood tax justice.
PL
Któż może odrzucić ideę sprawiedliwości? Pierwsze pytanie brzmi jednak: na czym ona polega? Sprawiedliwości podatkowej nadaje się różne znaczenia – głównie co do rozdziału ciężaru podatkowego między podmioty podatkowe oraz co do związania organów podatkowych treścią podatkowego stanu faktycznego. Przedmiotem analizy jest wykonalność tych postulatów na przykładzie przesłanek zakwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego w VAT1. Choć wypływają one z postulatów sprawiedliwości podatkowej, to w praktyce stanowią dla podmiotów podatkowych „dowód diabelski” i nakładają na nie nieproporcjonalne obowiązki. Z tej perspektywy być może lepiej porzucić to, co słuszne, na rzecz tego, co możliwe, a w konsekwencji zaakceptować pewne odstępstwa od ortodoksyjnie pojmowanej sprawiedliwości.
The aim of this paper is to reconstruct the concept of causa impositionis and its impact on the application of tax regulation. The concept fits the so called economic interpretation of tax laws, since it refers to economic values rather than legal notions – what seems necessary taking into consideration that similar concepts are formulated regularly (e.g. the economic interpretation of tax laws or modern anti-abusive clauses). The ideas equivalent to causa impositionis are present in modern tax law, hence, the concept might be useful for exmplanatory purposes.
PL
Celem poniższego opracowania jest rekonstrukcja koncepcji kauzy zobowiązania podatkowego i jej wpływu na proces stosowania prawa podatkowego. Koncepcja ta wpisuje się w postulaty funkcjonalnej, a w szczególności gospodarczej wykładni prawa podatkowego, otwiera tym samym proces stosowania prawa podatkowego na kategorie o charakterze ekonomicznym, co wydaje się konieczne z uwagi na regularnie wypracowywane koncepcje zmierzające w tym kierunku ze względu na potrzebę zapewnienia materialnej sprawiedliwości podatkowej (mowa o wspomnianej gospodarczej wykładni prawa podatkowego czy też współczesnych klauzulach antyabuzywnych). Postulaty zbieżne z postulatami koncepcji kauzy zobowiązania podatkowego są obecne w doktrynie prawa podatkowego, wobec czego koncepcja ta może być przydatna dla celów poznawczych
In many countries, the tax expenditures are more and more often – measures such as tax exemptions or other forms of tax reliefs are adopted in order to reward these taxpayers who incurred expenditures in public interest. One of the fields of such expenditure is the transformation towards Economy 4.0, which requires taxpayers to bear significant costs of e.g. robotization and, in turn, leads to the growth of the economy (and, therefore, future tax revenues). Tax reliefs concerning robotization has been implemented both in Italy and in Poland. This paper provides an analysis of the respective Italian and Polish regulation in terms of the function assigned to these tax reliefs.
PL
W systemach podatkowych w różnych krajach coraz częściej sięga się po instytucję tzw. wydatków podatkowych w postaci zwolnień lub innych ulg podatkowych, za pomocą których ustawodawca stara się przynajmniej w części wynagrodzić podatnikom ponoszenie przez nich wydatków w interesie ogólnym. Jednym z takich obszarów jest transformacja w kierunku Gospodarki 4.0, wymagająca niejednokrotnie znacznych nakładów finansowych ze strony podatników, m.in. na robotyzację, oraz przyczyniająca się do rozwoju gospodarczego (a w konsekwencji także pośrednio do wzrostu dochodów podatkowych). Ulga na robotyzację została wprowadzona zarówno we Włoszech, jak i w Polsce. Przedmiotem analizy w niniejszym opracowaniu jest porównanie zasadniczych cech obu ulg (tj. polskiej i włoskiej) w kontekście funkcji, jaką mają p ełnić w systemie podatkowym.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.