Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Błąd teoretyzmu w aksjologii

100%
Niemczuk A.
Kultura i Wartości
|
2012
|
issue 3
7-33
EN
This article presents a new interpretation of and a new of justification for the theory of the naturalistic fallacy in axiology. According to this interpretation the lack of inference between descriptive language and valuing language is caused by the fact that valuing language is practical, whilst descriptive language is theoretical. Between theory and practice there is freedom which constitutes a lacuna in inference logic. The so-called naturalistic fallacy is presented in this article as the fallacy of theoreticism. This new interpretation is preceded by a critical analysis of the theories of D. Hume, I. Kant and G. E. Moore, concerning the question of the naturalistic fallacy.The final part of the article contains a critique of J. Searle’s reasoning which he advanced against the theory of naturalistic fallacy.
PL
Artykuł przedstawia nową interpretację i nowe uzasadnienie teorii błędu naturalistycznego w aksjologii. Wedle tej interpretacji brak wynikania między językiem deskryptywnym a wartościującym jest spowodowany tym, że język wartościujący jest praktyczny, podczas gdy deskryptywny jest teoretyczny. Pomiędzy teorią a praktyką jest zaś usytuowana wolność, która stanowi lukę w wynikaniu logicznym. Tzw. błąd naturalistyczny jest więc w artykule przedstawiony jako błąd teoretyzmu. Ta nowa interpretacja jest poprzedzona krytyczną analizą koncepcji D. Hume’a, I. Kanta i G. E. Moore’a, dotyczących kwestii błędu naturalistycznego. Końcowa część artykułu zawiera krytykę argumentacji, jaką J. Searle wysunął przeciwko teorii błędu naturalistycznego.
2
Publication available in full text mode
Content available

Wiara praktyczna i jej funkcje. Szkic filozoficzny

100%
Niemczuk A.
Tarnowskie Studia Teologiczne
|
2021
|
vol. 40
|
issue 1
91-114
EN
This article contains a sketch of the concept of practical faith and a presentation of two important functions that this concept can perform in practical philosophy. The idea of practical faith is a synthesis based on the interpretation of three concepts of faith: moral faith from Kant’s philosophy, religious faith, on which the so-called „third stage” of life in Kierkegaard’s thought is based, and philosophical faith presented in Jaspers’ philosophy. The author presents these functions of practical faith, due to which it transcends the sphere of descriptive knowledge. For practical philosophy these functions are of major importance because they are the source of subject acceptance of the first principles of this philosophy, i.e. the thesis of human freedom and the thesis of the existence of the sphere of value (different than the sphere of facts and objects). If a philosophy of value were logically based on practical faith, it would be free from the charge of the naturalistic error in axiology.
PL
Artykuł zawiera szkic koncepcji wiary praktycznej i prezentację dwóch ważnych funkcji, jakie koncepcja ta może pełnić w filozofii praktycznej. Idea wiary praktycznej jest syntezą opartą na interpretacji trzech koncepcji wiary: wiary moralnej z filozofii Kanta, wiary religijnej, na której oparte jest tzw. „trzecie stadium” życia w myśli Kierkegaarda oraz wiary filozoficznej przedstawionej w filozofii Jaspersa. Autor eksponuje te funkcje wiary praktycznej, dzięki którym transcenduje ona sferę wiedzy deskryptywnej. Dla filozofii praktycznej funkcje te mają ważne znaczenie, gdyż są podmiotowym źródłem akceptacji pierwszych zasad tej filozofii, czyli twierdzenia o wolności człowieka oraz twierdzenia o istnieniu sfery wartości (innej niż sfera faktów i bytów). Jeśli filozofia wartości byłaby logicznie oparta na wierze praktycznej, to byłaby wolna od zarzutu błędu naturalistycznego w aksjologii.
3
Publication available in full text mode
Content available

Szczęście w strukturze normatywności (część I - Normatywność)

100%
Niemczuk A.
Kultura i Wartości
|
2020
|
issue 29
DE
Die vorkantische Ethik war auf einem Schema aufgebaut, dem zufolge der Mensch in der praktischen Tätigkeit das tun sollte, was ihn glücklich macht. Der Streit galt nur der Natur des Glücks und der Natur des Menschen. Das Kantische Hinterfragen der Pflichtbegründung mit Hilfe von Rekurs auf das Glück und die Theorie des naturalistischen Fehlers führten dazu, dass sich gegenwärtige Theorien der Normativität (außer dem Utilitarismus) auf das Prinzip der Trennung der Normativität vom Glück stützen, was eine Verdrängung der Problematik vom Glück aus der praktischen Philosophie zur Folge hat. Der Ausgangspunkt des Artikels ist die Argumentation zugunsten folgender kritischer Behauptungen: (a) ohne Rekurs auf das Glück kann die Normativität weder befriedigend erklärt noch begründet werden; (b) das utilitaristische Konzept des Glücks taugt nicht für die Begründung der Normativität. Den ersten Teil des Artikels bildet der Umriss der Normativitätsstruktur samt dem Vorschlag einer Antwort auf die Frage, warum ich die Normativität respektieren sollte. Der zweite Teil des Artikels stellt ein solches Glückskonzept dar, dass die Normativität nicht ausschließt, sondern eine unerlässliche Begründung für sie bildet. Nach der Identifizierung des Designats des Glücksbegriffs wird sein Kern in Form von Euthymie charakterisiert, die als eine stabile Zufriedenheit mit dem Subjektsein verstanden wird. Das Ganze wird mit einer Argumentation abgeschlossen, die die Komplementarität von Glück und Normativität nachweist.
EN
Pre-Kantian ethics was built on a scheme, according to which a person should do what makes him happy when engaged in practical action. The dispute concerned only the nature of happiness and the nature of man. Kant questioned the justification of human obligation by means of referring to happiness and the theory of naturalistic fallacy. It caused that contemporary normativity theories (apart from utilitarianism only) are based on the principle of separating normativity from happiness, which results in the elimination of the problem of happiness from practical philosophy.The starting point of the article is the argument in favor of the following critical statements: (a) without reference to happiness, normativity cannot be satisfactorily explained or justified; (b) the utilitarian concept of happiness cannot be used to justify normativity. The first part of the article ends with an outline of the normativity structure with a proposal to answer the question: why should I respect normativity?The second part of the article presents such a concept of happiness that does not exclude normativity but serves to justify the necessity of its existence instead.. After identifying the designation of the concept of happiness, its core is characterized in the form of euthymia, understood as stable satisfaction with the fact of being a subject. The paper ends with an argument showing the complementarity of happiness and normativity.
PL
Etyka przedkantowska była zbudowana na schemacie, według którego w działaniu praktycznym człowiek powinien robić to, co go uszczęśliwia. Spór dotyczył tylko natury szczęścia i natury człowieka. Kantowskie zakwestionowanie uzasadnienia powinności za pomocą odwołań do szczęścia oraz teoria błędu naturalistycznego spowodowały, że współczesne teorie normatywności (oprócz jedynie utylitaryzmu) opierają się na zasadzie separacji normatywności od szczęścia, co w konsekwencji prowadzi do wyrugowania problematyki szczęścia z filozofii praktycznej. Punktem wyjścia artykułu jest argumentacja na rzecz następujących twierdzeń krytycznych: (a) bez odwołania do szczęścia normatywność nie może być zadowalająco ani wyjaśniona, ani uzasadniona; (b) utylitarystyczna koncepcja szczęścia nie nadaje się do uzasadnienia normatywności. Pierwszą część artykułu kończy zarys struktury normatywności wraz z propozycją odpowiedzi na pytanie: dlaczego powinienem respektować normatywność? Druga część artykułu prezentuje taką koncepcję szczęścia, która normatywności nie wyklucza, lecz stanowi dla niej niezbędne uzasadnienie. Po zidentyfikowaniu desygnatu pojęcia szczęścia scharakteryzowany zostaje jego rdzeń w postaci eutymii, pojmowanej jako stabilne zadowolenie z faktu bycia podmiotem. Całość jest zakończona argumentacją pokazującą komplementarność szczęścia i normatywności.
4
Publication available in full text mode
Content available

Analiza krytyczna idei postępu historycznego

100%
Niemczuk A.
Kultura i Wartości
|
2014
|
issue 10
DE
Im Artikel wird die kritische Analyse der Idee des historischen Fortschritts dargestellt. Gezeigt werden die Analogie dieser Idee mit dem Begriff des Fortschritts im individuel- len Leben sowie ihr werttheoretischer Kontext. Des weiteren wird auf die nötigen Bedin- gungen der praktischen Verwirklichung dieser Idee hingewiesen. Der Fortschritt selbst wird als eine in werttheoretischer Hinsicht wachsende Harmonisierung verschiedener Lebenspraktiken definiert. Abschließend wird behauptet, dass die Idee des Fortschritts nicht wirksam für den historischen Prozess angewandt werden kann, weil es in der Ge- schichte nicht ein einziges Subjekt gibt, das bewusst und zielsicher verschiedene Bereiche des Historischen harmonisch gestalten könnte.
EN
This article presents a critical analysis of the idea of historical progress. The analogy between that idea and the notion of progress in individual lives, as well as its axiological context, is demonstrated. The necessary conditions for a practical realization of this idea are also indicated. Progress itself is defined as an axiological increase in the harmonization of different life practices. The article concludes that the idea of progress cannot be lawfully applied to the historical process, because in history there is no singular subject that might consciously and deliberately harmonize various areas of that which is historical.
PL
W artykule przedstawiona jest analiza krytyczna idei postępu historycznego. Pokazana jest analogia tej idei z pojęciem postępu w życiu indywidualnym, a także jej kontekst aksjologiczny. Wskazane też są konieczne warunki praktycznej realizacji tej idei. Sam postęp  jest  zdefiniowany  jako  wzrastające  pod  względem  aksjologicznym   harmonizowanie różnych praktyk życia. W konkluzjach artykułu twierdzi się, że idea postępu nie może być prawomocnie zastosowana do procesu historycznego, ponieważ w historii nie ma jednego podmiotu, który mógłby świadomie i celowo harmonizować różne dziedziny tego, co historyczne.
5
Publication available in full text mode
Content available

O nieistnieniu i normatywności wartości

100%
Niemczuk A.
Kultura i Wartości
|
2019
|
issue 28
DE
Der Artikel hat zum Ziel, zwei Behauptungen zu begründen: 1) dass die Werte nicht zum Bereich des Begriffs der Existenz gehören; 2) dass sie für das Subjekt geltend sind, obwohl sie keine objektive Existenz besitzen. Der erste Teil des Artikels beinhaltet die Kritik der Werteontologie. Im nächsten Teil legt der Verfasser die Argumentation nach folgenden positiven Thesen vor: 1) Wertgegenstände sind Gegenstände der richtigen Gefühle; 2) das Kriterium der Richtigkeit der Gefühle bildet die durch Selbstwissen und Verstand festgestellte Nicht-Widersprüchlichkeit ihrer Inhalte mit dem Glück des Subjekts; 3) der durch freie Entscheidung (Vorentscheidung) bejahte Inhalt des Glücks bildet den Inhalt der ersten axiologischen Prämisse in praktischen Überlegungen; 4) die Quelle des normativen Wertes ist das menschliche Bedürfnis nach Subjektsein, das die Bejahung eigener Freiheit und Rationalität umfasst. Der im Artikel vorgeschlagene axiologische Standpunkt befindet sich zwischen zwei kritisierten Extremen: der objektivistischen Werteontologie und dem subjektivistischen Emotivismus.
EN
The main purpose of the paper is to prove that values do not belong to the concept of being and  that they are  obligatorily attached to the subject, even though they do not exist objectively. The author censures the ontology of value. Presented are arguments in support of positive theses that: (1) valuable objects are subjects of correct feelings; (2) lack of inconsistency between the substance of feelings and the subject’s happiness as indicated by self-knowledge and  reason, evidences correctness of feelings; (3) the content of happiness, affirmed by free decision (pre-decision) represents the content of the first axiological premise in practical reasoning; (4) it is human desire of being the subject affirming one's own freedom and rationality that represents the source of normativity of values. The axiological position proposed by the author is  placed between  two censured extremes, that is objectivist ontology of values and subjectivistic emotivism.
PL
Celem artykułu jest uzasadnienie dwóch twierdzeń: 1) że wartości nie należą do zakresu pojęcia bytu; 2) iż są dla podmiotu obowiązujące, pomimo że nie mają obiektywnego istnienia. Pierwszy fragment artykułu zawiera krytykę ontologii wartości. We fragmentach następnych autor przedstawia argumentację za następującymi tezami pozytywnymi: 1) obiekty wartościowe to obiekty uczuć słusznych; 2) kryterium słuszności uczuć jest, stwierdzana przez samowiedzę i rozum, niesprzeczność ich treści ze szczęściem podmiotu; 3) treść szczęścia, afirmowana przez wolną decyzję (pradecyzję), jest treścią pierwszej aksjologicznej przesłanki w rozumowaniach praktycznych; 4) źródłem normatywności wartości jest ludzkie pragnienie bycia podmiotem, które obejmuje afirmację własnej wolności i racjonalności. Proponowane w artykule stanowisko aksjologiczne sytuuje się pomiędzy dwiema krytykowanymi skrajnościami: pomiędzy obiektywistyczną ontologią wartości i subiektywistycznym emotywizmem.
6
Publication available in full text mode
Content available

Konflikty wartości a racjonalność praktyczna (czy Bóg napotyka konflikty wartości?)

100%
Niemczuk A.
Kultura i Wartości
|
2023
|
issue 35
81-103
DE
Der Artikel befasst sich mit dem Problem der Wertekonflikte und insbesondere mit Fragen wie (1) Was ist ein Wertekonflikt und worin besteht er? (2) Woher kommt die Behauptung, dass es solche Konflikte gibt? (3) Sind diese Konflikte scheinbar oder real? (4) Mit welchen Mitteln können empirische Konflikte beseitigt werden? Die nächsten Schritte der vorgestellten Argumentation bilden eine Ausarbeitung der folgenden Behauptungen: (1) der Wertekonflikt besteht im Ausschluss der Verwirklichung gleichrangiger Werte; (2) der Wertekonflikt ist im Wesentlichen ein Pflichtenkonflikt; (3) der Konflikt in den ersten Prinzipien der Pflichten (die sich in besonderen praktischen Situationen zeigen) entsteht (a) entweder durch die Übernahme eines anderen historischen Ethos in die normative Theorie, (b) oder durch Fehler (Inkonsistenzen) in der Theorie; (4) die Möglichkeiten zur Beseitigung von Pflichtenkonflikten bestehen in der Korrektur der normativen Theorie durch die Einführung notwendiger Meta-Prinzipien. Der Artikel schließt mit der These, dass die Behauptung der Existenz von realen (ontologischen) Pflichtenkonflikten dem Postulat der praktischen Rationalität widerspricht.
EN
The article deals with the problem of conflicts of values and in particular issues such as: (1) what is a conflict of values? (2) what grounds claims about the existence of such conflicts? (3) are these conflicts apparent or real? (4) how can empirical conflicts be resolved? The successive steps of the presented argumentation are a development of the following propositions: (1) a conflict of values consists in the mutual incompatibility of the realization of values of equal strength; (2) a conflict of values is in fact a conflict of duties; (3) a conflict in the first principles of duty (revealed in peculiar practical situations) comes from either (a) the adoption of different historical ethos into a normative theory, or (b) errors (inconsistencies) in the theory; (4) ways of removing conflicts of duty consist in correcting the normative theory by introducing necessary meta-principles to it. At the end of the article, the following thesis is presented: the statement about the existence of real (ontological) conflicts of duty is inconsistent with the postulate of applying practical rationality in practice. 
PL
Artykuł dotyczy problemu konfliktów wartości, a w szczególności takich kwestii jak: 1) czym jest konflikt wartości; 2) jakie są źródła twierdzenia o istnieniu takich konfliktów; 3) czy konflikty te są pozorne, czy rzeczywiste; 4) jakimi sposobami można empiryczne konflikty usuwać? Kolejne kroki przedstawionej argumentacji są rozwinięciem następujących twierdzeń: 1) konflikt wartości polega na wykluczaniu się realizacji wartości o równych wysokościach; 2) konflikt wartości jest w istocie konfliktem powinności; 3) konflikt w pierwszych zasadach powinności (ujawniany w osobliwych sytuacjach praktycznych) pochodzi (a) albo z adoptowania do teorii normatywnej różnych historycznych etosów, (b) albo z błędów (niespójności) występujących w teorii; 4) sposoby usuwania konfliktów powinności polegają na korygowaniu teorii normatywnej poprzez wprowadzania do niej koniecznych metazasad. W zakończeniu artykułu zostaje wyeksponowana teza, wedle której twierdzenie o istnieniu rzeczywistych (ontologicznych) konfliktów powinności jest sprzeczne z postulatem stosowania w praktyce racjonalności praktycznej.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.