Search results

1

Barwny splendor sakralnych wnętrz jezuickich w Cusco (Peru) w świetle osiemnastowiecznych inwentarzy

100%

Kubiak E.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2021

|

vol. Wydanie specjalne

|

issue 28

32-45

EN

The article presents eighteenth-century inventories as sources of knowledge about the details of the decoration of the Jesuit sacred interiors in Cusco. The author focuses on presenting the colors in the interiors of the church and chapels. In the first section, the author analyses the content of the inventories themselves and the denominations of colors, briefly describing the names, use and meaning of each color. In the second part of the study, the author discusses the colors of selected elements of the decoration, such as the tabernacles, antependia and costumes of sculptures in the altars. The problem was presented in the cultural context of the region, with both baroque and Andean aesthetics considered.

PL

W artykule zostały przedstawione osiemnastowieczne inwentarze jako źródła wiedzy na temat szczegółów wystroju jezuickich wnętrz sakralnych w Cusco. Autorka skupia się na zaprezentowaniu kolorystyki we wnętrzach kościoła i kaplic. W pierwszej części analizuje treść samych inwentarzy i denominacje kolorów, krótko charakteryzuje też same nazwy, użycie i znaczenie poszczególnych barwy. W drugiej części opracowania została opisana kolorystyka wybranych elementów wystroju, takich jak tabernakula, antependia oraz stroje rzeźb w ołtarzach. Problem został ukazany w kontekście kulturowym regionu, pod uwagę zostały wzięte zarówno elementy estetyki barokowej, jak i andyjskiej.

2

Oprawa artystyczna proklamacji królów hiszpańskich Filipa V i Ferdynanda VI w Cusco (1702, 1747)

100%

Kubiak E.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 4

155-174

EN

The article concerns the royal proclamation ceremonies of Philip V and Ferdinand VI in Cusco (Peru), which took place on 8 January 1702 and 23 September 1747, respectively. The reconstruction of the ceremonies is based on three sources: the city chronicle written in the mid-18th century by Diego de Esquivel y Navia and two occasional prints containing descriptions of the festivities by Pedro José de Bermúdez (1702) and José Antonio Santander (1748). The article analyses the artistic setting associated with the ceremonies and, to some extent, reconstructs the appearance of the occasional architecture along with the paintings that decorated it. The iconographic programme at the time of Ferdinand VI’s proclamation reflected the social and political context of the celebration, which was a manifestation of the city’s emancipatory aspirations based on highlighting the history of Cusco and its rich imperial tradition in the pre-Hispanic era.

PL

Artykuł został poświęcony uroczystościom proklamacji królewskiej Filipa V i Ferdynanda VI w Cusco (Peru), które odbyły się 8 stycznia 1702 r. i 23 września 1747 r. Rekonstrukcja świąt była możliwa dzięki trzem źródłom: kronice miasta napisanej w połowie XVIII w. przez Diego de Esquivela y Navię oraz dwóm drukom okazjonalnym zawierającym opisy uroczystości, autorstwa Pedro José de Bermúdeza (1702) i José Antonio Santandera (1748). W artykule została przeanalizowana oprawa artystyczna związana z uroczystościami, a także w pewnym zakresie odtworzono wygląd architektury okazjonalnej wraz ze zdobiącym ją malarstwem. Program ikonograficzny w czasie proklamacji Ferdynanda VI odzwierciedlał społeczny i polityczny kontekst uroczystości, która stanowiła manifestację dążeń emancypacyjnych miasta, opierających się na podkreślaniu starożytności Cusco i jego bogatej tradycji imperialnej w okresie przedhiszpańskim.

3

Cultural metissage – the descriptive concept of hybrid phenomena on the peripheries of cultures

100%

Kubiak E.

Art Inquiry. Recherches sur les arts

|

2014

|

vol. XVI (XXV)

147-166

EN

The term “metissage” in its original meaning had racial character. Later, the term estilo mestizo came into use, describing Latin American art in the period of Spanish domination, which appeared on the peripheries of the modern world, and whose features were acknowledged to be a mixture of European and Native American influences, particularly in reference to the architectural sculpture of the Peruvian highlands. I believe there are more phenomena within colonial art which can be described as “cultural metissage”, not necessarily due to their stylistic, formal features. One of them is the long-lasting tradition of creating objects decorated with feathers, which is probably echoed in the modern times. Finally, the concept of metissage has been adapted by experts on French culture and used to describe the phenomena which are typical of liminal zones, with hybrid features. Thus the notion of “cultural metissage”, separated from its originally racial connotations, began to describe marginal phenomena, mixtures which occur on the peripheries of cultures, regardless of their location. Finally, “cultural metissage” is a term denoting a kind of reflection and consideration, rather than the formal features of culture and art.

PL

Termin „metysaż” w pierwszym znaczeniu funkcjonował jako określenie o charakterze raso-wym. Potem terminem estilo mestizo zaczęto opisywać sztukę Ameryki Łacińskiej w okresie dominacji hiszpańskiej, która pojawiła się na peryferiach nowożytnego świata, a jej cechy uzna-no za mieszankę wpływów europejskich i indiańskich, szczególnie rzeźbę architektoniczną peruwiańskich wyżyn. W moim przekonaniu w obrębie sztuki kolonialnej istnieje wiele więcej zjawisk, które można opisać jako „metysaż kulturowy”, nie koniecznie tylko ze względu na cechy stylistyczne, formalne. Jednym z nich jest długotrwająca tradycja wywarzania obiektów ozdabianych piórami, która znajduje pewne echa i w dzisiejszych czasach. Wreszcie pojęcie me-tysażu zostało zaadaptowane przez francuskich kulturoznawców do określenia zjawisk typo-wych dla stref liminalnych o cechach hybrydycznych. I tak termin „metysaż kulturowy”, oder-wany od swych pierwotnych rasowych konotacji, stał się deskryptywny w stosunku do zjawisk marginalnych, mieszanek obecnych na peryferiach kultur, bez względu na ich lokalizację. Fi-nalnie „metysaż kulturowy” określa nie tyle cechy formalne kultury i sztuki, ale jest raczej pojęciem charakteryzującym rodzaj refleksji i namysłu.

4

Ołtarze okazjonalne wznoszone w czasie procesji Bożego Ciała w kolonialnym Cusco

100%

Kubiak E.

TECHNE. Seria Nowa

|

2018

|

issue 2

61-108

EN

During the colonial period, the celebration of secular and religious feasts became a crucial element of socio-religious life in Latin America. Such festivals were one of the tools that facilitated evangelisation. Additionally, it should be remembered that any religious holiday in colonial Peru and Mexico, especially in the areas dominated by the indigenous peoples, constituted a cultural blend of Catholic customs (brought from Europe by the Spanish) and the traditions of native Indian tribes. The feasts celebrated in the 17th and 18th centuries can be divided into one-time and cyclic. The former included beatifications and canonisations, enthronements, proclamations, and exequies, while the recurring celebrations were connected with the liturgical year and particular Marian and Christological devotions, or related to individual saints, thus having a rather local character. This paper focuses on the architecture of procession altars erected in Cusco for the celebrations of Corpus Christi in the colonial period, the first celebration of which, according to Inca Garcilaso de la Vega, took place in 1555. Its procession intended to celebrate the triumph of the new religion brought from Spain, while still observing local traditions. This festival was and still remains one of the most important events of the liturgical year. Another important event was the incorporation of Corpus Christi into the 1572 Ordinances of Viceroy Toledo for the City of Cuzco (Ordenanzas del virrey Toledo para la ciudad del Cuzco). The most significant source materials facilitating the research on Cusco’s ceremonial architecture include paintings of the time, and the preserved archival documentation and chronicles. Among the former, the most useful is the famous series of works portraying a Corpus Christi procession, which are believed to have been painted in the final quarter of the 17th century, at the request of Bishop Manuel de Mollinedo y Angulo. Even though some paintings only show procession figures carried on carts, others present sculptures of saints mounted on andas and carried by cargadores, with altars and triumphal arches in the background. The most important source documentation includes agreements concluded between benefactors and contractors stored in Archivo Reginal del Cusco. Other helpful materials are the church inventories preserved in the archbishop’s archives, church construction logbooks (libros de fabrica) and documents related to confraternities operating at various churches in Cusco, which can be accessed in Archivo Arzobispal del Cusco. Based on these materials, it was possible to conduct an analysis of the ceremonial architecture in Cusco, taking into account the following three aspects: the form and the building materials of the researched objects, and their iconography. The altars erected in Cusco for the purposes of Corpus Christi processions had a predetermined form. The vast majority were pyramidal compositions with lavish ornamentations, whose aim was not only to add splendour to religious celebrations, but also to manifest the wealth and religious piety of the originators, benefactors, and also the artists themselves. Most materials used to construct and decorate procession altars were already known in Europe, including miscellaneous types of fabrics, textiles and expensive silver and tortoiseshell, but occasionally also such typically Andean materials as maguey (ligneous parts of the agave used in sculpting figures) and feathers. The dominating iconographic motif presented in the altars is related to the establishment, worship and triumph of the Blessed Sacrament, with the major representations including the Eucharistic Adoration and the Last Supper, the Crucifixion, the Eucharist, the Defence of the Eucharist, scenes from the Transfiguration of Jesus, and images of the Christ Child. These and other altar representations are based on famous painting compositions popular among the representatives of the Cusco School.

5

Malarstwo szkoły kuzkeńskiej (esquela cusqueña) jako przejaw tożsamości andyjskiej dawniej i dziś

100%

Kubiak E.

Roczniki Humanistyczne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 4: Historia sztuki

115-144

PL

Malarstwo szkoły kuzkeńskiej rozwijało się w mieście Cusco oraz w całym regionie kuzkeńskim w XVII i XVIII wieku. Jego wpływ nie ograniczał się jednak do tego obszaru. W licznych źródłach znaleźć można informacje na temat wpływu malarstwa z Cusco na odległe regiony Wicekrólestwa Peru. Istnieje silnie zakorzeniona tradycja uznająca malarstwo kuzkeńskie za przejaw kulturowego krzyżowania ras. Z łatwością można wskazać na hiszpańskie (kolonialne) oraz tubylcze (indiańskie) cechy reprezentacyjne, zarówno w aspekcie formalnym, jak i semantycznym. Malarstwo kuzkeńskie nie jest sprawą mi-nioną. Obecnie istnieją pracownie, w których powstają obrazy neobarokowe, stylistycznie naśladujące ten rodzaj malarstwa. Chciałabym zaprezentować pochodzące z nich barokowe płótna oraz kolejne etapy pracy nad nimi, wykorzystując badania terenowe z roku 2013, a także zdjęcia zrobione w Galería de Artesanía „Fenix” w Cusco, którą prowadzi Luis Alfredo Pacheco Venero. W tym kontekście istotne znaczenie ma namysł nad „cusqueñismo”, zjawiskiem typowym dla Cusco z okresu lat dwudziestych XX wieku. Zastano- wić się należy, czy obejmuje ono tylko tradycję Inków, czy również sztukę kolonialną. Współcześnie poszukiwanie tożsamości regionalnej nie ogranicza się bowiem do epoki prekolumbijskiej, ale coraz częściej doceniane jest dziedzictwo kolonialne.

EN

Painting of the Cusco school developed in the city itself and in the Cusco region in the 17th and 18th centuries. Its influence was not limited to this area; information about the presence of paintings from Cusco in distant regions of the Viceroyalty of Peru can be found in numerous sources. The tradition which acknowledged Cuscan painting to be a manifestation of cultural mestizaje is extremely strong. We can easily point at Spanish (Colonial) as well as native (Indian) features in both formal and semantic aspects of representations. However, Cuscan painting is not a matter of the past; nowadays there are still workshops which produce neo-baroque pictures, stylistically imitating former painting. I would like to present neo-baroque canvas and subsequent stages of work on them, using field research from 2013 and photographs taken in Galería de Artesanía „Fenix” in Cusco, run by Luis Alfredo Pacheco Venero. What is important in the summary is reflections on “cusqueñismo”, a phenomenon typical of the city since the 1920s and wondering whether within its scope there is a place not only for the Inka tradition, but also for the colonial art. Modern searching for regional identity is not limited to the pre-Columbian era, but more and more often highly assesses the Colonial legacy.

6

Architektura kompleksu szpitalnego San Andrés w Cuzco

100%

Kubiak E.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 4

159-184

EN

The San Andrés Hospital in Cusco no longer exists, but thanks to various sources we can reconstruct its history, architecture and the decoration of the chapel located within. The hospital was founded in 1649 by Andrés Pérez de Castro and was dedicated to the care of white women (‘españolas’). The history of its creation can be found in the chronicle written in the mid-18th century by Diego de Esquivel y Navia. Some details are also explained by the inscriptions on the paintings that came from the Hospital Chapel and which are now in the San Juan de Dios Chapel at the Almudena Church and in the sacristy of the Jesuit church in Cusco. Detailed descriptions of the chapel can also be found in the documentation (we have used the inventories from 1786 and 1835). Two iconographic sources have also been preserved. The chapel façade is visible on the 1724 plan, and the hospital buildings themselves on a painting from the latter half of the 17th century. All of these sources allow for the presentation of the hospital chapel and a partial reconstruction of its decorations.

PL

Szpital San Andrés w Cuzco już nie istnieje, ale dzięki różnym źródłom możemy odtworzyć jego historię, architekturę, a także dekorację znajdującej się w jego obrębie kaplicy. Szpital został założony w 1649 r. przez Andrésa Péreza de Castro i przeznaczony do opieki nad białymi kobietami (españolas). Historię jego powstania można znaleźć w kronice spisanej w połowie XVIII wieku przez Diego de Esquivel y Navia. Niektóre szczegóły wyjaśniają również inskrypcje na malowidłach, które pochodzą z kaplicy szpitalnej i znajdują się obecnie w kaplicy San Juan de Dios w kościele Almudena oraz w zakrystii jezuickiej świątyni w Cuzco. Dokładne opisy kaplicy znajdują się w dokumentach (korzystamy z inwentarzy z lat 1786 i 1835). Zachowały się również dwa źródła ikonograficzne. Elewacja kaplicy widnieje na planie z 1724 r., a budynki szpitalne na płótnie z drugiej połowy XVII wieku. Wszystkie te źródła pozwalają na przedstawienie kaplicy szpitalnej i częściową rekonstrukcję jej dekoracji.

7

Antropofagia en el arte de Adriana Varejão

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2016

|

issue 6

205-229

PL

Adriana Varejão (ur. 1964) jest jedną z najbardziej znanych współczesnych artystek brazylijskich. W skład jej dorobku wchodzą prace wykonane w różnych technikach, są to zarówno obrazy, instalacje, jak i rysunki. W swojej twórczości prowadzi dialog z przeszłością, szczególnie interesuje ją historia kolonialna i różnorodność rasowa, które do dziś stanowią ważne aspekty decydujące o kształtowaniu współczesnego społeczeństwa brazylijskiego. Prezentowany artykuł dotyczy jednego z ważnych motywów, który na stałe zagościł w twórczości artystki – antropofagii. Analizie poddane zostały zarówno elementy ikonograficzne, jak i aspekty formalne dzieł artystki, w których odwołuje się do tego motywu. Nie można także pominąć dialogu, który w tym wypadku prowadzi z modernistyczną koncepcją antropofagii określającej tożsamość kultury brazylijskiej, koncepcją ukształtowaną w awangardowym nurcie refleksji artystycznej w Brazylii w latach dwudziestych XX wieku.

EN

Adriana Varejão (born in 1964) is one of the most well-known contemporary Brazilian artists. Her artistic output include works made in various techniques; both paintings, installations and drawings. In her work, she holds a dialogue with the past, she is particularly interested in colonial history and racial diversity, which to this day constitute important aspects shaping modern Brazilian society. The article concerns one of the important motifs that have permanently become present in the artist’s work: anthropophagy. The analysis has covered both iconographic elements and formal aspects of the artist’s works, in which she refers to this motif. What cannot be ignored is a dialogue, which in this case is held with the modernist concept of anthropophagy defining the identity of the Brazilian culture, shaped in the avant-garde trend of artistic reflection in Brazil in the 1920s.

8

El modelo de Il Gesù en la arquitectura limeña del siglo XVII

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2014

|

issue 4

61-82

PL

Artykuł poświęcony został problematyce funkcjonowania „modelu Il Gesù” w architekturze limskiej pierwszej połowy XVII w. W pierwszej części zawarto charakterystykę „modeli” w naukach oraz przybliżono problem wykorzystania „modelu” w architekturze i w badaniach nad architekturą. Następnie sformułowano „model Il Gesù”, a następnie przy jego wykorzystaniu scharakteryzowano trzy obiekty Limy: kościół jezuitów San Pablo (dziś San Pedro), kościół franciszkanów i mercedarianów. Rozważania zakończone są refleksją na temat różnego rozumienia pojęcia „styl jezuicki”, z których jedno ściśle związane jest z podobieństwem do rzymskiego kościoła jezuitów Il Gesù.

EN

The article is devoted to the issue of functioning of the “Il Gesù model” in Lima architecture of the first half of the 17th century. The first part describes “models” in sciences and discusses the issue of using “models” in architecture and in research into architecture. Then it formulates the “Il Gesù model” and, making use of it, characterises three buildings in Lima: San Pablo (contemporarily San Pedro) Jesuit church, a Franciscan church and a Merderian one. Deliberations are summed up with the reflection on various ways of understanding of the notion of “Jesuit style”, one of which is closely related to the similarity to the Jesuit Il Gesù church in Rome.

9

Alegoria Eucharystii – wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2011

|

issue 1

213-242

ES

El motivo de la eucaristía presenta uno de los temas más importantes de las representaciones alegóricas del arte barroco tanto en Polonia como en el Virreinato del Perú. Además de las representaciones clásicas de la Eucaristía, con el cuerpo de Cristo rodeado de una luz radiante, colocado en medio de una custodia, conocemos también composiciones clásicas donde el misterio eucarístico se ha representado de forma alegórica. El artículo nos presenta algunos ejemplos de estas representaciones, con especial atención en pintura contemporánea de Polonia y la pintura colonial peruana. El primer ejemplo, la prensa mística, es un tema conocido no solamente en toda América Latina, desde el Reino de Nueva España hasta Argentina, sino también en grandes partes de Europa, aunque en la edad contemporánea su popularidad es menor. La composición de la mayor parte de los cuadros pintados está basada en un grabado de Jerónimo Wierix, con algunos ejemplos encontrados tanto en el territorio Polaco como en el Perú, que repiten el mismo esquema. Otro ejemplo que presenta la autora es La vuelta de Canaán, un tema que podemos relacionar con la alegórica representación de la Eucaristía. En ambos países contamos con numerosos ejemplos y de nuevo encontramos composiciones inspiradas por la misma fuente grabada, un grabado anónimo basado en el cuadro de Maarten de Vos. La autora analiza la popularidad del motivo de la Eucaristía, así como la variedad de las representaciones alegóricas en el contexto de la época postridentino y del arte contrarreformista. Nos presenta también la conclusión que muestra funciones similares del arte en partes geográficamente muy alejadas del mundo cristiano. Por un lado el arte fue empleado para proteger la fe católica del peligro de la herejía (iglesia ortodoxa o protestante), por otro lado sirvió de herramienta para la Iglesia en la tarea de „conquistar” nuevos territorios misioneros.

EN

The motive of Eucharist is one of the most important subjects of allegoric images in baroque Polish as well as Vice-Kingdom of Peru art. Apart from classical images with The Eucharist’s adoration, in which the luminous body of Christ is placed in a monstrance, there were also symbolic compositions in which the mystery of Christ’s sacrifice was presented in an allegoric way. Some of these images are presented in the article. The most interesting for the author are images common for modern Polish painting and colonial Peru. The first such composition is The Mystical Press – the subject that was very well known in all Latin America – from New Spain to Argentina. It was also known in Europe, but in modern period became less popular. The composition of majority images is based on Hieronim Wierix’s print. Images from Poland and these from Peru repeat the same compositional pattern.The second example is The scouts return from Kanaan, which topic is related with the allegoric of The Eucharist. There are quite a lot of such pictures from both countries. Some of them were a pattern based upon the same print – anonymous work based on Maarten de Vos’es picture. The popularity of The Eucharist motive had been analyzed and variety of its allegoric compositions in post-Tridentine age and Counter-Reformation art. The finding of the article is that art in distant extremities of the Christian world had similar functions – it was used to preserve the Catholicism from heresy danger (Orthodox Church, Protestantism) and, on the other hand, it was a tool to achieve new mission areas for The Church.

10

Traditions of the European basilica model in the sacred architecture of Colonial Latin America

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2012

|

issue 2

97-116

PL

W artykule zostały poruszone dwa problemy. Pierwszy z nich dotyczy zagadnienia sposobu funkcjonowania architektonicznego modelu europejskiej bazyliki na obszarze kolonialnej Ameryki Łacińskiej. Drugi odnosi się do tradycji i funkcjonowania atrium w architekturze kolonialnej. Za bazylikę uznaję, bez względu na proporcje, wszystkie kościoły trzynawowe, w których nawa główna jest oświetlona oknami umieszczonymi ponad nawami bocznymi – czy to w ścianie ponad nimi, czy też w sklepieniu przykrywającym nawę główną. Układ bazylikowy w architekturze Ameryki Łacińskiej pojawia się stosunkowo rzadko. Przeważające są plany prostsze – kościoły jednonawowe, często z transeptem, czasami z kopułą podkreślającą skrzyżowanie naw. Najważniejszą grupą kościołów, wśród których spotykamy schemat bazyliki w architekturze amerykańskiej, są katedry. Drugą grupą świątyń, gdzie stosunkowo często pojawia się schemat bazylikowy, są kościoły zakonne – dotyczy to jednak prawie wyłącznie obiektów wznoszonych w dużych ośrodkach miejskich, które ze względu na występowanie bazylik zdecydowanie wysuwają się na plan pierwszy. W skali makroterytorialnej najważniejszym obszarem dla fundacji o formie bazylikowej jest Nowa Hiszpania. Najwięcej założeń tego typu – zarówno katedralnych, jak i zakonnych – powstało na terenie Meksyku. Drugie zagadnienie, które wydaje mi się interesujące, to problem istnienia i funkcjonowania atrium w architekturze sakralnej Ameryki Łacińskiej. Jest to forma znana w sakralnej architekturze europejskiej od czasów wczesnochrześcijańskich, jednak w realizacjach na terenie Europy atrium jako element założenia kościelnego zanika w świątyniach pochodzących z późniejszych epok. W Ameryce popularność atrium można tłumaczyć specyficzną sytuacją społeczną, która była odmienna niż ta w XVI- i XVII-wiecznej Europie. Zwłaszcza w pierwszych latach konkwisty była bardziej zbliżona do realiów pierwszych wieków chrześcijaństwa niż do mechanizmów kształtujących społeczeństwo renesansowe. Podstawowym zadaniem, z punktu widzenia religii, była ewangelizacja ogromnej rzeszy Indian, szerzenie nowej wiary – w tym kontekście atrium okazało się narzędziem wspomagającym ewangelizację i cieszyło się wielką popularnością ze względów funkcjonalnych.

ES

El artículo aborda dos problemas: por un lado, la cuestión del funcionamiento del modelo de la basílica europea en las colonias de América Latina y por otro lado, la cuestión de la tradición y funcionamiento del atrio en la arquitectura colonial. Por basílica entiendo en este caso todas las iglesias – sin tener en cuenta sus proporciones – de tres naves en las que la nave principal está iluminada por ventanas ubicadas por encima de las naves laterales, bien en las mismas paredes o bien en la bóveda de la nave principal. El plano basilical es relativamente poco común en América Latina, mucho más frecuentes son proyectos más sencillos como la iglesia de nave única, a menudo con transepto, en ocasiones con una cúpula que acentúa el crucero. El esquema basilical en la arquitectura latinoamericana encontramos en primer lugar en realizaciones catedralicias. Otro grupo de templos donde a menudo se optó por este modelo constructivo son las iglesias conventuales, mayormente objetos en grandes núcleos urbanos que destacan por la presencia de construcciones de este tipo. Analizando la cuestión a gran escala, el terreno más importante para las realizaciones de forma basilical es Nueva España. La gran mayoría de este tipo de fundaciones, tanto catedralicios como conventuales, fue fundada en México. La segunda cuestión que parece interesante, es el tema de la existencia y funcionamiento del atrio en la arquitectura sacra de América Latina. El atrio como elemento arquitectónico de la iglesia está conocido en la arquitectura sacara europea desde la época paleocristiana, pero va desapareciendo en las realizaciones sacras europeas de épocas posteriores. La popularidad del atrio en América Latina puede explicar la específi ca situación social del Nuevo Mundo, que en los siglos XVI y XVII difería mucho de la situación en Europa, acercándose en los primeros años de la conquista más bien a la realidad de la época paleocristiana que a los mecanismos que formaban la sociedad renacentista. La principal misión, desde el punto de vista de la religión, era la evangelización de la inmensa populación indígena, la divulgación de la nueva fe. En este contexto el atrio resultó ser una herramienta muy útil para la evangelización, lo que le aseguró una gran popularidad.

11

La iglesia de los Jesuitas en Cusco como un modelo para la arquitectura de la región

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2012

|

issue 2

41-72

PL

Pod koniec pierwszej połowy XVII w. rozluźnia się „europejski” charakter peruwiańskiej architektury. Ważną cezurą był rok 1650, w którym miało miejsce trzęsienie ziemi w Cusco, niszczące dotychczas istniejące obiekty, a co za tym idzie, będące impulsem do intensyfikacji ruchu budowlanego. Jednym z niewielu kościołów, które nie uległy zniszczeniu, była niedokończona jeszcze wówczas katedra kuzkeńska, odgrywająca później wyjątkową rolę w rozwoju architektury barokowej Peru. Z pewnością świątynia była jedną z pierwszych realizacji, którą można łączyć ze stylistyką baroku, jednak, nie umniejszając wagi tego obiektu, warto podkreślić także inne źródła (niemniej ważne) dla architektury barokowej regionu. Kościołem, który bezsprzecznie wpłynął na kształtowanie się nowego nurtu miejscowego budownictwa, była też świątynia jezuitów w Cusco, wymieniana co prawda jako obiekt ważny dla peruwiańskiej architektury okresu kolonii, ale traktowana zwykle jako jeden z elementów w ciągu rozwojowym architektury barokowej Peru. Wydaje się, że warto podkreślić rolę, jaką świątynia odegrała w kreowaniu pewnych modeli architektonicznych obecnych w budownictwie peruwiańskim drugiej połowy XVII w. i w XVIII stuleciu. Analizie poddane zostały trzy elementy: kompozycja fasady (wpływ na architekturę Cusco: San Pedro, Nuestra Señora de Belén, San Sebastián oraz regionu – świątynie w: Ayaviri, Asillo, Mamara, Huaquira, Puno); plan, układ przestrzenny i system konstrukcyjny (zbieżność z kościołem jezuitów w Cusco w świątyniach San Pedro w Cusco, San Pedro w Juli, Santiago de Pomata, Pisco); motywy dekoracyjno-ornamentalne – zwieńczenie wież (San Pedro w Cusco) czy dekoracja kolumn (Santa Cruz w Juli).

EN

At the end of the first half of the 17th century, a “European” character of Peruvian architecture was loosened. In 1650, an earthquake in Cusco destroyed existing buildings and, as the result, proved to be an impetus for building movement intensification. One of a few buildings which were not destroyed was a still unfinished Cusco cathedral, which later played a unique role in baroque architecture development in Peru. The temple was undoubtedly one of the first productions which could be associated with a baroque style. However, without diminishing the significance of the object, it is worth emphasizing other (not less important) sources of baroque architecture in the region. Another temple that undoubtedly influenced the shaping of a new trend in local building was a Jesuit church in Cusco. Mentioned as an important object for Peruvian architecture of the colonial period, it is usually treated as an element in the sequence of baroque architecture development in Peru. It is worth emphasizing the role that the temple played in creation of certain architectural models, which were present in Peruvian building of the late 17th and 18th centuries. Three analysed elements are: a facade composition (influence on the architecture of Cusco: San Pedro, Nuestra Señora de Belén, San Sebastián and the region – temples in Ayaviri, Asillo, Mamara, Huaquira, Puno); a design, a spatial layout and a structural system (similarity to a Jesuit church in Cusco of the temples of San Pedro in Cusco, San Pedro in Juli, Santiago de Pomata, Pisco); decorative-ornamental motifs – towers’ finials (San Pedro in Cusco) or columns’ decoration (Santa Cruz in Juli).

12

Cuzco School Painting (Esquela Cusqueña) as a Manifestation of Andean Identity in the Past and Present

100%

Kubiak E.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 4: Historia sztuki - Selected Papers in English

33-57

EN

The Polish version of the article was published in Roczniki Humanistyczne vol. 65, issue 4 (2017). Painting of the Cuzco school developed in the city proper and in the Cuzco region in the 17th and 18th centuries. Its influence was not limited to this area; information about the presence of paintings from Cuzco in distant regions of the Viceroyalty of Peru can be found in numerous sources. The tradition which acknowledged Cuzco painting to be a manifestation of cultural mestization is extremely strong. We can easily point at Spanish (colonial) as well as native (Indian) features in both formal and semantic aspects of representations. However, Cuzco painting is not a matter of the past; nowadays there are still studies which produce neo-Baroque pictures, stylistically imitating old paintings. I would like to present neo-Baroque canvas and subsequent stages of work on them, using field research from 2013 and photographs taken in Galería de Artesanía “Fenix” in Cuzco, run by Luis Alfredo Pacheco Venero. What is important in the summary is reflections on cusqueñismo, a phenomenon typical of the city since the 1920s and wondering whether within its scope there is a place not only for the Inca tradition but also for colonial art. Modern search for regional identity is not limited to the pre-Columbian era, but more and more often highly assesses the colonial legacy.

13

El Beaterio de Nuestra Señora del Carmen a la luz de un documento inédito de 1772 y de la arquitectura actual del recogimiento

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2022

|

issue 12

65-85

PL

Dokument datowany na 1772 rok i przechowywany w Archiwum Arcybiskupim w Cuzco przedstawia prośbę Maríi Nicolasy de Christo, prepozytki Beaterio de Nuestra Señora del Carmen, domagającej się, aby jej beaterium nie zostało przekształcone w kapelanię. Tercjarka opisuje sytuację instytucjonalną i ekonomiczną beaterium. Jej petycja została poparta świadectwami dziewięciu świadków z Cuzco, którzy odwiedzili domy i kaplicę tercjarek. Opisy świadków przekazują nam obraz architektury i wystroju beaterium Nuestra Señora del Carmen z 1772 roku. W ówczesnym czasie było ono jednym z najważniejszych w Cuzco. Dokument służy jako pretekst do refleksji nad architekturą beateriów w Cuzco i ich funkcjami w strukturze miejskiej i wieloetnicznym społeczeństwie tego miasta. W XVII i XVIII wieku można zaobserwować hierarchizację struktury społecznej, która zależała od statusu ekonomicznego, czystości krwi czy płci, a beateria były odpowiedzią na potrzebę stworzenia przestrzeni życiowej dla samotnych kobiet, bardzo często pozbawionych wystarczających zasobów ekonomicznych, by samodzielnie się utrzymać.

EN

The document, dated 1772 and kept in the Archbishop’s Archives in Cusco, presents a request from María Nicolasa de Christo, preposita of the Beaterio de Nuestra Señora del Carmen, demanding that her beaterio not be converted into a chaplaincy. The tertian describes the beaterio’s institutional and economic situation. Her petition is supported by the testimonies of nine witnesses from Cusco who visited the homes and chapel of the tertian. The witnesses’ descriptions give us a picture of the architecture and decor of the Nuestra Señora del Carmen beaterium in 1772. At the time, it was one of the most important in Cusco. The document serves as a pretext to reflect on the architecture of the beaterios in Cusco and their functions in the urban structure and multi-ethnic society of Cusco. In the 17th and 18th centuries, one can observe the hierarchization of the social structure, which depended on economic status, blood purity or gender, and the beaterias were a response to the need to create a living space for single women, very often lacking sufficient economic resources to support themselves.

14

Imágenes devocionales en las iglesias misioneras jesuitas de Mojos (Bolivia), a la luz de los inventarios de la época de expulsión

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2020

|

issue 10

39-73

PL

W artykule zostały zaprezentowane trzy typy przedstawień, które odnaleźć można w momencie wygnania jezuitów w kościołach misyjnych zakonu znajdujących się w regionie Mojos w Boliwii. Pierwszą grupę stanowią wizerunki dewocyjne typowe dla Kościoła Katolickiego powstające w epoce po Soborze Trydenckim, są to przedstawienia Matki Boskiej, Chrystusa, świętych oraz sceny biblijne. Na drugą grupę składają się wizerunki postaci związanych z zakonem jezuitów. Do trzeciej grupy zaś należą przedstawienia i wezwania typowe dla obszaru Wicekrólestwa Peru jak Señor de los Temblores, Virgen de Cocharcas i Nuestra Señora de Belén (z Cusco). Jako podstawa do określenia wszystkich wezwań posłużyły inwentarze z 1767 r. przechowywane w Sucre w Archivo y Biblioteca Nacional de Bolivia (ABNB, sygnatura: M y Ch, Vol. 1, I i M y Ch, Vol. 1, III) oraz relacje z epoki, w których można odnaleźć zarówno informacje o samych przedstawieniach jak i ich oprawie związanej z kultem wizerunków. W części podsumowania prezentowane obiekty zostały przedstawione w szerszym kontekście, zarówno peruwiańskim, amerykańskim jak i europejskim.

EN

The article presents three types of representations that may be found at the time of the Jesuits’ exile in mission churches of the order in the Mojos region of Bolivia. The fi rst group comprises devotional images typical of the Catholic Church, created in the post-Tridentine period; these are representations of Our Lady, Christ, Saints and biblical scenes. The second group consists of representations of fi gures associated with the Jesuit Order. While the third group includes representations and titles typical of the Viceroyalty of Peru, such as Señor de los Temblores, Virgen de Cocharcas and Nuestra Señora de Belén (from Cusco). All the titles have been determined on the basis of the inventories of 1767, stored in Sucre in Archivo y Biblioteca Nacional de Bolivia (ABNB, signature: M y Ch, GRM, vol. 1, I and My Ch, GRM, vol. 1, III) and accounts from that period, which contain both information about the representations themselves and their frames associated with worship of the effi gies. In the summary part, the objects concerned are presented in a broader context, both Peruvian, American and European one.

15

Colegios Jesuitas en Cusco: San Bernardo y San Francisco Borja. Arte y arquitectura a la luz de los inventarios de 1768

100%

Kubiak E.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2021

|

issue 11

43-78

PL

W kolonialnym Cusco najsłynniejszym zespołem architektonicznym związanym z zakonem jezuitów były kolegium i kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego zlokalizowane przy głównym placu miasta. Aktywność zakonników Towarzystwa Jezusowego skupiała się na ewangelizacji i nauczaniu, co zdecydowało o kolejnych fundacjach zakonnych. W Cusco znalazły się dwie szkoły, jedna przeznaczona była dla potomków konkwistadorów (Colegio de San Bernardo), druga zaś dla synów andyjskich kacyków (Colegio de San Francisco Borja). Każda z nich zlokalizowana była we własnym kompleksie architektonicznym, a jednym z koniecznych elementów programowych założeń była kaplica przeznaczona dla uczniów. Istnieje dość dużo źródeł i opracowań dotyczących historii obu szkół, a wystrój wnętrz kaplic znajdujących się przy kolegiach udało się odtworzyć na podstawie zachowanych inwentarzy, sporządzonych w momencie wygnania jezuitów i przejęcia ich dóbr. Autorka artykułu koncentruje się na rekonstrukcji wystroju, ukazując go w kontekście kulturowym i artystycznym regionu.

EN

The most famous architectural complex associated with the Jesuit order in colonial Cusco, was the college and church of the Transfiguration, located in the main square of the city. Monks of the Society of Jesus focused on evangelisation and teaching, which led to creation of subsequent monastic foundations. There were two schools in Cusco: one of them was intended for descendants of conquistadors (Colegio de San Bernardo), and the other one for sons of Andean caciques (Colegio de San Francisco Borja). Each of them was located in its own architectural complex, and one of the necessary conceptual elements of the complexes was a chapel intended for students. There are quite a few sources and studies concerning the history of both schools, and the interior decoration of the chapels located at the colleges has been reconstructed on the basis of the preserved inventories, drawn up at the time of expulsion of Jesuits and takeover of their property. The author of the article concentrates on reconstruction of the decoration, showing it in the cultural and artistic context of the region.

16

Proclamation of Ferdinand VI in Cusco (23 September 1747): Art and Politics

100%

Kubiak E.

International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal

|

2020

|

vol. 25

|

issue 1

129-149

EN

The article analyses the royal proclamation of Ferdinand VI in Cusco (Peru) which took place on 23 September 1747, on the birthday of the king. A reconstruction of the celebration was possible thanks to two sources: the city chronicle written in the mid-eighteenth century by Diego de Esquivel y Navía and an occasional print containing a description of the ceremony by José Antonio Santander (1748). The article discusses three aspects of the presented celebrations. First of all, it presents the general context, i.e. the problem of festival celebrations related to the royal family as a part of the Spanish crown policy. Secondly, it details artistic issues related to the celebrations. It includes a description of the artistic setting with the features of occasional architecture and ephemeral painting. Finally, the article examines the local, social and political contexts of the celebrations, read as a manifestation of the city’s emancipation efforts based on the emphasis of Cusco’s antiquity and its rich imperial tradition in the Pre-Hispanic period.

17

Smoki i pokrewne im stworzenia. Obecność smoczych przedstawień w sztuce andyjskiej Wicekrólestwa Peru

100%

Kubiak E.

TECHNE. Seria Nowa

|

2020

|

issue 6

39-76

EN

This paper is devoted to a dragon motif, which can be find in the art of the Viceroyalty of Peru. The analysed area covers the Andean areas, which, due to their population structure, were the most strongly subjected to the process of cultural métis. It was where the old Inca traditions encountered with the Catholic religion brought and instilled by the Spanish conquistadors. Local elites relatively quickly got assimilated with the new realities, especially in Cusco. The invaders’ religion was adopted by the indigenous population and became a very important part of city and region inhabitants’ life. It must also be remembered that, in terms of the Catholic religion and art related to it, there was a process of assimilation based on a desire to maintain distinctiveness within the new cultural realities, yet it was not resistance to the Christian religion imposed by the rule of the Spanish Crown, but a need to maintain own identity linked to indigenous traditions. A lot of motifs appearing in Andean art can be analysed on three levels of interpretation: global, Iberian and Andean one, also a dragon motif can be subjected to multifaceted analysis thanks to its ambiguous symbolic and iconographic dimension. Representations of a global nature were the most popular. Dragons can most often be found in the company of saints and, above all, in images of the Immaculate Virgin Mary or in religious scenes with allegorical meaning. The second part of the paper is devoted to the presence of fantastic creatures known as tarascas, which have become quite a popular element of the Corpus Christi procession in Spanish and Hispano-American culture. Relatively least common representations are those of a local nature, developed in a specific Andean cultural space; however, there were plenty of such motifs in Peruvian colonial art, too. The tradition of Greco-Roman mythology and Andean beliefs are intertwined in motifs and scenes that become testimony to coexistence of forms and meanings, testimony to an extremely interesting mestizaje cultural phenomenon.

PL

W niniejszym tekście zostało scharakteryzowane występowanie motywu smoka, które możemy odnaleźć w sztuce Wicekrólestwa Peru. Jako obszar przeznaczony do analizy wybrane zostały tereny andyjskie, które ze względu na strukturę ludności najsilniej poddane były procesowi metysażu kulturowego. Tam spotykały się dawne tradycje inkaskie z religią katolicką przywiezioną i zaszczepioną przez hiszpańskich konkwistadorów. Asymilacja elit lokalnego społeczeństwa do nowych realiów nastąpiła stosunkowo szybko, szczególnie w Cusco. Religia najeźdźców została przyjęta przez ludność tubylczą i stała się bardzo ważnym elementem życia mieszkańców miasta i regionu. Trzeba także pamiętać, że w zakresie religii katolickiej i związanej z nią sztuki nastąpił proces asymilacji, którego podłożem była chęć utrzymania odrębności w ramach nowych realiów kulturowych, jednak nie był to opór wobec religii chrześcijańskiej narzuconej przez rządy Korony Hiszpańskiej, a potrzeba zachowania własnej tożsamości związanej z rodzimymi tradycjami. Wiele motywów pojawiających się w sztuce andyjskiej można poddać analizie na trzech poziomach interpretacyjnych: globalnym, iberyjskim i andyjskim, także motyw smoka może podlegać wieloaspektowej analizie dzięki wieloznacznemu wymiarowi symboliczno-ikonograficznemu. Najbardziej popularne były przedstawienia o charakterze globalnym. Smoki najczęściej można spotkać w towarzystwie świętych, a przede wszystkim na wizerunkach Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej lub w scenach religijnych o wymowie alegorycznej. Druga część artykułu została poświęcona obecności fantastycznych stworzeń określanych jako tarascas, które w kulturze hiszpańskiej i hispanoamerykańskiej stały się dość popularnym elementem procesji Bożego Ciała. Najrzadziej odnajdujemy przedstawienia o charakterze lokalnym, wykształcone w konkretnej, andyjskiej przestrzeni kulturowej, jednak i takich motywów w sztuce kolonialnej Peru nie brakowało. Tradycja mitologii grecko-rzymskiej i wierzeń andyjskich splata się w motywach i scenach, które stają się świadectwem współistnienia form i znaczeń, potwierdzeniem niezwykle interesującego zjawiska metysażu kulturowego (hiszp. mestizaje cultural).

18

La muerte simbólica. El cuadro con la representación de Silencio y Monja crucifi cada del Beaterio del Carmen de San Blas en Cusco

63%

Kubiak E., Huacso J. G.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2019

|

issue 9

95-126

PL

W artykule został zaprezentowany obraz, który nigdy wcześniej nie był reprodukowany ani eksponowany publicznie. Dzieło pochodzi z beaterium pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej w parafii św. Błażeja w Cusco. Jest to przedstawienie dwustronne, na awersie znajduje się postać zakonnicy w habicie karmelitańskim, która przykłada rękę do ust i nakazuje ciszę, o czym informuje nas, prócz gestu, towarzysząca przedstawieniu inskrypcja. Na rewersie zaś zobaczyć można wizerunek ukrzyżowanej mniszki. Malowidło funkcjonowało niegdyś jako drzwi prowadzące do nowicjatu, co możliwe było do ustalenia dzięki odnalezieniu archiwalnej fotografii. W artykule scharakteryzowana została ikonografia dzieła, a także udało się wskazać źródła dla większości inskrypcji, które towarzyszą wyobrażeniom malarskim. Obraz został zaprezentowany w szerszym kontekście historycznym i kulturowym funkcjonowania kuskeńskiego beaterium. ikonografia nowożytna

EN

The article presents a painting which has never been reproduced or publicly displayed before. The work comes from the Beaterium of Our Lady of Mount Carmel in St. Blaise Parish in Cusco. It is a two-sided representation. The ob- verse side contains a figure of a nun in a Carmelite habit, who puts his hand to his mouth and orders silence, which is communicated not only by the gesture, but also by the inscription accompanying the representation. On the rever- se side we can see an image of a crucified nun. The painting used to function as a door leading to the novitiate, which could be established based on the archival photo. The article describes iconography of the work, as well as the sources for most of the inscriptions that accompany the images. The painting is presen- ted in a broader historical and cultural context of Cusco Beaterium functioning.

19

La imagen de Nuestra Señora del Rosario en Urubamba (Perú). Historia y culto

51%

Kubiak E., Mażewska M., Romero-Sánchez G.

Sztuka Ameryki Łacińskiej

|

2022

|

issue 12

87-121

PL

W niniejszym artykule została zaprezentowana wieloaspektowa analiza obrazu ukazującego wizerunek Nuestra Señora del Rosario z kościoła parafialnego w Urubambie. Płótno jest dziełem niezwykłym, szczególnie pod względem ikonografii oraz w kontekście lokalnego kultu różańcowego, który ma bardzo ugruntowana tradycję. Obraz niesie wiele informacji, dzieło opowiada swoją historię poprzez umieszczone na nim portrety oraz inskrypcje. Dzięki analizie płótna, a także dokumentów archiwalnych stało się możliwe zrekonstruowanie kontekstu funkcjonowania dzieła.

EN

This article presents a multifaceted analysis of a painting depicting the image of Nuestra Señora del Rosario from the parish church in Urubamba. The canvas is an unusual work, especially in terms of iconography and in the context of the local rosary cult, which has a very well-established tradition. The painting itself carries a lot of information, the work tells its story through the portraits and inscriptions on it. Thanks to the analysis of the canvas, as well as archival documents, it became possible to reconstruct the context of the work’s functioning.

Refine search results

Barwny splendor sakralnych wnętrz jezuickich w Cusco (Peru) w świetle osiemnastowiecznych inwentarzy

Oprawa artystyczna proklamacji królów hiszpańskich Filipa V i Ferdynanda VI w Cusco (1702, 1747)

Cultural metissage – the descriptive concept of hybrid phenomena on the peripheries of cultures

Ołtarze okazjonalne wznoszone w czasie procesji Bożego Ciała w kolonialnym Cusco

Malarstwo szkoły kuzkeńskiej (esquela cusqueña) jako przejaw tożsamości andyjskiej dawniej i dziś

Architektura kompleksu szpitalnego San Andrés w Cuzco

Antropofagia en el arte de Adriana Varejão

El modelo de Il Gesù en la arquitectura limeña del siglo XVII

Alegoria Eucharystii – wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru

Traditions of the European basilica model in the sacred architecture of Colonial Latin America

La iglesia de los Jesuitas en Cusco como un modelo para la arquitectura de la región

Cuzco School Painting (Esquela Cusqueña) as a Manifestation of Andean Identity in the Past and Present

El Beaterio de Nuestra Señora del Carmen a la luz de un documento inédito de 1772 y de la arquitectura actual del recogimiento

Imágenes devocionales en las iglesias misioneras jesuitas de Mojos (Bolivia), a la luz de los inventarios de la época de expulsión

Colegios Jesuitas en Cusco: San Bernardo y San Francisco Borja. Arte y arquitectura a la luz de los inventarios de 1768

Proclamation of Ferdinand VI in Cusco (23 September 1747): Art and Politics

Smoki i pokrewne im stworzenia. Obecność smoczych przedstawień w sztuce andyjskiej Wicekrólestwa Peru

La muerte simbólica. El cuadro con la representación de Silencio y Monja crucifi cada del Beaterio del Carmen de San Blas en Cusco

La imagen de Nuestra Señora del Rosario en Urubamba (Perú). Historia y culto