Search results

1

Risan, Montenegro. Excavations in 2012

100%

Kowal T.

Światowit

|

2013

|

vol. Tom X (LI), fasc. A

163-170

PL

W roku 2012 w Risan badaniami wykopaliskowymi objęto dwa obszary należące do odcinka Carine VII, gdzie prace trwają od 2004 r. (DYCZEK ET AL. 2005; 2009; KOWAL 2012). Kontynuowano odsłanianie pomieszczeń znajdujących się w zachodniej części odcinka na terenie „domu Aglaosa” i w jego najbliższych okolicach (1) oraz u podnóża wzgórza Gradine (2). 1) Najważniejsze ustalenia architektoniczne po tegorocznej kampanii są następujące: po pierwsze, zabudowa okolic „domu Aglaosa” nie powstała w wyniku realizacji jednego projektu; po drugie, okazało się, że często na osnowie starych murów iliryjskich późniejsi budowniczowie wznosili kolejne budowle, zachowując tą samą orientację. Można też zaproponować przeznaczenie (funkcję) odkrytych tu pomieszczeń - analiza planu i znalezisk zdają się wskazywać, że mamy tu do czynienia z rzędem sklepików (,tabernae). 2) Wytyczono tu sondaż (Ryc. 1) w celu uchwycenia skrzyżowania głównej drogi, zbudowanej z dużych płyt wapiennych, wiodącej od głównej bramy antycznego miasta w kierunku północnym, z hipotetyczną ulicą poprzeczną. Skrzyżowania takiego nie odsłonięto, można jednak było stwierdzić, że w późniejszej fazie rzymskiej obecności w Risan dokonywano licznych przebudów, do których m.in. użyto płyt kamiennych zdjętych z drogi. W trakcie kampanii znaleziono także interesujące zabytki, m.in. fragmenty krateru czerwonofigurowego (Ryc. 4), naczynia czarnopokostowane dekorowane motywami roślinnymi i ornamentami wyciskanymi, naczynia o przeznaczeniu toaletowym - alabastrony, unguentaria, a także guttus (Ryc. 2). Jedno z naczyń służyło celom kultowym - miniaturowy kyliks z uchwytem do wylewania obiat ku czci zmarłego (Ryc. 3). Szczególnie efektownym znaleziskiem sezonu był fragment reliefowanej czarki, datowanej na przełom II i III w. n.e., pochodzącej z Koryntu (Ryc. 6). Jest na nim ukazany jeździec w powiewającym płaszczu, galopujący na koniu. Postać ta ponad głową trzyma oszczep gotowy do rzutu. W trakcie prac wydobyto także bogaty materiał numizmatyczny - kilkaset monet, w tym skupisko ok. 100 monet z wizerunkiem króla Ballaiosa, zapewne zawartość zgubionej sakiewki (Ryc. 7), oraz brązową monetę z por-tretem Wespazjana (Ryc. 5), znalezioną w sondażu u stóp Gradine.

2

Fieldwork at Risan, Season 2009-2010

100%

Kowal T.

Światowit

|

2009-2010

|

vol. Tom VIII (XLIX), fasc. A

199-202

PL

Od 10 lat prowadzimy wykopaliska na obszarze dawnego królestwa iliryjskiego. Jednym z najważniejszych jego centrów było antyczne Rhizon, zwane też Risinium. Jakkolwiek początki Risan sięgają najpewniej VI w. p.n.e., to w IV w. p.n.e. jego ranga rośnie. Istotne znaczenie uzyskuje w III w. p.n.e., kiedy królowa Teuta ustanowiła tutaj swoją stolicę. Prowadziła ona z Republiką Rzymską tzw. pierwszą wojnę iliryjską w latach 229-228 p.n.e., która zakończyła się klęską królowej. W roku 168 p.n.e. kończą się rządy ostatniego króla iliryjskiego Gentiosa, w wyniku czego cała Iliria dostaje się pod władzę Rzymu. Dotychczas najbardziej doniosłymi odkryciami na terenie Risan były dwa kompleksy budynków - „Willa Hypnosa” oraz „Willa z Meandrami” - z charakterystycznymi ozdobnymi mozaikami. Ponadto prowadziliśmy badania na płaskowyżu niedaleko rzeki Spila, na terenie zwanym Carine. Prace te miały na celu odsłonięcie zabudowy miejskiej z okresu antycznego oraz ustalenie - na podstawie pomiarów - całościowego zasięgu antycznego miasta, gdyż nie pokrywał się on ze współczesną zabudową miasteczka. Wykopaliska w 2010 r. rozpoczęliśmy od prac weryfikacyjnych, których celem było ustalenie funkcji pomieszczeń odsłoniętych podczas poprzedniej kampanii. Wtedy to dokonaliśmy sensacyjnego odkrycia skarbu monet na odcinku zwanym Carine VII. Znaleziono je pod podłogą badanego domostwa o rozbudowanym planie greckim, w wymarzonym dla archeologa kontekście: wykopano tu jamę, do której włożono duży dwuuszny garnek wypełnionymonetami. Jama nie była obszerna, dlatego garnek ułożono poziomo, przykrywając wylew miseczką, a całość przysypano ziemią. Bardzo klarowny układ warstw archeologicznych w pomieszczeniu ze skarbem pozwolił stwierdzić, że naczynie zostało przykryte rumowiskiem powstałym po pożarze, związanym najpewniej z działaniami wojennymi. Skarb zawierał 4655 monet iliryjskich oraz jedną o niepewnej identyfikacji, ważył 12 kg.

3

Risan, Montenegro. Excavations in 2011

100%

Kowal T.

Światowit

|

2012

|

vol. Tom IX (L), fasc. A

201-207

PL

W 2011 roku odsłonięto kolejny kwartał zabudowy antycznego miasta na odcinku Carine VII, w jego zachodniej części. Głównym celem tych prac było częściowe odsłonięcie dwóch hellenistycznych insul, a przede wszystkim poznanie funkcji poszczególnych pomieszczeń, tych nowo odkrytych, jak i wcześniej badanych. W obrębie insul udało się odkryć pomieszczenia o funkcjach mieszkalnych i gospodarczych; przebadano ok. 200 m2. Na terenie tzw. Domu Aglaosa odsłonięto m.in. izby o charakterze mieszkalnym, w tym łazienkę i przylegający do niej kompleks kuchenny. W łazience znaleziono częściowo zachowaną ceramiczną wannę, a także dwie miednice do mycia. Jedna z nich była ozdobiona od wewnątrz ornamentem wyciskanym. Szczególnie interesująca jest wanna, gdyż jest to stosunkowo rzadkie znalezisko, a świadczy o tym, że mieszkańcy Rhizon z okresu panowania Ballaiosa i Teuty dbali o higienę i czystość. Najbardziej spektakularnym odkryciem tegorocznej kampanii jest złoty pierścień, który wydobyto w korytarzu pomiędzy pomieszczeniami. Pierścień jest zaopatrzony w gemmę, która stanowi jego oczko. Łączna masa pierścienia wynosi 18 gramów. Gemma ma kształt owalny, o wymiarach 1,6x1,1 cm. Kamieniem ozdobnym osadzonym w pierścieniu był agat o odcieniu ciemnoczerwonym. Gemma zawiera doskonale widoczny wizerunek Artemidy - bóstwa czczonego w Rhizon. W tym roku znaleziono także wiele monet, w tym srebrne subaeraty Ballaiosa, a także - po jednej - typu Sinus Rhizonicus i Dyrrhachium (z przedstawieniem krowy/cielęcia). Podczas tegorocznej kampanii prowadzono także badania podwodne - wykonano m.in. dokumentację rysunkową dwóch odcinków murów antycznych zlokalizowanych w korycie rzeki Spila.

4

Risan, Montenegro. Excavations in 2013

100%

Kowal T.

Światowit

|

2014

|

vol. Tom XI (LII), fasc. A

209-215

PL

W 2013 roku w Risan badania wykopaliskowe przeprowadzono na dwóch stanowiskach, przy czym główne prace ulokowano na wzgórzu Gradine. Jest to miejsce górujące nad antycznym miastem. Drugim obszarem eksploracji był odcinek Carine VII. W czasie tegorocznej kampanii poczyniono ważne ustalenia chronologiczne dotyczące użytkowania wzgórza w czasach nowożytnych. Na szczycie Gradine odsłonięto wszystkie znajdujące się tu mury. Po ich oczyszczeniu okazało się, że można wyróżnić dwie podstawowe fazy aktywności budowlanej. Pierwszą fazę zabudowy stanowiły konstrukcje tureckie, datowane na lata 1482-1684 (Ryc. 1), drugą - konstrukcje weneckie, datowane na lata 1684-1797. Wenecjanie przebudowali szczyt wzgórza (I) oraz jeden taras (II). Podczas prac pozyskano wiele zabytków związanych z okresem osmańskim, w tym dekoracyjną przykrywkę czajnika bądź dzbana - nr inw. 15/13 W (Ryc. 2). Odkryto także kilka monet weneckich. Na szczególną uwagę zasługuje moneta opatrzona herbem Republiki Weneckiej na awersie i legendą * / DALM» /•E»T» / ALB» / * na rewersie - nr inw. 29/13 W (Ryc. 3). Podczas eksploracji wzgórza znaleziono starożytne artefakty, lecz nie odkryto antycznej zabudowy in situ. Jedyną pozostałością po niej są wyprofilowane w skale macierzystej łoża pod mury oraz krótki odcinek muru z kamieni cyklopowych, wtórnie wmontowany w tureckie konstrukcje. Brak antycznych murów należy tłumaczyć tym, że gotowe bloki skalne wykorzystali późniejsi budowniczowie podczas wznoszenia nowożytnych konstrukcji. Na Carine wytyczono jeden wykop na odcinku VII. Był on zlokalizowany pomiędzy współczesną asfaltową drogą do szkoły a ogrodzeniem domu mieszkalnego. Uchwycono i odsłonięto mury z trzech podstawowych faz architektonicznych antycznego Risan (Ryc. 4). Odkryto dom z najwcześniejszej fazy budowlanej, wstępnie datowanej na przełom IV i III w. p.n.e. Obiekt ten wzniesiono z łamanych kamieni wapiennych o jednym licu, łączonych ziemią. Odkryto dwa pomieszczenia. Jedna izba miała szerokość 4,4 m, a długość jej odsłoniętego odcinka wynosiła 3,5 m. Druga izba, równoległa do pierwszej, była mniejsza, miała 2 m szerokości, a długość jej odsłoniętego odcinka wynosiła 1 m. Fundamenty murów z drugiej fazy architektonicznej miasta, datowanej na panowanie króla Ballaiosa, tj. na połowę III w. p.n.e., zostały w wielu przypadkach osadzone na murach iliryjskich. W związku z tym wnętrza nowo budowanych domów miały najczęściej taką samą orientację, jak stare mury. Niekiedy jednak wznoszono budowle na nowych fundamentach. Do budowy nowego miasta użyto także innego materiału. Łamane kamienie wapienne zostały zastąpione starannie obrobionymi blokami wapiennymi i łupkami o mniejszych rozmiarach. Podłogi zostały wykonane ze starannie dociętych płytek kamiennych. Trzecia faza przebudowy architektonicznej miasta jest z tego samego okresu co zabudowy tzw. domów Aristiona i Aglaosa, tj. z II i I w. p.n.e. Uchwycono główną drogę o orientacji E-W, obramowującą insulę Aristiona od północy. Przedłużenie tej drogi oraz znajdującego się pod nią kanału ściekowego tworzyło skrzyżowanie z kanałem odkrytym w roku 2011. Obie insule zabudowano już po tym, jak pożar strawił całe miasto. W trakcie wykopalisk odkryto wiele monet, w tym głównie z przedstawieniem króla Ballaiosa. Odnaleziono także bogaty materiał ceramiczny, jak choćby zestawy naczyń stołowych, w tym czarnofirnisowanych: misy, talerze, pucharki, skyfosy, unguentaria itp. Z warstw rumowiskowych wydobyto także pozostałości amfor, głównie grecko-italskich i rzymskich. Najciekawszym znaleziskiem tegorocznej kampanii wykopaliskowej jest odlana z brązu figurka przedstawiająca Sylena, towarzysza i mentora Dionizosa (nr inw. 81/13 W; Ryc. 5). Znaleziono ją w warstwie spalenizny, ponad poziomem rumowiska, wraz z monetą Ballaiosa i czarnofirnisowaną miską.

5

Problem inicjacji narkotykowej wśród młodzieży oraz profilaktyka zjawiska.

100%

Kowal T.

Państwo i Społeczeństwo

|

2015

|

issue 4

111-119

EN

Steadily increasing access to psychoactive drugs and often fascinated positive image of drugs, artificially created by the media and various subcultures requires drastic increase in prevention activities. The first contact with drugs usually falls on puberty and experiment with new experiences psychophysical. Often young people during this period seek to identify and accept their own „self” in society. Unfortunately, this creates a high risk of addiction to psychoactive substances. The publication trying to bring any circumstances and causes of first contact with the drug, the risks it may bring in the future and preventive measures to be taken to avoid or significantly reduce the phenomenon. The rest of the article is devoted to the treatment of addiction and prophylactic methods to prevent and largely can help to reduce the incidence of drug abuse.

6

Risan, Montenegro. Excavations in 2014

63%

Kowal T., Lemke M.

Światowit

|

2015

|

vol. Tom XII (LIII), fasc. A

213-222

PL

W 2014 roku prace wykopaliskowe w Risan odbywały się na odcinku Carine vI (Ryc. 1-3). odcinek ten znajduje się w pasie przybrzeżnym na północnych obrzeżach miasta. Główne prace badawcze na tym terenie miały miejsce w roku 1988 oraz w latach 2001-2004. W 2014 roku założono trapezoidalny wykop (20x7x25x8 m), którego celem było uchwycenie jednej z głównych ulic osady oraz rozpoznanie charakteru zabudowy w tej części miasta. Podczas tegorocznej kampanii udało się ustalić kilka nowych faktów z historii antycznego Risan. Po pierwsze, odsłonięto fragmenty murów z okresu iliryjskiego, czyli z III w. p.n.e. Konstrukcje te wchodziły w skład zewnętrznego pasa murów miejskich. Po drugie, udało się uchwycić zabudowę miasta z okresu początku rzymskiej dominacji na tym terenie, tj. od połowy II w. p.n.e. Wiadomo już, że Risan pod władzą Rzymian w II w. p.n.e. znacznie się rozwinęło w oparciu o rozwój wymiany handlowej. o jej intensywności świadczą odkryte magazyny amfor będące częścią horreum. Miasto przeszło też kolejne przekształcenie urbanistyczne. Na bazie wcześniejszych konstrukcji powstały kolejne mniejsze pomieszczenia składowe, które były częścią miejskiego magazynu na wszelkiego rodzaju produkty, oraz spichlerzem na zboże (Ryc. 4, 5). Podczas tegorocznej kampanii wykopaliskowej pozyskano pokaźny zbiór ceramicznych korków do amfor - 46 sztuk. Na jednym z ciekawszych zabytków tej grupy znajduje się inskrypcja w alfabecie greckim (nr inw. 236/14 W, Ryc. 6). W trakcie wykopalisk wydobyto wiele innych ciekawych reliktów. Bardzo interesujący wydaje się fragment tzw. czarki megaryjskiej (Ryc. 7). Na spodniej części naczynia, wokół jej podstawy, znajdował się wypukły stempel producencki z imieniem: CQTIONOC (Sotionos). Innym ciekawym zabytkiem, znalezionym w trakcie tegorocznej kampanii, jest fragment okucia zamka drewnianej skrzynki wykonany z brązu, przedstawiający obnażoną boginię Afrodytę/Wenus w typie Anadyomene (nr inw. 229/14 W, Ryc. 8). Jak zwykle stanowisko Risan dostarczyło wielu numizmatów, lecz w tym roku zaskakująco mało monet z wizerunkiem króla Ballaiosa - zaledwie kilka. Dane archeologiczne nie pozastawiają wątpliwości, że Ballaios wybijał monety przed rzymską okupacją tych terenów, czyli przed 167 r. p.n.e. Badania archeologiczne z roku 2014 dobitnie potwierdzają, że teoria sir Arthura Evansa o panowaniu Ballaiosa w przedziale lat 168-135 p.n.e. jest nietrafna. Znaleziono też m. in. dwie srebrne monety z Dyrrachium, lecz tylko jedna z nich była wyraźna i czytelna (Ryc. 9).

Refine search results

5 Światowit

1 Państwo i Społeczeństwo

6 Kowal T.

1 Lemke M.

2 2015

1 2014

1 2013

1 2012

Risan, Montenegro. Excavations in 2012

Fieldwork at Risan, Season 2009-2010

Risan, Montenegro. Excavations in 2011

Risan, Montenegro. Excavations in 2013

Problem inicjacji narkotykowej wśród młodzieży oraz profilaktyka zjawiska.

Risan, Montenegro. Excavations in 2014