Search results

1

Rodina, otečestvo, otčizna v diskursivnych praktikach sovremiennogo russkogo jazyka. Opyt analiza kul’turnoj idiomy

100%

Sandomirskaja I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1999

|

vol. 11

51–68

PL

Po rozpadzie Związku Radzieckiego w roku 1991 na mapy polityczne wróciła Rosja. Autorka nawiązując do obserwacji Jacques’a Derridy podkreśla, że o ile z znaczeniu nazwy Związek Radziecki brak było składników etnicznego, narodowego i religijnego, które by mogły stanowić podstawę dla budowania grupowej tożsamości mieszkańców tego państwa, o tyle powrót tradycyjnej nazwy Rosja odnowił praktykę identyfikacji grupowej w kategoriach narodowych, a w znaczeniu słów Rossija, russkij zaktualizował sem ‘etniczność’. Jednak nauczany w szkole przedmiot zwany do niedawna historią Związku Radzieckiego oficjalnie nazwano nie „historią Rosji”, lecz „historią Ojczyzny”, ros. istoriją Otečestwa. Dlaczego z trzech możliwych do użycia w tym kontekście rosyjskich wyrazów – rodina, otečestvo, otčizna – wybrano właśnie ten? Autorka traktując wymienione wyrażenia jako „idiomy kulturowe” (w sensie sprecyzowanym w jej rozprawie Idioma i kultura: v poiskach obščego osnovanija, „Etnolingwistyka” 8) poddaje je analizie konceptualnej i narratologicznej i odkrywa specyficzne znaczenia ideologiczne i polityczne łączone z każdym z nich.

EN

After the collapse of the Soviet Union in 1991, Russia made its comeback onto the political maps of the world. Referring to Jacques Derrida’s observation, the author says that.it if in the term Soviet Union there were no ethnic, national and religious components to constitute the basis for a collective identity of the country’s inhabitants, the return of the traditional name Rossiya, (Russia) renewed the practice of identifying oneself with the others in national terms. Furthermore, the meaning of Rossiya and russkiy actualized the sememe ‘ethnicity’. However, the school subject until recently called the history of the Soviet Union is now officially referred to not as ‘the history of Russia’ but ‘the history of the homeland’, more specifically istoriya Otechcstva. Why has this term been chosen out of the three possible Russian words: rodina, otechestvo, otchizna? The author treats the words as ‘cultural idioms’ in the sense discussed in her article Idioma i kultura: v poiskakh obshchego osnovaniya (in Etnolingwistyka 8), analyzes them conceptually and narratologically and reveals their specific ideological and political meanings.

2

Idioma i kul’tura: v poiskach obščego osnovanija

100%

Sandomirskaja I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1996

|

vol. 8

9–23

PL

W pracy proponuje się nowe pojęcie do celów analizy relacji języka i kultury – pojęcie idiomu. Rozpatruje się je jako zjawisko języka w odniesieniu do idiomów w sensie ścisłym (oraz do innych stałych związków wyrazowych) ze szczególnym zwróceniem uwagi na właściwości semantyczne i pragmatyczne wyrażeń idiomatycznych. Autorka wyodrębniła te cechy idiomu, które zbliżają tę jednostkę języka do fenomenu kultury, oraz przedstawia podstawy, na których fenomen idiomatycznego użycia środków leksykalnych i fenomen kultury mogą być traktowane jako bieguny tego samego ciągu homologicznego. Proponuje także paradygmat językowo-kulturowy wspólny dla idiomu językowego i idiomów należących do innych kodów, także niewerbalnych. Analogicznie do systemu makrokomponentów znaczenia wyrażenia idiomatycznego w pracy ustala się kilka poziomów analizy porównawczej fenomenu kulturowego. Jako ilustracja przedstawiona została analiza konkretnych praktyk kulturowych. Dowodzą one, że kultura ma cechy charakterystyczne dla idiomu i to pozwala na jej badanie i opisywanie razem z idiomami językowymi w ramach jednej wspólnej teorii.

EN

In the paper a new concept, that of “idiom”, is proposed for the analysis of the relationship between language and culture. The concept is studied as a linguistic fact, i.e. narrowly understood idioms or other fixed phrases. Special emphasis is put on the semantic and pragmatic features of idiomatic expressions. The author delineates those features of idiom which indicate its closeness to culture. Also, the bases are presented on which the phenomenon of idiomatic use of lexical means and the phenomenon of culture can be treated as poles of the same homological symmetrical chain. A linguistic-cultural paradigm is proposed common to the linguistic idiom on the one hand and idioms specific to other codes, including non-verbal ones, on the other. By way of analogy to the system of macrocomponents of the meaning of an idiomatic expression, several levels for the comparative analysis of a cultural phenomenon are established. As an illustration, an analysis of specific cultural practices is presented. The analysis shows that characteristic features of culture are similar to those of linguistic idiom, which allows for the study and description of both within the framework of the same coherent theory.

3

Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

51%

Bartmiński J., Sandomirskaja I., Telija V.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1999

|

vol. 11

25–49

PL

Autorzy przedstawiają pierwszą część analizy porównawczej pojęcia ojczyzny, w językach polskim i rosyjskim, zakładając, że to ogólnoeuropejskie pojęcie, wywodzące się z łac. patria, rozwija się w poszczególnych językach wariantywnie, odpowiednio do jego miejsca w całej „konceptosferze”, współtworzącej narodowy (polski, rosyjski) językowy obraz świata. Stawia się pytanie, co w pojmowaniu ojczyzny jest w obu językach zbieżne, co otwiera drogę do dialogu interkulturowego, a co kontrastowe. W języku polskim leksem ojczyzna ma bogatą, wielowymiarową treść bazową (wymiar przestrzenny, społeczny, kulturowy, instytucjonalny), która jest profilowana na poziomie społecznego dyskursu, uzyskując wykładniki w postaci zestawień typu ojczyzna domowa, ojczyzna lokalna, ojczyzna regionalna, mała ojczyzna, ojczyzna narodowa, ojczyzna publiczna. W języku rosyjskim jednemu polskiemu leksemowi odpowiadają trzy: rodina, otečestwo i otčizna. Rodina to przestrzeń oswojona przez człowieka jako jednostkę i naród, dominantą otečestwa jest wymiar instytucjonalny, państwowy, otčizna (zapożyczona z polskiego) to narodowe dziedzictwo historyczne i kulturowe. Najbliższa pol. ojczyźnie jest ros. rodina, a ich bliskość oparta jest na ogólnosłowiańskim micie ziemi-matki i prototypie domu jako miejsca rodzinnego. W polu semantycznym („konceptosferze”) ojczyzny w języku polskim szczególnie silny jest wymiar kulturowy, w rosyjskim – państwowy, co wynika z odmiennych historycznych dziejów obu narodów.

EN

The authors present the first part of a contrastive Polish-Russian analysis of the concept expressed in English alternatively as homeland, motherland, mother country, or fatherland. They assume that in specific languages there is a variable development, of this European concept, derived from Latin patria. The development is linked with the concept’s position in the ‘conceptual sphere’ (Lichaczew’s term), which contributes to the national (Polish, Russian) linguistic. picture of the world. The Polish lexeme ojczyzna is characterized by a rich multidimensional base content (the spatial, social, cultural, institutional dimensions), profiled at the level of social discourse, which results in expressions like ojczyzna domowa (lit. ‘home motherland’), ojczyzna, lokalna (‘local motherland’), ojczyzna regionalna (‘regional motherland’), mała ojczyzna (‘little motherland’), ojczyzna narodowa (‘national motherland’), or ojczyzna publiczna (‘public motherland’). The Polish word has three Russian counterparts: rodina, otechestvo and otchizna. Rodina refers to a space tamed by people as individuals and as a nation, in otechestvo the institutional state dimension is dominant, whereas otchizna, a borrowing from Polish, refers to national historical and cultural heritage. The latter is the closest Russian equivalent to the Polish ojczyzna, as they are both associated with the Slavonic myth of mother-earth and the prototype of the home as one’s place of origin. The cultural dimension in Polish and the state dimension in Russian are dominant in the semantic field (‘conceptual sphere’) of homeland/motherland, the difference resulting from different histories of the two nations.

Refine search results

3 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

3 Sandomirskaja I.

1 Bartmiński J.

1 Telija V.

2 1999

1 1996

Rodina, otečestvo, otčizna v diskursivnych praktikach sovremiennogo russkogo jazyka. Opyt analiza kul’turnoj idiomy

Idioma i kul’tura: v poiskach obščego osnovanija

Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata