Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

"Stan panów"? Miejsce Herrenstandu w systemie prawnym, administracyjnym i ustrojowym Śląska w epoce habsburskiej (1526-1740

100%
Kuczer J.
Studia Zachodnie
|
2017
|
vol. 19
51-73
PL
Pojęcie stanu w okresie nowożytnym w historii polski jest jednoznaczne. W związku ze średniowiecznym pochodzeniem pojęcia, historiografia polska formułuje je w pewnym sensie linearnie. Stan drugi, szlachta, wywodząca się z pełniącego funkcje militarne rycerstwa, posiada wspólne przywileje, których nie podważały nawet majątkowy (choć i idące w ślad za nimi de factopolityczny) status magnaterii. Poszerzając zakres postrzegania szlachty jako stanu drugiego, nie jest negowana wprawdzie różnorodność poszczególnych grup szlachty podług posiadanych przez nie tytułów. Do dziś w historiografii polskiej nie wprowadzono niemieckiego pojęcia Herrenstandu, czyli „stanu panów”, ani nie starano się omówić jego wyjątkowego charakteru. Zwany w niemieckiej historii pod pojęciem Hoher Adel termin powstał w opozycji do, pozostającego w użyciu do XX w. w krajach niemieckich (ale i w Czechach i na Węgrzech), pojęcia Ritterstand – rycerstwo. Nowożytne „rycerstwo” niemieckie to oczywiście odpowiednik polskiego słowa „szlachta”. Jednak podział pomiędzy obu grupami, przywileje polityczne i majątkowe, wyodrębnianie obu grup w spisach, konsygnacjach, atestacjach etc. podzielił je na dwa odrębne stany. Herrenstand to grosso modo książęta, hrabiowie i baronowie, pośród którymi widoczne są duże różnice. Na terenach „niemieckich” grupa ta powstała już w środkowym średniowieczu, podczas kiedy na Śląsku zaczęta być rozwijana oparta na tutejszych książętach dopiero na przełomie XV i XVI w. Podstawowym problemem badawczym, jaki postawiono w niniejszym opracowaniu jest pytanie, czy stan panów na Śląsku zdołał do 1740 r., a więc końca władania Habsburgów, wykształcić właściwe mu formy instytucjonalne, polityczne i społeczne, by stać się odrębnym stanem na wzór niemiecki i czeski i uzyskać wyłączność na sprawowanie tutejszych urzędów i zasiadania w zgromadzeniach śląskich (względem innych stanów oraz panów z innych prowincji)? Jakie było jego miejsce pośród innych stanów i czy był on wyodrębniany prawnie? Na jakich zasadach został on sformułowany i w jakim kontekście możemy dziś postrzegać ten stan, a nadto poszerzyć o to pojęcie polską perspektywę badawczą?
EN
The term „Lords state of the realm”, German Herrenstand, in the modern Polish history is actually unclear. In connection with the medieval origins of the concept, Polish historiography formulate them somewhat linear. The, so called, second state of the realm, nobility, originating from military orientated chivalry had many major privileges concerning their political and economic functions in the aristocratic, cosmopolitan society. The Lords state oft he realm stemed from the German word Herrenstand. It was a group of dukes, earls, counts and barons. In polish historiography, there is no parallel term and the notion of Herrenstand must be take into discussion, and his unique character must be analized. Herrenstand was always tied with the term of high nobility (Hoher Adel). This second term was most understood, depicting the cultural side of lords state oft he realm. In German countries (but also in Austria, Dalmatia, Kraina, Czech and Hungary), the notion of Herrenstand was an oposite one to Ritterstand – knighthood. However, the division between this two groups extends between political privileges and property, rights and other small aspects concerning everyday life on the court and in the land as well. Still unclear remains the problem, if the groups of dukes, counts, barons, were the separate states oft he realm? In Silesia the lords state begun to be developed until the late fifteenth and sixteenth centuries. The basic research problem which is posed in this study is whether the state of lords in Silesia managed to 1740 create and develop its proper institutional forms, political and social, become a separate state on the German and Czech model and obtain exclusive rights to exercise local offices and sit in Silesian parliament? On what basis Silesian Herrenstand has been formulated and what was the context in which we perceive this state? In reference to it, how can we, nowadays, expand this concept trough Polish research perspective?
2

„Nowa tradycja”. Związki książąt ze Śląskiem w okresie 1629-1740.

100%
Kuczer J.
Studia Zachodnie
|
2015
|
vol. 17
59-77
PL
W historii Śląska okres od 1629 do 1740 r. to nie tylko daty pomiędzy wprowadzeniem zmian na poziomie administracyjnym inspirowane przejściem do inicjatywy panujących, czy wreszcie przejęciem Śląska przez Prusy. Daty te, jak wykazują coraz intensywniej prowadzone badania w Polsce, Czechach i Niemczech, stanowią istotne cezury życia społecznego, a szczególnie rozwoju arystokracji. Nie pozostają one w żadnym stopniu umownymi, gdyż w odniesieniu do tego aspektu historii Śląska przyniosły realne zmiany. Niniejszy artykuł jest próbą określenia stosunku „nowych” książąt do Śląska i ich zaangażowania w jego życie publiczne i społeczne w porównaniu z epoką wcześniejszą. Z opisu wyłania się bowiem opis arystokracji, których związki emocjonalne z podporządkowanymi im księstwami i powierzanymi urzędami były dość słabe. Mimo to oddziaływali oni na nową, powojenną rzeczywistość, a wraz z trwaniem rodu książęcego rodziła się właśnie „nowa tradycja” jako interesujący element historii Śląska.
3

Cudzoziemska arystokracja w prowincji przygranicznej. Problem udziału imigrantów w pracach administracji śląskiej (1629-1740) – rekonesans badawczy.

100%
Kuczer J.
Studia Zachodnie
|
2013
|
vol. 15
11-31
PL
Migracje po 1629 r. często – choć nie zawsze – związane były z uzyskaniem od cesarza majątku i tytułu na terenie Śląska. Wybitnym generałom umożliwiano zakup całych, nawet kilkunasto- i kilkudziesięciowioskowych majątków z rąk zubożałej szlachty, czy przejmowanie dóbr drogą mariaży z miejscowymi szlachciankami. W dużej większości z dotychczas obserwowanych przypadków działania te były wynikiem aktywności a nawet kreatywności, inicjatywy samych szlachciców, nie cesarza. Wynika to już z analizy formuły, jaką nadano wnioskom dotyczącym podniesień tytularnych wynika. Zaangażowanie „nieślązaków” stawało się coraz silniejsze z końcem epoki habsburskiej, a ich nazwiska pojawiają się wówczas niemal równorzędnie z nazwiskami starych rodów śląskich. Naturalnie należałoby ustalić, kogo można uznawać za „obcokrajowca”. Nie wdając się w zbędne analizy i dla potrzeb niniejszego opracowania będzie nim każdy arystokrata, którego rodzina przybyła na Śląsk po 1629 r. Nie jest to wprawdzie całkowicie precyzyjna cezura, jednak pokrywa się z przemianami administracyjnymi na Śląsku oraz z – dość płynnym – momentem nasilenia migracji i wsparciem ich oficjalną polityką cesarza. Wielkie migracje, wielkich rodów miały miejsce i wcześniej (baronowie von Sprintzenstein – 1614/1616), jednak często nie były one ani trwałe, a swoją jednostkowością nie potwierdzały jeszcze zaistnienia procesu szerszego, jaki miał miejsce również w XVI w. Teraz migracja powiązana została ponadto z polityką nadawania majątku i tytułu na Śląsku katolikom, wspierania ich przy nominacjach urzędniczych (Briefadel) i tworzenia austriackiej wersji ancien régime’u i nobles de robe.
EN
The migrations after 1629 were often – though not always – connected with being granted by the emperor estates and titles in the province of Silesia. Eminent generals were allowed to purchase whole estates consisting of up to several dozens of villages from the hands of the poor nobility or to take them over by marrying local noblewomen. In most examined cases, these actions were the result of the activity, or even creativity, of the noblemen themselves and not the emperor. This stems from the analysis of the formula of the applications regarding the titular elevations. The involvement of the „non-Silesians” became stronger at the end of the Habsburg period and their names appear during that time almost as often as the names of the old Silesian families. There naturally arises a question: who can actually be classified as a “foreigner” on these lands? Without getting into unnecessary analyses, for the purposes of this work I will assume that it can be any aristocrat that came to Silesia after 1929. It is, of course not a precise measurement, but it coincides with the administrational changes in Silesia and with the – quite fluid – moment of the intensification of migration and their support by the official policy of the emperor. The migrations of the great families took place also earlier (barons von Sprintzenstein – 1614/1616), but they were often not lasting and their particularity was not sufficient to confirm this process on a wider scale, like the one that took place in the 16th century. Now, the migration was also connected with the policy of granting estates and titles in Silesia to catholics, as well as supporting them with the office nominations (Briefadel) and creating the Austrian version of ancien régime and nobles de robe.
4
Publication available in full text mode
Content available

Struktura dóbr szlacheckich w księstwie głogowskim i podstawy prawnego ich funkcjonowania w czasach habsburskich (1526-1740)

100%
Kuczer J.
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
|
2019
|
vol. 74
EN
The article discusses the problem of land ownership in the hands of the nobility in the Habsburg period in the Duchy of Głogów, which remained a separate administrative part of the then Czech rule. The issues connected mainly with the population potential of the principality from its territory were discussed, on the basis of which the development of small, medium and large landed property was analyzed. The noble property of the Głogów principality was entrusted in possession on the basis of three legal orders. The main division was on the line of unconditional inheritance, feudal heredity and transitory form. At the root of such diversity was the complicated history of the Duchy of Głogów in the middle and late Middle Ages, and thus his belonging to the Czech Crown, the rule of the Głogów Piasts, and then entrusting it to the members of the Polish-Lithuanian Dynasty of Jagiellon (Jan Olbracht and Zygmunt Jagiellończyk, Władysław Jagiellończyk and Ludwik II). The discussed diversity in terms of the size of assets and their legal position vis-à-vis the King of the Czech Republic was associated with the occurrence of such forms as powers, fideicommissions, majorates and free state. The owners of each of them had different land rights, and their estates - along with raising their rank - could even become separate administrative units whose owners could acquire princely rights (including, for example, a separate position in public life by obtaining a vote). during the Silesian parliament)
PL
W artykule omówiony został problem kształtowania się własności ziemskiej w rękach szlachty w okresie habsburskim na obszarze księstwa głogowskiego, pozostającego wydzieloną częścią administracyjną ówczesnego władztwa czeskiego. Poruszone zostały głównie kwestie związane z potencjałem ludnościowym księstwa, z jego terytorium, na bazie czego dokonano analizy rozwoju drobnej, średniej i wielkiej własności ziemskiej. Majątki szlacheckie księstwa głogowskiego powierzane były w posiadanie na podstawie trzech porządków prawnych. Główny podział przebiegał na linii dziedziczności bezwarunkowej, dziedziczności lennej oraz formy przejściowej. U podstaw takiego zróżnicowania leżała skomplikowana historia księstwa głogowskiego tak w środkowym, jak i późnym średniowieczu, a więc jego przynależność do Korony Czech, władaniu Piastów głogowskich, a następnie powierzanie go w ręce członków polsko-litewskiej dynastii Jagiellonów (Jana Olbrachta i Zygmunta Jagiellończyka, Władysława Jagiellończyka i Ludwika II). Omówione zróżnicowanie pod względem wielkości majątków, jak i ich pozycji prawnej względem Króla Czech związana była z występowaniem tutaj takich form jak tzw. władztwa, fideikomisy, majoraty i wolne państwo stanowe. Właściciele każdego z nich dysponowali odmiennymi prawami do ziemi, a ich majątki – w raz z podnoszeniem rangi – mogły stać się nawet odrębnymi jednostkami administracyjnymi, których właściciele mogli pozyskać dla siebie prawa równe książęcym (w tym przykładowo osobną pozycję w życiu publicznym, przez uzyskanie głosu indywidualnego podczas obrad sejmu śląskiego).
5

Wolfrad Freiherr von Rechenberg, Die Familie von Rechenberg. Von uhrem Unsprung bis zur Gegenreformation. Neuere Beitrage zur Familiengeschichte, Munster 2013

100%
Kuczer J.
Studia Zachodnie
|
2016
|
vol. 18
401-404
6
Content available remote

"Czwarty stan?" : aspekty społeczno-ustrojowe, prawne, administracyjne i kulturowe warunkujące rozwój stanu panów (Herrenstand) na Śląsku w okresie nowożytnym (XVI-XVIII w.)

100%
Kuczer J.
Historica: revue pro historii a příbuzné vědy (Historica: Review in history and related sciences)
|
2019
|
vol. 10
|
issue 1
1-13
EN
In connection with the development of research on legislation determining the position of the German aristocracy, its role in administration, society and development of culture, a number of doubts have arisen in Polish science related to the need to transpose the concepts into Polish, but maybe even more, to give them appropriate content and even certain emotional charge. The problem became evident especially in relation to Herrenstand (Herrenkaste, Herrenklasse). Interestingly, despite the historicity of this concept, the European, as well as the German, historiography abandoned the general formulation of „aristocracy”. In fact, it is not only about the state elite, i.e. the nobles, which were common in countries under the influence, let us remember the German and Austrian legal and social cultures. Speech about an independent social stratum that has isolated and emancipated itself over the centuries. The main problem today is the restoration of the original form, as postulated by the author in research that has been carried out for over ten years, and its introduction to the scientific circle in the form of the term „estate of lords”. The main question of the article remains: Could we regard Herrenstand as separate and independent estate of the realm or not? Since there exist many indices of real possibility from the legal perspective, it could be at least very rational and reasonable.
7

Arystokracja jako „stan” legitymizujący ustrój absolutystyczny Śląska w okresie po wojnie trzydziestoletniej (1648-1740)

100%
Kuczer J.
Studia Zachodnie
|
2016
|
vol. 18
43-56
PL
Ustrój absolutystyczny na Śląsku w okresie 1648-1740 "stworzył" sobie grupę beneficjentów, jaką była arystokracja. Oczywiście był to rodzaj przymierza o charakterze "zwrotnym". Poszczególne jej grupy uzyskiwały najwyższe stanowiska i funkcje określające model życia publicznego i społecznego, a nawet gospodarczego. Bez budowy silnej grupy hrabiów i nowych książąt (stare linie wygasły częściowo jeszcze w pierwszej połowie XVII w. - najstarsza, piastowska w 1675 r.), niemożliwym mogłoby być sprawne, scentralizowane rządzenie Śląskiem, jaki charakteryzował ustrój absolutystyczny. Sejmikujące w XVI w. stany były niezwykle niewygodnym partnerem dla króla, na co wskazuje fakt licznych, ugodowych decyzji chociażby w sprawach religijnych podejmowanych przez cesarzy Ferdynanda I, Maksymiliana II, Rudolfa II i Macieja. Budowa silnego państwa opartego na licznych prowincjach stała w sprzeczności z pochodzącym z czasów średniowiecza modelem przedkładania przywilejów stanowych nad dekrety cesarskie. Absolutum dominium tak jak zerwało wszelkie nici z wczesnonowożytnym charakterem państwa, tak musiało stworzyć sobie podwaliny społeczne i to właśnie arystokracja, w dużej mierze stworzona na potrzeby nowego ustroju, stała się jego głównym beneficjentem.
8
Publication available in full text mode
Content available

Baronowie w przedstawicielstwach reprezentanckich i administracji Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego na poziomie centralnym i lokalnym pozostającym pod bezpośrednim panowaniem dynastii Habsburgów w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.)

100%
Kuczer J.
UR Journal of Humanities and Social Sciences
|
2022
|
vol. 25
|
issue 4
5-25
EN
The article deals with the participation of the "state of barons" (Herrenstand-, Freiherrenstand) in the representative assemblies of the German Reich and the Habsburg Hereditary Countries, which collectively constituted the Holy Roman Empire of the German Nation in the period of the 16th-18th centuries. Similarly, the participation of barons in the offices of the most important bodies has been evaluated including such instances as the Reich Chamber Court, Reichs Court Council, Court Court, and on the other hand, the role played by the barons in the clerical life of the Hereditary Lands. In this way, by combining the two images, we attempt to draw attention to the value of this group, which is difficult to overstate, for the existence of the state and indicate its broad aspirations and involvement in the public life of the state. For such self-realization played a significant role in the directions of the emperors' policy for three centuries, creating a partial supremacy of barons in both central and local offices.
PL
Artykuł traktuje o partycypacji „stanu baronów” (Herrenstand, Freiherrenstand) w zgromadzeniach reprezentanckich Rzeszy Niemieckiej oraz krajów dziedzicznych Habsburgów od XVI do XVIII w. Dokonano w nim wartościowania udziału baronów w urzędach i najważniejszych gremiach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych, najważniejszych urzędów w takich instancjach, jak sąd kameralny Rzeszy, rada nadworna Rzeszy, sąd dworski, a z drugiej strony przedstawiono rolę, jaką odegrali baronowie w życiu urzędniczym ziem dziedzicznych. Starano się w ten sposób, poprzez połączenie obu wątków, zwrócić uwagę na trudną do przecenienia wartość tej grupy dla istnienia państwa oraz wskazać jej szerokie aspiracje i zaangażowanie w życie publiczne. Taka bowiem samorealizacja odegrała niebagatelną rolę w wyznaczaniu kierunków polityki cesarzy, na trzy stulecia, tworząc częściową supremację baronów na urzędach centralnych i lokalnych.
9
Publication available in full text mode
Content available

Hołdy stanów śląskich w okresie dominacji cesarsko-królewskiej Habsburgów (1600–1740). Podstawy i procedura prawna, postępowanie administracyjne a powstały zwyczaj i praktyka kulturowa

100%
Kuczer J.
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
|
2022
|
vol. 77
67-91
EN
This article deals with the hitherto unknown phenomenon of paying tribute to kings, princes, and free state lords in Silesia in the period 1600–1740. It is important that the formula for submitting the homage in the times cited changed dramatically, and the observation of the legal custom allowed us to distinguish three types of this type of ceremony. We distinguish, therefore, the tributes paid to the hands of royal-imperial dignitaries in the Superior Office in Wrocław by feudal princes (apart from the tributes paid in Vienna itself), tributes paid by princely vassals in hereditary principalities to the royal starosts, where the prince was almost always Habsburg during the period in question (exception: Duchy of Opole and Racibórz, 1645–1666). The third type of tribute were those that took place with the seizure of one of the six free state states (estates with rights similar to principalities). Attentions gets also the so-called “reverse guarantees” provided by newly acquiring principalities or their representatives. Apart from the legal and administrative aspects, the work also presents the cultural image of paying homage. It contains a description of the custom regarding the place of worship, the manner of gathering, or the texts of the oaths and homage replicas of the rulers, first time in the Polish translation.
PL
Artykuł dotyczy nieznanego dotąd zjawiska składania danin królom, książętom i wolnym panom stanowym na Śląsku w latach 1600–1740. Co istotne, formuła składania hołdu w tych czasach zmieniła się diametralnie, a obserwacja zwyczaju prawnego pozwoliła wyróżnić trzy rodzaje tego typu ceremonii. Wyróżniamy więc daniny składane na ręce dygnitarzy królewsko-cesarskich w Urzędzie Zwierzchnim we Wrocławiu przez książęta lenne (abstrahując od hołdów składanych w samym Wiedniu), daniny składane przez lenników książęcych w księstwach dziedzicznych przed starostami królewskimi, gdzie w omawianym okresie księciem był prawie zawsze Habsburg (wyjątek: księstwo opolsko-raciborskie, 1645–1666). Trzecim typem daniny były te, które miały miejsce wraz z zajęciem jednego z sześciu wolnych państw stanowych (stanów o prawach zbliżonych do księstw). Uwagę zwracają także tzw. gwarancje odwrotne udzielane przez nowo przejmujących księstwa lub ich reprezentantów. Oprócz aspektu prawnego i administracyjnego w pracy przytoczony został również obraz kulturowy składania hołdu. Zawiera on opis obyczaju dotyczącego miejsca hołdu i sposobu gromadzenia się, a także po raz pierwszy w tłumaczeniu na język polski tekst przysiąg i homagialnych replik władców.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.